شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

بخشندگان سه‏اند

المعطون ثلاثة

١٤٦ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِى سَمَّاكٍ عَنْ عَلِيِّ بْنَ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ الْمُعْطُونَ ثَلَاثَةٌ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ وَ صَاحِبُ الْمَالِ وَ الَّذِى يَجْرِى عَلَى يَدَيْهِ‏

١٤٦ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: بخشندگان سه‏اند: خداى رب العالمين و صاحب مال و آنكه اين مال با دست او بخشيده شده.

بجز در سه مورد سؤال شايسته نيست‏

لا تصلح المسألة إلا فى ثلاث‏

١٤٧ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ الْكَلْبِيِّ عَنْ أَبِى بَصِيرٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ الْمُعْطُونَ ثَلَاثَةٌ اللَّهُ الْمُعْطِى وَ الْمُعْطِى مِنْ مَالِهِ وَ السَّاعِى فِى ذَلِكَ مُعْطٍ

١٤٧ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: بخشندگان سه‏اند: خداى بخشنده و آنكه از مال خود مى‏بخشد و آنكه در اين زمينه كوشش و فعاليت ميكند او نيز بخشنده است.

١٤٨ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ بْنِ عَوَّاضٍ الطَّائِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام لَا تَصْلُحُ الْمَسْأَلَةُ إِلَّا فِى ثَلَاثٍ فِى دَمٍ مُنْقَطِعٍ أَوْ غُرْمٍ مُثْقِلٍ أَوْ حَاجَةٍ مُدْقِعَةٍ

١٤٨ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: درخواست بجز در سه مورد شايسته نيست در خون بها يا وام سنگين و يا نياز ذلت بار.

١٤٩ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ الرَّازِيِّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مَرَّارٍ وَ عَبْدِ الْجَبَّارِ بْنِ الْمُبَارَكِ عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَمَّنْ حَدَّثَهُ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ رَجُلًا مَرَّ بِعُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ وَ هُوَ قَاعِدٌ عَلَى بَابِ الْمَسْجِدِ فَسَأَلَهُ فَأَمَرَ لَهُ بِخَمْسَةِ دَرَاهِمَ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ أَرْشِدْنِى فَقَالَ لَهُ عُثْمَانُ دُونَكَ الْفِتْيَةَ الَّتِى تُرَى وَ أَوْمَأَ بِيَدِهِ إِلَى نَاحِيَةٍ مِنَ الْمَسْجِدِ فِيهَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فَمَضَى الرَّجُلُ نَحْوَهُمْ حَتَّى سَلَّمَ عَلَيْهِمْ وَ سَأَلَهُمْ فَقَالَ لَهُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُعليه‌السلام يَا هَذَا إِنَّ الْمَسْأَلَةَ لَا تَحِلُّ إِلَّا فِى إِحْدَى ثَلَاثٍ دَمٍ مُفْجِعٍ أَوْ دَيْنٍ مُقْرِحٍ أَوْ فَقْرٍ مُدْقِعٍ فَفِى أَيِّهَا تَسْأَلُ فَقَالَ فِى وَاحِدَةٍ مِنْ هَذِهِ الثَّلَاثِ فَأَمَرَ لَهُ الْحَسَنُعليه‌السلام بِخَمْسِينَ دِينَاراً وَ أَمَرَ لَهُ الْحُسَيْنُعليه‌السلام بِتِسْعَةٍ وَ أَرْبَعِينَ دِينَاراً وَ أَمَرَ لَهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ بِثَمَانِيَةٍ وَ أَرْبَعِينَ دِينَاراً فَانْصَرَفَ الرَّجُلُ فَمَرَّ بِعُثْمَانَ‏

