استغفارى براى محبوبيّت نزد خدا و استجابت دعا

نمونه ديگر طلب آمرزش از خداوند كه در روايات متعدّدى بدان سفارش شده است و فضايل زيادى برايش نقل گرديده است ، گفتن « أَتُوبُ إِلَى اللهِ » است ، كه آثار و بركات فراوانى را براى انسان به ارمغان مى آورد. پيامبر و امامان معصومعليهم‌السلام مواظبت تامّى بر تلاوت اين ذكر داشته اند.

امام صادقعليه‌السلام مى فرمايند :

خدا مؤمنى را دوست دارد كه زيرك باشد و زياد توبه كند آن گاه فرمودند : رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بدون آن كه گناهى كرده باشند ، روزى هفتاد بار توبه مى كردند.

حارث گويد: به امام صادقعليه‌السلام گفتم آيا پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم (ذكر توبه را چنين) مى فرمودند: « أَسْتَغْفِرُاللهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ » ؟

فرمودند : رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مى فرمودند : « أَتُوبُ إِلَى اللهِ ».(١٦)

بى جهت نيست كه در شب عيد فطر كه شب نتيجه گيرى از عبادات و روزه هاى ماه مبارك رمضان است گفتن اين ذكر صد مرتبه سفارش شده است و اثر آن ، استجابت دعا و روا گشتن حاجت ، ذكر گرديده است

حارث اعور گويد: عادت مولايم اميرالمؤمنينعليه‌السلام اين بود كه شب عيد فطر ، دو ركعت نماز مى خواندند ، در ركعت اوّل بعد از حمد هزار مرتبه سوره توحيد و در ركعت دوم بعد از حمد يك مرتبه آن را تلاوت مى فرمودند، سپس به ركوع مى رفتند و پس از آن سجده مى كردند و بعد از سلام نماز به سجده مى رفتند و صد بار مى گفتند :

« أَتُوبُ إِلَى اللهِ » سپس مى فرمودند: « يا ذَالمَنِّ وَ الجُودِ ، يا ذَا المَنِّ وَ الطَّوْلِ ، يا مُصْطَفِىَ مُحَمَّد ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بى كَذا و كَذا » « اى خدائى كه صاحب منّت و سخاوتى ، اى خدائى كه صاحب انعام و برترى هستى ، اى برانگيزنده محمّد ، بر محمّد و آلش درود فرست و با من چنين و چنان كن (حاجتم را برآور ».

و چون سر از سجده بر مى داشتند ، چهره نورانيشان را به طرف ما برگردانده و مى فرمودند:

« وَالَّذى نَفْسى بِيَدِهِ لا يَفْعَلُها أَحَدٌ يَسْأَلُ اللهَ تَعالى شَيْئاً إِلاّ أَعْطاهُ ، فَلَوْ أَتاهُ مِنَ الذُّنُوبِ بِعَدَدِ رَمْل عالِج ، غَفَرَاللهُ تَعالى لَهُ. »

سوگند به آن كس كه جان من در دست اوست ، هيچ كس اين عمل را انجام نمى دهد و از خدا حاجتى نمى خواهد مگر اين كه خدا حاجتش را به او عطا مى فرمايد. اگر كسى با كوله بارى از گناه به تعداد ريگ هاى روى هم انباشته شده ، به درگاه او روى آورد (و اين ذكر را بگويد) ، خدا او را مى آمرزد.(١٧)

مهمتر اين كه ، يكى از اعمال شب قدر ، گفتن اين ذكر شريف در حال سجده است كه استجابت دعا را براى انسان به ارمغان مى آورد

حسن بن راشد حديثى را از امام صادقعليه‌السلام نقل مى كند كه بعضى از اعمال شب قدر را در آن بيان مى كنند ، در بخشى از آن مى فرمايند:

وقتى نماز مغرب و عشايت را خواندى ، دستهايت را بلند كن و بگو:

« يا ذَالمَنِّ يا ذَا الطَّوْلِ (والطَّوْلِ) يا ذَالجُودِ يا مُصْطَفَِى مُحَمَّد وَ ناصِرَهُ ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ اغْفِرْلى كُلَّ ذَنْب اَحْصَيْتَه وَ هُوَ عِنْدَكَ فى كِتاب مُبين. »

« اى خدائى كه صاحب نعمت هستى و بر بندگانت منّت دارى ، اى كسى كه صاحب برترى هستى ، اى كسى كه صاحب جود و سخاوتى ، اى برانگيزنده محمّد و ياور او ، بر محمّد و آلش درود فرست و هر گناهى (كه از من سر زده و) تو آن را شماره كرده اى و در نزد تو در كتاب مبين ثبت گرديده است ، ببخشاى ».

