شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

(سجده هاى واجب قرآن)

١١٠٢ - در هر يك از چهار سوره والنجم، واقرا، والم تنزيل، و حم سجده يك آيه سجده است، كه اگر انسان بخواند يا گوش دهد، بعد از تمام شدن آن آيه، بايد فورا سجده كند و اگر فراموش كرد، هر وقت يادش آمد بايد سجده نمايد و ظاهر اين است كه در شنيدن بدون اختيار سجده واجب نيست اگر چه بهتر سجده نمودن است.

١١٠٣ - اگر انسان موقعى كه آيه سجده را گوش دهد خودش نيز بخواند، بايد دو سجده نمايد.

١١٠٤ - در غير نماز اگر در حال سجده آيه سجده را بخواند يا گوش كند، بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند.

١١٠٥ - اگر انسان از شخص خواب يا ديوانه يا از بچه اى كه قرآن را تشخيص نمى دهد آيه سجده را بشنود يا گوش دهد سجده واجب است، ولى اگر از گرامافون يا ضبط صوت بشنود سجده واجب نيست، و همچنين است راديو اگر به طور نوار ضبط صوت باشد، ولى اگر شخصى در ايستگاه راديو آيه سجده را بخواند و انسان به وسيله راديو گوش دهد سجده واجب است.

١١٠٦ - در سجده واجب قرآن بنابر احتياط واجب بايد جاى انسان غصبى نباشد، و بنابر احتياط مستحب جاى پيشانى او از جاى زانوها و سر انگشتانش بيش از چهار انگشت بسته بلندتر يا پست تر نباشد، ولى لازم نيست با وضو يا غسل و رو به قبله باشد و عورت خود را بپوشاند و بدن و جاى پيشانى او پاك باشد، و نيز چيزهايى كه در لباس نمازگزار شرط مى باشد، در لباس او شرط نيست.

١١٠٧ - احتياط واجب آن است كه در سجده واجب قرآن، پيشانى را بر مهر يا چيز ديگرى كه سجده بر آن صحيح است گذاشته و بنابر احتياط مستحب جاهاى ديگر بدن را به دستورى كه در سجده نماز گفته شد بر زمين بگذارد.

١١٠٨ - هرگاه در سجده واجب قرآن پيشانى را به قصد سجده بر زمين بگذارد، اگر چه ذكر نگويد كافى است و گفتن ذكر مستحب است و بهتر اين است بگويد: لا اله الا اللّه حقا حقا، لا اله الا اللّه ايمانا وتصديقا، لا اله الا اللّه عبودية ورقا، سجدت لك يا رب تعبدا ورقا، لا مستنكفا ولا مستكبرا، بل انا عبد ذليل ضعيف خائف مستجير.

(تشهد)

١١٠٩ - در ركعت دوم تمام نمازهاى واجب و مستحب و ركعت سوم نماز مغرب و ركعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشا، بايد انسان بعد از سجده دوم بنشيند و در حال آرام بودن بدن، تشهد بخواند يعنى بگويد: اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له، واشهد ان محمدا عبده ورسوله، اللهم صل على محمد وآل محمد و اگر بگويد: اشهد ان لا اله الا اللّه واشهد ان محمداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم عبده ورسوله بنابر اقوى نيز كفايت مى كند و در نماز وتر هم تشهد لازم است.

١١١٠ - كلمات تشهد بايد به عربى صحيح و به طورى كه معمول است پشت سر هم گفته شود.

١١١١ - اگر تشهد را فراموش كند و بايستد و پيش از ركوع يادش بيايد كه تشهد را نخوانده، بايد بنشيند و تشهد را بخواند و دوباره بايستد، و آنچه بايد در آن ركعت خوانده شود بخواند و نماز را تمام كند، و بنابر احتياط مستحب بعد از نماز براى ايستادن بى جا، دو سجده سهو بجا آورد و اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد، بايد نماز را تمام كند و بعد از سلام نماز بنابر احتياط مستحب تشهد را قضا كند، و بايد براى تشهد فراموش شده دو سجده سهو بجا آورد.

١١١٢ - مستحب است در حال تشهد بر ران چپ بنشيند و روى پاى راست را به كف پاى چپ بگذارد و پيش از تشهد بگويد: الحمد للّه يا بگويد: بسم اللّه وباللّه والحمد للّه وخير الاسماء للّه و نيز مستحب است دست ها را بر رانها بگذارد و انگشت ها را به يكديگر بچسباند، به دامان خود نگاه كند و بعد از صلوات در تشهد بگويد: و تقبل شفاعته وارفع درجته.