فَقَالَ لَهُ مَا صَنَعْتَ فَقَالَ مَرَرْتُ بِكَ فَسَأَلْتُكَ فَأَمَرْتَ لِى بِمَا أَمَرْتَ وَ لَمْ تَسْأَلْنِى فِيمَا أَسْأَلُ وَ إِنَّ صَاحِبَ الْوَفْرَةِ لَمَّا سَأَلْتُهُ قَالَ لِى يَا هَذَا فِيمَا تَسْأَلُ فَإِنَّ الْمَسْأَلَةَ لَا تَحِلُّ إِلَّا فِى إِحْدَى ثَلَاثٍ فَأَخْبَرْتُهُ بِالْوَجْهِ الَّذِى أَسْأَلُهُ مِنَ الثَّلَاثَةِ فَأَعْطَانِى خَمْسِينَ دِينَاراً وَ أَعْطَانِى الثَّانِى تِسْعَةً وَ أَرْبَعِينَ دِينَاراً وَ أَعْطَانِى الثَّالِثُ ثَمَانِيَةً وَ أَرْبَعِينَ دِينَاراً فَقَالَ عُثْمَانُ وَ مَنْ لَكَ بِمِثْلِ هَؤُلَاءِ الْفِتْيَةِ أُولَئِكَ فَطَمُوا الْعِلْمَ فَطْماً وَ حَازُوا الْخَيْرَ وَ الْحِكْمَةَ

قال مصنف هذا الكتاب رضى الله عنه معنى قوله فطموا العلم فطما أى قطعوه عن غيرهم قطعا و جمعوه لأنفسهم جمعا

١٤٩ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: عثمان بر در مسجد نشسته بود كه مردى بر او گذر كرد و در خواستى نمود عثمان دستور داد پنج درهم به او بدهند آن مرد به عثمان گفت: مرا به كس ديگر راهنمائى كن عثمان گفت: برو نزد آن جوانمردانى كه مى‏بينى و با دست خود به يك طرف مسجد اشاره كرد كه حسن و حسين و عبد اللَّه بن جعفر آنجا نشسته بودند آن مرد بطرف آنان رفت تا نزديك رسيده و سلام كرد و دست سؤال دراز نمود امام حسن و امام حسينعليهما‌السلام به او فرمودند: اى مرد بجز در يكى از سه مورد سؤال حرام است: خونبهاى دردناك يا بدهى دل خراش و يا فقر ذلت‏ بار، سؤال تو در كدام يك از اين سه مورد است؟ عرض كرد: يكى از اين سه، امام حسن دستور فرمود: پنجاه دينار به‏آن مرد بدهند و امام حسين دستور فرمود: چهل و نه دينار و عبد اللَّه بن جعفر دستور چهل و هشت دينار را داد مرد در بازگشت بنزد عثمان آمد عثمان باو گفت: چه كردى؟ گفت نزد تو آمدم و درخواست كردم بمن آن دادى كه ميدانى و نه پرسيدى كه گرفتارى من چيست ولى از آن صاحب گيسوان آويخته تا بناگوش چون درخواست كردم بمن فرمود: اى مرد براى چه سؤال ميكنى؟ كه سؤال بجز در يكى از سه مورد جايز نيست و من او را از جهت سؤال خود آگاه نمودم او بمن پنجاه دينار داد و دومى چهل و نه دينار و سومى چهل و هشت دينار عثمان گفت: كجا چنين جوانمردانى خواهى يافت؟ اينان از دانش بهره كافى دارند و خير و حكمت را در بر دارند.

(مصنف اين كتاب)رضي‌الله‌عنه گويد:

معنى فطموا العلم فطما اين است كه از ديگران بريده‏اند و همه را براى خود جمع نموده‏اند مترجم گويد: معنى فطام باز گرفتن بچه است از شير و معنى فطموا العلم همان است كه ترجمه شد يعنى همان طور كه بچه پس از دو سال شيرخوارگى ديگر احتياجى به خوردن شير ندارد و مادرش او را از شير باز ميگيرد اينان نيز بقدر كافى از علم برخوردارند و از آن بازگرفته شده‏اند.

خداى عز و جل به سه چيز بر آدميزاد منت نهاده است‏ ثلاث خصال تطول الله بها عز و جل على ابن آدم‏

١٥٠ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى الْعُبَيْدِيِّ عَنْ زَكَرِيَّا الْمُؤْمِنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِى نُعَيْمٍ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَقُولُ يَا ابْنَ آدَمَ تَطَوَّلْتُ عَلَيْكَ بِثَلَاثٍ سَتَرْتُ عَلَيْكَ مَا لَوْ يَعْلَمُ بِهِ أَهْلُكَ مَا وَارَوْكَ وَ أَوْسَعْتُ عَلَيْكَ فَاسْتَقْرَضْتُ مِنْكَ فَلَمْ تُقَدِّمْ خَيْراً وَ جَعَلْتُ لَكَ نَظِرَةً عِنْدَ مَوْتِكَ فِى ثُلُثِكَ فَلَمْ تُقَدِّمْ خَيْراً

١٥٠ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: خداى تبارك و تعالى ميفرمايد: اى آدميزاده با سه چيز بر تو منت نهاده‏ام: كارهائى از تو پرده پوشى كردم كه اگر خانواده تو از آن آگاه ميشد پرده پوشى نميكرد، و گشايش به تو دادم و از تو وام خواستم ولى چيزى پيش پاى خود نفرستادى، و هنگام مرگ اختيار يك سوم دارائيت را به تو دادم ولى تو بكار خيرى اقدام ننمودى.