سپس به سجده رفته و صد بار در حال سجده مى گويى: « أَتُوبُ إِلَى اللهِ ».

بعد حاجتت را مى خواهى انشاءالله برآورده مى شود(١٨)

چقدر مناسب و بجاست كه منتظران و دلباختگان امام زمانعليه‌السلام بعد از انجام اين عمل در شب عيد فطر و شبهاى قدر ، كه وعده استجابت داده شده است ، تعجيل ظهور مولاى مظلوم خويش را از خدا بخواهند و اين دعا را ورد زبان خويش ساخته و بگويند :

« اَللّهُمَّ عَجِّلْ لِوَلِيّكَ الْفَرَج »

به اين اميد كه آن يار سفر كرده كه در اين شبها ، بعد از مناجات با خداى خويش ، دست به دعا برمى دارد ، دعا كنندگان براى ظهورش را نيز از دعاى پر بارش بهره مند ساخته ; آن ها را از خاطر عاطرش دور نگرداند و براى گناهانشان استغفار كند.

استغفارى براى نجات از سختى هاى قيامت

نامه برائت از آتش به انسان داده مى شود

مجوز عبور از صراط برايش نوشته مى شود

در دارالقرار ساكن مى گردد

گرچه هر نوع استغفار ، در هر زمان ، محبوب خدا است، و آثار پربارى براى انسان دارد. ولى گفتن بعضى از اذكار در برخى اوقات ، از پاداش و بهره بيشترى برخوردار است. از جمله نسخه هاى استغفار كه به آن سفارش شده است ، گفتن : « أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبةَ » است.

تلاوت كردن اين نوع استغفار در هر روز ماه شعبان ، روزى هفتاد بار ، موجب نجات يافتن از سختى هاى قيامت است.

ريّان بن صلت گويد: از مولايم على بن موسى الرّضاعليه‌السلام شنيدم كه مى فرمودند:

هر كس در هر روز ماه شعبان ، هفتاد بار بگويد: « أَسْتَغْفِرُاللهَ وَأَسْأَلُهُ التَّوبَةَ » خداوند نامه اى به عنوان برائت از آتش برايش مى نويسد و مجوّزى براى عبور از صراط براى او صادر مى كند و او را در دارالقرار (بهشت) ساكن مى نمايد(١٩)

گفتن اين استغفار ، اگر در ماه شعبان باشد هزار برابر استغفار در ماه هاى ديگر است و برترين عمل در اين ماه شمرده شده است

ابراهيم بن ميمون گويد: از امام صادقعليه‌السلام سؤال كردم : برترين دعا در ماه شعبان چيست؟

فرمودند: « استغفار » آن گاه فرمودند:

هر كس در ماه شعبان روزى هفتاد بار استغفار بگويد مثل كسى است كه در ماه هاى ديگر غير از ماه شعبان هفتاد هزار بار استغفار گفته است.

من گفتم : چگونه در اين ماه استغفار كنم؟

فرمودند : بگو « أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوبَةَ ».(٢٠)

استغفار امام رضاعليه‌السلام در قنوت نماز وتر ، همين استغفار بوده است(٢١)

ا ستغفارى عجيب و مشكل گشا

باعث آمرزش گناه گذشته انسان مى شود

از گناه در آينده محفوظ مى ماند

اگر گناهى نداشته باشد ، خدا پدر و مادرش را مى آمرزد

يكى از انواع استغفار كه در موارد متعددى به قرائت آن سفارش شده است و آثار مادّى و بركات معنوى فراوانى برايش ذكر گرديده است ، و نتيجه بخش بودن آن هم به تجربه ثابت شده است ; ذكر شريف « أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ » است.

يكى از اوقات ، عصر روز جمعه است كه در فضيلت استغفار در اين ساعت امام صادقعليه‌السلام مى فرمايند:

هر كس بعد از عصر روز جمعه هفتاد مرتبه بگويد: « أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ ».

