شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

تناسب ثروت ها و مصرف ها!

اميرمؤمنان علىعليه‌السلام مى فرمايد:

مَنْ يَكْسِبُ مَالا مِنْ غَيْرِ حَقِّهِ يَصْرِفُهُ فِىْ غَيْرِ أَجْرِه(١)

ترجمه

كسى كه ثروتى از طريق نامشروع به دست آورد در طريقى كه پاداش الهى ندارد مصرف خواهد شد.

شرح كوتاه

اين سخن در ميان مردم معروف است كه هر مالى شايستگى صرف در راه هاى خير و مفيد و سازنده ندارد، حديث بالا سندى است براى اين اعتقاد عمومى، و به راستى چنين است زيرا بسيار ديده شده كه افرادى خواسته اند با اموال خود در راه انجام كار مثبتى شركت جويند، ولى در نيمه هاى راه از كار افتاده اند و يا اگر راه را تا پايان رفته اند، عمل انجام يافته آنها، بازده قابل ملاحظه اى نداشته، و يا نتيجه معكوس بخشيده است، امّا برعكس چه بسيار افراد با ايمان و پرهيزكارى كه با سرمايه بسيار كوچك منشأ خدمات بزرگى شده اند.

___________________

١. از كتاب تحف العقول،

راستگوترين و داناترين

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

لِكُلِّ أُمَّة صَديقٌ وَ فارُوقٌ وَ صَدِيقُ هذِهِ الاْمَّةِ وَفارُوقَها عَلِىُّ ابْنُ أَبِى طالِب(١)

ترجمه

هر امتى صديق و فاروقى دارد و صديق و فاروق اين امت على ابن ابى طالب است.

شرح كوتاه

براى تكميل برنامه يك مكتب ريشه دار - آن هم يك مكتب جاودانى همانند مكتب اسلام، لازم است كه بعد از رحلت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله آن هم پيامبرى كه بيشتر دوران رسالتش با درگيرى هاى مختلف، با انواع و اقسام دشمنان سرسخت گذشت - كسى وجود داشته باشد كه به تمام رموز آن مكتب آشنا و ميان حق و باطل فرق بگذارد (يعنى شايسته نام فاروق باشد) و نيز در بيان و توضيح حقايق كاملا صادق و راستگو و گويا و صريح اللهجة يعنى (صديق) باشد، تا هرگونه ابهام براى مردم بعد از درگذشت نخستين رهبر پيدا شود برطرف گرداند، اين مقام طبق صريح عبارت بالا مخصوص علىعليه‌السلام بود.

_________________

١. سفينة البحار، جلد ٢،

زندگى ساده و همكارى در اداره خانه

امام صادقعليه‌السلام مى فرمايد:

كانَ عَلِىٌّعليه‌السلام يَحْتَطِبُ وَيَسْتَقِى وَ يَكنِسُ وَ كانَتْ فاطِمَةُ تَطْحَنُ و تَعجِنُ وَ تَخبِزُ!(١)

ترجمه

علىعليه‌السلام (براى خانه خود) از بيابان هيزم جمع آورى مى كرد و آب مى آورد و نظافت مى كرد، و فاطمهعليه‌السلام آرد مى كرد، و خمير مى نمود و نان مى پخت.

شرح كوتاه

از اين حديث كوتاه يك جهان عظمت و روح و بلندى مقام انسانى از بزرگ پيشواى اسلام اميرمؤمنان علىعليه‌السلام و بانوى نمونه جهان فاطمه زهراعليه‌السلام مى بارد، زندگى آنها در نهايت سادگى و بى آلايشى مملوّ از صفا و صميميّت و همكارى و همگامى بود، كار عيب نبود و همكارى و تفاهم اصل اساسى محسوب مى شد، و بى پيرايگى امتياز بزرگ آن بود.

همان امورى كه از خانه و خانواده هاى امروز رخت بربسته و به دنبال آن آسايش و آرامش هم رفته است.

_________________

١. سفينة البحار، جلد ٢،

يك ساعت دادگرى

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

عَدْلُ ساعَة خَيْرٌ مِنْ عِبادَةِ سَنَة!(١)

ترجمه

يك ساعت عدالت و دادگرى بهتر از يك سال عبادت است!

شرح كوتاه

عبادت همان پيوند خلق با خالق و ارتباط «ممكن» با «واجب» و توجه به اين پيوند و ارتباط است، عبادت ها درس هاى تربيتى مهمى هستند كه در ساختن روح و فكر انسان نقش مؤثر دارند.

