شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

زنا زاده چهار نشانه دارد

لولد الزنا أربع علامات‏

٤٠ - حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍعليه‌السلام مَنْ لَمْ يُبَالِ مَا قَالَ وَ مَا قِيلَ فِيهِ فَهُوَ شِرْكُ شَيْطَانٍ وَ مَنْ لَمْ يُبَالِ أَنْ يَرَاهُ النَّاسُ مُسِيئاً فَهُوَ شِرْكُ شَيْطَانٍ وَ مَنِ اغْتَابَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ مِنْ غَيْرِ تِرَةٍ بَيْنَهُمَا فَهُوَ

شِرْكُ شَيْطَانٍ وَ مَنْ شَعِفَ بِمَحَبَّةِ الْحَرَامِ وَ شَهْوَةِ الزِّنَا فَهُوَ شِرْكُ شَيْطَانٍ ثُمَّ قَالَعليه‌السلام إِنَّ لِوَلَدِ الزِّنَا عَلَامَاتٍ أَحَدُهَا بُغْضُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ ثَانِيهَا أَنَّهُ يَحِنُّ إِلَى الْحَرَامِ الَّذِى خُلِقَ مِنْهُ وَ ثَالِثُهَا الِاسْتِخْفَافُ بِالدِّينِ وَ رَابِعُهَا سُوءُ الْمَحْضَرِ لِلنَّاسِ وَ لَا يُسِي‏ءُ مَحْضَرَ إِخْوَانِهِ إِلَّا مَنْ وُلِدَ عَلَى غَيْرِ فِرَاشِ أَبِيهِ أَوْ مَنْ حَمَلَتْ بِهِ أُمُّهُ فِى حَيْضِهَا

٤٠ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كس از آنچه خود در باره ديگران بگويد و ديگران در باره وى گويند باكى نداشته باشد شيطان در سرشت او دست داشته است و كسى كه از ديدار مردم‏اش در حال گناه باك نداشته باشد شيطان در سرشت او دست داشته است و كسى كه بدون جهت از برادر مؤمن بدگوئى كند شيطان در سرشت او دست داشته است و كسى كه سخت علاقه‏مند به حرام باشد و مايل به زنا شيطان در سرشت او دست داشته است سپس فرمود: زنا زاده را نشانه‏هائى است يكى دشمنى با خاندان پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم دوم آنكه به زنا كه خود از آن ساخته شده علاقه‏مند مى‏باشد سوم دين را سبك شمردن چهارم بد زبان بودن در باره مردم و كسى در باره برادرش بد زبان نشود مگر آنكه زنا زاده باشد و يا مادرش در حال حيض بار دارش شده باشد.

خداى عز و جل موسى را چهار سفارش فرمود

أوصى الله عز و جل موسىعليه‌السلام بأربعة أشياء

٤١ - حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ الْهَمْدَانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ ثَابِتِ بْنِ أَبِى صَفِيَّةَ عَنْ سَعْدٍ الْخَفَّافِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لِمُوسَىعليه‌السلام يَا مُوسَى احْفَظْ وَصِيَّتِى لَكَ بِأَرْبَعَةِ أَشْيَاءَ أَوَّلُهُنَّ مَا دُمْتَ لَا تَرَى ذُنُوبَكَ تُغْفَرُ فَلَا تَشْتَغِلْ بِعُيُوبِ غَيْرِكَ وَ الثَّانِيَةُ مَا دُمْتَ لَا تَرَى كُنُوزِى قَدْ نَفِدَتْ فَلَا تَغْتَمَّ بِسَبَبِ رِزْقِكَ وَ الثَّالِثَةُ مَا دُمْتَ لَا تَرَى زَوَالَ مُلْكِى فَلَا تَرْجُ أَحَداً غَيْرِى وَ الرَّابِعَةُ مَا دُمْتَ لَا تَرَى الشَّيْطَانَ مَيِّتاً فَلَا تَأْمَنْ مَكْرَهُ‏

٤١ - امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود خداى تبارك و تعالى به موسى فرمود اى موسى سفارش مرا در باره چهار چيز نگهدار اولش آنكه تا گناهان خود را آمرزيده نديده‏اى به عيب ديگران نپرداز دوم تا پايان يافتن خزينه‏هاى مرا نديده اى غم روزى خود مخور سوم تا زوال سلطنت مرا نديده‏اى به كسى جز من اميدوار مباش چهارم تا شيطان را مرده نديده‏اى از مكرش آسوده خاطر مباش.

امير المؤمنينعليه‌السلام هر وقت بجنگى اعزام ميشد چهار خصلت داشت‏ كان لأمير المؤمنينعليه‌السلام إذا توجه فى سرية أربع خصال‏

٤٢ حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِى الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ الْجُعْفِيِّ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ الْمَكِّيِّ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وَ الَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ مَا وَجَّهْتُ عَلِيّاً قَطُّ فِى سَرِيَّةٍ إِلَّا وَ نَظَرْتُ إِلَى جَبْرَئِيلَعليه‌السلام فِى سَبْعِينَ أَلْفاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ عَنْ يَمِينِهِ وَ إِلَى مِيكَائِيلَ عَنْ يَسَارِهِ فِى سَبْعِينَ أَلْفاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ إِلَى مَلَكِ الْمَوْتِ أَمَامَهُ وَ إِلَى سَحَابَةٍ تُظِلُّهُ حَتَّى يُرْزَقَ حُسْنَ الظَّفَرِ

٤٢ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: بخدائى كه جانم بدست قدرت او است على را هرگز به جبهه جنگى نفرستادم مگر آنكه ديدم جبرئيل با هفتاد هزار فرشته در سمت راست او و ميكائيل در سمت چپ‏اش با هفتاد هزار فرشته و فرشته مرگ پيشاپيش او و ابرى بر سرش سايه افكن بود تا نيكوترين پيروزى نصيبش گردد.

شگفت آور است كسى كه از چهار چيز مى‏هراسد چرا بچهار چيز پناهنده نميشود

لعجب لمن يفزع من أربعة كيف لا يفزع إلى أربعة

٤٣ - حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى عُمَيْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا جَمَاعَةٌ مِنْ مَشَايِخِنَا مِنْهُمْ أَبَانُ بْنُ عُثْمَانَ وَ هِشَامُ بْنُ سَالِمٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ حُمْرَانَ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍعليه‌السلام قَالَ عَجِبْتُ لِمَنْ فَزِعَ مِنْ أَرْبَعٍ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى أَرْبَعٍ عَجِبْتُ لِمَنْ خَافَ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ فَإِنِّى سَمِعْتُ اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ يَقُولُ بِعَقِبِهَا فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَ عَجِبْتُ لِمَنِ اغْتَمَّ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ فَإِنِّى سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقِبِهَا فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِى الْمُؤْمِنِينَ وَ عَجِبْتُ لِمَنْ مُكِرَ بِهِ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ وَ أُفَوِّضُ أَمْرِى إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ فَإِنِّى سَمِعْتُ اللَّهَ جَلَّ وَ تَقَدَّسَ يَقُولُ بِعَقِبِهَا فَوَقاهُ اللَّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا وَ عَجِبْتُ لِمَنْ أَرَادَ الدُّنْيَا وَ زِينَتَهَا كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَإِنِّى سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ اسْمُهُ يَقُولُ بِعَقِبِهَا إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْكَ مالًا وَ وَلَداً فَعَسى‏ رَبِّى أَنْ يُؤْتِيَنِ خَيْراً مِنْ جَنَّتِكَ وَ عَسَى مُوجِبَةٌ

چهار كس گواهى به ولايت امير المؤمنين را پنهان داشتند و خدا نفرين آن حضرت را در باره آنان پذيرفت‏ أربعة كتموا الشهادة لأمير المؤمنينعليه‌السلام بالولاية فاستجاب الله عز و جل دعاءه عليهم‏

٤٣ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: شگفتم آيد از كسى كه از چهار چيز مى‏هراسد چرا بچهار چيز پناهنده نميشود: شگفتم از آنكه ميترسد چرا پناه نمى‏برد بفرموده خداى عز و جل حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ خداوند ما را بس است و چه وكيل خوبى است زيرا شنيدم خداى جل جلاله بدنبال آن ميفرمايد: بواسطه نعمت و فضلى كه از طرف خداوند شامل حالشان گرديد باز گشتند و هيچ بدى ب‏آنان نرسيد و شگفتم در كسى كه اندوهناك است چرا پناه نمى‏برد بفرموده خداى عز و جل: لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ زيرا شنيدم خداى عز و جل به دنبال آن ميفرمايد در خواستش را برآورديم و از اندوه نجاتش داديم و مؤمنين را هم چنين ميرهانيم و در شگفتم از كسى كه حيله‏اى در باره او بكار رفته چرا به فرموده خداى تعالى پناه نمى‏برد وَ( أُفَوِّضُ أَمْرِى إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِباد ) : كار خود را بخدا واگذار ميكنيم كه خداوند بحال بندگان بينا است) زيرا شنيدم خداى بزرگ و پاك به دنبالش مى‏فرمايد خداوند او را از بديهائى كه در باره او بحيله انجام داده بودند نگه داشت و در شگفتم از كسى كه خواستار دنيا و آرايش آن است چرا پناهنده نميشود بفرمايش خداى تبارك و تعالى( ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ ) (آنچه خدا خواست همان است و نيروئى جز به يارى خداوند نيست) زيرا شنيدم خداى عز اسمه به دنبال آن ميفرمايد اگر چه مرا در مال و فرزند از خودت كمتر مى‏بينى ولى اميد هست كه پروردگار من بهتر از باغ تو مرا نصيب فرمايد (و كلمه: عسى در اين آيه به معناى اميد تنها نيست بلكه بمعناى اثبات و تحقق يافتن است).

