شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

روزه بر چهل قسم است‏

الصوم على أربعين وجها

٢ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَصْفَهَانِيُّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِيِّ عَنْ سُفْيَانَ بْنِ عُيَيْنَةَ عَنِ الزُّهْرِيِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام فَقَالَ لِى يَا زُهْرِيُّ مِنْ أَيْنَ جِئْتَ قُلْتُ مِنَ الْمَسْجِدِ قَالَ فِيمَ كُنْتُمْ قَالَ تَذَاكَرْنَا أَمْرَ الصَّوْمِ فَأَجْمَعَ رَأْيِى وَ رَأْيُ أَصْحَابِى أَنَّهُ لَيْسَ مِنَ الصَّوْمِ شَيْ‏ءٌ وَاجِبٌ إِلَّا صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ يَا زُهْرِيُّ لَيْسَ كَمَا قُلْتُمْ إِنَّ الصَّوْمَ عَلَى أَرْبَعِينَ وَجْهاً فَعَشَرَةُ أَوْجُهٍ مِنْهَا وَاجِبَةٌ كَوُجُوبِ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ عَشَرَةُ أَوْجُهٍ مِنْهَا صِيَامُهُنَّ حَرَامٌ وَ أَرْبَعَةَ عَشَرَ وَجْهاً مِنْهَا صَاحِبُهَا فِيهَا بِالْخِيَارِ إِنْ شَاءَ صَامَ وَ إِنْ شَاءَ أَفْطَرَ وَ صَوْمُ الْإِذْنِ عَلَى ثَلَاثَةِ أَوْجُهٍ وَ صَوْمُ التَّأْدِيبِ وَ صَوْمُ الْإِبَاحَةِ وَ صَوْمُ السَّفَرِ وَ الْمَرَضِ قُلْتُ فَسِّرْهُنَّ لِى جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ أَمَّا الْوَاجِبُ فَصِيَامُ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ صِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ لِمَنْ أَفْطَرَ يَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ مُتَعَمِّداً وَ صِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ فِى قَتْلِ الْخَطَإِ لِمَنْ لَمْ يَجِدِ الْعِتْقَ وَاجِبٌ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ دِيَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلى‏ أَهْلِهِ إِلَى قَوْلِهِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيامُ شَهْرَيْنِ مُتَتابِعَيْنِ وَ صِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ فِى كَفَّارَةِ الظِّهَارِ لِمَنْ لَمْ يَجِدِ الْعِتْقَ وَاجِبٌ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ الَّذِينَ يُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ يَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا ذلِكُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيامُ شَهْرَيْنِ مُتَتابِعَيْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا وَ صِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِى كَفَّارَةِ الْيَمِينِ وَاجِبٌ لِمَنْ لَمْ يَجِدِ الْإِطْعَامَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ ذلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمانِكُمْ إِذا حَلَفْتُمْ كُلُّ ذَلِكَ مُتَتَابِعٌ وَ لَيْسَ بِمُتَفَرِّقٍ وَ صِيَامُ أَذَى الْحَلْقِ حَلْقِ الرَّأْسِ وَاجِبٌ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَرِيضاً أَوْ بِهِ أَذىً مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ صَاحِبُهَا فِيهَا بِالْخِيَارِ وَ إِنْ صَامَ صَامَ ثَلَاثاً وَ صَوْمُ دَمِ الْمُتْعَةِ وَاجِبٌ لِمَنْ لَمْ يَجِدِ الْهَدْيَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِى الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ إِذا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كامِلَةٌ وَ صَوْمُ جَزَاءِ الصَّيْدِ وَاجِبٌ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ مَنْ قَتَلَهُ مِنْكُمْ مُتَعَمِّداً فَجَزاءٌ مِثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ يَحْكُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِنْكُمْ هَدْياً بالِغَ الْكَعْبَةِ أَوْ كَفَّارَةٌ طَعامُ مَساكِينَ أَوْ عَدْلُ ذلِكَ صِياماً ثُمَّ قَالَ أَ وَ تَدْرِى كَيْفَ يَكُونُ عَدْلُ ذَلِكَ صِيَاماً يَا زُهْرِيُّ فَقُلْتُ لَا أَدْرِى قَالَ تُقَوَّمُ الصَّيْدُ قِيمَةً ثُمَّ تُفَضُّ تِلْكَ الْقِيمَةُ عَلَى الْبُرِّ ثُمَّ يُكَالُ ذَلِكَ الْبُرُّ أَصْوَاعاً فَيَصُومُ لِكُلِّ نِصْفِ صَاعٍ يَوْماً وَ صَوْمُ النَّذْرِ وَاجِبٌ وَ صَوْمُ الِاعْتِكَافِ وَاجِبٌ وَ أَمَّا الصَّوْمُ الْحَرَامُ فَصَوْمُ يَوْمِ الْفِطْرِ وَ يَوْمِ الْأَضْحَى وَ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ مِنْ أَيَّامِ التَّشْرِيقِ وَ صَوْمُ يَوْمِ الشَّكِّ أُمِرْنَا بِهِ وَ نُهِينَا عَنْهُ أُمِرْنَا أَنْ نَصُومَهُ مَعَ شَعْبَانَ وَ نُهِينَا أَنْ يَنْفَرِدَ الرَّجُلُ بِصِيَامِهِ فِى الْيَوْمِ الَّذِى يَشُكُّ فِيهِ النَّاسُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ صَامَ مِنْ شَعْبَانَ شَيْئاً كَيْفَ يَصْنَعُ قَالَ يَنْوِى لَيْلَةَ الشَّكِّ أَنَّهُ صَائِمٌ مِنْ شَعْبَانَ فَإِنْ كَانَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَجْزَأَ عَنْهُ وَ إِنْ كَانَ مِنْ شَعْبَانَ لَمْ يُضِرَّ قُلْتُ وَ كَيْفَ يُجْزِئُ صَوْمُ تَطَوُّعٍ عَنْ فَرِيضَةٍ فَقَالَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا صَامَ يَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ تَطَوُّعاً وَ هُوَ لَا يَدْرِى وَ لَا يَعْلَمُ أَنَّهُ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ثُمَّ عَلِمَ بَعْدَ ذَلِكَ أَجْزَأَ عَنْهُ لِأَنَّ الْفَرْضَ إِنَّمَا وَقَعَ عَلَى الْيَوْمِ بِعَيْنِهِ وَ صَوْمُ الْوِصَالِ حَرَامٌ وَ صَوْمُ الصَّمْتِ حَرَامٌ وَ صَوْمُ النَّذْرِ لِلْمَعْصِيَةِ حَرَامٌ وَ صَوْمُ الدَّهْرِ حَرَامٌ وَ أَمَّا الصَّوْمُ الَّذِى صَاحِبُهُ فِيهِ بِالْخِيَارِ فَصَوْمُ يَوْمِ الْجُمُعَةِ وَ الْخَمِيسِ وَ الْإِثْنَيْنِ وَ صَوْمُ أَيَّامِ الْبِيضِ وَ صَوْمُ سِتَّةِ أَيَّامٍ مِنْ شَوَّالٍ بَعْدَ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ يَوْمِ عَرَفَةَ وَ يَوْمِ عَاشُورَاءَ كُلُّ ذَلِكَ صَاحِبُهُ فِيهِ بِالْخِيَارِ إِنْ شَاءَ صَامَ وَ إِنْ شَاءَ أَفْطَرَ وَ أَمَّا صَوْمُ الْإِذْنِ فَإِنَّ الْمَرْأَةَ لَا تَصُومُ تَطَوُّعاً إِلَّا بِإِذْنِ زَوْجِهَا وَ الْعَبْدَ لَا يَصُومُ تَطَوُّعاً إِلَّا بِإِذْنِ سَيِّدِهِ وَ الضَّيْفَ لَا يَصُومُ تَطَوُّعاً إِلَّا بِإِذْنِ صَاحِبِهِ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فَمَنْ نَزَلَ عَلَى قَوْمٍ فَلَا يَصُومَنَّ تَطَوُّعاً إِلَّا بِإِذْنِهِمْ وَ أَمَّا صَوْمُ التَّأْدِيبِ فَإِنَّهُ يُؤْمَرُ الصَّبِيُّ إِذَا رَاهَقَ بِالصَّوْمِ تَأْدِيباً وَ لَيْسَ بِفَرْضٍ وَ كَذَلِكَ مَنْ أَفْطَرَ لِعِلَّةٍ مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ ثُمَّ قَوِيَ بَعْدَ ذَلِكَ أُمِرَ بِالْإِمْسَاكِ بَقِيَّةَ يَوْمِهِ تَأْدِيباً وَ لَيْسَ بِفَرْضٍ وَ كَذَلِكَ الْمُسَافِرُ إِذَا أَكَلَ مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ ثُمَّ قَدِمَ أَهْلَهُ أُمِرَ بِالْإِمْسَاكِ بَقِيَّةَ يَوْمِهِ تَأْدِيباً وَ لَيْسَ بِفَرْضٍ وَ أَمَّا صَوْمُ الْإِبَاحَةِ فَمَنْ أَكَلَ أَوْ شَرِبَ نَاسِياً أَوْ تَقَيَّأَ مِنْ غَيْرِ تَعَمُّدٍ فَقَدْ أَبَاحَ اللَّهُ ذَلِكَ لَهُ وَ أَجْزَأَ عَنْهُ صَوْمُهُ وَ أَمَّا صَوْمُ السَّفَرِ وَ الْمَرَضِ فَإِنَّ الْعَامَّةَ اخْتَلَفَتْ فِيهِ فَقَالَ قَوْمٌ يَصُومُ وَ قَالَ قَوْمٌ لَا يَصُومُ وَ قَالَ قَوْمٌ إِنْ شَاءَ صَامَ وَ إِنْ شَاءَ أَفْطَرَ وَ أَمَّا نَحْنُ فَنَقُولُ يُفْطِرُ فِى الْحَالَيْنِ جَمِيعاً فَإِنْ صَامَ فِى السَّفَرِ أَوْ فِى حَالِ الْمَرَضِ فَعَلَيْهِ الْقَضَاءُ فِى ذَلِكَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَرِيضاً أَوْ عَلى‏ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ

٢ - زهرى گويد: به خدمت امام زين العابدين رسيدم به من فرمود اى زهرى از كجا آمدى؟

عرض كردم: از مسجد فرمود: در باره چه گفتگو داشتيد؟ عرض كردم: در باره روزه گفتگو كرديم و رأى من و يارانم همگى بر اين شد كه بجز روزه ماه رمضان روزه واجبى نيست فرمود: اى زهرى چنين نيست كه شما گفتيد روزه بر چهل قسم است ده قسم از آن واجب است هم چون وجوب روزه ماه رمضان و ده قسم از آنها روزه گرفتنش حرام است و چهارده قسم از آن صاحبش اختيار دارد اگر خواست روزه مى‏گيرد و اگر خواست افطار مى‏كند و روزه اذن بر سه قسم است و روزه تأديب و روزه سفر و بيمارى عرض كردم: فدايت شوم اينها را براى من تفسير كنيد: فرمود:

اما واجب پس روزه ماه رمضان است و روزه دو ماه پى در پى از براى كسى كه يك روز از ماه رمضان را عمدا افطار كرده باشد و روزه دو ماه پى در پى واجب است در مورد كسى كه از روى خطا قتلى كند و بنده‏اى را نيابد تا آزاد كند كه خداى عز و جل ميفرمايد كسى كه مؤمنى را از راه خطا بكشد بايد يك بنده مؤمن آزاد كند و يك ديه به خاندان مقتول بدهد تا آنجا كه ميفرمايد اگر نيابد دو ماه پى در پى روزه بگيرد.