بنده خدا مشرك نميشود تا يكى از سه كار را نكند

لا يكون العبد مشركا حتى يفعل إحدى ثلاث خصال‏

١٥١ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَى الْخَشَّابِ عَنْ يَزِيدَ بْنِ إِسْحَاقَ شَعِرٍ عَنْ عَبَّاسِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قُلْتُ إِنَّ هَؤُلَاءِ الْعَوَامَّ يَزْعُمُونَ أَنَّ الشِّرْكَ أَخْفَى مِنْ دَبِيبِ النَّمْلِ فِى اللَّيْلَةِ الظَّلْمَاءِ عَلَى الْمِسْحِ الْأَسْوَدِ فَقَالَ لَا يَكُونُ الْعَبْدُ

مُشْرِكاً حَتَّى يُصَلِّيَ لِغَيْرِ اللَّهِ أَوْ يَذْبَحَ لِغَيْرِ اللَّهِ أَوْ يَدْعُوَ لِغَيْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏

١٥١ - عباس بن يزيد گويد: به امام صادق عرض كردم: اين مردم عوام چنين گمان دارند كه شرك بخدا از جنبش مورچه در شب تار بر سنگ سياه ناپيداتر است فرمود: بنده خدا مشرك نميشود تا آنكه نماز براى غير خدا بگذارد يا ذبح گوسفند (عمل حج) را براى غير خدا انجام بدهد يا دعايش براى غير خدا باشد.

سه چيز به اين امت از هر چيز كمتر داده شده است‏

لم تعط هذه الأمة أقل من ثلاث‏

١٥٢ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم لَمْ تُعْطَ أُمَّتِى أَقَلَّ مِنْ ثَلَاثَةٍ الْجَمَالِ وَ الصَّوْتِ الْحَسَنِ وَ الْحِفْظِ

١٥٢ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: امت مرا از سه چيز كمتر هيچ داده نشده است: زيبائى و آواز خوب و قوه حافظه.

شرح:

شايد مقصود امت در زمان رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و عربهاى حجاز باشد.

آخرين درجه ابتلاء سه چيز است‏

جهد البلاء فى ثلاثة

١٥٣ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم جَهْدُ الْبَلَاءِ أَنْ يُقَدَّمَ الرَّجُلُ فَيُضْرَبَ عُنُقُهُ صَبْراً وَ الْأَسِيرُ مَا دَامَ فِى وَثَاقِ الْعَدُوِّ وَ الرَّجُلُ يَجِدُ عَلَى بَطْنِ امْرَأَتِهِ رَجُلًا

١٥٣ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: آخرين درجه ابتلاء اين است كه مردى را دست و پاى بسته پيش دارند و گردنش را بزنند، و اسير مادامى كه در بند دشمن است، و مرد بر روى سينه همسر خود مرد بيگانه‏اى را به بيند.

سه چيز در اين امت مشروع نيست‏

ليس فى هذه الأمة ثلاثة أشياء

١٥٤ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَبِى الْجَوْزَاءِ الْمُنَبِّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَيْدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم لَيْسَ فِى أُمَّتِى رَهْبَانِيَّةٌ وَ لَا سِيَاحَةٌ وَ لَا زَمٌّ يَعْنِى سُكُوتٌ‏

١٥٤ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: در امت من نه رهبانيت مشروع است و نه آواره‏گى از وطن و نه خاموشى و مهر بر لب زدن.

شرح:

رهبانيت يعنى ديرنشينى و ترك دنيا كه از بدعتهاى نصارى است و بر خلاف سنة الهى است در بشر، از تمدن و اجتماع و ابقاى نسل تا آنجا كه بعضى از آنان خود را از مردى ساقط ميكردند و زنجير بگردن مينهادند و انواع رياضت‏هاى طاقت فرسا داشتند و سياحت بمعناى آواره‏گى از وطن و بيابان گردى است مانند مردمان چادرنشين و صحرا گرد كه آنهم مخالف با تمدن بشرى است و خاموشى هم اشاره به روزه خاموشى است كه در بنى اسرائيل بوده است و رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از آن نهى فرموده و فرمود:

لا صمت يوما الى الليل يك روز از صبح تا شب خاموش نشستن و مهر بر لب زدن جايز نيست.

