شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

۳. سياست هاى شوم

در آن زمان، سياست هاى منحرفى عرض اندام مى كرد كه لازم بود با آن مقابله نمود و در برابر آن ايستاد و موضع گيرى كرد. ما در اين جا به چند مورد اشاره مى كنيم:

الف) آوردن زن، آن هم شخصيتى مثل حضرت زهرا (س) كه نمونه عالى و منحصر به فرد زن مسلمان است، در يك چنين امر دينى خطير و سرنوشت سازى بدين منظور بود كه برداشت تنفر آور جاهليت از زن را محو سازد، چه آنان براى زن هيچ گونه ارزش و منزلت حائز اهميتى قائل نبودند، بلكه برعكس، زن را منبع شقاوت و بدبختى مى دانستند كه براى قبيله خود ننگ و عار به همراه دارد و مظنه خيانت است؛ از اين رو احدى تصور نمى كرد روز شاهد باشد كه زن زن در مسئله حساس و سرنوشت ساز و حتى مقدسى مثل مباهله شركت داشته باشد، تا چه رسد به اينكه شريك مدعا و شريك دعوت براى اثبات آن باشد

ب) آوردن حسنينعليه‌السلام براى مباهله با انصارى نجران به عنوان پسران رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم با اينكه آن دو حضرت، فرزندان صديقه طاهره، دخت گرانقدر پيامبر بودند، آن چنان كه مى خواهيم ديد، از دلالتى مهم و معنايى ژرف و عميق برخوردار است.

يك اشكال و پاسخ آن

قبل از پرداختن به اين مطلب و بيان مفاد آن، لازم ديديم به اشكال يكى از محققان (سيد مهدى روحانى) پاسخ دهيم كه مى گويد:

«اين آيه، تنها دلالتى كه دارد اين است كه آوردن فرزندان «اصحاب» اين دعوت جديد مطلوب است و بيشتر از اين چيزى نمى گويد، چنان كه فرمود: «ابنأنا» و فرمود «ابنائى»، و در آيه چيزى كه بر لزوم آوردن فرزندان شخص صاحب دعوت دلالت كند وجود ندارد و همين كه فرزندان يكى از اصحاب دعوت باشند، در صدق امتثال كافى است، پس آيه نمى رساند كه حسنين فرزندان رسول خدايند»

در پاسخ مى گوييم:

۱) امام علىعليه‌السلام در روز عاشورا به اين آيه مباركه استدلال كرد كه خداوند او را نفس پيامبر و فرزندانش را فرزندان او و زنش را زنان آن حضرت قرار داده است. امام كاظمعليه‌السلام نيز با اين آيه بر هارون الرشيد احتجاج كرد و يحيى بن يعمر و نيز سعيد بن جبير چنان كه خواهد آمد بر حجاج استدلال نمود. اين استدلال و احتجاج به واسطه يك امر تعبدى صرف نبود، بلكه به ظهور آيه مباركه بود كه دشمن راهى جز تسليم و خضوع در برابرش نيافت و مجبور به پذيرش آن شد.

۲) اگر مراد از «انباءنا»مطلق فرزندان اصحاب دعوت بود، بايد مقصود از «اءنفسنا»تمامى مردانى باشد كه اين را پذيرفته بودند، نه فقط شخص رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بنابراين مناسبت تر اين بود كه به جاى «اءنفساء»مى فرمود: «ورجالنا ورجالكم.» به علاوه مناسب نيست كه مقصود از «انفس» شخص رسول خدا صلى اله عليه و اله باشد و مراد از «اءنباء» و «نساء»، فرزندان و زنان ديگران، زيرا ظاهر اين است كه فرزندان و زنان همان كسانى مورد نظر است كه لفظ «انفسنا»منظور است، زيرا اگر منظور از «انفسنا» شخص رسول اكرم صلى اله عليه و اله باشد و مراد از «ابناءنا» فرزندان ديگران، مثل اين بود كه بگوييم: «اگر ادعاى من نادرست باشد، فرزندان فلانى بميرند.»

۳) گذشته از اين، مى بينيم كلمات «اءنفسنا»، «اءبناءنا» و «نساءنا»به صيغه جمع آمده است، پس چرا بايد از «انفس » به دو تن و از «اءبناء»نيز به دو تن و از «نساء»به يك تن اكتفا شود؟!اين خود دلالت مى كند كه افرادى كه رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم با خود آورد، خصوصيت ويژه اى داشتند.