اما با اين همه در حديث بالا مى خوانيم يك ساعت عدالت كردن از يك سال عبادت (مستحبى) انجام دادن بهتر و بالاتر است.

و در جاى ديگر مى خوانيم يك ساعت افكار و انديشه از يك شب (يا از يك سال) عبادت بالاتر است; و اين تعبيرات اهميّت فوق العاده «عدالت» و «تفكر» را روشن مى سازد، و اين هر دو نيز ريشه مشترك دارند، آن جا كه عدالت نيست، فكر و انديشه و خرد نيست!

______________

١. نهج الفصاحة،

طبيب حقيقى

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله مى فرمايد:

اَلطَّبِيب اللهُ وَلَعَلَّكَ تَرْفِقُ بِأَشْياء تَخْرِقُ بِها غَيْرَكَ(١)

ترجمه

طبيب واقعى خداست و شايد چيزهايى براى تو خوب باشد كه ديگران از آن زيان مى بينند.

شرح كوتاه

حوادثى كه در زندگى انسان رخ مى دهد «گاهى» از سوء تدبير و سوء انتخاب يا سوء نيت اوست و بسيارند حوادث دردناكى كه اين چنين هستند.

ولى گاهى حوادث ظاهراً نامطلوبى رخ مى دهند كه هيچ يك از اين عوامل موجب آن نشده اند و در واقع حكم داروهايى را دارند كه طبيب واقعى يعنى خداوند براى بندگان خود تجويز كرده است، اين داروها اگر چه تلخند ولى اثر درمانى مهمى دارند، گاهى زنگ بيدار باش، گاهى وسيله توجه به ضعف و ناتوانى انسان و گاهى باعث برطرف شدن غرور اوست.

_______________

١. نهج الفصاحه،

جانشينان پيامبر

پيغمبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

لا يَزَالُ هذَا الدِّينُ عَزِيزاً مَنِيعاً إلَى إثْنى عَشَرَ كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْش(١)

ترجمه

اين دين همواره سربلند و از دست دشمنان در امان خواهد بود تا دوازده تن آن را رهبرى كنند كه تمام آنها از قريش هستند.

شرح كوتاه

در موردى خلفاى دوازده گانه پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله در معتبرترين كتب اهل تسنن همانند «صحيح بخارى» و «صحيح مسلم» و «صحيح ترمذى» و «صحيح ابو داوود» و «مسند احمد» و كتب فراوان ديگر احاديث صريح و روشنى نقل شده و تعداد مجموع اين احاديث از طرق شيعه و اهل تسنن را به ٢٧١ حديث برآورد كرده اند! و جالب اين است كه احاديث فوق را بر هيچ كس از كسانى كه بعد از پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله رهبرى مسلمانان يا حكومت آنها را برعهده داشتند جز امامان دوازده گانه شيعه نمى توان تطبيق نمود زيرا نه خلفاى چهارگانه نخستين و نه خلافى بنى اميه و نه بنى عباس هيچ كدام مصداق اين حديث نيستند، و لذا دانشمندان اهل تسنن در تفسير اين حديث معتبر به دردسر عجيبى افتاده اند ولى در مكتب شيعيان اهل بيت تفسير آن كاملا روشن است.

_______________

١. از كتاب تيسير الوصول، نوشته زبيدى شافعى.

مجلس گناه

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

لا يَنْبَغِى لِلْمُؤْمِنِ أَنْ يَجْلِسَ مَجْلِساً يُعْصَى اللهُ فِيْهِ وَ لا يَقْدِرُ عَلَى تَغْييرِه(١)

ترجمه

سزاوار نيست افراد با ايمان در مجلسى بنشينند كه در آن گناه مى شود و توانايى بر تغيير آن را ندارند.

شرح كوتاه

شركت در مجلس گناه، گناه است اگرچه انسان مرتكب گناهى نشود و با اهل مجلس هم صدا نگردد، زيرا شركت در چنان مجلسى عملا امضاى گناه است، مگر اين كه هدف او تغيير مسير آن، و انجام وظيفه بزرگ امر به معروف و نهى از منكر باشد.

به علاوه مشاهده صحنه هاى آلوده به گناه در حالى كه انسان در برابر آن بى تفاوت بماند، روح را تاريك و زشتى گناه را در نظر كم مى كند، و شخص را به گناه عادت مى دهد.