٤٤ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ السَّعْدَآبَادِيُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِى الْجَارُودِ زِيَادِ بْنِ الْمُنْذِرِ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ الْجُعْفِيِّ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ خَطَبَنَا عَلِيُّ بْنُ أَبِى طَالِبٍعليه‌السلام فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ قُدَّامَ مِنْبَرِكُمْ هَذَا أَرْبَعَةُ رَهْطٍ مِنْ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مِنْهُمْ أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ وَ الْبَرَاءُ بْنُ عَازِبٍ وَ الْأَشْعَثُ بْنُ قَيْسٍ الْكِنْدِيُّ وَ خَالِدُ بْنُ يَزِيدَ الْبَجَلِيُّ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى أَنَسٍ فَقَالَ يَا أَنَسُ إِنْ كُنْتَ سَمِعْتَ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم يَقُولُ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ ثُمَّ لَمْ تَشْهَدْ لِيَ الْيَوْمَ بِالْوَلَايَةِ فَلَا أَمَاتَكَ اللَّهُ حَتَّى يَبْتَلِيَكَ بِبَرَصٍ لَا تُغَطِّيهِ الْعِمَامَةُ وَ أَمَّا أَنْتَ يَا أَشْعَثُ فَإِنْ كُنْتَ سَمِعْتَ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم يَقُولُ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ ثُمَّ لَمْ تَشْهَدْ لِيَ الْيَوْمَ بِالْوَلَايَةِ فَلَا أَمَاتَكَ اللَّهُ حَتَّى يَذْهَبَ بِكَرِيمَتَيْكَ وَ أَمَّا أَنْتَ يَا خَالِدَ بْنَ يَزِيدَ فَإِنْ كُنْتَ سَمِعْتَ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم يَقُولُ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ ثُمَّ لَمْ تَشْهَدْ لِيَ الْيَوْمَ بِالْوَلَايَةِ فَلَا أَمَاتَكَ اللَّهُ إِلَّا مِيتَةً جَاهِلِيَّةً وَ أَمَّا أَنْتَ يَا بَرَاءَ بْنَ عَازِبٍ فَإِنْ كُنْتَ سَمِعْتَ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم يَقُولُ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ ثُمَّ لَمْ تَشْهَدْ لِيَ الْيَوْمَ بِالْوَلَايَةِ فَلَا أَمَاتَكَ اللَّهُ إِلَّا حَيْثُ هَاجَرْتَ مِنْهُ قَالَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيُّ وَ اللَّهِ لَقَدْ رَأَيْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ وَ قَدِ ابْتُلِيَ بِبَرَصٍ يُغَطِّيهِ بِالْعِمَامَةِ فَمَا تَسْتُرُهُ وَ لَقَدْ رَأَيْتُ الْأَشْعَثَ بْنَ قَيْسٍ وَ قَدْ ذَهَبَتْ كَرِيمَتَاهُ وَ هُوَ يَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى جَعَلَ دُعَاءَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ عَلَيَّ بِالْعَمَى فِى الدُّنْيَا وَ لَمْ يَدْعُ عَلَيَّ بِالْعَذَابِ فِى الآْخِرَةِ فَأُعَذَّبَ وَ أَمَّا خَالِدُ بْنُ يَزِيدَ فَإِنَّهُ مَاتَ فَأَرَادَ أَهْلُهُ أَنْ يَدْفِنُوهُ وَ حُفِرَ لَهُ فِى مَنْزِلِهِ فَدُفِنَ فَسَمِعَتْ بِذَلِكَ كِنْدَةُ فَجَاءَتْ بِالْخَيْلِ وَ الْإِبِلِ فَعَقَرَتْهَا عَلَى‏

بَابِ مَنْزِلِهِ فَمَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً وَ أَمَّا الْبَرَاءُ بْنُ عَازِبٍ فَإِنَّهُ وَلَّاهُ مُعَاوِيَةُ الْيَمَنَ فَمَاتَ بِهَا وَ مِنْهَا كَانَ هَاجَرَ

٤٤ - جابر بن عبد اللَّه انصارى گويد: على بن ابى طالب براى ما خطبه خواند پس خداى را ستود و بر او ثنا خواند سپس فرمود: اى مردم جلو همين منبر چهار گروه از ياران پيغمبر هستند كه انس بن مالك و براء بن عازب و اشعث بن قيس كندى و خالد بن يزيد بجلى از آن چهار گروه‏اند سپس روى به انس كرده و فرمود: اى انس اگر از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شنيدى كه ميفرمود به هر كه مولا منم (اين) على است مولاى او آنگاه امروز به جانشينى من گواهى ندهى از خدا ميخواهم كه تو را نكشد تا به بيمارى پيسى آن چنان دچار شوى كه عمامه آن را نپوشاند و اما تو اى اشعث اگر شنيدى از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كه ميفرمود: به هر كه مولا منم (اين) على است مولاى او و آنگاه امروز به جانشينى من گواهى ندهى از خداوند ميخواهم كه تو را نكشد تا هر دو چشمت را كور گرداند و اما تو اى خالد بن يزيد اگر از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شنيدى كه ميفرمود به هر كه مولا منم (اين) على است مولاى او بار الها دوستدار آن باش كه على را دوست بدارد و دشمن آن كس كه على را دشمن بدارد آنگاه امروز به جانشينى من گواهى ندهى از خداوند خواستارم كه تو را نكشد جز با مرگ دوران جاهليت و اما تو اى براء بن عازب اگر شنيدى از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كه ميفرمود به هر كه منم مولا (اين) على است مولاى او بار الها دوستدار آن باش كه على را دوست بدارد و دشمن آن كس كه على را دشمن بدارد آنگاه امروز بجانشينى من گواهى ندهى از خداوند خواستارم كه تو را نميراند مگر همان جا كه از آن مهاجرت كردى.

جابر بن عبد اللَّه انصارى گويد: بخدا سوگند انس را ديدم دچار پيسى شده بود و ميخواست با عمامه‏اش آن را بپوشاند ولى عمامه‏اش نميپوشانيد و اشعث بن قيس را ديدم كه از هر دو چشم نابينا شده بود و او ميگفت ستايش خدائى را سزا است كه نفرين امير المؤمنين على بن ابى طالب را در باره كورى من در دنيا قرار داد و بمن نفرين عذاب آخرت نكرد كه گرفتار عذاب ميشدم و اما خالد بن يزيد او مرد و خانواده‏اش كه خواستند دفنش كنند در خانه خالد گورش را كندند و همان جا بخاكش سپردند قبيله كنده كه اين خبر را شنيدند با اسب و شتر آمدند و اسبان و شتران را بر در خانه خالد پى كردند تشريفات مرگ خالد به ‏آئين زمان جاهليت انجام گرفت و اما براء بن عازب معاويه فرماندار يمن‏اش كرد و در يمن مرد و از همان جا مهاجرت كرده بود.

شرح‏

از اين روايت معلوم مى‏شود كه مردن در سرزمينى كه از آن مهاجرت شده است پسنديده نيست و همين طور هم هست روايت عيون نيز مؤيد اين معنا است كه امام هشتم فرمود علىعليه‌السلام پس از مهاجرت از مكه تا به هنگام مرگ در مكه شبى را صبح نكرد راوى گويد عرض كردم: براى چه؟ فرمود دوست نداشت شب را در زمينى صبح كند كه از آنجا مهاجرت كرده است نماز عصر را كه در مكه ميخواند از آنجا بيرون ميشد و در جاى ديگر شب را مى‏ماند

آنچه موجب امان از چهار خصلت در دنيا است

و چهار كلمه براى آخرت‏ ما فيه الأمان من أربع خصال فى الدنيا و الكلمات الأربع لآلخرة

٤٥ - حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ عُبْدُوسُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْعَبَّاسِ الْجُرْجَانِيُّ بِسَمَرْقَنْدَ فِى مَنْزِلِهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ بُنْدَارُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عِيسَى قَالَ حَدَّثَنَا عَمَّارُ بْنُ رَجَاءٍ قَالَ حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ دَاوُدَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو هُرْمُزَ نَافِعُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْخُرَاسَانِيُّ قَالَ سَمِعْتُ عَطَاءَ بْنَ أَبِى رَبَاحٍ يُحَدِّثُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَدِمَ قَبِيصَةُ بْنُ مُخَارِقٍ الْهِلَالِيُّ عَلَى رَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فَسَلَّمَ عَلَيْهِ وَ رَحَّبَ بِهِ ثُمَّ قَالَ مَا جَاءَ بِكَ يَا قَبِيصَةُ قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَبِرَتْ سِنِّى وَ ضَعُفَتْ قُوَّتِى وَ هُنْتُ عَلَى أَهْلِى وَ عَجَزْتُ عَنْ أَشْيَاءَ قَدْ كُنْتُ أَحْمِلُهَا فَعَلِّمْنِى كَلِمَاتٍ يَنْفَعُنِى اللَّهُ بِهِنَّ وَ أَوْجِزْ فَإِنِّى رَجُلٌ نَسِيٌّ فَقَالَ لَهُ كَيْفَ قُلْتَ يَا قَبِيصَةُ فَأَعَادَهُ ثُمَّ قَالَ لَهُ كَيْفَ قُلْتَ فَأَعَادَهُ ثُمَّ قَالَ لَهُ كَيْفَ قُلْتَ فَأَعَادَهُ فَقَالَ مَا بَقِيَ حَوْلَكَ حَجَرٌ وَ لَا شَجَرٌ وَ لَا مَدَرٌ إِلَّا وَ قَدْ بَكَى رَحْمَةً لَكَ يَا قَبِيصَةُ احْفَظْ عَنِّى أَمَّا لِدُنْيَاكَ فَقُلْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ إِذَا صَلَّيْتَ الْغَدَاةَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَإِنَّكَ إِذَا قُلْتَهُنَّ أَمِنْتَ مِنْ عَمًى وَ جُذَامٍ وَ بَرَصٍ وَ فَالِجٍ وَ أَمَّا لآِخِرَتِكَ فَقُلِ اللَّهُمَّ اهْدِنِى مِنْ عِنْدِكَ وَ أَفِضْ عَلَيَّ مِنْ فَضْلِكَ وَ انْشُرْ عَلَيَّ مِنْ رَحْمَتِكَ وَ أَنْزِلْ عَلَيَّ مِنْ بَرَكَاتِكَ قَالَ فَجَعَلَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم يَقُولُهُنَّ وَ قَبِيصَةُ يَعْقِدُ عَلَيْهِنَّ أَصَابِعَهُ فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ وَ عُمَرُ إِنَّ خَالَكَ هَذَا يَا رَسُولَ اللَّهِ لَشَدَّ مَا عَقَدَ عَلَيْهِنَّ أَصَابِعَهُ يَعْنِى عَلَى الْكَلِمَاتِ الْأَرْبَعِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم إِنْ وَافَى بِهِنَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لَمْ يَدَعْهُنَّ مُتَعَمِّداً فُتِحَ لَهُ أَرْبَعَةُ أَبْوَابٍ‏

مِنَ الْجَنَّةِ يَدْخُلُ مِنْ أَيِّهَا شَاءَ قَالَ نَافِعٌ فَحَدَّثْتُ بِهَذَا الْحَدِيثِ جَاراً لِى جَلِيساً لِلْحَسَنِ فَحَدَّثَ بِهِ الْحَسَنَ فَقَالَ لَهُ ائْتِنِى بِهِ فَأَتَيْتُهُ فَسَأَلَنِى عَنِ الْحَدِيثِ فَحَدَّثْتُهُ فَقَالَ مَا أَغْلَى حَدِيثَكَ هَذَا يَا خُرَاسَانِيُّ عِنْدِى وَ أَرْخَصَهُ عِنْدَكَ وَ اللَّهِ لَقَدْ أَوْطَأَ رَجُلٌ رَاحِلَتَهُ حَتَّى قَدِمَ عَلَى صَاحِبِ الْحَدِيثِ وَ هُوَ وَالِى مِصْرَ فَقَالَ إِنِّى لَمْ آتِكَ لِشَيْ‏ءٍ مِمَّا فِى يَدِكَ ثُمَّ سَأَلَهُ عَنِ الْحَدِيثِ ثُمَّ انْصَرَفَ‏