اگر مقصود، مجرد آوردن افرادى به عنوان نمونه بود، پس چرا از هر كدام به يك تن اكتفا نكرد؟! و اگر اختصاص يك گروه خاص به شرف معينى منظور است تا بيان شود كه تنها اينان هستند كه به قله فناى در اين دعوت كه مباهله بر سر آن است رسيده اند، پس صحيح خواهد بود اگر گفته شود: اين آيه بر وجود فضيلتى در اصحاب كساء دلالت مى كند كه هيچ فضيلتى بالاتر از آن نيست، خصوصا با توجه به مطلبى كه از دو علامه بزرگوار، طباطبايى و مظفر در اين باره گذشت؛ آن جا كه گفتند: اينان در دعوى و در دعوت براى مباهله براى اثبات آن با رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شريكند.

بدين ترتيب روشن مى شود كه اين ادعا كه آيه بر چيزى بيشتر از امر به آوردن نمونه اى از فرزندان اصحاب اين دعوت دلالت نمى كند، قابل قبول نبوده و به هيچ عنوان نمى توان بدان اعتماد كرد.

بازگشت به آغاز

اشكالى بود كه مناسب ديدم بدان اشاره كنيم و بعضى از پاسخ ‌هاى كه مى توان در رد آن داد. در اينجا مى خواهيم اشاره كنيم كه آوردن حسنينعليهما‌السلام براى مباهله به اين عنوان بود كه آن دو، فرزندان رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هستند - هر چند فرزند دخت گرانقدر آن حضرت بودند - تا ديگر مجالى براى انكار يا شك و ترديد براى احدى باقى نماند.

اينان خود اقرار دارند كه «اين آيه دلالت دارد كه هر چند حسنين فرزندان دخت پيامبر بودند، با اين حال مى توان گفت: آن دو پسران رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بودند، زيرا پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وعده داده بود كه فرزندان خود را بخواند و آن دو را خواند.»

اين اقدام رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم معانى و مفاهيم مهمى در بر داشت، زيرا علاوه بر آنچه در فوق بدان اشاره كرديم و همان طور كه قبلا متذكر شديم، هدف رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اين بود كه برداشت تنفرآور جاهليت را در مورد فرزندان زايل سازد نه فرزندان دختر». اين عقيده موجب مشكلات فراوان روانى، اجتماعى، اقتصادى و غيره مى شد و منطقى جز منطق جاهليت و تعصبات كور نداشت.

آنچه باعث مى گردد كه انسان نسبت به وضع مسلمانان اندوهگين باشد، اين است كه مى بينيم پس از رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اصرار ورزيدند كه همان برداشت جاهلى از فرزند باقى بماند، چنان كه در آرا و فتاواى فقهى آنان كاملا منعكس شد؛ از اين آيه قرآنى ذيل را مختص فرزندان پسر دانستند، بدون اين كه براى فرزندان دختر سهمى قائل باشند؛ اين آيه مى فرمايد:

( يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلَادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنثَيَيْنِ )

حكم خدا در حق فرزندان شما اين است كه پسران، دو برابر دختران ارث برند.»

ابن كثير گويد: «گفته اند: اگر انسان چيزى را به فرزندان خويش هبه يا وقف كند، تنها فرزندان بلافصل و يا فرزندان پسرانش مى توانند از آن بهره مند شوند، و در اين باره به قول شاعر استدلال كرده اند كه گفت:

« فرزندان ما، فرزندان پسران مايند، اما فرزندان دختران ما، فرزندان مردان بيگانه اند.»

عينى گفته است: «دانشمندان قواعد دستورى عرب، اين فراز از شعر را گواه گرفته اند بر جواز تقديم خبر بر مبتدا، و كارشناسان مسائل ارث، آن را هم دليل بر اين گرفته اند كه تنها پسران پسر مى توانند از مال ارث ببرند و هم اين كه پيوند مردمان به يكديگر، از طريق پدران است؛ فقها نيز در باب وصيت از آن استفاده كرده و علماى معانى و بيان در بحث تشبيه آن را به كار برده اند.»

قرطبى در تفسير خود نقل مى كند كه: «مالك بن انس، فرزندان دختر را در چيزى كه وقف فرزند يا فرزند فرزند شده، سهيم نمى دانست.»

مالك، همان فردى است كه اهتمام عباسيان درباره اش به جايى رسيد كه مى خواستند مردم را به زور وادار سازند كه به كتاب او (موطاء) عمل كنند.

آن گاه كه منصور اموال عبدالله بن حسن را گرفت و فروخت و در بيت المال مدينه گذاشت، مالك بن أنس مخارج خود را از عين اين اموال برداشت.

هرگاه منصور مى خواست كسى را والى مدينه كند، ابتدا با مالك مشورت مى كرد.

آرى اين مالك با اين خصوصيات است كه چنين نظرى دارد و از آن دفاع مى كند.

محمدبن حسن شيبانى مى گويد:

«اگر كسى براى فرزند فلان كس وصيت كرد و آن كس، هم فرزند پسر داشت و هم فرزند دختر، وصيت از آن فرزند پسر است نه فرزند دختر.»