كارهاى توليدى انجام دهيد

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

إزْرَعُوا وَأَغرِسُوا وَاللهِ ما عَمِلَ النَّاش عَمَلا أَحَلَّ وَلا أَطْيَبَ مِنْهُ(١)

ترجمه

زراعت كنيد و درخت بنشانيد، به خدا سوگند مردم عملى حلال تر و پاكتر از اين انجام نداده اند.

شرح كوتاه

پايه زندگى انسان ها روى كارهاى توليدى از جمله فرآورده هاى كشاورزى است، و انواع تجارت ها حتى بسيارى از صنايع، بدون آن مفهومى نخواهد داشت; زيرا مواد خام اوليه خود را از كشاورزى مى گيرند.

به علاوه آن قدر كه تقلّب و تزوير در چيزهاى ديگر ممكن است در كشاورزى ممكن نيست; زيرا اساس آن بر عوامل و اسباب طبيعى است و عوائد آن صرفاً نتيجه زحمات صادقانه انسانهاست. به همين دليل در حديث فوق زراعت و درخت كارى پاكترين و گواراترين كارها شمرده شده است.

________________

١. سفينة البحار - جلد ١،

بلندى و كوتاهى عمر

اميرمؤمنان علىعليه‌السلام مى فرمايد:

مَوْتُ الاْنْسانِ بِالذُّنُوبِ أَكْثَرُ مِنْ مَوته بِالأَجَلِ وَ حَياتُهُ بِالْبِرِّ أَكْثَرُ مِنْ حَيَاتِهِ بِالْعُمْرِ(١)

ترجمه

مرگ زود رس انسانها بر اثر گناه از مرگ طبيعى بيشتر است، و طول عمر افراد بر اثر نيكوكارى از طول عمر به عوامل طبيعى زيادتر مى باشد.

شرح كوتاه

بدون شك بسيارى از گناهان و صفات زشت به طور مستقيم عمر را كاهش مى دهد (همچون ميخوارى و قمار و بخل و حسد و كينه توزى) و بسيارى نيز به طور غير مستقيم از طريق اثر گذاشتن در نابسامانى وضع اجتماع و سلب امنيّت عمومى و بروز جنگ ها (مانند رباخوارى و ظلم و ستم). و از سوى ديگر نيكوكارى به خاطر اثر عميقى كه در آرامش روح و وجدان دارد مى تواند سرچشمه عمر طولانى گردد.

بنابرين گناه، قطع نظر از آثار زيانبار معنوى، يك اثر به ارزش كوتاه ساختن عمر آدمى است همان طور كه نيكوكارى علاوه بر همه آثار، در طول عمر كاملا مؤثر است.

_______________

١. سفينة البحار،

همكارى با شيطان!

امام اميرمؤمنان علىعليه‌السلام مى فرمايد:

لا تَسُبَّنَّ إِبْلِيْسَ فِى الْعَلانِيَةِ وَأَنْت صَدِيقُهُ فِى السِّرِ(١)

ترجمه

به شيطان آشكارا لعن و نفرين مكن در حالى كه در باطن با او طرح دوستى دارى!

شرح كوتاه

بسيارى از مردم از الفاظ مى گريزند و وحشت دارند، از لفظ فقر، از لفظ نفاق، و از لفظ شيطان و مانند آن، در حالى كه عملا در آن غرقند.

ثروتمندانى را مى شناسيم كه از ترس فقر همچون فقيران زندگى مى كنند، افراد منافقى را مى شناسيم كه صد لعن و نفرين به منافقان مى كنند اما زندگى آنها سراسر نفاق و دو رويى است.

شيطان صفتانى را سراغ داريم كه در ميان مردم پناه بردن به خدا از شر شيطان ورد زبانشان است اما در نهان با او نرد عشق مى بازند و براى برنامه هاى شيطانى خود همه گونه اهميّت قائلند، اينها دشمنان لفظند نه واقعيت.

________________

١. تراث الائمه،

مشورت كنيد تا هدايت شويد!

امام حسنعليه‌السلام مى فرمايد:

مَا تَشاوَرَ قَوْمٌ إِلاَّ هُدُوا إلى رُشْدِهِمْ(١)

ترجمه

هيچ جمعيّتى در كار خود با يكديگر مشورت نكردند مگر اين كه به خير و صلاح خويش رهنمون شدند.

شرح كوتاه

كار دسته جمعى در همه جا سرچشمه خير و بركت و ترقى و پيشرفت است، مخصوصاً در مسائل فكرى و طرح برنامه ها و حل مشكلات كه هم فكرى و مشورت در آنها اثر اعجازآميزى دارد.