(نساء- ٩١) و دو ماه روزه پى در پى در كفاره ظهار واجب است به كسى كه بنده آزاد كردن نتواند خداى تبارك و تعالى فرمايد آنان كه با زنهاى خود ظهار كنند سپس از گفتار خود باز گردند بايد پيش از آميزش يك بنده آزاد كنند اين دستور براى اين است كه شما پند بگيريد و خدا به آنچه مى‏كنيد آگاه است و هر كس نيابد دو ماه پى در پى روزه بر او واجب است پيش از آميزش (سوره مجادله ٢ و ٣) و روزه سه روز در كفاره قسم واجب است كسى را كه نتواند اطعام كند خداى تبارك و تعالى ميفرمايد كسى كه نتواند اطعام نمايد روزه سه روز بر او واجب است اين كفاره قسم شما است هنگامى كه سوگند بخوريد (مائدة ٩٢) همه اين روزه‏ها پى در پى است نه پراكنده.

و روزه سر تراشيدن در حال احرام واجب است كه براى رفع آزار تراشيده باشد خداى تبارك و تعالى ميفرمايد اگر كسى از شما بيمار باشد يا از سرش در اذيت باشد فديه بدهد از روزه يا صدقه يا عبادت و صاحبش (در برگزيدن يكى از اين سه) اختيار دارد و اگر روزه بگيرد سه روز روزه ميگيرد. و روزه بجاى قربانى حج تمتع واجب است براى كسى كه قربانى نيابد خداى تبارك و تعالى ميفرمايد كسى كه از عمره تمتع به حج برود آنچه ميسر است قربانى كند پس كسى كه قربانى نيافت سه روز در حج روزه بگيرد و هفت روز هنگامى كه به وطن باز گشتيد و اين ده روز تمام مى‏شود (سورة نساء ٩٤).

و روزه كفاره شكار كردن در حال احرام واجب است خداى تبارك و تعالى ميفرمايد هر كس از شما از روى عمد شكارى را كشت همانند آن را از حيوانات اهلى كفاره دهد و دو نفر عادل از شماها حكم آن باشند اين قربانى بايد در مكه باشد و يا به كفاره آن تهى دستان را اطعام كند يا برابر آن روزه بدارد (سورة مائدة ٩٥) سپس فرمود: اى زهرى ميدانى برابر آن روزه داشتن چگونه است؟ عرض كردم: نميدانم فرمود: شكار را قيمت ميكنند سپس بهاء آن را بگندم ميدهند سپس آن گندم را پيمانه ميكنند كه چند صاع است براى هر نيم صاع يك روز روزه مى‏گيرند.

و روزه نذر واجب است و روزه اعتكاف واجب است.

و اما روزه حرام روزه روز فطر و روز قربان و سه روز از روزهاى تشريق. (١١ و ١٢ و ١٣ ذى الحجة در منى) ميباشد.

و روزه روزى كه مشكوك است (كه آخر ماه شعبان است يا اول ماه رمضان) به روزه يوم الشك هم مأموريم و هم از روزه آن نهى‏شده‏ايم مأموريم باين معنى كه آن روز را با شعبان روزه بداريم و نهى‏شده‏ايم بدين معنى كه نبايد كسى به تنهائى روزه بدارد روزى را كه مردم در آن شك دارند عرض كردم:

فدايت شوم اگر از شعبان هيچ روزه نگرفته باشد چه كند؟ فرمود: آن شبى را كه مشكوك است نيت روزه شعبان مى‏كند و اگر در واقع از ماه رمضان باشد او را كافى است و اگر از شعبان باشد زيانى ندارد عرض كردم: روزه مستحبى چگونه از روزه واجب كفايت مى‏كند؟ فرمود: اگر كسى يك روز از ماه رمضان را روزه بدارد و نداند كه از ماه رمضان است و پس از روزه معلوم شود كه ماه رمضان بوده كفايت ميكند زيرا كه روز معينى را كه واجب بوده روزه گرفته است.

و روزه وصال حرام است و روزه سكوت حرام است و روزه نذر در معصيت حرام است و روزه عمرانه حرام است.

و اما روزه‏اى كه صاحبش اختيار دارد: روزه روز جمعه و پنج شنبه و دوشنبه است و روزه ايام البيض (سيزده تا پانزده هر ماه) و روزه شش روز شوال پس از ماه‏

رمضان و روزه روز عرفه و روز عاشورا است كه در همه اين موارد شخص اختيار دارد اگر خواست روزه ميگيرد و اگر خواست افطار مى‏كند.