٤٥ - عبد اللَّه بن عباس گويد: قبيصة بن مخارق هلالى به خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم رسيده سلام كرد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم خوش آمدش گفت سپس فرمود: اى قبيصه براى چكار آمده‏اى؟ عرضكرد يا رسول اللَّه پير و ناتوان شده‏ام و در نزد خانواده‏ام خوار و زبون از كارهائى كه پيشتر انجام ميدادم باز مانده‏ام مرا چند كلمه بياموز كه بواسطه آنها خداوند مرا سودى دهد و مختصر و كوتاه باشد كه من مردى هستم فراموش كار رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: چه گفتى اى قبيصه؟ قبيصه دوباره سخن خود را بازگو كرد باز فرمود: چه گفتى؟ بار سوم گفت باز فرمود: چه گفتى؟ براى چهارمين بار بازگو كرد، حضرت فرمود: هر چه سنگ و درخت و كلوخ در اطراف تو بودند بدلسوزى تو بگريه در آمدند، نيكو نگهدار آنچه را كه ميگويم اما براى دنيايت نماز بامداد را كه خواندى سه بار بگو سبحان اللَّه و بحمده سبحان اللَّه العظيم و بحمده و لا حول و لا قوة الا باللَّه چون اين كلمات را بگوئى از كورى و بيمارى خوره و پيسى و زمين‏گيرى در امان خواهى بود و اما براى آخرتت پس بگو اللهم اهدنى من عندك و أفض على من فضلك و انشر على من رحمتك و أنزل على من بركاتك بار الها خودت مرا راهنمائى فرما و باران فضل و احسانت را بر من ببار و دامن رحمتت را بر من بگستر و از بركاتت بر من فرو فرست راوى گويد: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اين كلمات را تكرار ميكرد و قبيصه آن‏ها را با انگشت مى‏شمرد، ابو بكر و عمر عرض كردند: يا رسول اللَّه اين رفيق شما چه خوب با انگشتان خود اين كلمات چهارگانه را مى‏شمارد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: اگر روز قيامت با اين كلمات وارد محشر شود و عمدا آنها را ترك نكرده باشد چهار در از بهشت بروى او باز شود تا از هر كدام كه بخواهد داخل بهشت گردد.

نافع گويد: اين حديث به همسايه خود كه همنشين حسن بصرى بود بازگو كردم و او براى حسن بازگو كرده بود حسن او را گفته بود: كه آن شخص را نزد من آور، من به نزد حسن رفتم، حديث را از خود من پرسيد و من بازگويش نمودم گفت: اى خراسانى چه پرارزش است اين حديث تو نزد من و چه ارزان است نزد خودت، بخدا قسم كه مردى شتر خود را بزير پا كشيد تا نزد حديث دانى كه فرماندار مصر بود رسيد و گفت: من بخواطر آنچه در دست تو است (از قدرت و ثروت) نزد تو نيامده‏ام سپس حديث را از او پرسيد و بازگشت.

چهار چيز از وسوسه است‏

أربعة من الوسواس‏

٤٦ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِى مَنْصُورٍ الْوَاسِطِيِّ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ أَبِى الْحَسَنِ الْأَوَّلِعليه‌السلام قَالَ أَرْبَعَةٌ مِنَ الْوَسْوَاسِ أَكْلُ الطِّينِ وَ فَتُّ الطِّينِ وَ تَقْلِيمُ الْأَظْفَارِ بِالْأَسْنَانِ وَ أَكْلُ اللِّحْيَةِ

٤٦ - موسى بن جعفرعليه‌السلام فرمود: چهار چيز اثر وسوسه است گل خوردن و كلوخ شكستن و

ناخن‏ها به دندان چيدن و ريش جويدن.

چهار چيز از چهار چيز سير نشوند

أربعة لا يشبعن من أربعة

٤٧ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَيْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ أَرْبَعَةٌ لَا يَشْبَعْنَ مِنْ أَرْبَعَةٍ الْأَرْضُ مِنَ الْمَطَرِ وَ الْعَيْنُ مِنَ النَّظَرِ وَ الْأُنْثَى مِنَ الذَّكَرِ وَ الْعَالِمُ مِنَ الْعِلْمِ‏

٤٧ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: چهار چيز از چهار چيز سير نگردند زمين از باران چشم از نگاه ماده از نر، دانشمند از دانش.

٤٨ - حَدَّثَنَا أَبُو الْحَسَنِ مُحَمَّدُ بْنُ عَمْرٍو الْبَصْرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ جَبَلَةَ الْوَاعِظُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو الْقَاسِمِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ الطَّائِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِى قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا قَالَ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام لِلشَّامِيِّ الَّذِى سَأَلَهُ عَنِ الْمَسَائِلِ فِى جَامِعِ الْكُوفَةِ أَرْبَعَةٌ لَا يَشْبَعْنَ مِنْ أَرْبَعَةٍ أَرْضٌ مِنْ مَطَرٍ وَ أُنْثَى مِنْ ذَكَرٍ وَ عَيْنٌ مِنْ نَظَرٍ وَ عَالِمٌ مِنْ عِلْمٍ‏

٤٨ - حسين بن علىعليه‌السلام فرمود: مردى از اهل شام در مسجد جامع كوفه سؤالاتى از امير المؤمنين كرد حضرت ضمن پاسخ پرسشهاى او فرمود: چهار چيز از چهار چيز سير نشوند زمينى از بارانى و ماده‏اى از نرى و چشمى از نگاهى و دانشمندى از دانشى.

شرح-

ترجمه روايت بدون تصرف در آن چنين است كه گفته شد و ظاهرا مضمونش با روايت چهل و هفتم يكى باشد و مسامحه در نقل از راوى است.

هر كس چهار چيز را دارا باشد در بزرگترين نور الهى است‏

أربع خصال من كن فيه كان فى نور الله الأعظم‏

مَنْ كَانَتْ عِصْمَةُ أَمْرِهِ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنِّى رَسُولُ اللَّهِ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَتْهُ مُصِيبَةٌ قَالَ إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَ خَيْراً قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَ خَطِيئَةً قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ‏

٤٩ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: در هر كس چهار چيز باشد در بزرگترين نور الهى است كسى كه گواهى به يگانگى خدا و رسالت من او را در كارش نگهدار باشد و كسى كه چون ناگوارى بر او رسد بگويد( إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ. ) ما از آن خدائيم و بسوى او باز خواهيم گشت و كسى كه چون خيرى دريابد بگويد الحمد للَّه رب العالمين : ستايش مر خداى راست كه پروردگار جهانيان است و كسى كه چون گناهى از او سر زند بگويد استغفر اللَّه و اتوب اليه از خدا آمرزش ميخواهم و بسوى او باز گشت ميكنم.

چهار خصلت هر كه را باشد اسلامش كامل است‏

أربع خصال من كن فيه كمل إسلامه‏

٥٠ - حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِى أَيُّوبَ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِعليه‌السلام أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ كَمَلَ إِسْلَامُهُ وَ مُحِّصَتْ عَنْهُ ذُنُوبُهُ وَ لَقِيَ رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ عَنْهُ رَاضٍ مَنْ وَفَى لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَا يَجْعَلُ عَلَى نَفْسِهِ لِلنَّاسِ وَ صَدَقَ لِسَانُهُ مَعَ النَّاسِ وَ اسْتَحْيَا مِنْ كُلِّ قَبِيحٍ عِنْدَ اللَّهِ وَ عِنْدَ النَّاسِ وَ حَسُنَ خُلُقُهُ مَعَ أَهْلِهِ‏

٥٠ - امام چهارمعليه‌السلام فرمود: چهار چيز است كه هر كس را باشد اسلامش كامل و گناهانش پاك گردد و پروردگار عز و جل خود را ملاقات مى‏كند در حالى كه خدا از او خشنود است هر كس به‏آنچه به نفع مردم بر خويشتن قرار داده براى خدا انجام دهد و زبانش با مردم راست باشد و از هر چه نزد خدا و نزد مردم زشت است شرم كند و با خانواده خود خوشرفتار باشد.

چهار كلمه حكمت‏

أربع كلمات حكم‏

٥١ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ بِإِسْنَادِهِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام لَيْسَ لِلْبَحْرِ جَارٌ وَ لَا لِلْمَلِكِ صَدِيقٌ وَ لَا لِلْعَافِيَةِ ثَمَنٌ وَ كَمْ مِنْ مُنْعَمٍ عَلَيْهِ وَ هُوَ لَا يَعْلَمُ‏

٥١ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: دريا همسايه نپذيرد و پادشاه دوست نگه ندارد و تن درستى را بهائى نيست و چه بسا نعمت خواره‏اى كه از نعمت بى‏خبر است.

شرح:

طغيان آب درياها همواره باعث اين است كه همسايه‏گانش طعمه امواج گردند و پادشاه نيز به واسطه علاقه به تاج و تخت در قيد شرايط دوستى نميباشد كه الملك عقيم.

چهار خصلت به چهار خانه در بهشت‏

أربع خصال بأربعة أبيات فى الجنة

٥٢ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَنْ يَضْمَنُ لِى أَرْبَعَةً بِأَرْبَعَةِ أَبْيَاتٍ فِى الْجَنَّةِ مَنْ أَنْفَقَ وَ لَمْ يَخَفْ فَقْراً وَ أَنْصَفَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ وَ أَفْشَى السَّلَامَ فِى الْعَالَمِ وَ تَرَكَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ كَانَ مُحِقّاً

٥٢ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: كيست كه چهار چيز را تعهد كند تا من در عوض چهار خانه در بهشت براى او تعهد كنم آنكه (در راه خدا) خرج كند و از نادار شدن نهراسد و به رفتار مردم در باره خود با ديده انصاف بنگرد و سلام را در ميان مردم جهان آشكار كند و خودنمائى نكند هر چند حق به جانب او باشد.