در خانه‏اى كه سه چيز باشد فرشتگان به‏آن خانه در نيايند

لا تدخل الملائكة بيتا فيه ثلاثة أشياء

١٥٥ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم إِنَّ جَبْرَئِيلَعليه‌السلام أَتَانِى فَقَالَ إِنَّا مَعْشَرَ الْمَلَائِكَةِ لَا نَدْخُلُ بَيْتاً فِيهِ كَلْبٌ وَ لَا تِمْثَالُ جَسَدٍ وَ لَا إِنَاءٌ يُبَالُ فِيهِ‏

١٥٥ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: جبرئيل نزد من آمده و گفت: ما گروه فرشتگان به خانه‏اى كه سگ در آن باشد و يا مجسمه پيكرى باشد و يا ظرفى كه در ميان آن ادرار كنند باشد داخل نميشويم‏

سه نفر در امر بمعروف و نهى از منكر شريك هم‏اند

ثلاثة يشتركون فى الأمر بالمعروف و النهى عن المنكر

١٥٦ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مَنْ أَمَرَ بِمَعْرُوفٍ أَوْ نَهَى عَنْ مُنْكَرٍ أَوْ دَلَّ عَلَى خَيْرٍ أَوْ أَشَارَ بِهِ فَهُوَ شَرِيكٌ وَ مَنْ أَمَرَ بِسُوءٍ أَوْ دَلَّ عَلَيْهِ أَوْ أَشَارَ بِهِ فَهُوَ شَرِيكٌ‏

١٥٦ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: كسى كه امر به معروف يا نهى از منكر كند يا راهنمائى به خير كند يا در مقام مشورت رأيش بطرف خير باشد خود شريك آن كار خير است و هر كس بكار بد دستور دهد يا راهنمائى كند و يا نظر مشورتى بد داشته باشد خودش شريك خواهد بود.

خداى عز و جل به مؤمن سه خصلت عنايت فرموده است‏

أعطى الله عز و جل المؤمن ثلاث خصال‏

١٥٧ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ‏

بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِى أَيُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ عَبْدِ الْمُؤْمِنِ الْأَنْصَارِيِّ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْطَى الْمُؤْمِنَ ثَلَاثَ خِصَالٍ الْعِزَّ فِى الدُّنْيَا فِى دِينِهِ وَ الْفَلْجَ فِى الآْخِرَةِ وَ الْمَهَابَةَ فِى صُدُورِ الْعَالَمِينَ‏

١٥٧ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: براستى كه خداى عز و جل سه خصلت به مؤمن عطا فرموده است:

آبروى دينى در دنيا و نجات در آخرت و سهمناكى در دل جهانيان.

از سه كس بر دين بايد ترسيد

يحذر على الدين ثلاثة

١٥٨ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ أَبِى عَيَّاشٍ عَنْ سُلَيْمِ بْنِ قَيْسٍ الْهِلَالِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيّاًعليه‌السلام يَقُولُ احْذَرُوا عَلَى دِينِكُمْ ثَلَاثَةً رَجُلًا قَرَأَ الْقُرْآنَ حَتَّى إِذَا رَأَيْتَ عَلَيْهِ بَهْجَتَهُ اخْتَرَطَ سَيْفَهُ عَلَى جَارِهِ وَ رَمَاهُ بِالشِّرْكِ فَقُلْتُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَيُّهُمَا أَوْلَى بِالشِّرْكِ قَالَ الرَّامِى وَ رَجُلًا اسْتَخَفَّتْهُ الْأَحَادِيثُ كُلَّمَا أُحْدِثَتْ أُحْدُوثَةُ كَذِبٍ مَدَّهَا بِأَطْوَلَ مِنْهَا وَ رَجُلًا آتَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ سُلْطَاناً فَزَعَمَ أَنَّ طَاعَتَهُ طَاعَةُ اللَّهِ وَ مَعْصِيَتَهُ مَعْصِيَةُ اللَّهِ وَ كَذَبَ لِأَنَّهُ لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِى مَعْصِيَةِ الْخَالِقِ لَا يَنْبَغِى لِلْمَخْلُوقِ أَنْ يَكُونَ حُبُّهُ لِمَعْصِيَةِ اللَّهِ فَلَا طَاعَةَ فِى مَعْصِيَتِهِ وَ لَا طَاعَةَ لِمَنْ عَصَى اللَّهَ إِنَّمَا الطَّاعَةُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِوُلَاةِ الْأَمْرِ وَ إِنَّمَا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِطَاعَةِ الرَّسُولِ لِأَنَّهُ مَعْصُومٌ مُطَهَّرٌ لَا يَأْمُرُ بِمَعْصِيَتِهِ وَ إِنَّمَا أَمَرَ بِطَاعَةِ أُولِى الْأَمْرِ لِأَنَّهُمْ مَعْصُومُونَ مُطَهَّرُونَ لَا يَأْمُرُونَ بِمَعْصِيَتِهِ‏