و اما روزه اذن زن را روزه مستحبى جايز نيست مگر با اجازه شوهرش و بنده را روزه مستحبى جايز نيست مگر با اجازه آقايش و مهمان را روزه مستحبى جايز نيست مگر با اجازه ميزبانش.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود كسى كه بر قومى مهمان شد نبايد روزه مستحبى بگيرد مگر با اجازه آنان و اما روزه تأديب: بچه كه به سن بلوغ نزديك شد بروزه گرفتن وادار مى‏شود به منظور تأديب ولى واجب نيست و هم چنين كسى كه اول روز به جهت بيمارى افطار كند و بعد از افطار نيروى روزه گرفتن داشته باشد موظف است كه به منظور تأديب باقى مانده روز را امساك كند ولى واجب نيست و هم چنين مسافرى كه اول روز روزه را خورده باشد سپس به خانواده خود برسد باقى مانده آن روز را براى تأديب مأمور به امساك است ولى واجب نيست.

و اما روزه اباحه كسى كه از روى فراموشى بخورد يا بياشامد يا بدون عمد قى كند خداوند اين كار را براى او مباح كرده و روزه‏اش كافى است.

و اما روزه سفر و بيمارى عامه در اين باره اختلاف كرده‏اند جمعى گفته بايد روزه بگيرد و جمعى گفته است نبايد روزه بگيرد و جمعى گفته اگر خواست روزه ميگيرد و اگر خواست افطار مى‏كند اما ما مى‏گوئيم در هر دو حال افطار مى‏كند پس اگر در سفر در حال بيمارى روزه داشت قضاى آن روزه بر او واجب است زيرا خداى عز و جل مى‏فرمايد هر كس از شما بيمار باشد و يا در سفر باشد به همان شماره از روزهاى ديگر روزه بدارد (سوره بقره ١٨٧)

در باره كسى كه چهل تن از برادران خود را پيش از خود دعا كند

و سپس خود را فيمن قدم أربعين رجلا من إخوانه فى دعائه ثم دعا لنفسه‏

٣ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى عُمَيْرٍ عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قال مَنْ قَدَّمَ أَرْبَعِينَ رَجُلًا مِنْ إِخْوَانِهِ فَدَعَا لَهُمْ ثُمَّ دَعَا لِنَفْسِهِ اسْتُجِيبَ لَهُ فِيهِمْ وَ فِى نَفْسِهِ‏

٣- امام صادقعليه‌السلام فرمود كسى كه چهل تن از برادران خودش را پيش بيندازد و براى آنان دعا كند و سپس براى خود دعا نمايد دعاى او در باره آنان و خودش مستجاب مى‏شود.

در باره كسى كه پس از مردنش چهل تن از مؤمنين به نيكى‏اش گواهى دهند

فيمن شهد له بعد موته أربعون رجلا من المؤمنين بالخير

٤ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قال إِذَا مَاتَ الْمُؤْمِنُ فَحَضَرَ جِنَازَتَهُ أَرْبَعُونَ رَجُلًا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَقَالُوا اللَّهُمَّ إِنَّا لَا نَعْلَمُ مِنْهُ إِلَّا خَيْراً وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنَّا قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِنِّى قَدْ أَجَزْتُ شَهَادَتَكُمْ وَ غَفَرْتُ لَهُ مَا عَلِمْتُ مِمَّا لَا تَعْلَمُونَ‏

٤ - امام صادقعليه‌السلام فرمود چون مؤمن بميرد و چهل تن از مؤمنين بر جنازه او حاضر شوند و بگويند بار الها ما از او جز نيكى نميدانيم و تو باو از ما دانا ترى خداى تبارك و تعالى ميفرمايد من گواهى شما را گذراندم و آنچه را كه من از او ميدانم و شما نميدانيد آمرزيدم.

در نهى از نستردن موى زهار بيش از چهل روز

فى النهى عن ترك حلق العانة فوق أربعين يوما

٥ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِى عَمِّى مُحَمَّدُ بْنُ أَبِى الْقَاسِمِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الآْخِرِ فَلَا يَتْرُكْ حَلْقَ عَانَتِهِ فَوْقَ الْأَرْبَعِينَ فَإِنْ لَمْ يَجِدْ فَلْيَسْتَقْرِضْ بَعْدَ الْأَرْبَعِينَ وَ لَا يُؤَخِّرْ

٥ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: هر كه بخدا و روز بازپسين ايمان دارد ستردن موى زهارش را بيش از چهل روز ترك نكند و اگر تمكن نداشت بايد پس از چهل روز وام بگيرد و تأخير نيندازد.