چهار خصلت در هر كس باشد خداوند خانه‏اى در بهشت براى او بسازد

ربع خصال من كن فيه بنى الله عز و جل له بيتا فى الجنة

٥٣ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِى عَمِّى مُحَمَّدُ بْنُ أَبِى الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ بَنَى اللَّهُ لَهُ بَيْتاً فِى الْجَنَّةِ مَنْ آوَى الْيَتِيمَ وَ رَحِمَ الضَّعِيفَ وَ أَشْفَقَ عَلَى وَالِدَيْهِ وَ رَفَقَ بِمَمْلُوكِهِ‏

٥٣ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: چهار خصلت در هر كس باشد خداوند خانه‏اى در بهشت براى او بسازد كسى كه يتيمى را نگهدارى كند و بر ناتوانى دلسوزى نمايد و بر پدر و مادر خود مهر ورزد و با بنده خود مدارا كند.

هر كه از چهار خصلت بر كنار باشد بهشت براى او است‏

من سلم من أربع خصال فله الجنة

٥٤ - حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ هَارُونَ الْفَامِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبِى الْحَسَنِ الْفَارِسِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ زَيْدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مَنْ سَلِمَ مِنْ أُمَّتِى مِنْ أَرْبَعِ خِصَالٍ فَلَهُ الْجَنَّةُ مِنَ الدُّخُولِ فِى الدُّنْيَا وَ اتِّبَاعِ الْهَوَى وَ شَهْوَةِ الْبَطْنِ وَ شَهْوَةِ الْفَرْجِ وَ مَنْ سَلِمَ مِنْ نِسَاءِ أُمَّتِى مِنْ أَرْبَعِ خِصَالٍ فَلَهَا الْجَنَّةُ إِذَا حَفِظَتْ مَا بَيْنَ رِجْلَيْهَا وَ أَطَاعَتْ زَوْجَهَا وَ صَلَّتْ خَمْسَهَا وَ صَامَتْ شَهْرَهَا

٥٤ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: از امت من هر كس كه از چهار خصلت بر كنار است بهشت از آن او است.

از سرگرمى به دنيا و پيروى دلخواه و شهوت شكم و شهوت جنسى و هر كس از زنان امتم از چهار خصلت بر كنار باشد بهشت از آن او است دامن خود را نگهدارد و از همسر خود فرمانبردار باشد و نماز پنجگانه را بخواند و ماه روزه را روزه بگيرد.

چهار كس را خداوند روز رستاخيز مورد نظر قرار دهد

أربعة ينظر الله عز و جل إليهم يوم القيامة

٥٥ - حَدَّثَنَا حَمْزَةُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْعَلَوِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ أَخْبَرَنِى عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ أَرْبَعَةٌ يَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَنْ أَقَالَ نَادِماً أَوْ أَغَاثَ لَهْفَانَ أَوْ أَعْتَقَ نَسَمَةً أَوْ زَوَّجَ عَزَباً

٥٥ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: چهار كس را خداوند روز رستاخيز مورد نظر قرار دهد آنكه معامله پشيمان از معامله را پس بگيرد يا بفرياد ستمديده‏اى برسد يا بنده‏اى را آزاد كند يا جوان بى‏زنى را زن بدهد.

شيعه به چهار خصلت گرفتار نگردد

أربع خصال لا تبتلى الشيعة بها

٥٦ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَا ابْتَلَى اللَّهُ بِهِ شِيعَتَنَا فَلَنْ يَبْتَلِيَهُمْ بِأَرْبَعٍ بِأَنْ يَكُونُوا لِغَيْرِ رِشْدَةٍ أَوْ أَنْ يَسْأَلُوا بِأَكُفِّهِمْ أَوْ أَنْ يُؤْتَوْا فِى أَدْبَارِهِمْ أَوْ أَنْ يَكُونَ فِيهِمْ أَخْضَرُ أَزْرَقُ‏

٥٦ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند شيعيان ما را به هر چه گرفتار فرمايد هرگز بچهار درد گرفتار نفرمايد باينكه زنازاده باشند يا اينكه دست گدائى بسوى مردم دراز كنند يا با آنان عمل جنسى انجام داده شود يا گندم‏گون و چشم زاغ باشد.

چهار خصلت در هر كس باشد در پناه خدا است‏

أربع خصال من كن فيه كان فى كنف الله عز و جل‏

٥٧ - حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَيْمُونٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ نَشَرَ اللَّهُ عَلَيْهِ كَنَفَهُ وَ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ فِى رَحْمَتِهِ حُسْنُ خُلُقٍ يَعِيشُ بِهِ فِى النَّاسِ وَ رِفْقٌ بِالْمَكْرُوبِ وَ شَفَقَةٌ عَلَى الْوَالِدَيْنِ وَ إِحْسَانٌ إِلَى الْمَمْلُوكِ‏

٥٧ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: چهار خصلت است كه در هر كس باشد خداوند سايه حمايت خود را بر او افكند و در سايه رحمت خود او را به بهشت برد اخلاق خوشى كه با آن در اجتماع زندگى كند و مدارا با مصيبت زده و مهربانى بر پدر و مادر و نيكى بر بنده زر خريد خود.

خداوند از هر چيز چهارش را برگزيده است‏

إن الله عز و جل اختار من كل شي‏ء أربعة

٥٨ - حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِيسَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِى أَبِى قَالَ حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنِى أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِيُّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِى عُثْمَانَ عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ عَنْ أَبِى الْحَسَنِ الْأَوَّلِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى اخْتَارَ مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ أَرْبَعَةً اخْتَارَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ جَبْرَئِيلَ وَ مِيكَائِيلَ وَ إِسْرَافِيلَ وَ مَلَكَ الْمَوْتِعليه‌السلام وَ اخْتَارَ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ أَرْبَعَةً لِلسَّيْفِ إِبْرَاهِيمَ وَ دَاوُدَ وَ مُوسَى وَ أَنَا وَ اخْتَارَ مِنَ الْبُيُوتَاتِ أَرْبَعَةً فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِينَ وَ اخْتَارَ مِنَ الْبُلْدَانِ أَرْبَعَةً فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ التِّينِ وَ الزَّيْتُونِ وَ طُورِ سِينِينَ وَ هذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ فَالتِّينُ الْمَدِينَةُ وَ الزَّيْتُونُ بَيْتُ الْمَقْدِسِ وَ طُورُ سِينِينَ الْكُوفَةُ وَ هَذَا الْبَلَدُ الْأَمِينُ مَكَّةُ وَ اخْتَارَ مِنَ النِّسَاءِ أَرْبَعاً مَرْيَمَ وَ آسِيَةَ وَ خَدِيجَةَ وَ فَاطِمَةَ وَ اخْتَارَ مِنَ الْحَجِّ أَرْبَعَةً الثَّجَّ وَ الْعَجَّ وَ الْإِحْرَامَ وَ الطَّوَافَ فَأَمَّا الثَّجُّ فَالنَّحْرُ وَ الْعَجُّ ضَجِيجُ النَّاسِ بِالتَّلْبِيَةِ وَ اخْتَارَ مِنَ الْأَشْهُرِ أَرْبَعَةً رجب « رَجَباً وَ شوال «شَوَّالًا وَ ذو القعدة « ذَا الْقَعْدَةِ وَ ذو الحجة «ذَا الْحِجَّةِ وَ اخْتَارَ مِنَ الْأَيَّامِ أَرْبَعَةً يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ يَوْمَ التَّرْوِيَةِ وَ يَوْمَ عَرَفَةَ وَ يَوْمَ النَّحْرِ

(٥٧٠) ٥٨ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: خداى تبارك و تعالى از هر چيز چهار شماره برگزيد از فرشتگان جبرئيل و ميكائيل و اسرافيل و فرشته مرگ (عزرائيل) را و از پيمبران چهار نفر براى مبارزه به وسيله شمشير: ابراهيم و داود و موسى و من و از خاندانها چهار خاندان كه فرمود: خداوند آدم و نوح و خاندان ابراهيم و خاندان عمران را بر جهانيان برگزيد و از شهرها چهار شهر برگزيد و فرمود: سوگند به تين و زيتون و طور سنين و اين بلد امين پس مقصود از تين مدينه است و از زيتون بيت المقدس و از طور سينين كوفه و از بلد امين مكه و از زنها چهار زن برگزيد مريم و آسيه و خديجه و فاطمه و از اعمال حج چهار عمل را برگزيد قربانى كردن و صدا به لبيك بلند كردن و احرام و طواف و از ماه‏ها چهار ماه كه ماههاى حرامند برگزيد رجب و شوال و ذى قعدة و ذى الحجة و از روزها چهار روز برگزيد روز جمعة و روز تروية (هشتم ذى الحجة) و روز عرفة و روز عيد قربان.

چهار خصلت غم انگيز

أربع خصال يتولد منها الغم‏

٥٩ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ وَ أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ جَمِيعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى بْنِ عِمْرَانَ الْأَشْعَرِيِّ بِإِسْنَادِهِ يَرْفَعُهُ إِلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ اغْتَمَّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام يَوْماً فَقَالَ مِنْ أَيْنَ أُتِيتُ فَمَا أَعْلَمُ أَنِّى جَلَسْتُ عَلَى عَتَبَةِ بَابٍ وَ لَا شَقَقْتُ بَيْنَ غَنَمٍ وَ لَا لَبِسْتُ سَرَاوِيلِى مِنْ قِيَامٍ وَ لَا مَسَحْتُ يَدِى وَ وَجْهِى بِذَيْلِي‏

٥٩ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: روزى امير المؤمنينعليه‌السلام اندوهناك شد فرمود اين اندوه از كجا بر دل من نشست؟ كه بياد ندارم نه بر آستانه خانه نشسته باشم و نه از ميان گله گوسفند راه عبورى باز كرده باشم و نه پيراهنم را ايستاده پوشيده باشم و نه با دامن خود دست و رويم را خشك كرده باشم.

چهار خصلت همواره دامن گير امت محمد است

‏ أربع خصال لا تزال فى أمة محمد ص‏

٦٠ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبِى الْحُسَيْنِ الْفَارِسِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ حَفْصٍ الْبَصْرِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ زَيْدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم أَرْبَعَةٌ لَا تَزَالُ فِى أُمَّتِى إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ الْفَخْرُ بِالْأَحْسَابِ وَ الطَّعْنُ فِى الْأَنْسَابِ وَ الِاسْتِسْقَاءُ بِالنُّجُومِ وَ النِّيَاحَةُ وَ إِنَّ النَّائِحَةَ إِذَا لَمْ تَتُبْ قَبْلَ مَوْتِهَا تَقُومُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ عَلَيْهَا سِرْبَالٌ مِنْ قَطِرَانٍ وَ دِرْعٌ مِنْ جَرَبٍ‏

٦٠ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: چهار چيز تا روز قيامت دامن گير امت من خواهد بود بواسطه فاميل‏ها بر خود باليدن و نژادها را لكه دار نمودن و عقيدة بر اينكه باران بخاطر ستارگان مى‏بارد و بر مردگان نوحه‏سرائى نمودن و زن نوحه سرا اگر پيش از مرگ توبه نكند روز رستاخيز سر از خاك بردارد همانند حيوان گر و جرب گرفته كه قطران بر آن ماليده باشند.