١١١٣ - مستحب است زنها در وقت خواندن تشهد، رانها را به هم بچسباند.

(سلام نماز)

١١١٤ - بعد از تشهد ركعت آخر نماز، مستحب است در حالى كه نشسته و بدن آرام است بگويد: السلام عليك ايها النبي ورحمة اللّه وبركاته و بعد از آن بايد بگويد: السلام عليكم - و احتياط مستحب آن است كه جمله ورحمة اللّه وبركاته را به آن اضافه كند - و يا آنكه بگويد: السلام علينا وعلى عباد اللّه الصالحين ولى اگر اين سلام را بگويد احتياط واجب آن است كه بعد از آن السلام عليكم را هم بگويد.

١١١٥ - اگر سلام نماز را فراموش كند موقعى يادش بيايد كه صورت نماز به هم نخورده و كارى هم كه عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى كند، مثل پشت به قبله كردن انجام نداده، بايد سلام را بگويد و نمازش صحيح است.

١١١٦ - اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعى يادش بيايد كه صورت نماز به هم خورده است، يا آنكه كارى كه عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى كند، مثل پشت به قبله كردن انجام داده باشد، نمازش صحيح است.

(ترتيب)

١١١٧ - اگر عمدا ترتيب نماز را به هم بزند، مثلا سوره را پيش از حمد بخواند يا سجود را پيش از ركوع بجا آورد، نماز باطل مى شود.

١١١٨ - اگر ركنى از نماز را فراموش كند و ركن بعد از آن را بجا آورد، مثلا پيش از آنكه ركوع كند دو سجده نمايد، نماز بنابر احتياط باطل است.

١١١٩ - اگر ركنى را فراموش كند و چيزى را كه بعد از آن است و ركن نيست بجا آورد، مثلا پيش از آنكه دو سجده كند تشهد بخواند، بايد ركن را بجا آورد، و آنچه اشتباها پيش از آن خوانده دوباره بخواند.

١١٢٠ - اگر چيزى را كه ركن نيست فراموش كند و ركن بعد از آن را بجا آورد، مثلا حمد را فراموش كند و مشغول ركوع شود، نمازش صحيح است.

١١٢١ - اگر چيزى را كه ركن نيست فراموش كند و چيزى را كه بعد از آن است و آن هم ركن نيست بجا آورد، مثلا حمد را فراموش كند و سوره را بخواند، بايد آنچه را فراموش كرده بجا آورد و بعد از آن چيزى را كه اشتباها جلوتر خوانده دوباره بخواند.

١١٢٢ - اگر سجده اول را به خيال اينكه سجده دوم است يا سجده دوم را به خيال اينكه سجده اول است بجا آورد، نماز صحيح است و سجده اول او سجده اول و سجده دوم او سجده دوم حساب مى شود.

(موالات)

١١٢٣ - انسان بايد نماز را با موالات بخواند، يعنى كارهاى نماز مانند ركوع و سجود و تشهد را پى در پى و پشت سر هم بجا آورد و چيزهايى را كه در نماز مى خواند به طورى كه معمول است پشت سر هم بخواند و اگر به قدرى بين آنها فاصله بيندازد كه نگويند نماز مى خواند، نمازش باطل است.

١١٢٤ - اگر در نماز سهوا بين حرف ها يا كلمات فاصله بيندازد و فاصله به قدرى نباشد كه صورت نماز از بين برود، چنانچه مشغول ركن بعد نشده باشد بايد آن حرفها يا كلمات را به طور معمول بخواند و در صورتى كه چيزى بعد از آن خوانده شده لازم است تكرار نمايد و اگر مشغول ركن بعد شده باشد، نمازش صحيح است.

١١٢٥ - طول دادن ركوع و سجود و خواندن سوره هاى بزرگ موالات را به هم نمى زند.

(قنوت)

١١٢٦ - در تمام نمازهاى واجب و مستحب، پيش از ركوع ركعت دوم مستحب است قنوت بخواند، ولى در نماز شفع بايد آن را رجاء آورد، و در نماز وتر با آنكه يك ركعت مى باشد، خواندن قنوت پيش از ركوع مستحب است، و نماز جمعه در هر ركعت يك قنوت دارد، و نماز آيات پنج قنوت، و نماز عيد فطر و قربان در ركعت اول پنج قنوت و در ركعت دوم چهار قنوت دارد.