زمين از ادرار شخص ختنه نشده تا چهل روز نجس ميماند

الأرض تنجس من بول الأغلف أربعين صباحا

٦ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ يَزِيدَ النَّوْفَلِيِّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مُسْلِمٍ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم خَتِّنُوا أَوْلَادَكُمْ يَوْمَ السَّابِعِ فَإِنَّهُ أَطْهَرُ وَ أَطْيَبُ وَ أَسْرَعُ لِنَبَاتِ اللَّحْمِ فَإِنَّ الْأَرْضَ تَنْجَسُ مِنْ بَوْلِ الْأَغْلَفِ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً

٦ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: فرزندان خود را در روز هفتم ختنه كنيد كه پاكيزه‏تر است و بهتر و زودتر گوشت مى‏رويد زيرا زمين از ادرار شخص ختنه نشده تا چهل روز نجس ميماند.

در باره كسى كه كنيزى براى خود بگيرد و در هر چهل روز يك بار هم با او آميزش جنسى نداشته باشد و كنيز بحرام آلوده شود فيمن اتخذ جارية فلم يأتها فى كل أربعين يوما ثم أتت محرما

٧ حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِى يَعْقُوبُ بْنُ يَزِيدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ بِإِسْنَادِهِ يَرْفَعُهُ إِلَى سَلْمَانَ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ أَنَّهُ قَالَ فِى حَدِيثٍ لَهُ مَنِ اتَّخَذَ جَارِيَةً فَلَمْ يَأْتِهَا فِى كُلِّ أَرْبَعِينَ يَوْماً ثُمَّ أَتَتْ مُحَرَّماً كَانَ وِزْرُ ذَلِكَ عَلَيْهِ‏

٧ - سلمان رحمة اللَّه عليه ضمن حديثى گويد: كسى كه كنيزى را بگيرد و در هر چهل روز يك بار هم با او آميزش جنسى نداشته باشد و سپس آن كنيز بحرام آلوده شود گناه اين حرام بگردن آن كس باشد.

٨ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَنِ اتَّخَذَ جَارِيَةً فَلَمْ يَأْتِهَا فِى كُلِّ أَرْبَعِينَ يَوْماً كَانَ وِزْرُ ذَلِكَ عَلَيْهِ‏

٨ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: مضمون حديث هفتم.

ديه سگ شكارى چهل درهم است‏ دية كلب الصيد أربعون درهما

٩ حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى بْنِ أَعْيَنَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ فِى كِتَابِ عَلِيٍّعليه‌السلام دِيَةُ كَلْبِ الصَّيْدِ أَرْبَعُونَ دِرْهَماً

٩ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: در كتاب علىعليه‌السلام نوشته است ديه سگ شكارى چهل درهم است.

١٠ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِى عُمَيْرٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنِ الْوَلِيدِ بْنِ صَبِيحٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ دِيَةُ كَلْبِ الصَّيْدِ السَّلُوقِيِّ أَرْبَعُونَ دِرْهَماً مِمَّا أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بِهِ لِبَنِى خُزَيْمَةَ

١٠ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: ديه سگ شكارى سلوقى چهل درهم است بمبناى دستورى كه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به بنى خزيمه در اين باره داد.