پى‏ريزى بدن بر چهار چيز است‏

بنى الجسد على أربعة أشياء

٦١ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ أَبِى الْأَصْبَغِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ بُنِيَ الْجَسَدُ عَلَى أَرْبَعَةِ أَشْيَاءَ عَلَى الرُّوحِ وَ الْعَقْلِ وَ الدَّمِ وَ النَّفَسِ فَإِذَا خَرَجَ الرُّوحُ تَبِعَهُ الْعَقْلُ وَ إِذَا رَأَى الرُّوحُ شَيْئاً حَفِظَهُ عَلَيْهِ الْعَقْلُ وَ بَقِيَ الدَّمُ وَ النَّفَسُ‏

٦١ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: پى‏ريزى بدن بر چهار چيز است: روان و خرد و خون و تنفس، به هنگام خواب كه روان از بدن بيرون رود خرد نيز از آن پيروى كند و چون روان چيزى به بيند خرد برايش‏

نگهدارى كند ولى خون و نفس هم چنان در بدن باقى ميماند.

پايدارى انسان و بقايش به چهار چيز است و آتش چهار قسم است‏

قوام الإنسان و بقاؤه بأربعة و النيران أربعة

٦٢ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِى الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قِوَامُ الْإِنْسَانِ وَ بَقَاؤُهُ بِأَرْبَعَةٍ بِالنَّارِ وَ النُّورِ وَ الرِّيحِ وَ الْمَاءِ فَبِالنَّارِ يَأْكُلُ وَ يَشْرَبُ وَ بِالنُّورِ يُبْصِرُ وَ يَعْقِلُ وَ بِالرِّيحِ يَسْمَعُ وَ يَشَمُّ وَ بِالْمَاءِ يَجِدُ لَذَّةَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ فَلَوْ لَا النَّارُ فِى مَعِدَتِهِ لَمَا هَضَمَتِ الطَّعَامَ وَ الشَّرَابَ وَ لَوْ لَا أَنَّ النُّورَ فِى بَصَرِهِ لَمَا أَبْصَرَ وَ لَا عَقَلَ وَ لَوْ لَا الرِّيحُ لَمَا الْتَهَبَتْ نَارُ الْمَعِدَةِ وَ لَوْ لَا الْمَاءُ لَمْ يَجِدْ لَذَّةَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ النِّيرَانِ فَقَالَ النِّيرَانُ أَرْبَعَةٌ نَارٌ تَأْكُلُ وَ تَشْرَبُ وَ نَارٌ تَأْكُلُ وَ لَا تَشْرَبُ وَ نَارٌ تَشْرَبُ وَ لَا تَأْكُلُ وَ نَارٌ لَا تَأْكُلُ وَ لَا تَشْرَبُ فَالنَّارُ الَّتِى تَأْكُلُ وَ تَشْرَبُ فَنَارُ ابْنِ آدَمَ وَ جَمِيعِ الْحَيَوَانِ وَ الَّتِى تَأْكُلُ وَ لَا تَشْرَبُ فَنَارُ الْوَقُودِ وَ الَّتِى تَشْرَبُ وَ لَا تَأْكُلُ فَنَارُ الشَّجَرَةِ وَ الَّتِى لَا تَأْكُلُ وَ لَا تَشْرَبُ فَنَارُ الْقَدَّاحَةِ وَ الْحُبَاحِبِ‏

٦٢ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: پايدارى انسان و بقايش به چهار چيز است: به آتش و نور و باد و آب، آدمى بوسيله باد و تموج هوا مى‏شنود و ميبويد و بوسيله آب (و رطوبت بدن و دهان) لذت خوردن و آشاميدن را مى‏يابد، پس اگر حرارت در معده آدمى نباشد خوراكى و آشاميدنى را هضم نميكرد و اگر روشنى در ديده او نبود نه مى‏ديد و نمى‏فهميد و اگر باد نبود آتش معده بر افروخته نميشد و اگر آب نبود لذت خوراكى و آشاميدنى را نمى‏يافت.

راوى گويد: از حضرت پرسيدم از اقسام آتش فرمود: آتش بر چهار قسم است آتشى كه ميخورد و مى‏آشامد و آتشى كه ميخورد ولى نمى‏آشامد و آتشى كه مى‏آشامد و نمى‏خورد و آتشى كه نه مى‏خورد و نه مى‏آشامد اما آتشى كه ميخورد و مى‏آشامد حرارت بدن آدمى و همه حيوانات است و آنكه ميخورد و نمى آشامد آتش هيزم است و آتشى مى‏آشامد و نميخورد حرارت نباتى است كه در درخت است و آتشى كه نميخورد و نمى‏آشامد آتش سنگ چخماق و حباحب است.

شرح-

مقصود از اينكه اگر باد نبود آتش معده افروخته نميشد اين است كه آدمى بوسيله تنفس هوا اكسيژن را كه سوخت بدن است از هوا ميگيرد و حرارت بدن و معده از اين راه تأمين مى‏شود و مقصود از آتشى كه ميخورد و مى‏آشامد حرارت بدن آدمى و حيوانات است كه در اثر آن آدمى و حيوان نيازمند است بدل ما يتحلل را از غذا و آب تأمين كند و حباحب نام مرد بخيلى بوده است كه از شدت بخل و بيم آنكه مبادا مهمان بر او وارد شود آتش نمى‏افروخت مگر بمقدار بسيار ضعيف و ناچيز نظير آتشى كه از سنگ چخماق بر مى‏خيزد لذا بنام او مثل زده شد.

چهار خصلت دل را تباه سازند و ريشه نفاق را در دل برويانند

أربع خصال يفسدن القلب و ينبتن النفاق‏

٦٣ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ قَالَ رَوَى الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِى عُثْمَانَ عَنْ مُوسَى الْمَرْوَزِيِّ عَنْ أَبِى الْحَسَنِ الْأَوَّلِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم أَرْبَعٌ يُفْسِدْنَ الْقَلْبَ وَ يُنْبِتْنَ النِّفَاقَ فِى الْقَلْبِ كَمَا يُنْبِتُ الْمَاءُ الشَّجَرَ اسْتِمَاعُ اللَّهْوِ وَ الْبَذَاءُ وَ إِتْيَانُ بَابِ السُّلْطَانِ وَ طَلَبُ الصَّيْدِ

٦٣ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: چهار خصلت دل را تباه سازند و ريشه نفاق را در دل برويانند آن چنان كه آب درخت را بروياند: بساز و آواز گوش فرا دادن و ياوه‏سرائى و بدربار شاه رفت و آمد نمودن و شكار كردن.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم چهار قبيله را دوست ميداشت و چهار قبيله را دشمن‏

كان رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم يحب أربع قبائل و يبغض أربع قبائل‏

٦٤ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِيِّ عَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ آبَائِهِعليه‌السلام أَنَّ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كَانَ يُحِبُّ أَرْبَعَ قَبَائِلَ كَانَ يُحِبُّ الْأَنْصَارَ وَ عَبْدَ الْقَيْسِ وَ أَسْلَمَ وَ بَنِى تَمِيمٍ وَ كَانَ يُبْغِضُ بَنِى أُمَيَّةَ وَ بَنِى حُنَيْفٍ وَ بَنِى ثَقِيفٍ وَ بَنِى هُذَيْلِ وَ كَانَعليه‌السلام يَقُولُ لَمْ تَلِدْنِى أُمِّى بَكْرِيَّةً وَ لَا ثَقَفِيَّةً وَ كَانَعليه‌السلام يَقُولُ فِى كُلِّ حَيٍّ نَجِيبٌ إِلَّا فِى بَنِى أُمَيَّةَ

٦٤ - امام رضاعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم چهار قبيله انصار و عبد قيس و اسلم و بنى تميم را دوست ميداشت و بنى اميه و بنى حنيف و ثقيف و بنى هذيل را دشمن ميداشت و ميفرمود مادر من نه بكرى بوده و نه ثقفى و ميفرمود: در هر قبيله‏اى افراد نجيب هست جز در بنى اميه.

چهار خصلت دل را ميميراند

أربع خصال يمتن القلب‏

٦٥ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم أَرْبَعٌ يُمِتْنَ الْقَلْبَ الذَّنْبُ عَلَى الذَّنْبِ وَ كَثْرَةُ مُنَاقَشَةِ النِّسَاءِ يَعْنِى مُحَادَثَتَهُنَّ وَ مُمَارَاةُ الْأَحْمَقِ تَقُولُ وَ يَقُولُ وَ لَا يَرْجِعُ إِلَى خَيْرٍ أَبَداً وَ مُجَالَسَةُ الْمَوْتَى فَقِيلَ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وَ مَا الْمَوْتَى قَالَ كُلُّ غَنِيٍّ مُتْرَفٍ‏

٦٥ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: چهار چيز دل را ميميراند گناه روى گناه، همصحبتى بسيار با زنان مجادله با احمق كه هر چه گفتگو كنى حق را نپذيرد و هم‏نشينى مردگان، عرض شد يا رسول اللَّه مقصود از مردگان چيست فرمود: هر آنكه ثروتمند باشد و ناز پرورد.

زمين از چهار نفر مؤمن تهى نگردد

لا تخلو الأرض من أربعة من المؤمنين‏

٦٦ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِى الْخَطَّابِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ خَالِدِ بْنِ نَجِيحٍ عَنْ أَحَدِهِمَاعليه‌السلام قَالَ لَيْسَ تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ أَرْبَعَةٍ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَدْ يَكُونُونَ أَكْثَرَ وَ لَا يَكُونُونَ أَقَلَّ مِنْ أَرْبَعَةٍ وَ ذَلِكَ أَنَّ الْفُسْطَاطَ لَا يَقُومُ إِلَّا بِأَرْبَعَةِ أَطْنَابٍ وَ الْعَمُودُ فِى وَسَطِهِ‏

٦٦ - امام پنجم يا ششمعليه‌السلام فرمود: زمين از چهار تن مؤمن تهى نماند و گاهى هم بيشتر باشند ولى از چهار تن كمتر نگردند براى اينكه خيمه بر پا نميشود جز با چهار طناب و يك ستون وسطى-

شرح-

مقصود از ستون وسطى امام وقت است و از مؤمنين پيروان خاص كه بستگى كامل بحضرتش دارند.