١١٢٧ - مستحب است در قنوت دست ها را مقابل صورت و كف آنها را رو به آسمان و پهلوى هم نگهدارد و غير شست، انگشت هاى ديگر را به هم بچسباند و به كف دست ها نگاه كند.

١١٢٨ - در قنوت هر ذكرى بگويد، اگر چه يك سبحان اللّه باشد، كافى است.

و بهتر است بگويد: «لا اله الا اللّه الحليم الكريم، لا اله الا اللّه العلي العظيم سبحان اللّه رب السموات السبع، و رب الارضين السبع، و ما فيهن و ما بينهن و رب العرش العظيم، والحمد للّه رب العالمين .»

١١٢٩ - مستحب است انسان قنوت را بلند بخواند، ولى براى كسى كه نماز را به جماعت مى خواند، اگر امام جماعت صداى او را بشنود بلند خواندن قنوت مستحب نيست.

١١٣٠ - اگر عمدا قنوت نخواند قضا ندارد و اگر فراموش كند و پيش از آنكه به اندازه ركوع خم شود يادش بيايد، مستحب است بايستد و بخواند و اگر در ركوع يادش بيايد، مستحب است بعد از ركوع قضا كند، و اگر در سجده يادش بيايد، مستحب است بعد از ركوع قضا كند و اگر در سجده يادش بيايد، مستحب است بعد از سلام آن را قضا نمايد.

(ترجمه نماز)

(ترجمه سوره حمد)

١/١١٣٠ -( بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ) :(بسم اللّه) يعنى ابتدا مى كنم بنام خدا، ذاتى كه جامع جميع كمالات و از هر گونه نقص منزه است.

(الرحمن) رحمتش واسع و بى نهايت است.

(الرحيم) رحمتش ذاتى و ازلى و ابدى است.

( الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ) يعنى ثنا مخصوص خداوندى است كه پرورش دهنده همه موجودات است.

( الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ ) معناى آن گذشت.

( مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ ) يعنى ذات توانايى كه حكمرانى روز جزا با او است.

( إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ ) يعنى فقط ترا عبادت مى كنيم و فقط از تو كمك مى خواهيم.

( اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِيمَ ) يعنى هدايت كن ما را به راه راست كه آن دين اسلام است.

( صِرَاطَ الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيهِمْ ) يعنى به راه كسانى كه به آنان نعمت داده اى كه آنان پيغمبران و جانشينان پيغمبران هستند.

( غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِمْ وَلاَ الضَّالِّينَ ) يعنى نه به راه كسانى كه غضب كرده اى بر ايشان و نه آن كسانى كه گمراهند.

(ترجمه سوره قل هو اللّه احد)

٢/١١٣٠ -(بسم اللّه الرحمن الرحيم) معناى آن گذشت.

( قل هو اللّه احد ) يعنى بگو اى محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كه خداوند، خدايى است يگانه.

( اللّه الصمد ) يعنى خدايى كه از تمام موجودات بى نياز است.

( لم يلد ولم يولد ) يعنى فرزند ندارد و فرزند كسى نيست.

( ولم يكن له كفوا احد ) يعنى هيچ كس از مخلوقات مثل او نيست.

(ترجمه ذكر ركوع و سجود و ذكرهايى كه بعد از آنها مستحب است -٣/١١٣٠-٣/١١٣٠)

٣/١١٣٠ -سبحان ربي العظيم و بحمده يعنى پروردگار بزرگ من از هر عيب و نقصى پاك و منزه است، و من مشغول ستايش او هستم.

سبحان ربي الاعلى و بحمده يعنى پروردگار من كه از همه كس بالاتر مى باشد و از هر عيب و نقصى پاك و منزه است و من مشغول ستايش او هستم.

سمع اللّه لمن حمده يعنى خدا بشنود و بپذيرد ثناى كسى كه او را ستايش مى كند.

استغفر اللّه ربي و اتوب اليه يعنى طلب آمرزش مى كنم از خداوندى كه پرورش دهنده من است و من به طرف او بازگشت مى نمايم.

بحول اللّه وقوته اقوم واقعد يعنى به يارى خداى متعال و قوه او برمى خيزيم و مى نشينم.

(ترجمه قنوت)

٤/١١٣٠ -لا اله الا اللّه الحليم الكريم يعنى نيست خدايى سزاوار پرستش مگر خداى يكتاى بى همتايى كه صاحب حلم و كرم است.

لا اله الا اللّه العلي العظيم يعنى نيست خدايى سزاوار پرستش، مگر خداى يكتاى بى همتايى كه بلند مرتبه و بزرگ است.