خداوند گناه گذشته او را مى آمرزد و در باقى مانده عمرش او را از گناه حفظ مى كند و چنانچه گناهى نداشته باشد ، گناهان پدر و مادرش را مى بخشد(٢٢)

وجوب آمرزش خداوند را در پى دارد

نام انسان در شمار استغفار گويان در سحرها نوشته مى شود

بهشت برايش واجب مى شود

امام صادقعليه‌السلام براى تلاوت اين نوع استغفار ، در صورتى كه در نماز وتر (ركعت آخر نماز شب) باشد ، اثر ديگرى بيان كرده اند:

كسى كه در آخر (قنوت) نماز وتر در سحر ، هفتاد بار بگويد: « أَسْتَغْفِرُاللهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ » آمرزش (خداوند) براى او واجب مى شود(٢٣)

و نيز در سخن زيباى ديگرى مى فرمايند:

اگر اين ذكر را هفتاد بار در حال ايستاده در (قنوت) نماز وترش بگويد، و يك سال بر آن مواظبت كند ، (نام او) نزد خداوند در شمار استغفارگويان در سحرها نوشته مى شود و بهشت برايش واجب مى گردد(٢٤)

و در حديث سوّمى همين اثر ، براى گفتن اين نوع استغفار ، چهل شب در نماز وتر ، بدون عبارت «بهشت برايش واجب مى گردد» ذكر شده است.(٢٥)

براى گشايش در امور و حلّ مشكلات سخت

گفتن اين استغفار در حلّ معضلات سخت زندگى به تجربه رسيده است و گره هاى كور بسيارى از افراد ، با همين ذكر باز شده است ! آنچه مهم به نظر مى رسد تعداد آن است كه در حديث پر بارى سى هزار بار ذكر شده است و اشخاص متعددى با تلاوت آن به اين تعداد ، به حوايج خود دست يافته اند.

پيغمبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در حديث زيبايى مى فرمايند :

هر كس مشكلى طاقت فرسا پيدا كرد ، يا مصيبتى سخت بر او وارد شد ، يا در زندگى به تنگنا افتاد ، سى هزار بار بگويد: « أَسْتَغْفِرُاللهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ » در اين صورت خداوند گره از كارش مى گشايد و گشايشى در زندگى او قرار مى دهد(٢٦)

و چگونه چنين اثر پر بارى نداشته باشد ، در حالى كه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در سخن نورانى ديگرى اثر گفتن اين نوع استغفار را چنين بيان مى فرمايند:

چهار چيز است كه در هر كس باشد در نور اعظم خدا وارد گشته است :

١ - كسى كه نگه دار كارش شهادت به اين باشد كه معبودى در عالم جز خداى يكتا نيست و من رسول خدايم.

٢ - كسى كه هر گاه مصيبتى به او رسد بگويد:( إِنّا للهِِ وَ إِنّا إِلَيْهِ راجِعُونَ ) .٣ - كسى كه هر گاه به خيرى دست يافت بگويد: « اَلْحَمْدُللهِِ ».

٤ - كسى كه هر گاه گناهى مرتكب شد بگويد: « أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ ».(٢٧)

ترديدى نيست كه اگر كسى با گفتن اين اذكار ، در نور اعظم خدا داخل شود، قطعاً از ظلمت گناه و انحراف و ساير تاريكى ها نيز بيرون رفته است وگرنه محال است داخل در نور حق گردد ، بى ترديد كسى كه از اين ظلمت ها خارج شود و در نور خدا داخل گردد ، ذات بى مثال حق عهده دار امورش مى شود و او را از رنج ها و تنگناهاى زندگى نجات مى دهد و زندان تاريك دنيا را برايش بهشت روشنِ آرامش ، معنويّت و اُنس با خدا مى سازد و در همه مشكلات و ناملايمات ، فرج و گشايشى برايش قرار مى دهد

چه زيبا است ! كه شيعه گنهكارى ، به نيّت بر طرف شدن موانع فرج مولاى عزيزش كه گناه شيعيان يكى از آن ها است همين استغفار را به تعداد مذكور سى هزار بار در اوقات استجابت دعا ، تلاوت كند ; تا هم گناهش ريخته و غمى از دل مولاى غريبش برداشته شود و هم مقدّمات خلاصى يوسف زندانى فاطمهعليها‌السلام را از زندان غيبت فراهم كرده باشد ! و در ضمن خداوند گره از كارش بگشايد

خانه اى در بهشت براى گوينده استغفار

نمونه ديگر استغفار كه بعد از نافله صبح روز جمعه ، تلاوت مى شود، ذكر « أَسْتَغْفِرُ رَبِّى وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ » است ، كه همراه با تسبيح و سپاس خداوند تلاوت مى شود و سبب دست يافتن به منازل بهشتى است.