١٥٨ - سليم بن قيس هلالى گويد: شنيدم امير المؤمنين علىعليه‌السلام ميفرمود: از سه كس بر دين خودتان بترسيد! مرديكه قرآن را فرا گرفته (و به علوم قرآن آشنا شده است) همين كه نشاط و خرمى بر چهره‏اش نشست (و موقعيت اجتماعى بدست آورد) شمشيرش را به روى همسايه خود كشيده و او را هدف تير تهمت شرك قرار دهد گفتم: يا امير المؤمنين كداميك به شرك سزاوارترند؟ فرمود: آنكه تير تهمت زده است، و مرديكه بازيچه جريانات روز گردد و هر افسانه دروغين كه ساخته شود او دنباله‏اش را درازتر بكشد و مرديكه خدايش عز و جل قدرتى بدست او داده باشد و او گمان كند كه فرمان بردارى او فرمان برى از خدا است و سرپيچى از فرمانش سرپيچى از فرمان خدا در صورتى كه چنين نيست زيرا در راه معصيت خدا از هيچ مخلوقى نبايد اطاعت كرد و مخلوق را نزيبد كه دلبند گناه گردد پس نه در راه معصيت الهى بايد از كسى فرمان برد و نه بفرمان شخص گنهكار بايستى در آمد و فقط مى‏بايست از خداوند و پيغمبرش و جانشينان او فرمان برد و اينكه خداوند دستور فرموده است: فقط از دستورات پيغمبر اطاعت شود براى اين است كه پيغمبر معصوم است و پاك و به نافرمانى خداوند دستور نميدهد و اينكه فقط به اطاعت جانشينان پيغمبر امر فرموده است براى اين است كه آنان نيز معصومند و پاك و امر بگناه نميكنند.

