شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

پادشاهان مدفون در قم

شاهانى كه در قم مدفونند، شش تن مى باشند، چهار نفر آنها از پادشاهان صفوى دو نفر آنها از شاهان قاجاريه به ترتيب ذيل مى باشند:

شاه صفى دو نفر آنها از شاهان قاجاريه به ترتيب ذيل مى باشند:

شاه صفى اول پسر صفى ميرزا، پسر شاه عباس كبير، نامش سام ميرزا بوده، و چون به تخت سلطنت نشست، نام خود را شاه صفى نهاد، وى در سن ۱۷ سالگى به سلطنت رسيد و در سال ۱۰۵۲ هجرى قمرى در سن سى و يك سالگى وفات نمود، جنازه اش را به قم حمل كردند و در ناحيه جنوبى حرم مطهر، مدفون گرديد، سابقا بر روى قبرش صندوق بزرگى بود، ولى اكنون در رواق زنانه واقع شده و قبرش با سطح رواق مساوى است و صندوق قبرش كه در آن ظريف كارى هاى شده است در موزه آستانه مى باشد.

شاه عباس دوم پسر شاه صفى در سن ده سالگى به سلطنت رسيد و در سال ۱۰۷۷ در خسرو آباد دامغان وفات نمود و جنازه اش را به قم حمل نمودند و در ناحيه جنوبى غربى حرم، جايى كه اكنون به نام مسجد امام خمينى است دفن نمودند.

شاه سلطان سليمان پسر شاه عباس ثانى، در سال ۱۱۰۵ در سن چهل و نه سالگى از دنيا رفت، جنازه اش را به قم آوردند و در بقعه اى كه در ناحيه جنوبى مسجد بالاسر است به خاك سپردند.

شاه سلطان حسين پسر شاه سليمان كه در سراى سلطنتى به دست اشرف افغان كشته شد، جنازه بى سرش را به قم حمل كردند و در قسم جنوبى مسجد بالاسر در كنار قبر پدرش سليمان دفن نمودند.

فتحعلى شاه قاجار در سال ۱۲۵۰ در سن ۶۷ سالگى در اصفهان وفات نمود و جنازه اش را به قم حمل كردند و در طرف شمال صحن كهنه در بقعه مخصوصى (كه خودش در حال حياتش آنجا را ساخته بود) مدفون گرديد.

محمد شاه قاجار پدر ناصرالدين شاه در سال ۱۲۶۴ در تجريش وفات يافت و جنازه اش را به قم حمل كردند و در قسمت غربى صحن كهنه در بقعه اى كه جنب راهرو و مدرسه مادر شاه( ۲۹۱) بود دفن نمودند.

بايد توجه داست كه شاه زادگان بسيارى هم در جنب مرقد مطهر حضرت معصومهعليها‌السلام مدفونند و همچنين از طبقه وزيران و حكام و... و نيز مدفونند، مانند على اصغر اتابك كه صدراعظم ايران در زمان ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه بود و صحن نو را ساخت كه به صحن اتابكى، معروف است و مانند كامران ميرزا پسر ناصرالدين شاه، حسن مستوفى، عين الملك، محمد حسن حاجب الدوله، احمد مشير السلطنه، فرخ امين الدوله، عبدالصمد عزالدوله، جهانگير ناظم الملك، منوچهر متعمد، ملك منصور شعاع السلطنه، مهدى اعتضاد الدوله، ابراهيم معتمد السلطنه، اسد الله نظام الدوله، علينقى بهاء الملك، باقر سعد السلطنه، بو عبدالرحيم قائم مقام، محمد اقبال الدوله، حسن وثوق، احمد قوام السلطنه، و محمد اعتضاد الدوله قائم مقام الملك تبريزى، پروين اعتصامى و... دفن شده اند.