سبحان اللّه رب السموات السبع ورب الارضين السبع يعنى پاك و منزه است خداوندى كه پروردگار هفت آسمان و پروردگار هفت زمين است.

وما فيهن وما بينهن ورب العرش العظيم يعنى پروردگار هر چيزى است كه در آسمان ها و زمين ها و ما بين آنها است، و پروردگار عرش بزرگ است.

والحمد للّه رب العالمين يعنى حمد و ثنا مخصوص خداوندى است كه پرورش دهنده تمام موجودات است.

(ترجمه تسبيحات اربعه)

٥/١١٣٠ -سبحان اللّه و الحمد للّه ولا اله الا اللّه واللّه اكبر يعنى خداوند متعال پاك و منزه است، و ثنا مخصوص او است، نيست خدايى سزاوار پرستش مگر خداى بى همتا، و بزرگتر است از اينكه وصف شود.

(ترجمه تشهد و سلام كامل)

٦/١١٣٠ -الحمد للّه، اشهد ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له يعنى ستايش مخصوص پروردگار است، و شهادت مى دهم كه خدايى سزاوار پرستش نيست مگر خدايى كه يگانه است و شريك ندارد.

واشهد ان محمدا عبده ورسوله يعنى شهادت مى دهم كه محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بنده خدا و فرستاده او است.

اللهم صل على محمد وآل محمد يعنى خدايا رحمت بفرست بر محمد و آل محمد.

وتقبل شفاعته وارفع درجته يعنى قبول كن شفاعت پيغمبر را، و درجه آن حضرت را نزد خود بلند كن.

السلام عليك ايها النبي ورحمة اللّه وبركاته يعنى درود و سلام بر تو اى پيغمبر و رحمت و بركات خدا بر تو باد.

السلام علينا وعلى عباد اللّه الصالحين يعنى درود و سلام از خداوند عالم بر ما نمازگزاران و تمام بندگان خوب او.

السلام عليكم ورحمة اللّه وبركاته يعنى درود و سلام و رحمت و بركات خداوند بر شما مؤمنين باد.

(تعقيب نماز)

١١٣١ - مستحب است انسان بعد از نماز مقدارى مشغول تعقيب، يعنى خواندن ذكر و دعا و قرآن شود و بهتر است پيش از آنكه از جاى خود حركت كند و وضو و غسل و تيمم او باطل شود، رو به قبله تعقيب را بخواند.

و لازم نيست تعقيب به عربى باشد، ولى بهتر است چيزهايى را كه در كتابهاى دعا دستور داده اند بخواند و از تعقيب هايى كه خيلى به آن سفارش شده است، تسبيح حضرت زهرا سلام اللّه عليها است كه بايد به اين ترتيب گفته شود: ٣٤ مرتبه اللّه اكبر، بعد از آن ٣٣ مرتبه الحمد للّه، بعد از آن ٣٣ مرتبه سبحان اللّه و مى شود سبحان اللّه را پيش از الحمد للّه گفت ولى بهتر است بعد از الحمد للّه گفته شود.

١١٣٢ - مستحب است بعد از نماز، سجده شكر نمايد و همين قدر كه پيشانى را به قصد شكر بر زمين بگذارد كافى است.

ولى بهتر است صد مرتبه يا سه مرتبه يا يك مرتبه، شكرا للّه يا عفوا بگويد، و نيز مستحب است هر وقت نعمتى به انسان مى رسد يا بلايى از او دور مى شود سجده شكر بجا آورد.

(صلوات بر پيغمبر)

١١٣٣ - هر وقت انسان اسم مبارك حضرت رسولصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را مانند محمد و احمد يا لقب و كنيه آن جناب را مثل مصطفى و ابو القاسم بگويد يا بشنود، اگر چه در نماز باشد مستحب است صلوات بفرستد.

١١٣٤ - موقع نوشتن اسم مبارك حضرت رسولصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مستحب است صلوات را هم بنويسند.

و نيز بهتر است هر وقت آن حضرت را ياد مى كنند صلوات بفرستند.

(مبطلات نماز)

١١٣٥ - دوازده چيز نماز را باطل مى كند و آنها را مبطلات مى گويند.

اول: آنكه در بين نماز يكى از شرط هاى آن از برود، مثلا در بين نماز بفهمد لباسش كه ساتر است غصبى است.