سه پرسش مرد ترسا

از جعفر بن محمدعليه‌السلام سؤال الديرانى جعفر بن محمدعليه‌السلام عن ثلاث خصال‏

١٥٩ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِى الْخَطَّابِ عَنِ الْحَكَمِ بْنِ مِسْكِينٍ الثَّقَفِيِّ قَالَ حَدَّثَنِى أَبُو سَعِيدٍ الْمُكَارِى عَنْ سَلَمَةَ بَيَّاعِ الْجَوَارِى قَالَ سَأَلَنِى رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا أَنْ أَقُومَ لَهُ فِى بَيْدَرٍ وَ أَحْفَظَهُ فَكَانَ إِلَى جَانِبِى دَيْرٌ فَكُنْتُ أَقُومُ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ فَأَتَوَضَّأُ وَ أُصَلِّى فَنَادَانِى الدَّيْرَانِيُّ ذَاتَ يَوْمٍ فَقَالَ مَا هَذِهِ الصَّلَاةُ الَّتِى تُصَلِّى فَمَا أَرَى أَحَداً يُصَلِّيهَا فَقُلْتُ أَخَذْنَاهَا عَنِ ابْنِ رَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فَقَالَ وَ عَالِمٌ هُوَ فَقُلْتُ لَهُ نَعَمْ فَقَالَ سَلْهُ عَنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ عَنِ الْبَيْضِ أَيُّ شَيْ‏ءٍ يَحْرُمُ مِنْهُ وَ عَنِ السَّمَكِ أَيُّ شَيْ‏ءٍ يَحْرُمُ مِنْهُ وَ عَنِ الطَّيْرِ أَيُّ شَيْ‏ءٍ يَحْرُمُ مِنْهُ قَالَ فَحَجَجْتُ مِنْ سَنَتِى فَدَخَلْتُ عَلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ رَجُلًا سَأَلَنِى أَنْ أَسْأَلَكَ عَنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ قَالَ وَ مَا هِيَ قُلْتُ قَالَ لِى سَلْهُ عَنِ الْبَيْضِ أَيُّ شَيْ‏ءٍ يَحْرُمُ مِنْهُ وَ عَنِ السَّمَكِ أَيُّ شَيْ‏ءٍ يَحْرُمُ مِنْهُ وَ عَنِ الطَّيْرِ أَيُّ شَيْ‏ءٍ يَحْرُمُ مِنْهُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قُلْ لَهُ أَمَّا الْبَيْضُ كُلُّ مَا لَمْ تَعْرِفْ رَأْسَهُ مِنِ اسْتِهِ فَلَا تَأْكُلْهُ وَ أَمَّا السَّمَكُ فَمَا لَمْ يَكُنْ لَهُ قِشْرٌ فَلَا تَأْكُلْهُ وَ أَمَّا الطَّيْرُ فَمَا لَمْ تَكُنْ لَهُ قَانِصَةٌ فَلَا تَأْكُلْهُ قَالَ فَرَجَعْتُ مِنْ مَكَّةَ فَخَرَجْتُ إِلَى الدَّيْرَانِيِّ مُتَعَمِّداً فَأَخْبَرْتُهُ بِمَا قَالَ فَقَالَ هَذَا وَ اللَّهِ هُوَ نَبِيٌّ أَوْ وَصِيُّ نَبِيٍ‏

قال مصنف هذا الكتاب رضى الله عنه يؤكل من طير الماء ما كانت له قانصة أو صيصية و يؤكل من طير البر ما دف و لا يؤكل ما صف فإن كان الطير يصف و يدف و كان دفيفه أكثر من صفيفه أكل و إن كان صفيفه أكثر من دفيفه لم يؤكل‏

١٥٩ - سلمه برده فروش گويد: يكى از دوستانم از من خواهش كرد كه بجاى او در خرمنگاهش بايستم و نگهبانى كنم در يك طرف من كليسائى بود هنگام ظهر كه ميشد من بر ميخواستم و وضو ساخته و نماز ميخواندم روزى مرد ترسائى مرا صدا زده و گفت: اين نمازى كه ميخوانى چيست؟ كه من هيچ كس را نديدم چنين نمازى بخواند گفتم: از پسر پيغمبر فرا گرفته‏ام گفت او دانشمند است؟ گفتمش:

آرى، گفت: سه چيز از او بپرس: از تخم مرغها كدامش حرام است و از ماهيان كدام و از مرغان كدام؟ گويد: همان سال به حج رفتم و بخدمت امام صادقعليه‌السلام رسيدم عرض كردم: شخصى از من خواسته كه از شما از حكم سه چيز بپرسم فرمود چيست؟ گفتم: بمن گفته است: بپرس كه، چه تخم مرغى حرام است و كدام ماهى حرام گوشت است و كدام پرنده حرام گوشت؟ امام صادقعليه‌السلام فرمود:

به او بگو: اما تخم آنچه سرش را از ته‏اش نتوانى تشخيص بدهى آن را مخور و اما ماهى آنچه پوست (فلس) نداشته باشد آن را مخور و اما پرنده، آنچه سنگ‏دان نداشته باشد آن را مخور، گويد: از مكه بازگشتم و مخصوصا بنزد ترسا رفتم و فرمايش حضرت را باو رساندم گفت: بخدا قسم گوينده اين سخن يا پيغمبر است و يا جانشين پيغمبر.

كلام مصنف‏

(مصنف اين كتاب گويد:) از پرندگان آبى آنچه سنگدان و يا خار پا داشته باشد حلال گوشت است و از پرندگان بيابان آنچه هنگام پريدن بال زند حلال گوشت است و آنچه بال نزند حرام گوشت و اگر پرنده‏اى به هر دو حال پرواز كند اگر بال زدنش بيشتر باشد حلال گوشت است و اگر بال نزدنش بيشتر باشد حرام گوشت، مترجم گويد: مشهور بين فقهاء اين است كه از مرغان آنچه بال زدنش بيشتر باشد و يا سنگ‏دان و يا چينه‏دان و يا خارپا داشته باشد آن حلال گوشت است و فرقى ميان مرغان آبى و بيابانى نگذاشته‏اند.