آنها كه به استبداد فكر خو گرفته اند، در زندگى خود بسيار گرفتار اشتباه و خسران و زيان مى شوند، هر فكرى جرقه اى دارد كه در فكر ديگرى نيست، هنگامى كه اين جرقه ها به هم تركيب شوند شعله فروزانى ايجاد مى كنند كه هر تاريكى در پرتو آن روشن مى گردد، بياييد همه تصميم بگيريم كه در كارها با افراد بيدار و آگاه مشورت كنيم.

_______________

١. تحف العقول،

سلام، درود اسلامى

امام حسينعليه‌السلام مى فرمايد:

لِلسَّلامِ سَبْعُونَ حَسَنهٌ تِسْعٌ وَسِتُّونَ لِلْمُبْتَدى وَ واحِدَةٌ لِلّرادِّ(١)

ترجمه

سلام ٧٠ حسنه دارد كه ٦٩ قسمت آن براى سلام كننده و يك قسمت آن براى پاسخ گوينده است.

شرح كوتاه

در ميان تحيّت هايى كه اقوام مختلف دارند «سلام» درود و تحيّت اسلامى، درخشندگى خاصى دارد; زيرا هم خوش آمد است و هم نشانه صلح و صفا و دوستى، و هم تقاضاى سلامتى از خداوند متعال براى طرف مقابل، به همين دليل درود بهشتيان نيز سلام است و فرشتگانِ رحمت با سلام به استقبال نيكان و پاكان مى شتابند، اما متأسفانه جمعى از مسلمانان به گمان اين كه سلام نكردن دليل شخصيت، و سلام كردن دليل كوچكى است از انجام اين سنّت اسلامى سرباز مى زنند و از فضيلت بزرگى كه در حديث فوق آمده خود را محروم مى سازند.

_________________

١. تحف العقول،

جدايى عقيده از عمل!

امام على ابن الحسينعليه‌السلام مى فرمايد:

اَلا وَ اِنَّ اَبْغَضُ النَّاسِ اِلَى اللهِ مَنْ يَقْتَدىِ بُسنَّةِ اِمام وَلا يَقْتَدى بِاَعْمالِهِ(١)

ترجمه

منفورترين مردم در پيشگاه خدا آن كسى است كه امام و پيشوايى را به امامت پذيرفته، ولى از اعمال او پيروى نمى كند.

شرح كوتاه

يكى از بزرگترين عيوب انسان جدايى «اعتقاد» و «عمل» اوست، دم از عقيده به چيزى مى زند اما عملا اثرى از آن اعتقاد از او ديده نمى شود.

ايمان به خدا دارد، اما مراقبت دائمى او را در اعمال خويش عملا منكر است، عقيده به دادگاه بزرگ خدا در رستاخيز دارد امّا عملا هيچ گونه آمادگى اخلاقى براى آن ندارد.

پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله را بزرگترين پيامبر، و اميرمؤمنان علىعليه‌السلام را بالاترين مولا و رهبر، مى داند اما كمترين شباهتى از نظر اعمال با آنها ندارد، خلاصه عقيده او در مسيرى است و اعمال او در مسير ديگر!

__________________

١. تحف العقول،

مجازات هاى خدا!

امام باقرعليه‌السلام مى فرمايد:

اِنَّ لِلهِ عُقُوباتٌ فِى الْقُلُوبِ وَ الأبْدان:

ضَنْكٌ فى الْمَعيشَةِ وَ وَهْنٌ فِى الْعِبادَةِ وَما ضُرِبَ عَبْدٌ بِعُقُوبَة اَعْظَمُ مِنْ قَسْوَةِ الْقَلْبِ!(١)

ترجمه

خداوند مجازات هايى (در برابر گناهان و نافرمانى ها) دارد در روح و جسم: تنگى معيشت، سستى در عبادات، ولى خدا هيچ بنده اى را مجازاتى شديدتر از سنگدلى نكرده است!

شرح كوتاه

مجازات هاى الهى در حقيقت عكس العمل هاى اعمال، و آثار و نتايج گناهان آدمى است، گاهى اين عواقب سوءِ به صورت وضع نابسامان زندگى مادى و گاهى در شكل محروميّت از نشاط در عبادت و راز و نياز با معبود، خودنمايى مى كند، ولى از همه مهم تر و خطرناك تر آن است كه عكس العمل جنايات و اعمال زشت آدمى به صورت قساوت قلب و سنگدلى بروز كند، و قلب آدمى را از عواطف انسانيّت و هرگونه نوع دوستى و همدردى خالى سازد كه اين خود سرچشمه بسيارى از گناهان و جنايات ديگر است.