به چهار خصلت از علم طب بى‏نياز بودن‏

أربع خصال يستغنى بها عن الطب‏

٦٧ - حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يَحْيَى بْنِ زَكَرِيَّا الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا بَكْرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِيبٍ قَالَ حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ عُبَيْدٍ قَالَ حَدَّثَنَا هُدْبَةُ بْنُ خَالِدٍ الْقَيْسِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُبَارَكُ بْنُ فَضَالَةَ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِى طَالِبٍعليه‌السلام لِلْحَسَنِ ابْنِهِعليه‌السلام يَا بُنَيَّ أَ لَا أُعَلِّمُكَ أَرْبَعَ خِصَالٍ تَسْتَغْنِى بِهَا عَنِ الطِّبِّ فَقَالَ بَلَى يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ لَا تَجْلِسْ عَلَى الطَّعَامِ إِلَّا وَ أَنْتَ جَائِعٌ وَ لَا تَقُمْ عَنِ الطَّعَامِ إِلَّا وَ أَنْتَ تَشْتَهِيهِ وَ جَوِّدِ الْمَضْغَ وَ إِذَا نِمْتَ فَاعْرِضْ نَفْسَكَ عَلَى الْخَلَاءِ فَإِذَا اسْتَعْمَلْتَ هَذَا اسْتَغْنَيْتَ عَنِ الطِّبِ‏

٦٧ - امير المؤمنين على بن ابى طالب بفرزندش حسنعليه‌السلام فرمود: فرزندم چهار خصلت تو را نياموزم كه بواسطه آنها از علم طب بى‏نياز گردى؟ عرض كرد: آرى يا امير المؤمنين فرمود تا گرسنه نشده‏اى بر سفره غذا منشين و تا هنوز ميل بخوردن دارى از كنار غذا برخيز و كار جويدن را نيكو انجام بده و چون خواستى بخوابى براى قضاى حاجت بمستراح برو كه چون اين چهار كنى از طب بى‏نياز گردى.

مؤمن داراى چهار خصلت نگردد

أربع خصال لا تكون فى مؤمن‏

٦٨ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ قَالَ حَدَّثَنِى أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِيُّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِى عُثْمَانَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى بَصِيرٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ أَرْبَعُ خِصَالٍ لَا تَكُونُ فِى مُؤْمِنٍ لَا يَكُونُ مَجْنُوناً وَ لَا يَسْأَلُ عَنْ أَبْوَابِ النَّاسِ وَ لَا يُولَدُ مِنَ الزِّنَا وَ لَا يُنْكَحُ فِى دُبُرِهِ‏

٦٨ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: مؤمن داراى چهار خصلت نگردد: ديوانه نشود از در خانه‏هاى مردم گدائى نكند و زنازاده نباشد و مفعول واقع نگردد.

خداى عز و جل از مؤمن به چهار چيز پيمان گرفته‏

أخذ الله عز و جل ميثاق المؤمن على أربعة

٦٩ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ يَرْفَعُهُ إِلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ أَخَذَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِيثَاقَ الْمُؤْمِنِ عَلَى أَنْ لَا يُقْبَلَ قَوْلُهُ وَ لَا يُصَدَّقَ حَدِيثُهُ وَ لَا يَنْتَصِفَ مِنْ عَدُوِّهِ وَ لَا يَشْفِيَ غَيْظَهُ إِلَّا بِفَضِيحَةِ نَفْسِهِ لِأَنَّ كُلَّ مُؤْمِنٍ مُلْجَمٌ‏

٦٩ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداى عز و جل از مؤمن پيمان گرفته كه گفتارش پذيرفته نشود و سخنش را به او نكنند و انتقامش از دشمن گرفته نشود و درد دل‏اش شفا نپذيرد مگر به رسوائى خود زيرا هر مؤمنى لجام بر دهان دارد.

مؤمن از چهار خصلت جدا نگردد

لا ينفك المؤمن من أربع خصال‏

٧٠ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِى الْخَطَّابِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ مَالِكٍ عَنْ مِسْمَعِ بْنِ مَالِكٍ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام أَنَّهُ قَالَ يَا سَمَاعَةُ لَا يَنْفَكُّ الْمُؤْمِنُ مِنْ خِصَالٍ أَرْبَعٍ مِنْ جَارٍ يُؤْذِيهِ وَ شَيْطَانٍ يُغْوِيهِ وَ مُنَافِقٍ يَقْفُو أَثَرَهُ وَ مُؤْمِنٍ يَحْسُدُهُ ثُمَّ قَالَ يَا سَمَاعَةُ أَمَا إِنَّهُ أَشَدُّهُمْ عَلَيْهِ قُلْتُ كَيْفَ ذَاكَ قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ فِيهِ الْقَوْلَ فَيُصَدَّقُ عَلَيْهِ‏

٧٠ - امام صادقعليه‌السلام به سماعه فرمود: اى سماعة مؤمن از چهار خصلت جدا نشود از همسايه‏اى كه آزارش دهد و شيطانى كه گمراهش كند و منافقى كه به دنبال او باشد و كارهاى او را بررسى كند و مؤمنى كه بر او رشك برد سپس فرمود: اى سماعة اين مؤمن حسود از همه بر او سخت‏تر است عرض كردم چگونه سختتر است فرمود: براى اينكه هر چه در باره او از روى حسد بگويد مردم تصديقش نمايند.

چهار چيز كيفر زودرس دارد

أربعة أسرع شي‏ء عقوبة

٧١ - حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُصَيْنِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ أَرْبَعَةٌ أَسْرَعُ شَيْ‏ءٍ عُقُوبَةً رَجُلٌ أَحْسَنْتَ إِلَيْهِ وَ يُكَافِئُكَ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ إِسَاءَةً وَ رَجُلٌ لَا تَبْغِى عَلَيْهِ وَ هُوَ يَبْغِى عَلَيْكَ وَ رَجُلٌ عَاهَدْتَهُ عَلَى أَمْرٍ فَمِنْ أَمْرِكَ الْوَفَاءُ لَهُ وَ مِنْ أَمْرِهِ الْغَدْرُ بِكَ وَ رَجُلٌ يَصِلُ قَرَابَتَهُ وَ يَقْطَعُونَهُ‏

٧١ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: چهار چيز است كه كيفرى زودرس دارد مرديكه كه در باره‏اش نيكى كنى و او ترا جزاى بد دهد و مرديكه به او ستم نكرده او تو را ستم كند و مرديكه با او معاهده انجام كارى كنى تو در عهدت وفادار باشى و او با تو بحيله رفتار كند و مرديكه با خويشان خود صله رحم ميكند ولى خويشانش از او قطع ميكنند.

٧٢ - حَدَّثَنَا أَبُو الْحُسَيْنِ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الشَّاهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو حَامِدٍ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو يَزِيدَ أَحْمَدُ بْنُ خَالِدٍ الْخَالِدِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ صَالِحٍ التَّمِيمِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِى قَالَ حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ مُحَمَّدٍ أَبُو مَالِكٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍعليه‌السلام عَنِ النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم أَنَّهُ قَالَ فِى وَصِيَّتِهِ لَهُ يَا عَلِيُّ أَرْبَعَةٌ أَسْرَعُ شَيْ‏ءٍ عُقُوبَةً رَجُلٌ أَحْسَنْتَ إِلَيْهِ فَكَافَأَكَ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ إِسَاءَةً وَ رَجُلٌ لَا تَبْغِى عَلَيْهِ وَ هُوَ يَبْغِى عَلَيْكَ وَ رَجُلٌ عَاهَدْتَهُ عَلَى أَمْرٍ فَوَفَيْتَ لَهُ وَ غَدَرَ بِكَ وَ رَجُلٌ وَصَلَ قَرَابَتَهُ فَقَطَعُوهُ ثُمَّ قَالَعليه‌السلام يَا عَلِيُّ مَنِ اسْتَوْلَى عَلَيْهِ الضَّجَرُ رَحَلَتْ عَنْهُ الرَّاحَةُ

٧٢ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ضمن وصيتى بعلىعليه‌السلام فرمود: يا على: كيفر چهار چيز هر چه زودتر خواهد رسيد مردی كه تو او را نيكى كنى و او در عوض با تو بدى كند و مردى كه تو بر او ستم نكنى و او تو را ستم كند و مرديكه با او معاهده كارى داشته باشى تو وفادارش باشى و او مكر و حيله ورزد و مرديكه با خويشانش به پيوندد و آنان از او ببرند سپس فرمود يا على هر كس كه دل تنگى و بيقرارى بر او چيره شود آسايش از دل او رخت بربندد.

يكى از چهار چيز به هر خانه داخل شود ويرانش سازد

أربعة لا تدخل واحدة منهن بيتا إلا خرب‏

٧٣ - حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِيسَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْحُصَيْنِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ الْبَجَلِيِّ بِإِسْنَادِهِ يَرْفَعُهُ إِلَى عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ أَرْبَعَةٌ لَا تَدْخُلُ وَاحِدَةٌ مِنْهُنَّ بَيْتاً إِلَّا خَرِبَ وَ لَمْ يَعْمُرْ الْخِيَانَةُ وَ السَّرِقَةُ وَ شُرْبُ الْخَمْرِ وَ الزِّنَا

٧٣ - امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود: چهار چيز است كه يكى از آنها به هر خانه‏اى داخل شود ويرانش سازد و ديگر آباد نگردد: خيانت و دزدى و ميخوارگى و زنا