زمين به پروردگار خود نناليده بمانند ناله‏اش از سه چيز

ما عجت الأرض إلى ربها عز و جل كعجيجها من ثلاثة

١٦٠ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبِى الْحَسَنِ الْفَارِسِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ حَفْصٍ الْبَصْرِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مَا عَجَّتِ الْأَرْضُ إِلَى رَبِّهَا عَزَّ وَ جَلَّ كَعَجِيجِهَا مِنْ ثَلَاثَةٍ مِنْ دَمٍ حَرَامٍ يُسْفَكُ عَلَيْهَا أَوِ اغْتِسَالٍ مِنْ زِنًا أَوِ النَّوْمِ عَلَيْهَا قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ‏

١٦٠ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: زمين به پيشگاه پروردگار خود عز و جل نناليده بمانند ناله‏اش از سه چيز از خونى كه بناحق بر روى آن ريخته شود يا غسلى كه از زنا بر روى آن انجام گيرد و يا خوابى كه پيش از طلوع آفتاب بر روى آن واقع شود.

خداوند نگهبانى از سه كس را نمى‏پذيرد ثلاثة لا يتقبل الله لهم بالحفظ

١٦١ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ رَفَعَهُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم أَنَّهُ قَالَ ثَلَاثَةٌ لَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُمْ بِالْحِفْظِ رَجُلٌ نَزَلَ فِى بَيْتٍ خَرِبٍ وَ رَجُلٌ صَلَّى عَلَى قَارِعَةِ الطَّرِيقِ وَ رَجُلٌ أَرْسَلَ رَاحِلَتَهُ وَ لَمْ يَسْتَوْثِقْ مِنْهَا

١٦١ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: خداى عز و جل نگهبانى از سه كس را نمى‏پذيرد: مرديكه در خانه ويران منزل گيرد، و مرديكه در وسط جاده به نماز ايستد و مرديكه مركب سوارى خود را رها كند و آن را نه بندد

در روز قيامت سه كس از سايه عرش خداى عز و جل سايه‏بان دارند

ثلاثة يستظلون بظل عرش الله عز و جل يوم القيامة

١٦٢ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنِ النَّهِيكِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ ثَلَاثَةٌ يَسْتَظِلُّونَ بِظِلِّ عَرْشِ اللَّهِ يَوْمَ لَا ظِلَّ إِلَّا ظِلُّهُ رَجُلٌ زَوَّجَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ أَوْ أَخْدَمَهُ أَوْ كَتَمَ لَهُ سِرّاً

١٦٢ - موسى بن جعفرعليه‌السلام فرمود: سه كس از سايه عرش خداى عز و جل سايه‏بان دارند در روزى كه بجز سايه عرش سايه‏اى نيست مرديكه براى برادر مسلمانش زن بگيرد و يا خدمتكار برايش تهيه كند و يا رازى از آن او را پنهان بدارد.

سه چيز شكايت به نزد خداى عز و جل برند

ثلاثة يشكون إلى الله عز و جل‏

١٦٣ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَى بْنِ عُمَرَ وَ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ ثَلَاثَةٌ يَشْكُونَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَسْجِدٌ خَرَابٌ لَا يُصَلِّى فِيهِ أَهْلُهُ وَ عَالِمٌ بَيْنَ جُهَّالٍ وَ مُصْحَفٌ مُعَلَّقٌ قَدْ وَقَعَ عَلَيْهِ غُبَارٌ لَا يُقْرَأُ فِيهِ‏

١٦٣ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: سه چيز شكايت به نزد خداى عز و جل برند: مسجد ويران كه مردمش در آن نماز نميخوانند و دانشمند گرفتار در ميان نادانان و قرآن آويخته كه گرد بر آن نشيند و كسى آن را قرائت نكند.

شرح:

در محل خود ثابت شده است كه آنچه در عالم ملك است غير از جنبه ملكى داراى جنبه ملكوتى نيز هستند فَسُبْحانَ الَّذِى بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ كه ب‏آن جنبه داراى شعورى مسانخ با عالم خود ميباشند جمله ذرات پيدا و نهان- با تو ميگويند روزان و شبان- ما سميعيم و بصيريم و هشيم- با شما نامحرمان ما خامشيم، بنا بر اين، شكايت مسجد و قرآن احتياجى به تأويل و ارتكاب مجاز ندارد.