_______________

١. تحف العقول،

يك حقيقت فراموش شده

امام صادقعليه‌السلام مى فرمايد:

لَمْ يَخْلُقِ اللهُ يَقيناً لا شَكَ فيه اَشْبَهُ بِشَكٍّ لا يَقينَ فيهِ مِنَ الْمَوْتِ!(١)

ترجمه

خداوند يقينى كه هيچ گونه شك در آن نباشد همانند مرگ نيافريده كه گويى شكّى است كه هرگز در آن يقين وجود ندارد!

شرح كوتاه

چه جمله عجيبى، و چه تعبير گويايى از بى خبرى انسان از پايان زندگى و مرگ!

انسان در هر چيز ترديد كند در اين كه اين زندگى به هر حال پايانى دارد و بايد به نقطه پايان آن برسد ترديد نخواهد كرد حتى آنها كه به هيچ مذهب و مسلك و مكتبى پايبند نيستند.

اما انسان به قدرى خود را در برابر اين موضوع به كر گوشى و بى خبرى مى زند چنان كه گويى نه مرگى در كار است و نه پايانى براى زندگى! و به همين جهت خود را براى استقبال از آن با ايمان و عمل صالح و پاكى و تقوا آماده نمى كند، ولى بياييد واقع بين باشيم و در هر شرايط سن و سالى هستيم چنان پاك باشيم كه هر لحظه زندگى ما پايان گيرد شرمنده نباشيم.

________________

١. تحف العقول،

جايگاه علم و حكمت

امام كاظمعليه‌السلام مى فرمايد:

اِنَّ الزَّرْعَ يَنْبُتُ فى السَّهْلِ وَلا يَنْبُتُ فى الصَّفا فَكذلِكَ الْحِكْمَةُ تَعْمُرُ فى قَلْبِ الْمُتَواضِعِ وَلا تَعْمُرُ فى قَلْبِ الْمُتَكَبِّرِ الْجَبّارِ!(١)

ترجمه

زراعت در زمين هاى نرم مى رويد، نه روى سنگ ها! همچنين علم و حكمت تنها در قلب متواضعان جوانه مى زند نه در قلب متكبران جبار!

شرح كوتاه

نخستين گام در راه تحصيل دانش فروتنى است، فروتنى در برابر حق، فروتنى در برابر استاد، و در برابر هركس كه بيشتر از انسان مى داند و مى تواند چيزى به او بياموزد.

به همين دليل «جهل» و «تكبّر» معمولا قرين و همراه يكديگرند، متكبّران حاضر به اعتراف به جهل نيستند، و حتى اگر واقعيّتى با روح غرور و تكبّر آنها نسازد نه تنها آن را انكار مى كنند بلكه با آن به مبارزه بر مى خيزند، سخن حق را از افراد هم رديف يا پايين تر از خود نمى پذيرند، و غالباً در جهل مركب مى مانند.

_________________

١. تحف العقول،

1

وظايف سنگين امام عليه‌السلام

امام على ابن موسى الرضاعليه‌السلا م مى فرمايد:

اَلاْمامُ اَمينُ اللهِ فِى اَرْضِهِ وَخَلْقِهِ وَ حُجَّتُهُ عَلَى عِبادِهِ وَخَليفَتُهُ فى بِلادِهِ والداعى اِلى اللهِ و الذابُّ عَنْ حريم الله.(١)

ترجمه

امام امين خدا در زمين و در ميان خلق خدا، و حجت او بر بندگان و جانشين او در شهرها، و دعوت كننده به سوى خدا، و مدافع حريم الهى است.

شرح كوتاه

در اين حديث كه بخشى از حديث طولانى در زمينه معرفى مقام امامت است، به پنج قسمت از وظايف سنگين و مهم اشاره شده:

١- امام خزانه دار و امين وحى، و حافظ تمام علوم و احكام و معارف دين است.

٢- امام دليل زنده و گواه روشن و معرف آيين خداست.

٣- امام سرپرست و زمامدار الهى و نماينده او در ميان مردم است.

٤- امام آمر به معروف و ناهى از منكر و بزرگترين مبلّغ دين است.