از شاه زادگان صفويه، قريب هفتاد نفر كه به دست افغان ها كشته شدند در سردابه بزرگى كه مقبره خانوادگى صفويه بوده، در زير مسجد طباطبائى، (صحن زنانه سابق) قرار داشته، به خاك سپرده شده اند، ظاهرا اين سردابه هنوز هم وجود دارد، و از قرار داشته، به خاك سپرده شده اند، ظاهرا اين سردابه، بسيار بوده و تا قسمتى از صحن نو تا نزديك قبر قطب راوندى ادامه دارد، يكى از مدوفونين آن، عباس ميرزا، پسر و وليعهد شاه طهماسب دوم است، كه افغانها او را هم كشتند.(۲۹۲)

مساجد معروف قم

در شهر مذهبى قم، مساجد فراوانى وجود دارد، در اينجا نظر شما را به ذكر چند مسجد معروف و باستانى آن، جلب مى كنيم:

۱- مسجد امام

اين مسجد عظيم نزديك حرم (بين حرم و بازار، در خيابان حضرتى) واقع شده كه به صورت ابتدايى توسط احمد بن اسحاق اشعرى (رحمه الله) به امى حضرت امام حسن عسكرىعليه‌السلام ساخته گرديد، بديهى است كه سال هاى بعد به توسعه و تعميرات و بازسازى هاى جديد، پرداخته شد در دوران صفويه و قاجاريه تغييرات و اضافات در آن شده است و اخيرا نيز توسط مرحوم آيه الله ميرزا ابوالفضل زاهدى (رحمه الله) قسمت سرداب و مسجد بالاى سرداب به طور كلى عوض شده و به صورت جالب و نوينى درآمده است.

۲- مسجد جامع (جمعه)

اين مسجد از بناهاى قديمى است، تاريخ اصل بناء آن درست روشن نيست ولى تاريخ كتيبه بالاى ايوان بزرگ را ۵۲۹ قمرى نوشته اند. اما اين تاريخ سند ساخت مسجد به شمار نيم آيد، اين مسجد از نظر قدمت وسعت و مجلل بودن بناى آن، تاريخى و دينى است. اين مسجد در عصر حضرت رضاعليه‌السلام وجود داشته است، و دعبل خزاعى، اشعار خود را در آن براى مردم خوانده است.

۳- مسجد عشقعلى

از بناهاى قديمى و ظاهرا در دوره شاهان صفوى ساخته شده است، و در اوائل خيابان چهارمردان قم مى باشد.

و معلوم نيست كه وجه نام گذارى اين مسجد به عشقعلى به خاطر آن است كه نام بانى آن عشقعلى بوده است و يا به عشق على اين مسجد را ساخته اند و يا اهل خانقاه به آن نفوذ كرده بودند؟

۴- مسجد بالا سر

اين مسجد در كنار حرم مطهر حضرت معصومهعليها‌السلام واقع شده و اينك به صورت بسيار جالب و وسيعى درآمده است (نامش مسجد است و جزء حرم مى باشد، ولى مسجد شرعى نيست، زيرا محل دفن اموات است. )

بسيارى از مراجع و بزرگان علم و شهيدان و والامقام انقلاب اسلامى، در اين مكان مقدس به خاك سپرده شده اند.

و به طور كلى در جنب حرم حضرت معصومهعليها‌السلام جز مسجد اعظم، مسجدى وجود ندارد، تنها در مورد محراب مسجد بالاسر، رعايت احتياط شود.

۵- مسجد سينى

اين مسجد در محله پنجه على واقع شده بالاى محراب مسجد جاى پنجه اى است كه گويند پنجه علىعليه‌السلام است، اين مسجد در سال ۸۸۶ هجرى قمرى ساخته شده است.

ظاهرا پنج نفر كه نام آنها على بوده، آن را ساخته اند، از اين رو چنين نامى شهرت يافته است.

۶- مسجد اعظم

از مساجد بسيار عظيم و با اهميت قم است كه در كنار حرم حضرت معصومهعليها‌السلام واقع شده و در قم از نظر بنا و ساختمان و اهميت، بى نظير است. اين مسجد به امر حضرت آيه الله العظمى بروجردى (قدس سره) ساخته شده است.

روز ۱۱ ذى القعده ۱۳۷۳ هجرى قمرى با ولادت جواب رضاعليه‌السلام حضرت آيه الله العظمى بروجردى (رحمه الله) اولين كلنگ بناى آن را طى مراسم باشكوهى بر زمين زدند.