دوم: آنكه در بين نماز عمدا يا سهوا يا از روى ناچارى، چيزى كه وضو يا غسل را باطل مى كند پيش آيد، مثلا بول از او بيرون آيد، هر چند - بنابر احتياط - پيش آمدن آن پس از تمام شدن سجده آخر نماز از روى سهو يا ناچارى باشد، ولى كسى كه نمى تواند از بيرون آمدن بول و غايط خوددارى كند، اگر در بين نماز بول يا غايط از او خارج شود، چنانچه به دستورى كه در احكام وضو گفته شد، رفتار نمايد نمازش باطل نمى شود، و نيز اگر در بين نماز از زن مستحاضه خون خارج شود، در صورتى كه به دستور استحاضه رفتار كرده نمازش صحيح است.

١١٣٦ - كسى كه بى اختيار خوابش برده، اگر نداند كه در بين نماز خوابش برده يا بعد از آن لازم نيست نمازش را دوباره بخواند، به شرط آنكه بداند آنچه از نماز بجا آورده به اندازه اى كه عرفا آن را نماز بگويند بوده است.

١١٣٧ - اگر بداند به اختيار خودش خوابيده و شك كند كه بعد از نماز بوده يا در بين نماز يادش رفته كه مشغول نماز است و خوابيده نمازش با شرطى كه در مساله پيش گفته شد صحيح است.

١١٣٨ - اگر در حال سجده از خواب بيدار شود و شك كند كه در سجده آخر نماز است يا در سجده شكر، چنانچه بداند كه بى اختيار خوابش برده بايد آن نماز را دوباره بخواند و اگر بداند به اختيار خودش خوابيده و احتمال دهد كه از روى غفلت در سجده نماز خوابيده نمازش صحيح است.

١/١١٣٨ - سوم از مبطلات نماز آن است كه دست ها را به قصد خضوع و ادب روى هم بگذارد، ولى باطل شدن نماز به اين كار بنابر احتياط است هر چند در حرام بودنش اگر به قصد مشروعيت آورده شود، اشكالى نيست.

١١٣٩ - هرگاه از روى فراموشى يا ناچارى يا تقيه يا براى كار ديگر مثل خاراندن دست و مانند آن دست ها را روى هم بگذارد اشكال ندارد.

١/١١٣٩ - چهارم از مبطلات نماز آن است كه بعد از خواندن حمد آمين بگويد و اين باطل شدن نماز به گفتن آمين در غير ماموم بنابر احتياط است هر چند در حرام بودنش چنانچه به قصد مشروعيت آورده شود اشكالى نيست و در هر حال اگر آمين را اشتباها يا از روى تقيه بگويد نمازش اشكال ندارد.

پنجم از مبطلات نماز برگشتن از قبله بدون عذر است و اما اگر با عذر باشد مثل فراموشى يا به سبب امر قهرى (مانند باد شديدى كه او را از قبله برگرداند) چنانچه به طرف راست و يا چپ نرسد نماز او صحيح است، ولى لازم است كه بعد از برطرف شدن عذر فورا به طرف قبله برگردد، و اما اگر به طرف راست و يا چپ برسد - چه پشت به قبله باشد يا نه - اگر عذر او فراموشى باشد و وقتى متذكر شود، كه اگر نماز را قطع كند مى تواند دوباره آن را رو به قبله بخواند (هر چند يك ركعت از آن در وقت واقع شود) بايد نماز را از سر بگيرد و گرنه به همان نماز اكتفا مى كند و قضا بر او لازم نيست و همچنين است اگر برگشت او از قبله به واسطه امر قهرى باشد پس چنانچه بتواند بدون برگشتن از قبله نماز را دوباره در وقت بخواند (هر چند يك ركعت از آن در وقت واقع شود) بايد نماز را از سر بگيرد و گرنه بايد همان نماز را تمام كند و اعاده و قضا بر او لازم نيست.

١١٤٠ - اگر صورت خود را فقط برگرداند ولى بدنش به طرف قبله باشد چنانچه به حدى گردن را كج كند كه بتواند مقدارى از پشت سرش را ببيند حكم او همان حكم برگشتن از قبله است كه قبلا ذكر شده، و اما اگر مقدار كمى گردنش را كج كند كه عرفا بگويند طرف جلو بدنش مقابل قبله است نمازش باطل نمى شود هر چند اين كار مكروه است.

١/١١٤٠ - ششم از مبطلات نماز آن است كه عمدا تكلم كند هر چند به كلمه اى كه بيش از يك حرف نداشته باشد، اگر آن حرف مفهم معناى خودش باشد، مثل (ق) كه در زبان عربى به معناى اين است كه نگهدارى كن يا مفهم معناى ديگرى مثل (ب) در جواب كسى كه از حرف دوم از هجا سؤال كند.