٥- امام مدافع از حريم آيين خدا در برابر هجوم دشمنان است. و چنين كسى بايد داراى علم الهى و مقام عصمت باشد و جز خدا نمى تواند او را تعيين كند.

__________________

١. تحف العقول،

درهاى بسته باز مى شود

امام محمّد تقى(جواد)عليه‌السلام مى فرمايد:

لَوْ كانَتِ السَّماواتُ وَالاْرْضُ رَتْقاً عَبْد ثُمَّ اتَّقى اللهَ تَعالَى جَعَلَ اللهُ لَهُ مِنْها مَخترَجاً(١)

ترجمه

اگر درهاى آسمان و زمين به روى كسى بسته شود سپس او پرهيزگارى پيشه كند خداوند گشايشى در كار او مى دهد.

شرح كوتاه

گاه مى شود كه در زندگى تمام درها به روى انسان بسته مى شود و به هر طرف رو مى كند با مشكل يا مشكلاتى روبه رو مى شود.

اين گونه رويدادها فرصتى است براى بيدار شدن انسان ها و بازگشت او به سوى خدا، بازگشتى سازنده و تغيير دهنده سرنوشت، در اين هنگام اگر از جان و دل متوجه او گردد و از ذات پاكش مدد گيرد، امدادهاى الهى به سراغ او آمده و نسيم هاى رحمت پروردگار او را در آغوش مى كشند و از راه هايى كه هرگز باور نداشت درهاى بسته گشوده مى شود.

_____________________

١. نورالابصار،

از افراد بى شخصيت بترس!

امام على بن محمّد تقى (هادى)عليه‌السلام مى فرمايد:

مَنْ هانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ فَلا تَأمَنْ شَرَّهُ(١)

ترجمه

آن كسى كه شخصيتى براى خود قائل نيست از شر او برحذر باش!

شرح كوتاه

در حقيقت يكى از مهم ترين عواملى كه جلو فساد و بدكارى را مى گيرد وجود شخصيّت يا لااقل احساس شخصيّت است، افراد با شخصيّت يا آنها كه براى خودش شخصيّتى قائلند هر چند در نظر ديگران چندان شخصيّتى نداشته باشند، به خاطر حفظ موقعيّت خود هم كه باشد از انجام بسيارى از زشتكارى ها و اعمال خلاف خوددارى مى كنند، ولى همين كه احساس كردند نه آبرويى دارند و نه احترام و شخصيّتى، از هيچ چيز پروا نخواهند كرد.

لذا امامعليه‌السلام مى فرمايد از اين گونه افراد بپرهيز!

و نيز به همين دليل يكى از نكات مهم تربيت فرزند يا تربيت افراد انسان به طور كلى اين است كه در آنها ايجاد شخصيّت شود و احساس كنند شخصيّت ويژه اى دارند، به عكس خرد كردن شخصيّت افراد اثر بسيار بدى از لحاظ تربيتى دارد.

____________________

١. تحف العقول،

جهاد بزرگ

امام حسن عسكرىعليه‌السلام مى فرمايد:

اَشَدُّ النّاسِ اِجْتِهاداً مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ(١)

ترجمه

از همه مردم مجاهدتر كسى است كه گناهان را ترك گويد.

شرح كوتاه

مى دانيم مبارزه با هوا و هوس هاى سركش كه سرچشمه اصلى گناهان است; در اسلام به نام «جهاد اكبر» ناميده شده است كه از مبارزه با دشمنان مهم تر و پر ارج تر است. چرا كه اين جهاد وسيله خودسازى است و تا خودسازى انجام نگردد پيروزى نيست; زيرا شكست ها غالباً نتيجه نقطه ضعفهاست.

در محيط هاى آلوده به گناه ارزش اين جهاد آشكارتر و اهميّت آن در پيشبرد اهداف اجتماعى روشنتر است.

پيروزى هاى پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله در «مدينه» در حقيقت نتيجه مستقيم خود سازى ها و مجاهدات اصحاب در «مكه» بود.

_______________

١. بحارالانوار، جلد ٧٨،

در غيبت مهدى عليه‌السلام

امام حضرت مهدىعليه‌السلام فرمود:

اَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعُوا فيها اِلى رواةِ اَحادِيثنا(١)

ترجمه

در حوادث گوناگونى كه در دروان غيبت كبرى پيش مى آيد به راويان احاديث ما مراجعه نماييد.

شرح كوتاه

اجتماعات انسانى بدون رهبرى صحيح سامان نمى يابند به همين دليل خداوند هيچ گاه بندگان خود را به حال خود، بدون سرپرست، وا نگذارده و هميشه رهبران الهى در ميان آنها رفت و آمد داشته اند.