در كنار آن، ناحيه رودخانه، وضوخانه مجهزى نيز ساخته شد، و آن وضو خانه در سال ۱۳۷۴ شمسى به همت توليت آستانه، تجديد بنا گرديد، و هم اكنون واردين و زائرين با كمال راحتى از اين مسجد استفاده مى كنند.

بناى ساختمان اين مسجد از سال ۱۳۷۴ هجرى قمرى آغاز گرديد، و تا زمان وفات آيه الله بروجردى (رحمه الله) سال ۱۳۸۰ هجرى قمرى ادامه يافت.

قابل توجه اين كه: اخيرا با باز شدن مسجد بالاسر، به مسجد اعظم، جزء آستانه مقدسه شده و فضاى آستانه را وسعت بخشيده است.

اين مسجد از آغاز تا كنون همچون يك دانشگاه بزرگ، محل تدريس آيات و مراجع بزرگ بوده و هست و طلاب علوم اسلامى اكثر استفاده را از آن نموده اند.

۷- مصلاى قدس قم

اين مصلا با عظمت كه بعد از انقلاب براى اقامه نماز جمعه در قسمت پايانى خيابان شهدا (صفائيه سابق) واقع شده، در مساحت ده هزار متر مربع، و چهار هزار متر مربع بالكن، مخصوص خواهران ساخته شده، دارى گنبد استيل و ديدنى است. محوطه اين مصلا، بارى بيش از پنجاه هزار نفر گنجايش دارد.

كتابخانه هاى عمومى قم

كتابخانه هاى عمومى و معروف قم عبارتند از: كتابخانه آيت الله العظمى مرعشى نجفى (رحمه الله) در خيابان آيه الله مرعشى (ارم سابق) جنب مرقد شريفشان. ۲- كتابخانه دفتر تبليغات اسلامى، در خيابان فاطمى. ۳- كتابخانه مسجد اعظم. ۴- كتابخانه آستانه مقدسه حضرت معصومهعليها‌السلام در كنار صحن نو و...

همه اينها از آثار پربركت وجود مقدس حضرت معصومهعليها‌السلام است.

از اين رو پايان كتاب را با اين اشعار زيبا و پر محتوا، به عنوان توسل به عالمه آل عبا حضرت فاطمه معصومهعليها‌السلام زينت مى بخشيم:

اعتذار و تذكر

از اين كه به عللى برخى از مطالب به طور مجمل يا كوتاه بيان شد، و يا اصلا ذكر نشد از خوانندگان معذرت مى خواهم و عذر ما هم به جا است چون بناى اين كتب بر اختصار است.

لازم به تذكر است كه اصيل ترين مدارك درباره قم و ورود حضرت معصومهعليها‌السلام به قم... كه علامه مجلسى و محدث قمى و علماى ديگر، در اين باره، بسيار از آن نقل مى كنند، كتاب تاريخ قم است كه در سال ۳۷۸ هجرى قمرى، آن را دانشمند فاضل حسن بن محمد (معاصر شيخ صدوق) به نام صاحب بن عباد تأليف كرد، متأسفانه متن عربى آن در دسترس نيست و قسمتى از ترجمه فارسى آن كه در قرن نهم (سال ۸۶۵ هجرى قم) توسط حسن بن على بن حسن بن عبدالملك قمى در ۳۴۷ صفحه وزيرى ترجمه شده باقى مانده است.

ولى با كمال تأسف از ترجمه آن نيز بيش از پنج باب كه جلد اول كتاب مى باشد باقى نمانده است، اين كتاب در سال ۱۳۱۳ شمسى با تصحيح و اهتمام آقاى سيد جلال الدين تهرانى، به طرز زيبايى چاپ شده است، نگارنده در كتابخانه مسجد اعظم قم از اين كتاب استفاده نموده ام.(۲۹۴)

اللهم اجعل لنا حظا وافرا من شفاعتها:

خدايا! بهره فراوانى از شفاعت حضرت معصومهعليها‌السلام را نصيب ما گردان.

آمين يا رب العالمين