خداى تعالى به فرعون ميان دو جمله‏اش چهل سال مهلت داد

أملى الله تبارك و تعالى لفرعون بين كلمتيه أربعين سنة

١١ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مَهْزِيَارَ عَنْ أَخِيهِ عن عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ عِيسَى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِى جَمِيلَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ أَمْلَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِفِرْعَوْنَ مَا بَيْنَ الْكَلِمَتَيْنِ قَوْلَهُ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى‏ وَ قَوْلَهُ ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِى أَرْبَعِينَ سَنَةً ثُمَّ أَخَذَهُ اللَّهُ نَكالَ الآْخِرَةِ وَ الْأُولى‏ وَ كَانَ بَيْنَ أَنْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِمُوسَى وَ هَارُونَعليه‌السلام قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُما وَ بَيْنَ أَنْ عَرَفَهُ اللَّهُ تَعَالَى الْإِجَابَةَ أَرْبَعِينَ سَنَةً ثُمَّ قَالَ قَالَ جَبْرَئِيلُعليه‌السلام نَازَلْتُ رَبِّى فِى فِرْعَوْنَ مُنَازَلَةً شَدِيدَةً فَقُلْتُ يَا رَبِّ تَدَعُهُ وَ قَدْ قَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى‏ فَقَالَ إِنَّمَا يَقُولُ مِثْلَ هَذَا عَبْدٌ مِثْلُكَ‏

١١ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: خداى عز و جل بفرعون در ميان دو جمله‏اش يكى اينكه گفت (النازعات ٢٤) من پروردگار بلند مرتبه شما هستم و ديگر اينكه گفت: (القصص ٣٨) من بجز خودم خدائى براى شما نميدانم، چهل سال مهلت داد و سپس او را بشكنجه آن دنيا و اين دنيا گرفتار ساخت و از آن گاه كه خداى عز و جل بموسى و هارون فرمود: دعاى شما دو نفر مستجاب گرديد تا روزى كه خداوند اثر استجابت دعا را بموسى نشان داد چهل سال فاصله بود سپس فرمود: جبرئيل گفت: من با پروردگار خود در باره فرعون سخت در افتادم و عرض كردم پروردگارا با اينكه فرعون داد أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى‏ ميدهد تو او را بحال خودش رها كرده‏اى؟ فرمود: چنين سخنى را بنده‏اى چون تو ميگويد.

استغفارى كه چهل گناه بزرگ به سبب آن آمرزيده شود استغفار يغفر به أربعون كبيرة

١٢ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِى عَمِّى مُحَمَّدُ بْنُ أَبِى الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يَقْتَرِفُ فِى يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ أَرْبَعِينَ كَبِيرَةً فَيَقُولُ وَ هُوَ نَادِمٌ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِى لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ بَدِيعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيَّ إِلَّا غَفَرَهَا اللَّهُ لَهُ ثُمَّ قَالَ وَ لَا خَيْرَ فِيمَنْ يُقَارِفُ فِى كُلِّ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ أَرْبَعِينَ كَبِيرَةً

١٢- امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر مؤمن كه در شبانه روزى به چهل گناه بزرگ آلوده شود و با حالت پشيمانى بگويد استغفر اللَّه الذى لا اله الا هو الحى القيوم بديع السموات و الارض ذا الجلال و الاكرام و أسأله ان يتوب على ، خداوند او را مى‏آمرزد سپس حضرت فرمود در كسى كه شبانه روزى چهل گناه كبيره مرتكب شود خيرى نيست.

(شرح:)

در بعضى از نسخه‏ها اكثر من اربعين است يعنى كسى كه شبانه روزى بيش از چهل گناه كبيره مرتكب شود خيرى در او نيست و اين بنظر مناسب‏تر است، دقت شود تا معلوم گردد

دو رحم تا چهل پشت به هم ميرسد

الرحم تلتقى فى أربعين أبا

١٣ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبِى الْحَسَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم لَمَّا أُسْرِيَ بِى إِلَى السَّمَاءِ رَأَيْتُ رَحِماً مُتَعَلِّقَةً بِالْعَرْشِ‏تَشْكُو رَحِماً إِلَى رَبِّهَا فَقُلْتُ لَهَا كَمْ بَيْنَكِ وَ بَيْنَهَا مِنْ أَبٍ‏فَقَالَتْ نَلْتَقِى فِى أَرْبَعِينَ أَباً

١٣ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود مرا كه به‏آسمان بردند رحمى را ديدم كه به عرش الهى آويزان است و از رحمى به پروردگار خود شكايت ميكند گفتمش ميان تو و آن رحم چند پدر فاصله است؟ گفت در چهلمين پدر به هم ميرسيم‏