حتى در زمان غيبت ولى عصر حضرت مهدى (ارواحنا فداه) نخست نايبان خاص و پس از پايان دوران آنها، نايبان عام براى رهبرى مردم از طرف خود آن حضرت تعيين شدند، مردانى مصمّم و با ايمان و آگاه كه به خوبى به محتواى بزرگ كتاب آسمانى مسلمين قرآن، و به سنّت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله و مكتب اهل بيتصلى‌الله‌عليه‌وآله آشنايى دارند عهده دار اين رسالتند; و هركس به هر نام و هر عنوان ديگرى خود را شايسته اين مقام بداند مردود است.

_______________

١. قسمتى از توقيع معروف كه در كتب مختلف آمده است.

سرچشمه بدى ها

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله مى فرمايد:

اِجْتَنِبِ الْخَمْرَ فَاِنَّها مِفْتاحُ كُلِّ شَرٍّ(١)

ترجمه

از شراب بپرهيز كه كليد تمام بديهاست.

شرح كوتاه

با اين كه در زمينه آثار زيان بار شراب كتاب ها و مقالات فوق العاده زياد نوشته شده، و اثرات مرگبار آن روى دستگاه هاى عصبى، قلب، عروق، جهاز گوارش، كبد، كليه ها و تمام ارگانيزم بدن تشريع شده و نتايج شوم آن در ايجاد حوادث دردناك اجتماعى با آمار و ارقام تكان دهنده مورد بررسى هزاران دانشمند و مغز متفكر انسانى قرار گرفته، امار جمله اى به كوتاهى و جامعيّت حديث ارزنده پيامبر بزرگ ما نمى توان پيدا كرد كه همه حقايق را در يك جمله كوتاه بيان فرموده است.

آرى، شراب كليد همه بدى ها، زشتى ها و بدبختى هاست.

______________

١. نهج الفصاحه،

انجام وظيفه بزرگترين عبادت است

امام سجادعليه‌السلام مى فرمايد:

مَنْ عَمِلَ بِمَا افْتَرَضَ الله عَلَيْهِ فَهُوَ مِنْ اَعْبَدِ النَّاسِ(١)

ترجمه

هركس به وظايف لازم خود عمل كند از عابدترين مردم خواهد بود.

شرح كوتاه

عبادت نه منحصر به خدمت خلق است و نه منحصر به نماز و روزه; بلكه بزرگترين عبادت آن است كه هركس به وظايف واجب خود در هر قسمت عمل كند، چه عبادتى از اين بالاتر و پرشكوه تر، عبادتى كه مى تواند يك جامعه را گلستان كند و هرگونه خير و سعادتى را به ارمغان بياورد. انجام فرايض مفهوم وسيعى دارد كه واجبات عبادى را شامل مى شود. همان طور كه وظايف اجتماعى و انسانى و خدمات فرهنگى و اقتصادى لازم را در بر مى گيرد و به اين ترتيب بيگانگى اسلام از عمل كسانى كه وظايف لازم خود را رها كرده و به انجام مستحبات مى پردازند و خود را عابد مى شمرند روشن مى شود.

_______________

١. وسايل الشيعه، جلد ١١،

ساكنان ستارگان

اميرمؤمنان علىعليه‌السلام مى فرمايد:

هذِهِ النُّجُومُ الَّتى فى السَّماءِ مَدائِنُ مِثْلُ الْمَدائِنِ الَّتى فى الاْرضِ مَرْبُوطَهٌ كُلُّ مَدينَة اِلى عَمُود مِنْ نُور(١)

ترجمه

اين ستارگانى كه در آسمان هستند شهرها (و آبادى هايى) همچون شهرهاى زمينند، هر شهرى از آنها با ستونى از نور (با شهرهاى ديگر) پيوسته است.

شرح كوتاه

بسيار خود خواهانه است كه ما تصور كنيم تنها كره مسكونى جهان، كره زمين ماست و ميليون ها ميلیون كرات آسمانى همه باير و خاموش و خالى از سكنه اند.

دانشمندان امروز با محاسباتى كه روى وجود شرايط حيات و زندگى در كرات آسمانى كرده اند قطع دارند كه ميليون ها يا صدها ميليون از اين كرات داراى ساكنانى هستند كه به احتمال قوى بسيارى از آنها تمدن هايى پيشرفته تر و به مراتب عالى تر از تمدن ساكنان زمين دارند; زيرا آغاز حيات در آنها هزاران يا ميليون ها سال قبل از كره زمين بوده است. حديث بالا يكى از معجزات علمى امير مؤمنان است كه چهارده قرن پيش بيان فرموده است.