آرى، خداى بزرگ اين مفهوم منفور جاهلى را لغو كرد، اما اينان به پيروى از جو سياسى و در جهت اجراى اهداف حاكمان عباسى و اموى، كه در صدد تثبيت اين مفهوم بودند، گام برداشتند و آن را همچنان حفظ كردند و تا جائى پيش رفتند كه آن را در نظرهاى فقهى خود نيز منعكس كردند.

از طرف ديگر، لازم بود تا فرصت از كينه توزان و منحرفان كه در آينده نزديك از اين مفهوم منفور براى رسيدن به مقاصد سياسى در ارتباط با موضوع امامت و خلافت و رهبرى پس از رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و درست در ارتباط با شخص كسانى كه پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آنان را كه در قضيه مباهله با خود بيرون برد و در حديث كسا و آيه تطهير و ديگر مواردى كه فعلا مجال ذكر آن نيست، به اكرام و گراميداشت آنان پرداخت، بهره بردارى و سوء استفاده خواهند كرد گرفته شود، زيرا كسانى كه پس از رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم خواهان خلافت بودند، در سقيفه چنين احتجاج كردند كه ما اوليا و عشيره رسول خداييم و نيز ما عترت پيامبريم و با رسول خدا در پيوند خويشاوندى از ديگران نزديك تريم.

امويان كه روى كار آمدند، همين روش را پيمودند؛ طرح جهنمى آنان و هم ديگران در جهت تضعيف اهل بيتعليه‌السلام و بركنارى آنان از صحنه سياسى و زعامت اسلامى و در نهايت، نابودى تبليغاتى، سياسى، اجتماعى و روانى و حتى جسمانى آنان حركت مى كرد و نوك تيز حملات آنان اولا و بالذات متوجه كسانى بود كه خداى سبحان تطهير كرده و رسولش آنان را براى مباهله با اهل كفر و لجاج با خود بيرون برده است.

از بين بردن اهل بيتعليه‌السلام به نحوى كه بيان كرديم، بر ايشان كارى مشكل و سخت و از سويى از هر چيز مهم تر بود، زيرا امت اسلامى مطالب فراوانى از پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم درباره آنان شنيده بودند و كاملا آگاه بودند كه آيات قرآنى فراوانى در شأن آنان نازل شده است كه بيانگر فضايل آنان است، تا چه رسد به موضع گيرى هاى بسيار پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كه هيچ كس نمى توانست آن را ناديده گرفته يا لااقل تحريف و دگرگون جلوه دادن آن به سادگى امكان پذير نبود.

آرى، براى همين بود كه امويان تلاش داشتند تا وانمود كنند كه تنها آنان نزديكان پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و اهل بيت اويند، تا جايى كه ده تن از بزرگان اهل شام در برابر سفاح سوگند خوردند كه تا زمانى كه مروان كشته شد، جز بنى اميه نزديكانى براى پيامبر يا اهل بيتى كه از او ارث ببرند، سراغ نداشتند.

اروى، دختر عبدالمطلب، اين مسأله را براى معاويه، گوشزد كرد و گفت: «و پيامبر ما بود كه پيروز شد و نصرت و پيرزوى از آن او شد، اما پس از او شما و ما مسلط شديد و احتجاج كرديد كه با رسول خدا قرابت و خويشاوندى داريد...»

كميت، شاعر اهل بيت، چنين مى سرايد:

«گفتند كه آن را پدر و مادرمان براى ما به ارث گذاشته اند، در حالى كه آن را نه مادرى برايشان به ارث گذارده بود و نه پدرى.»

ابراهيم بن مهاجر مى گويد:

«اى مردم! گوش فرا دهيد تا شگفتى را كه از همه شگفتى ها بالاتر است براى شما بيان كنم؛ عجب از بنى عبد شمس كه در دروغگويى را بر روى مردم گشوده اند و مدعى اند كه آنان تنها وارث پيامبر بوده اند، نه عباس بن عبدالمطلب؛ به خدا دروغ گفته اند و آنچه ما مى دانيم، ارث به خويشاوند نزديك مى رسد نه خويشاوند دور.»

رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به هنگام تقسيم خمس بنى نضير يا خيبر، بنى عبد شمس را از جمله نزديكان خود خارج كرد، و چون عثمان و جبير بن مطعم اعتراض كردند و گفتند: نزديكى بنى عبد شمس و بنى هاشم به يك اندازه است، حضرت از آنان نپذيرفت. اين داستان در تاريخ معروف است و به تواتر نقل شده است.