چيزهائى كه هر يك بر چهار پايه استوار است‏

الأشياء التى كل واحدة منها على أربعة

٧٤ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِى الْخَطَّابِ وَ أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ جَمِيعاً عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ زَيْدٍ قَالَ حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ سَالِمٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام الْإِيمَانُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ عَلَى الصَّبْرِ وَ الْيَقِينِ وَ الْعَدْلِ وَ الْجِهَادِ وَ الصَّبْرُ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى الشَّوْقِ وَ الْإِشْفَاقِ وَ الزُّهْدِ وَ التَّرَقُّبِ فَمَنِ اشْتَاقَ إِلَى الْجَنَّةِ سَلَا عَنِ الشَّهَوَاتِ وَ مَنْ أَشْفَقَ مِنَ النَّارِ رَجَعَ عَنِ الْمُحَرَّمَاتِ وَ مَنْ زَهِدَ فِى الدُّنْيَا تَهَاوَنَ بِالْمُصِيبَاتِ وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سَارَعَ فِى الْخَيْرَاتِ وَ الْيَقِينُ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى تَبْصِرَةِ الْفِطْنَةِ وَ تَأَوُّلِ الْحِكْمَةِ وَ مَوْعِظَةِ الْعِبْرَةِ وَ سُنَّةِ الْأَوَّلِينَ فَمَنْ تَبَصَّرَ فِى الْفِطْنَةِ تَأَوَّلَ الْحِكْمَةَ وَ مَنْ تَأَوَّلَ الْحِكْمَةَ عَرَفَ الْعِبْرَةَ وَ مَنْ عَرَفَ الْعِبْرَةَ فَكَأَنَّمَا عَاشَ فِى الْأَوَّلِينَ وَ الْعَدْلُ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى غَائِصِ الْفَهْمِ وَ غَمْرَةِ الْعِلْمِ وَ زَهْرَةِ الْحِكْمَةِ وَ رَوْضَةِ الْحِلْمِ فَمَنْ فَهِمَ فَسَّرَ جُمَلَ الْعِلْمِ وَ مَنْ عَلِمَ شَرَحَ غَرَائِبَ الْحِكَمِ وَ مَنْ كَانَ حَلِيماً لَمْ يُفْرِطْ فِى أَمْرٍ يَلْبِسُهُ فِى النَّاسِ وَ الْجِهَادُ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الصِّدْقِ فِى الْمَوَاطِنِ وَ شَنَ‏آنِ الْفَاسِقِينَ فَمَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ شَدَّ ظَهْرَ الْمُؤْمِنِ وَ مَنْ نَهَى عَنِ الْمُنْكَرِ أَرْغَمَ أَنْفَ الْمُنَافِقِ وَ مَنْ صَدَقَ فِى الْمَوَاطِنِ قَضَى الَّذِى عَلَيْهِ وَ مَنْ شَنَأَ الْفَاسِقِينَ وَ غَضِبَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ غَضِبَ اللَّهُ لَهُ فَذَلِكَ الْإِيمَانُ وَ دَعَائِمُهُ وَ شُعَبُهُ‏وَ الْكُفْرُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ عَلَى الْفِسْقِ وَ الْعُتُوِّ وَ الشَّكِّ وَ الشُّبْهَةِ وَ الْفِسْقُ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى الْجَفَاءِ وَ الْعَمَى وَ الْغَفْلَةِ وَ الْعُتُوِّ فَمَنْ جَفَا حَقَّرَ الْحَقَّ وَ مَقَتَ الْفُقَهَاءَ وَ أَصَرَّ عَلَى الْحِنْثِ الْعَظِيمِ وَ مَنْ عَمِيَ نَسِيَ الذِّكْرَ وَ اتَّبَعَ الظَّنَّ وَ أَلَحَّ عَلَيْهِ الشَّيْطَانُ وَ مَنْ غَفَلَ غَرَّتْهُ الْأَمَانِيُّ وَ أَخَذَتْهُ الْحَسْرَةُ إِذَا انْكَشَفَ الْغِطَاءُ وَ بَدَا لَهُ مِنَ اللَّهِ مَا لَمْ يَكُنْ يَحْتَسِبُ وَ مَنْ عَتَا عَنْ أَمْرِ اللَّهِ تَعَالَى اللَّهُ عَلَيْهِ ثُمَّ أَذَلَّهُ بِسُلْطَانِهِ وَ صَغَّرَهُ بِجَلَالِهِ كَمَا فَرَّطَ فِى جَنْبِهِ وَ عَتَا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ الْكَرِيمِ وَ الْعُتُوِّ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى التَّعَمُّقِ وَ التَّنَازُعِ وَ الزَّيْغِ وَ الشِّقَاقِ فَمَنْ‏

تَعَمَّقَ لَمْ يُنِبْ إِلَى الْحَقِّ وَ لَمْ يَزْدَدْ إِلَّا غَرْقاً فِى الْغَمَرَاتِ فَلَمْ تُحْتَبَسْ عَنْهُ فِتْنَةٌ إِلَّا غَشِيَتْهُ أُخْرَى وَ انْخَرَقَ دِينُهُ فَهُوَ يَهِيمُ فِى أَمْرٍ مَرِيجٍ وَ مَنْ نَازَعَ وَ خَاصَمَ قَطَعَ بَيْنَهُمْ الْفَشَلُ وَ ذاقُوا وَبالَ أَمْرِهِمْ وَ سَاءَتْ عِنْدَهُ الْحَسَنَةُ وَ حَسُنَتْ عِنْدَهُ السَّيِّئَةُ وَ مَنْ سَاءَتْ عَلَيْهِ الْحَسَنَةُ اعْوَرَّتْ عَلَيْهِ طُرُقُهُ وَ اعْتَرَضَ عَلَيْهِ أَمْرُهُ وَ ضَاقَ عَلَيْهِ مَخْرَجُهُ وَ حَرِيٌّ أَنْ تَرْجِعَ مِنْ دِينِهِ وَ يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الشَّكُّ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى الْهَوْلِ وَ الرَّيْبِ وَ التَّرَدُّدِ وَ الِاسْتِسْلَامِ فَمَنْ جَعَلَ الْمِرَاءَ دَيْدَناً لَمْ يُصْبِحْ لَيْلُهُ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكَ يَتَمَارَى الْمُتَمَارُونَ فَمَنْ هَالَهُ مَا بَيْنَ يَدَيْهِ نَكَصَ عَلى‏ عَقِبَيْهِ وَ مَنْ تَرَدَّدَ فِى الرَّيْبِ سَبَقَهُ الْأَوَّلُونَ وَ أَدْرَكَهُ الآْخِرُونَ وَ قَطَعَتْهُ سَنَابِكُ الشَّيَاطِينِ وَ مَنِ اسْتَسْلَمَ لِهَلَكَةِ الدُّنْيَا وَ الآْخِرَةِ هَلَكَ فِيمَا بَيْنَهُمَا وَ مَنْ نَجَا فَبِالْيَقِينِ وَ الشُّبْهَةُ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى الْإِعْجَابِ بِالزِّينَةِ وَ تَسْوِيلِ النَّفْسِ وَ تَأَوُّلِ الْفُرَجِ وَ تَلَبُّسِ الْحَقِّ بِالْبَاطِلِ وَ ذَلِكَ بِأَنَّ الزِّينَةَ تُزِيلُ عَلَى الْبَيِّنَةِ وَ أَنَّ تَسْوِيلَ النَّفْسِ يُقَحِّمُ عَلَى الشَّهْوَةِ وَ أَنَّ الْفُرَجَ يُمِيلُ مَيْلًا عَظِيماً وَ أَنَّ التَّلَبُّسَ ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ فَذَلِكَ الْكُفْرُ وَ دَعَائِمُهُ وَ شُعَبُهُ وَ النِّفَاقُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ عَلَى الْهَوَى وَ الْهُوَيْنَا وَ الْحَفِيظَةِ وَ الطَّمَعِ وَ الْهَوَى عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى الْبَغْيِ وَ الْعُدْوَانِ وَ الشَّهْوَةِ وَ الطُّغْيَانِ فَمَنْ بَغَى كَثُرَتْ غَوَائِلُهُ وَ عِلَّاتُهُ وَ مَنِ اعْتَدَى لَمْ تُؤْمَنْ بَوَائِقُهُ وَ لَمْ يَسْلَمْ قَلْبُهُ وَ مَنْ لَمْ يَعْزِلْ نَفْسَهُ عَنِ الشَّهَوَاتِ خَاضَ فِى الْخَبِيثَاتِ وَ مَنْ طَغَى ضَلَّ عَلَى غَيْرِ يَقِينٍ وَ لَا حُجَّةَ لَهُ وَ شُعَبُ الْهُوَيْنَا الْهَيْبَةُ وَ الْغِرَّةُ وَ الْمُمَاطَلَةُ وَ الْأَمَلُ وَ ذَلِكَ لِأَنَّ الْهَيْبَةَ تَرُدُّ عَلَى دِينِ الْحَقِّ وَ تُفَرِّطُ الْمُمَاطَلَةَ فِى الْعَمَلِ حَتَّى يَقْدَمَ الْأَجَلُ وَ لَوْ لَا الْأَمَلُ عَلِمَ الْإِنْسَانُ حَسْبَ مَا هُوَ فِيهِ وَ لَوْ عَلِمَ حَسْبَ مَا هُوَ فِيهِ مَاتَ مِنَ الْهَوْلِ وَ الْوَجَلِ وَ شُعَبُ الْحَفِيظَةِ الْكِبْرُ وَ الْفَخْرُ وَ الْحَمِيَّةُ وَ الْعَصَبِيَّةُ فَمَنِ اسْتَكْبَرَ أَدْبَرَ وَ مَنْ فَخَرَ فَجَرَ وَ مَنْ حَمِيَ أَضَرَّ وَ مَنْ أَخَذَتْهُ الْعَصَبِيَّةُ جَارَ فَبِئْسَ الْأَمْرُ أَمْرٌ بَيْنَ الِاسْتِكْبَارِ وَ الْإِدْبَارِ وَ فُجُورٍ وَ جَوْرٍ وَ شُعَبُ الطَّمَعِ أَرْبَعٌ الْفَرَحُ وَ الْمَرَحُ وَ اللَّجَاجَةُ وَ التَّكَاثُرُ فَالْفَرَحُ مَكْرُوهٌ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمَرَحُ خُيَلَاءُ وَ اللَّجَاجَةُ بَلَاءٌ لِمَنِ اضْطَرَّتْهُ إِلَى حَبَائِلِ الآْثَامِ وَ التَّكَاثُرُ لَهْوٌ وَ شُغُلٌ وَ اسْتِبْدَالُ الَّذِى هُوَ أَدْنى‏ بِالَّذِى هُوَ خَيْرٌ فَذَلِكَ النِّفَاقُ وَ دَعَائِمُهُ وَ شُعَبُهُ‏

٧٤ - امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود: ايمان بر چهار ستون استوار است صبر و عدالت و يقين و جهاد، و صبر چهار شعبه دارد شوق و ترس و زهد و چشم داشت پس هر كس كه شوق بهشت دارد خواسته‏هاى دل را فراموش كند و هر كس از آتش بترسد از كارهاى حرام باز ماند و هر كس بدنيا دل نبندد ناگواريها را آسان شمرد و هر كس نگران مرگ باشد بكارهاى خير بشتابد و يقين چهار شعبه دارد بينائى در هوش، آشنائى به حكمت، پند گرفتن از موجبات پند، آگاهى از روش گذشتگان پس هر كس به تيز هوشى بينا گردد با حكمت آشنائى پيدا كند و هر كس با حكمت آشنا شد آثار عبرت انگيز را بشناسد و هر كس آثار عبرت انگيز را بشناسد روش گذشتگان را شناخته و كسى كه روش گذشتگان را بشناسد گوئى در دوران آنان زيسته است و عدالت چهار شعبه دارد فهم عميق و درياى دانش و گلستان حكمت و بوستان بردبارى، هر كس نيكو بفهمد همگى دانش را تفسير تواند و هر كس دانشمند باشد حكمتهاى طرفه و دلنشين آغازد و هر كس نيكو بفهمد همگى دانش را تفسير تواند و هر كس دانشمند باشد حكمتهاى طرفه و دلنشين آغازد و هر كس داراى حكمت باشد زياده روى در كار نكند و در ميان مردم روش پسنديده‏اى خواهد داشت و جهاد چهار شعبه دارد: مردم را به نيكى واداشتن و از بدى باز داشتن و در ميدان نبرد صادقانه جنگيدن و گنهكاران را دشمن داشتن پس كسى كه مردم را را به نيكى وادارد پشت مؤمن را محكم ساخته و كسى كه گنهكاران را دشمن بدارد براى خدا خشم نموده و كسى كه بخاطر خدا خشم ورزد خداوند بخاطر او خشم ميورزد اين بود ايمان و ستون‏ها و شعبه‏هاى آن. و كفر بر چهار ستون استوار است: گناه و سركشى و شك و شبهه، و فسق بر چهار شعبه است: بدخوئى و كورى و غفلت و سرپيچى. هر آن كس كه بد خواست حق را كوچك شمرد و دانشمندان دينى را دشمن دارد و بر گناه بزرگ اصرار ورزد و آن كس كه چشم دلش كور گردد خدا را از ياد برد و پيرو گمان گردد و شيطان در كارهاى او مداخله و پافشارى كند و كسى كه غافل گردد آرزوها او را بفريبد و چون پرده برداشته شود حسرت گريبانش گيرد و از جانب خداوند آن بيند كه بحساب نمى‏آورد.