و چنانچه مفهم هيچ معنايى نباشد اگر مركب از دو حرف يا بيشتر باشد باز هم بنابر احتياط مبطل نماز است.

١١٤١ - اگر سهوا كلمه اى بگويد كه يك حرف يا بيشتر دارد اگر چه آن كلمه معنى داشته باشد نمازش باطل نمى شود، ولى بنابر احتياط لازم است بعد از نماز سجده سهو بجا آورد چنانچه خواهد آمد.

١١٤٢ - سرفه كردن و آروغ زدن در نماز اشكال ندارد و احتياط لازم آن است كه در نماز اختيارا آه نكشد و ناله نكند و اما گفتن آخ و آه و مانند اينها اگر عمدى باشد، نماز را باطل مى كند.

١١٤٣ - اگر كلمه اى را به قصد ذكر بگويد، مثلا به قصد ذكر بگويد اللّه اكبر و در موقع گفتن آن، صدا را بلند كند كه چيزى را به ديگرى بفهماند اشكال ندارد، و همچنين اگر كلمه اى را به قصد ذكر بگويد هر چند بداند كه اين كار سبب مى شود كه كسى متوجه مطلبى شود اشكال ندارد، ولى اگر اصلا قصد ذكر نكند يا قصد هر دو امر را بكند اشكال دارد.

١١٤٤ - خواندن قرآن در نماز (حكم چهار آيه اى كه سجده واجب دارد و احكام قرائت مساله ٩٩٢ گفته شد) و نيز دعا كردن در نماز اشكال ندارد ولى احتياط مستحب آن است كه به غير عربى دعا نكند.

١١٤٥ - اگر چيزى از حمد و سوره و ذكرهاى نماز را عمدا بدون قصد جزئيت يا احتياطا چند مرتبه بگويد اشكال ندارد.

١١٤٦ - در حال نماز، انسان نبايد به ديگرى سلام كند، و اگر ديگرى به او سلام كند بايد جواب دهد ولى جواب بايد مثل سلام باشد يعنى نبايد بر اصل سلام اضافه داشته باشد، مثلا نبايد در جواب بگويد (سلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته) بلكه بنابر احتياط لازم نبايد لفظ (عليكم يا عليك) را بر لفظ سلام در جواب مقدم بدارد، اگر آن كسى كه سلام كرده اين چنين نكرده باشد، مثلا اگر گفته سلام عليكم در جواب بگويد سلام عليكم و اگر گفته السلام عليكم بگويد السلام عليكم و اگر گفته سلام عليك بگويد سلام عليك ولى در جواب عليكم السلام هر صيغه اى كه مى خواهد مى تواند بگويد.

١١٤٧ - انسان بايد جواب سلام را چه در نماز يا در غير نماز فورا بگويد و اگر عمدا يا از روى فراموشى جواب سلام را به قدرى طول دهد كه اگر جواب بگويد، جواب آن سلام حساب نشود، چنانچه در نماز باشد، نبايد جواب بدهد و اگر در نماز نباشد، جواب دادن واجب نيست.

١١٤٨ - بايد جواب سلام را طورى بگويد كه سلام كننده بشنود ولى اگر سلام كننده كر باشد يا سلام داده و تند رد شود، چنانچه ممكن باشد كه جواب سلام را به اشاره يا مانند آن به او بفهماند جواب دادن لازم است و در غير اين صورت جواب دادن در غير نماز لازم نيست و در نماز جايز نيست.

١١٤٩ - واجب است نمازگزار جواب سلام را به قصد تحيت بگويد و مانعى ندارد كه قصد دعا هم بكند يعنى از خداوند عالم براى كسى كه سلام كرده سلامتى بخواهد.

١١٥٠ - اگر زن يا مرد نامحرم يا بچه مميز يعنى بچه اى كه خوب و بد را بفهمد نمازگزار سلام كند، نمازگزار بايد جواب او را بدهد، و اگر زن به لفظ (سلام عليك) سلام كند، مى تواند در جواب بگويد (سلام عليك) يعنى كاف را زير بدهد.

١١٥١ - اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد اگر چه معصيت كرده ولى نمازش صحيح است.

١١٥٢ - اگر كسى به نمازگزار غلط سلام كند، به طورى كه سلام حساب نشود، جواب دادن او جايز نيست.