ابى حمزه گويد: از امام صادقعليه‌السلام شنيدم مى فرمودند:

كسى كه بعد از دو ركعت نافله صبح قبل نماز واجب روز جمعه ، صد بار بگويد: « سُبْحانَ رَبّى وَ بِحَمْدِهِ وَ أَسْتَغْفِرُ رَبّى وَ أتُوبُ إِلَيْهِ » خداوند منزلى در بهشت برايش بنا مى كند.(٢٨)

استغفارى پر بركت

همه گناهان آمرزيده مى شود

گوينده آن هيچ گاه فقير نمى شود.

به تعداد آنچه در آسمان و زمين است ، برايش حسنات نوشته مى شود.

اگر در شب يا روزى كه آن را تلاوت كرده بميرد وارد بهشت مى گردد.

نسخه ديگرى از استغفار ، كه به تلاوت آن بعد از نافله صبح در طول هفته ، سفارش شده است ، و امام سجادعليه‌السلام بر قرائت آن در اين ساعت مواظبت مى كردند استغفارى است كه بركات فراوانى براى آن نقل شده و قرائت آن ، آثار پر بارى را براى دين و دنياى انسان به ارمغان مى آورد.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در فضيلت اين استغفار مى فرمايند :

خداوند گناهان صاحب اين استغفار را مى آمرزد ، اگر چه گناهان او آسمان ها و زمين هاى هفتگانه را پر كرده باشد ، به سنگينى كوه ها و عدد قطرات باران ، و به تعداد آنچه در بيابان و دريا است ; باشد و به همين اندازه براى كسى كه اين استغفار را تلاوت كند ، حسنات نوشته مى شود و چنانچه بنده اى ، در شب يا روزى كه اين استغفار را قرائت مى نمايد ، بميرد ، داخل بهشت مى شود و هيچ گاه فقير نمى گردد(٢٩)

متن اين استغفار چنين است :

« اَللّهُمَّ اِنّى اَسْتَغْفِرُكَ مِمّا تُبْتُ اِلَيْكَ مِنْهُ ثُمَّ عُدْتُ فيهِ ، وَ اَسْتَغْفِرُكَ لِما اَرَدْتُ بِهِ وَجْهَكَ فَخالَطَنى فيهِ ما لَيْسَ لَكَ ، وَ اَسْتَغْفِرُكَ لِلنِّعَمِ الَّتى مَنَنْتَ بِها عَلَىَّ فَقَوِيْتُ بِها عَلى مَعاصيك

أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذى لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الحَىُّ الْقَيُّومُ، عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحيمُ ، لِكُلِّ ذَنْب اَذْنَبْتُهُ وَ لِكُلِّ مَعْصِيَة ارْتَكَبْتُها.اَللّهُمَّ ارْزُقْنى عَقْلاً كامِلاً ، وَ عَزْماً ثابِتاً ، (٣٠) وَ لُبّاً راجِحاً ، وَ قَلْبًا زَكِيّاً ،(٣١) وَ عِلْماً كَثيراً ، وَ اَدْباً بارِعاً ، وَاجْعَلْ ذلكَ كُلَّهُ لى ، وَ لا تَجْعَلْهُ عَلَىَّ بِرَحْمَتِكَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ »

« خداوندا ، از گناهى آمرزش مى طلبم كه از آن به سوى تو توبه كردم ، سپس به سوى آن باز گشتم ، از تو آمرزش مى جويم براى عملى كه در انجامش تو را اراده نمودم سپس در نيّت من چيزى راه يافت كه براى تو نبود ، از تو آمرزش مى خواهم براى نعمتهايى كه آن ها را بر من منّت نهادى ولى من از آن ها براى نافرمانى هاى تو نيرو گرفتم

از خدائى طلب آمرزش مى كنم كه معبودى جز او نيست ، زنده اى ازلى و ابدى ، سرپرستى بى همتا ، دانايى به پنهان و آشكار و بخشنده اى مهربان است از او براى هر گناهى كه انجامش داده و هر معصيتى كه مرتكبش شده ام ، آمرزش مى طلبم

« خدايا به من عقل كامل ، اراده پا بر جا ، عقل برتر ، قلب پاكيزه ، علم فراوان و ادب نيكو عطا فرما ، و همه اين نعمت ها را به سود من قرار ده و بر ضرر من قرار مده ، به رحمت خودت اى مهربان ترين مهربانان ».