و كسى كه از دستورات الهى سرپيچى كند خدايش بر سر اين كار خوار و ذليل فرمايد سپس همان طور كه او در جانبدارى از حق كوتاهى كرده و از دستور پروردگار كريم سرپيچى نموده خداوند نيز به نيروى شاهانه خويش خوارش سازد و به بزرگى خود كوچكترش شمارد و سركشى بر چهار شعبه است: خورده‏گيرى و كشمكش. و بازگشت از حق، و تفرقه‏جوئى، كسى كه خورده گير باشد راه بحق پيدا نكند و هر چه تلاش كند بيشتر در امواج فتنه فرو رود و از موج فتنه‏اى رها نشده گرفتار موج ديگر گردد و شيرازه دينش از هم بگسلد و در كار آشفته خود سرگردان بماند و آن كس كه بكشمكش و دشمنى پردازد ناتوانى رشته الفتش را با ديگران قطع كند و شربت ناگوار نكبت و بدبختى را در كارشان بچشند. نيكى در نزد او زشت نمايد و بدى در نظرش نيكو جلوه كند و كسى كه نيكى در نظرش زشت باشد راههاى زندگى‏اش بهم درپيچد و كارش مشكل گردد و راه خلاص بر او تنگ شود و چنين كس را سزا همان است كه از راه دين باز گردد و راهى بجز از راه مؤمنان سپرد (و گرفتار شقاق و تفرقه‏جوئى شود) و شك بر چهار شعبه است: ترس، بد دلى، دو دلى و گردن نهادن پس هر كس كه به خود نمائى خوگيرد شبى ب‏آسايش صبح نكند خود نمايان بكدام يك از نعمتهاى پروردگارت خود نمائى ميكنند كسى كه پيش آمدها او را بهراساند بازگشت به باطل كند و كسى كه اراده ثابت نداشته باشد پيش روان كاروان حقيقت بر او پيشى گيرند و عقب افتادگان اين قافله او را دريابند و در زير سم ستوران اهريمنان خرد شود و كسى كه براى هلاكت دنيا و آخرت خود را تسليم نمود ميان اين دو به هلاكت رسد و آنكه نجات يافت بواسطه يقين بود و شبهه بر چهار شعبه است: به زينتهاى دنيا باليدن و خود را گول زدن و كارهاى غلط را تأويل و تصحيح نمودن و باطل را لباس حق پوشاندن براى آنكه آرايش و زينت‏هاى دنيوى آدمى را از تماشاى چهره روشن حق باز ميدارد و خود را فريب دادن او را در شهوتهاى نفس فرو برد و راه كج پوئيدن شخص را از جاده حقيقت بسى بكنار برد و باطل را لباس حق پوشاندن تاريكيهائى است كه بروى هم انباشته شده است اين است كفر و ستونهاى آن و شعبه‏هايش.

و نفاق بر چهار پايه استوار است: بر خواهش نفس و سهل انگارى و كينه‏ورزى و طمع، و خواهش نفس را چهار شعبه است: ستمگرى و تجاوز و شهوترانى و سركشى هر كس ستم كند ايمن نباشد و دلش آرام نگيرد و سختيها و رنجهاى او فراوان گردد و آنكه تجاوز كند از عواقب وخيم ايمن نباشد و دلش آرام نگيرد و آنكه خود را از شهوت بركنار نكند به پليديها فرو رود و آنكه سركش باشد ندانسته گمراه گردد و دليلى برايش نباشد و شعبه‏هاى سهل انگارى، ترسيدن از غير خدا است و فريفته شدن و درنگ نمودن در اداى حقوق، و آرزو داشتن براى آنكه از غير خدا ترسيدن موجب بازگشت از دين حق است و سهل انگارى در عمل تا آنكه مرگش فرا رسد و اگر آرزو نبود آدمى موقعيت خود را نيكو ميديد و اگر بواقعيت خود آشنا ميشد از ترس و وحشت ميمرد و شعبه‏هاى كينه‏ورزى كبر است و فخر و ننگ داشتن و پشتيبانى از خويشاوند، كسى كه كبر ورزد از حق رو گردان شود و كسى كه فخر كند نابكار شود و آنكه از پذيرش حق ننگ داشته باشد بجان خود زيان زده است و هر كس را كه پشتيبانى از خويشاوندان گريبان گير شود ستم كند چه كار بدى است كارى كه نتيجه‏اش كبرورزى و روگردانى از حق و نابكارى و ستم‏گرى است و شعبه‏هاى طمع چهار است: شادى و سرمستى و ستيزه‏گرى و فزون‏طلبى، شادى خدا را خوش آيند نيست و سرمستى تكبر و گردن فرازى است و ستيزه‏گرى بلائى است كه آدمى را بناچار گرفتار دامهاى گناه ميكند و فزون‏طلبى بازى و سرگرمى است و عوض كردن است آنچه را كه پست است با آنچه نيكو است اين است نفاق و ستون و شعبه‏هاى او.

نجده حرورى نامه‏اى به ابن عباس نوشت و از او چهار چيز پرسيد

كتب نجدة الحرورى إلى ابن عباس يسأله عن أربعة أشياء

٧٥ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ وَ عَبْدِ اللَّهِ ابْنَيْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ النَّابِ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِيٍّ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ نَجْدَةَ الْحَرُورِيَّ كَتَبَ إِلَى ابْنِ عَبَّاسٍ يَسْأَلُهُ عَنْ أَرْبَعَةِ أَشْيَاءَ هَلْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم يَغْزُو بِالنِّسَاءِ وَ هَلْ كَانَ يَقْسِمُ لَهُنَّ شَيْئاً وَ عَنْ مَوْضِعِ الْخُمُسِ وَ عَنِ الْيَتِيمِ مَتَى يَنْقَطِعُ يُتْمُهُ وَ عَنْ قَتْلِ الذَّرَارِيِّ فَكَتَبَ إِلَيْهِ ابْنُ عَبَّاسٍ أَمَّا قَوْلُكَ فِى النِّسَاءِ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كَانَ يُحْذِيهِنَّ وَ لَا يَقْسِمُ لَهُنَّ شَيْئاً وَ أَمَّا الْخُمُسُ فَإِنَّا نَزْعُمُ أَنَّهُ لَنَا وَ زَعَمَ قَوْمٌ أَنَّهُ لَيْسَ لَنَا فَصَبَرْنَا فَأَمَّا الْيَتِيمُ فَانْقِطَاعُ يُتْمِهِ أَشُدُّهُ وَ هُوَ الِاحْتِلَامُ إِلَّا أَنْ لَا تُؤْنِسَ مِنْهُ رُشْداً فَيَكُونَ عِنْدَكَ سَفِيهاً أَوْ ضَعِيفاً فَيُمْسِكُ عَلَيْهِ وَلِيُّهُ وَ أَمَّا الذَّرَارِيُّ فَلَمْ يَكُنِ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم يَقْتُلُهَا وَ كَانَ الْخَضِرُعليه‌السلام يَقْتُلُ كَافِرَهُمْ وَ يَتْرُكُ مُؤْمِنَهُمْ فَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ مِنْهُمْ مَا يَعْلَمُ الْخَضِرُ فَأَنْتَ أَعْلَمُ‏

٧٥ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: نجده حرورى نامه‏اى به ابن عباس نوشت و از او چهار چيز پرسيد:

آيا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم زنها را به جبهه جنگ ميبرد و از غنيمت جنگى سهمى به آنان مى‏داد؟ و مصرف خمس چيست؟

و يتيم چه وقت يتيمى‏اش پايان مى‏يابد؟ و كشتن كودكان كفار، ابن عباس در جوابش نوشت: اما پرسش‏ات در باره زنان، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم چيز اندكى به‏آنان ميداد (يا آنكه به همراه خود بيرون مى‏برد) و آنان را به كار ميگماشت ولى سهمى از غنيمت به‏آنان نمى‏داد و اما خمس به عقيده ما آن از آن ما است و گروهى را اعتقاد اين است كه از آن ما نيست ما هم صبر كرديم و اما يتيم، پايان يتيمى‏اش به هنگام مردانگى است كه علامتش احتلام است مگر آنكه رشد فكرى در او نه بينى و او را احمق يا ضعيف العقل تشخيص دهى كه بايد ولى‏اش مال او را نگه‏دارى كند و اما كودكان كفار را پيغمبر نمى‏كشت و خضرعليه‌السلام كودكانى را كه مى‏بايست كافر مى‏شدند مى‏كشت و كودكانى را كه مؤمن شدنى بودند نمى‏كشت اگر تو نيز از دانش خضر بهره‏مند هستى و سرانجام آنان را ميدانى وظيفه‏ات را خواهى شناخت.

شرح‏

در بعضى از نسخه‏ها (يخرج بهن) بجاى يحديهن است.

موى سپيد پيرى در چهار جا نشانه چهار چيز است‏

العلامات فى الشيب فى أربعة مواضع‏

٧٦ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِى أَيُّوبَ الْمَدِينِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ الْجَعْفَرِيِّ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم الشَّيْبُ فِى مُقَدَّمِ الرَّأْسِ يُمْنٌ وَ فِى الْعَارِضَيْنِ سَخَاءٌ وَ فِى الذَّوَائِبِ شَجَاعَةٌ وَ فِى الْقَفَا شُؤْمٌ‏

٧٦ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: موى سپيد پيرى در جلوى سر نشانه ميمنت است و در دو گونه صورت نشانه سخاوت و در گيسوان نشانه شجاعت و در پشت سر، شوم است.