دانشمندان علم قرآن سه قسمند

قراء القرآن ثلاثة

١٦٤ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ عُبَيْسِ بْنِ هِشَامٍ النَّاشِرِيِّ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ قُرَّاءُ الْقُرْآنِ ثَلَاثَةٌ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَاتَّخَذَهُ بِضَاعَةً وَ اسْتَدَرَّ بِهِ الْمُلُوكَ وَ اسْتَطَالَ بِهِ عَلَى النَّاسِ وَ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَحَفِظَ حُرُوفَهُ وَ ضَيَّعَ حُدُودَهُ وَ رَجُلٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَوَضَعَ دَوَاءَ الْقُرْآنِ عَلَى دَاءِ قَلْبِهِ فَأَسْهَرَ بِهِ لَيْلَهُ وَ أَظْمَأَ بِهِ نَهَارَهُ وَ قَامَ بِهِ فِى مَسَاجِدِهِ وَ تَجَافَى بِهِ عَنْ فِرَاشِهِ فَبِأُولَئِكَ يَدْفَعُ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْبَلَاءَ وَ بِأُولَئِكَ يُدِيلُ اللَّهُ مِنَ الْأَعْدَاءِ وَ بِأُولَئِكَ يُنَزِّلُ اللَّهُ الْغَيْثَ مِنَ السَّمَاءِ فَوَ اللَّهِ هَؤُلَاءِ قُرَّاءُ الْقُرْآنِ أَعَزُّ مِنَ الْكِبْرِيتِ الْأَحْمَرِ

١٦٤ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: خوانندگان قرآن سه قسمند: مرديكه قرآن را خوانده و آن را سرمايه خود ساخته و به دين وسيله از دربار پادشاهان بهره‏مند شده و نخوت و گردن فرازى بر مردم نموده است، و مرديكه قرآن را خوانده و الفاظ آن را حفظ نموده ولى احكام قرآن را عمل ننموده است و مرديكه قرآن را خوانده و داروى قرآنى را بر درد دل خويش نهاده براهنمائى قرآن به شبها بيدار و بروزها تشنه و روزه دار، و در مسجدها بنماز بر پا ايستاده و از بستر راحت كناره گرفته است خداى عزيز جبار بخاطر اينان بلا بگرداند و به اينان از دشمنان انتقام گيرد و باينان باران از آسمان فرود آورد بخداى سوگند اين چنين قرآن‏خوانان از طلاى ناب ناياب ترند.

١٦٥ - حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِيَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِى عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام ‏

قَالَ الْقُرَّاءُ ثَلَاثَةٌ قَارِئٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ لِيَسْتَدِرَّ بِهِ الْمُلُوكَ وَ يَسْتَطِيلَ بِهِ عَلَى النَّاسِ فَذَاكَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَ قَارِئٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَحَفِظَ حُرُوفَهُ وَ ضَيَّعَ حُدُودَهُ فَذَاكَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَ قَارِئٌ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَاسْتَتَرَ بِهِ تَحْتَ بُرْنُسِهِ فَهُوَ يَعْمَلُ بِمُحْكَمِهِ وَ يُؤْمِنُ بِمُتَشَابِهِهِ وَ يُقِيمُ فَرَائِضَهُ وَ يُحِلُّ حَلَالَهُ وَ يُحَرِّمُ حَرَامَهُ فَهَذَا مِمَّنْ يُنْقِذُهُ اللَّهُ مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ وَ هُوَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ يَشْفَعُ فِيمَنْ شَاءَ

١٦٥ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: قاريان بر سه قسمند: يكى قرآن خواند تا بدان وسيله از دربار شاهان بهره گرفته و بر مردم گردن فرازى كند اين چنين كس از اهل آتش است و ديگرى قرآن خواند و الفاظش را حفظ نموده و باحكامش عمل نكند اين نيز از دوزخيان است و سومى قرآن را خوانده و در مغز خود جايش داده به محكماتش عمل نموده و به متشابهاتش ايمان دارد واجبات قرآن را برپا ميدارد حلال آن را حلال و حرامش را حرام ميداند اين چنين كس از آنانى است كه خدايش از فتنه‏هاى گمراه‏كننده نجاتش خواهد بخشيد و او از بهشتيان است و در باره هر كس كه بخواهد مى‏تواند شفاعت كند.