سپس پنج مرتبه مى گويى:

« أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذى لا إِلـهَ إِلاّ هُو الْحَىُّ الْقَيُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ »(٣٢)

« از خدائى آمرزش مى طلبم كه معبودى جز او نيست ، زنده اى ازلى و ابدى و سر پرستى بى همتا است و به سوى او باز مى گردم ».

________________________________________

پي نوشت ها :

١. كافى ، ج ٢ ، ص ٤٣٧

٢. كافى ، ج ٢ ، ص ٤٣٨ ; وسائل الشّيعه ، ج ١٦ ، ص ٦٥

٣. سوره اعراف ، آيه ١١٤

٤. كافى ، ج ٢ ، ص ٤٢٩ ـ ٤٣٠

٥. كافى ، ج ٢ ، ص ٥٢١

٦. بحارالأنوار ، ج ٧٣ ، ص ٢٩٤

٧. بحارالأنوار ، ج ٧٣ ، ص ٢٠٤

٨. كافى ، ج ٢ ، ص ٤٣٨ ; بحارالأنوار ، ج ٨٤ ، ١

٩. مستدرك الوسائل ، ج ٥ ، ص ١٢٠

١٠. وسائل الشّيعه ، ج ٧ ، ص ٢٢٥

١١. وسائل الشّيعه ، ج ٦ ، ص ٢٧٩ ; من لايحضره الفقيه ، ج ١ ، ص ٤٨٩

١٢. وسائل الشّيعه ، ج ١٦ ، ص ٨١

١٣. كافى ، ج ٢ ، ص ٤٣٩

١٤. كافى ، ج ٢ ، ص ٥٠٤

١٥. كافى ، ج ٢ ، ص ٥٥٠

١٦. مستدرك الوسائل ، ج ٥ ، ص ٣٢٠

١٧. بحارالأنوار ، ج ٨٨ ، ص ١٢٠

١٨. الاقبال ، ص ٢٧١

١٩. وسائل الشّيعه ، ج ١٠ ، ص ٥٠٩

٢٠. وسائل الشّيعه ، ج ١٠ ، ص ٥١١

٢١. وسائل الشّيعه ، ج ٤ ، ص ٥٥

٢٢. بحارالأنوار ، ج ٨٧ ، ص ٩١

٢٣. مستدرك الوسائل ، ج ٤ ، ص ٤٠٧

٢٤. مستدرك الوسائل ، ج ٤ ، ص ٤٠٧

٢٥. مستدرك الوسائل ، ج ٤ ، ص ٤٠٨

٢٦. مستدرك الوسائل ، ج ١٢ ، ص ١٤٣

٢٧. سوره اعراف ، آيه ١٨٢

٢٨. بحارالأنوار ، ج ٨٧ ، ص ١٨

٢٩. بحارالأنوار ، ج ٨٤ ، ص ٣٢٦

٣٠. ثاقباً (مصباح الكفعمى و البحار والعلوية)

٣١. ذاكياً (مصباح الكفعمى)

٣٢. بحارالأنوار ، ج ٨٤ ، ص ٣٢٦

گفتار نهم : استغفارهاى اميرالمؤمنينعليه‌السلام

همچنانكه قبل از اين ، يادآور شديم رسول خدا و امامان معصومعليهم‌السلام بر تلاوت استغفارهايى در طول شبانه روز مواظبت داشتند ، كه اين خودبيانگر اوجِ عظمتِ اين عمل عبادى عظيم و حاكى از آثار پر بار اين ذكر شريف مى باشد در اين فصل كتاب به سه نمونه از استغفارهاى اميرالمؤمنينعليه‌السلام و آثار و بركات آنها اشاره مى كنيم كه تلاوت مداوم آن تأثير عجيبى در حل مشكلات انسان دارد و سريعترين عامل براى دست يافتن به روزى بيشتر و گشايش در زندگى است