سپس عباسيان روى كار آمدند و همين را در پيش گرفتند و وانمود كردند كه آنان نزديكان محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم پيامبر خدايند، تا بدين ترتيب حكومت خويش را شرعى جلوه دهند؛ حتى هارون بر مزار پيامبر حاضر شد و عرض كرد: «السلام عليك يا رسول الله، السلام عليك يا ابن عم ». در مقابل، امام كاظمعليه‌السلام پيش رفت و فرمود: «السلام عليك يا رسول الله، السلام عليك يا ابة». چهره هارون درهم شد و خشم و غضب بر او مستولى گشت.

عباسيان در ابتداى روى كار آمدن، رشته وصايت و دعوت خويش را به اميرالمومنينعليه‌السلام پيوند دادند و در استفاده از عواطف و احساسات جريحه دار مردم، از ظلم و ستم و دردهايى كه علويان و اهل بيتعليها‌السلام از سوى گذشتگان آنها (امويان) تحمل كرده بودند، سود جستند، اما ديدند اگر بخواهند حكومت خويش را تحكيم بخشند، ديگر نمى توانند به وجود كسانى كه با علىعليه‌السلام پيوند خويشاوندى نزديكترى از آنان دارند، به پيوند دادن خود با اميرالمومنينعليه‌السلام ادامه دهند؛ از اين رو بعضى از اصول و پايه هاى فكرى و عقيدتى مردم را به بازى گرفتند. مهدى عباسى (آن طور كه به نظر مى رسد، مبتكر و صاحب اصلى اين فكر بايد پدرش منصور باشد) فرقه اى تاءسيس كرد كه ادعا نمود:

«امامت بعد از پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به عباس بن عبدالمطلب، سپس به پسرش عبدالله و سپس به فرزندش على رسيد، و همچنين تا اين سلسله به عباسيان منتهى شد.

بيعت با على بن ابى طالبعليه‌السلام را صحيح و معتبر مى شمردند، زيرا عباس، خود، آن بيعت را صحيح و نافذ دانسته بود، نيز ادعا مى كردند كه ارث مال عموست، نه دختر، و از اين رو حق خلافت از طريق فاطمهعليه‌السلام به حسن و حسين نمى رسد و در اظهار و تثبيت اين ادعا كوشش فراوانى كردند.»

تا جايى كه شاعر بنى عباس چنين سروده است:

«چگونه مى شود كه ميراث عموها براى دختر زادگان باشد، در حالى كه چنين نيست و نخواهد شد.»

او با اين بيت به پول فراوانى دست يافت.

اين مطلب، موضوع گسترده و پر شاخ و برگى است و تا حدودى درباره آن در كتاب خود، زندگانى سياسى امام رضاعليه‌السلام به طور مشروح بحث كرده ايم، طالبان بدان جا رجوع كنند.

۳. گواهى حسين و نوشته ثقيف

مقابله و مبارزه با توطئه زشت

اگر چه اين جريان سياسى از حمايت و پشتيبانى زياد و اصرار فراوان حكام و دار و دسته آنان برخوردار بود، به گونه اى كه تمامى نيروها و امكانات مادى و معنوى خود را در راه تاءكيد و تثبيت آن بسيج كردند، ليكن جريانى را در پيش روى خويش داشتند كه همچون كوهى مقاوم در مقابل آنان ايستاده بود و مانع موفقيت آنها در تحريف حقايق و تزوير تاريخ مى شد.

اين جريان، وجود اهل بيت پيامبرعليها‌السلام بود كه قوى ترين حجت ها و بزرگترين شواهد و قرائن را از قرآن و اخبار متواتر و موضع گيرهاى پشت در پشت نبوى، از آن خود داشت و بسيارى از صحابه رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آن را مى دانستند و از پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ديده و شنيده و تابعان از آنها و ديگران از تابعان شنيده بودند.

از جمله اين شواهد و دلايل دندان شكن غير قابل انكار «آيه مباهله » است.

امويان و عباسيان در مواضع گوناگون تلاش فراوانى از خود به خرج دادند، تا فرزندى حسنينعليها‌السلام را انكار كنند؛ از اين رو از سوى اهل بيتعليها‌السلام و شيعيان آنها و ديگر افراد منصف، با احتجاجات و استدلال هاى قوى و شكننده اى مواجه شدند و موجب گرديد تا كوشش هاى آنان به ضرر خودشان تمام شود كه: «چاه كن خود به چاه است.»

خوب متوجه شدند اسلوب احتجاج و منطق، حق را نمايان مى كند؛ يعنى همان چيزى را كه آنها تلاش مى كردند تا آن را مخفى نگهدارند و تحريف كنند؛ از اين رو سعى كردند تا از راه ارهاب و اكراه و اجبار، ائمه معصومينعليها‌السلام و شيعيان مخلص آنان را از ميدان به در كنند و از انظار مردم دور نگه دارند، و آن گاه كه متوجه شدند اين روش نيز كار ساز نيست، درصدد بر آمدند تا از راه سم يا با شمشير، آنها را از ميان بردارند.