١١٥٣ - جواب سلام كسى كه از روى مسخره يا شوخى سلام مى كند و جواب سلام مرد و زن غير مسلمان در صورتى كه ذمى نباشند واجب نيست، و اگر ذمى باشند بنابر احتياط واجب به كلمه (عليك) اكتفا شود.

١١٥٤ - اگر كسى به عده اى سلام كند، جواب سلام او بر همه آنان واجب است، ولى اگر يكى از آنان جواب دهد كافى است.

١١٥٥ - اگر كسى به عده اى سلام كند و كسى كه سلام كننده قصد سلام دادن به او را نداشته جواب دهد، باز هم جواب سلام او بر آن عده واجب است.

١١٥٦ - اگر به عده اى سلام كند و كسى كه بين آنها مشغول نماز است شك كند كه سلام كننده قصد سلام كردن به او را هم داشته يا نه، نبايد جواب بدهد.

و همچنين است اگر بداند قصد او را هم داشته ولى ديگرى جواب سلام را بدهد، اما اگر بداند قصد او را هم داشته و ديگرى جواب ندهد، بايد جواب او را بگويد.

١١٥٧ - سلام كردن مستحب است و خيلى سفارش شده است كه سوار به پياده و ايستاده به نشسته و كوچكتر به بزرگتر سلام كند.

١١٥٨ - اگر دو نفر با هم به يكديگر سلام كنند، بنابر احتياط واجب بايد هر يك جواب سلام ديگرى را بدهد.

١١٥٩ - در غير نماز، مستحب است جواب سلام را بهتر از سلام بگويد، مثلا اگر كسى گفت سلام عليكم در جواب بگويد سلام عليكم ورحمة اللّه.

هفتم از مبطلات نماز خنده با صدا و عمدى است هر چند بدون اختيار باشد اگر مقدماتش اختيار باشد، بلكه بنابر احتياط هر چند هم مقدماتش اختيار نباشد باز هم موجب باطل شدن نماز مى شود ولى اگر عمدا بى صدا يا سهوا با صدا بخندد ظاهر اين است كه نمازش اشكال ندارد.

١١٦٠ - اگر براى جلوگيرى از صداى خنده حالش تغيير كند، مثلا رنگش سرخ شود، احتياط واجب آن است كه نمازش را دوباره بخواند.

١/١١٦٠ - هشتم از مبطلات نماز بنابر احتياط واجب آن است كه براى كار دنيا عمدا با صدا يا بى صدا گريه كند، ولى اگر از ترس خدا يا براى آخرت گريه كند، آهسته باشد يا بلند اشكال ندارد بلكه از بهترين اعمال است.

نهم از مبطلات نماز كارى است كه صورت نماز را به هم بزند، مثل به هوا پريدن و مانند آن عمدا باشد يا از روى فراموشى، ولى كارى كه صورت نماز را به هم نزند، مثل اشاره كردن با دست اشكال ندارد.

١١٦١ - اگر در بين نماز به قدرى ساكت بماند كه نگويند نماز مى خواند، نمازش باطل مى شود.

١١٦٢ - اگر در بين نماز كارى انجام دهد يا مدتى ساكت شود و شك كند كه نماز به هم خورده يا نه، بايد نماز را اعاده نمايد، ولى بهتر اين است كه آن را تمام كرده و سپس اعاده نمايد.

١/١١٦٢ - دهم از مبطلات نماز خوردن و آشاميدن است، كه اگر در نماز طورى بخورد يا بياشامد كه نگويند نماز مى خواند، عمدا باشد يا از روى فراموشى نمازش باطل مى شود.

ولى كسى كه مى خواهد روزه بگيرد، اگر پيش از اذان صبح نماز مستحبى بخواند و تشنه باشد، چنانچه بترسد كه اگر نماز را تمام كند صبح شود، در صورتى كه آب روبروى او در دو سه قدمى باشد مى تواند در بين نماز آب بياشامد، اما بايد كارى كه نماز را باطل مى كند، مثل رو گرداندن از قبله انجام ندهد.

١١٦٣ - اگر خوردن يا آشاميدن عمدى، صورت نماز را هم به هم نزند، بنابر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند خواه موالات نماز به هم بخورد يعنى طورى شود كه نگويند نماز را پشت سر هم مى خواند يا نه.

١١٦٤ - اگر در بين نماز، غذايى را كه در دهان يا لاى دندان ها مانده فرو ببرد، نمازش باطل نمى شود، و نيز اگر كمى قند يا شكر و مانند اين ها در دهان مانده باشد و در حال نماز كم كم آب شود و فرو رود اشكال ندارد.

١/١١٦٤ - يازدهم از مبطلات نماز، شك در ركعت هاى نماز دو ركعتى يا سه ركعتى يا در دو ركعت اول نمازهاى چهار ركعتى است، در صورتى كه نمازگزار در حال شك باقى باشد.

دوازدهم از مبطلات نماز آن است كه ركن نماز را عمدا يا سهوا كم كند يا چيزى را كه ركن نيست عمدا كم نمايد يا چيزى را عمدا در نماز زياد كند و همچنين اگر ركنى را مثل ركوع يا دو سجده از يك ركعت سهوا زياد كند نمازش بنابر احتياط واجب باطل مى شود، و اما زياد كردن تكبيرة الاحرام سهوا مبطل نماز نيست.

١١٦٥ - اگر بعد از نماز شك كند كه در بين نماز كارى كه نماز را باطل مى كند انجام داده يا نه، نمازش صحيح است.

(چيزهايى كه در نماز مكروه است)

١١٦٦ - مكروه است در نماز صورت را كمى به طرف راست يا چپ بگرداند، به طورى كه نگويند روى خود را از قبله گردانده، و الا نماز باطل است چنانكه گذشت.

و نيز مكروه است در نماز چشم ها را هم بگذارد يا به طرف راست و چپ بگرداند و با ريش و دست خود بازى كند و انگشت ها را داخل هم نمايد و آب دهان بيندازد و به خط قرآن يا كتاب يا خط انگشترى نگاه كند.

و نيز مكروه است، موقع خواندن حمد و سوره و گفتن ذكر براى شنيدن حرف كسى ساكت شود، بلكه هر كارى كه خضوع و خشوع را از بين ببرد مكروه مى باشد.

١١٦٧ - موقعى كه انسان خوابش مى آيد و نيز موقع خوددارى كردن از بول و غايط مكروه است نماز بخواند، و همچنين پوشيدن جوراب تنگ كه پا را فشار دهد در نماز مكروه مى باشد.

و غير از اينها مكروهات ديگرى هم در كتاب هاى مفصل گفته شده است.

(مواردى كه مى شود نماز واجب را شكست)

١١٦٨ - شكستن نماز واجب از روى اختيار بنابر احتياط واجب حرام است، ولى براى حفظ مال و جلوگيرى از ضرر مالى يا بدنى مانعى ندارد بلكه ظاهرا براى هر غرضى دينى يا دنيوى كه مورد اهتمام نمازگزار است مانعى ندارد.

١١٦٩ - اگر حفط جان خود انسان يا كسى كه حفظ جان او واجب است، يا حفظ مالى كه نگهدارى آن واجب مى باشد، بدون شكستن نماز ممكن نباشد، بايد نماز را بشكند.

١١٧٠ - اگر در وسعت وقت مشغول نماز باشد و طلبكار طلب خود را از او مطالبه كند، چنانچه بتواند در بين نماز طلب او را بدهد، بايد در همان حال بپردازد و اگر بدون شكستن نماز، دادن طلب او ممكن نيست بايد نماز را بشكند و طلب او را بدهد و بعد نماز را بخواند.

١١٧١ - اگر در بين نماز بفهمد كه مسجد نجس است، چنانچه وقت تنگ باشد، بايد نماز را تمام كند و اگر وقت وسعت دارد و تطهير مسجد نماز را به هم نمى زند، بايد در بين نماز تطهير كند، بعد بقيه نمار را بخواند و اگر نماز را بهم مى زند، در صورتى كه بعد از نماز تطهير مسجد ممكن باشد، شكستن نماز براى تطهير جايز است و اگر بعد از نماز تطهير مسجد ممكن نباشد، بايد نماز را بشكند و مسجد را تطهير نمايد و بعد نماز را بخواند.

١١٧٢ - كسى كه بايد نماز را بشكند، اگر نماز را تمام كند اگر چه معصيت كرده، ولى نمازش صحيح است اگر چه احتياط مستحب آن است كه دوباره بخواند.

١١٧٣ - اگر پيش از قرائت يا پيش از آنكه به اندازه ركوع خم شود، يادش بيايد كه اذان و اقامه يا تنها اقامه را فراموش كرده، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، مستحب است براى گفتن آنها نماز را بشكند.

بلكه اگر پيش از تمام شدن نماز يادش بيايد كه آنها را فراموش كرده مستحب است براى گفتن آنها نماز را بشكند.