________________

١. سفينة البحار، جلد ٣،

قرآن و قانون جاذبه

على بن موسى الرضاعليه‌السلام به يكى از دوستان خود فرمود:

اَلَيْسَ اللهُ يَقُولُ بِغَيْرِ عَمَد تَرَوْنَها؟

فَقُلْتُ: بَلَى

قالَ: ثُمَّ عَمَدٌ، لكِنْ، لا تَرَوْنَها!(١)

ترجمه

آيا خدا نمى فرمايد كه آسمان بدون ستونى كه ديده شود برپاست؟

گفتم: آرى

فرمود: بنابراين ستونى وجود دارد كه نامرئى است و شما آن را نمى بينيد!

شرح كوتاه

امروز مسلّم است كه كرات آسمانى در مدارهاى خود به بركت تعادل نيروى جاذبه و دافعه برپا هستند، جاذبه همچون زنجير عظيمى آنها را به سوى هم مى كشاند و نيروى گريز از مركز آنها را از هم فرار مى دهد و تعادل كامل آنها سبب شده كه ميليون ها سال بدون كمترين تغييرى در مدار خود بگردند و در فضاى بيكران روى اين ستون نامرئى تكيه كنند و معلق بمانند. آيا در آن زمان كه هنوز پرده اى از روى اين اسرار برداشته نشده بود تعبيرى رساتر از تعبير فوق براى بيان اين حقيقت وجود داشت؟ و آيا اين از معجزات علمى پيشوايان بزرگ ما نيست؟!

_____________

١. تفسير برهان، جلد ٣،

راز كارها!

اميرمؤمنان علىعليه‌السلام مى فرمايد:

وَوَتَّدُ بِالصُّخُورِ مَيَدانَ اَرْضِهِ(١)

ترجمه

به وسيله كوه ها از لرزش و تكان خوردن زمين جلوگيرى نمود.

شرح كوتاه

امروز ثابت شده همان طور كه جاذبه ماه در جزر و مد درياها مؤثر است و آب آنها را دوبار، در شبانه روز، به تفاوت، يك متر و بيشتر و حتى در بعضى از نقاط پانزده متر! بالا و پايين مى برد، روى پوسته جامد زمين مؤثر است و آن را به مقدار ٣٠ سانتى متر بالا مى كشد سپس به پايين برمى گردد، ولى استحكام پوسته زمين به خاطر وجود كوه ها كه ريشه هاى آن به هم متصل شده و شبكه زره مانندى دور زمين ايجاد كرده مانع از تأثير بيشتر آن مى گردد.

راستى اگر كوه ها وجود نداشتند و پوسته زمين نرم بود و شب و روز در جزر و مد بودند آيا آرامشى براى ما وجود داشت؟ اين حقيقت را پيشوايان اسلام از ١٤ قرن پيش بيان كردند.

____________

١. نهج البلاغه خطبه ١.

جانداران ذره بينى

امام على بن موسى الرضاعليه‌السلام مى فرمايد:

اِنَّما قُلْنا «الَّلطيفُ» لِلْخَلْقِ اللَّطيفِ وَ ما لا يَكادُ عُيُونُنا تَسْتَبينَهُ لِدِمامَةِ خَلْقِها، لا تَراهُ عُيُونُنا وَ لا تَلْمُسُهُ اَيْدِينا!(١)

ترجمه

اين كه به خدا لطيف مى گوييم به خاطر آفرينش موجودات بسيار كوچك و ظريف است حيواناتى كه چشم ما آنها را از شدت كوچكى نمى بيند و دست ما آن را احساس نمى كند!

شرح كوتاه

آنچه در بالا مى بينيد گوشه كوچكى از حديث مفصلى است كه «فتح بن يزيد جرجانى» از امام على بن موسى الرضاعليه‌السلام نقل كرده، و در ضمن آن تصريح شده «اين حيوانات به قدرى كوچكند كه به هيچ وجه احساس نمى شوند، در ميان امواج درياها و در ميان پوست هاى درختان و در بيابان ها و دشت ها پراكنده اند».

اين حديث در كتاب هايى كه حدود يك هزار سال پيش نوشته شده از آن امامعليه‌السلام به يادگار مانده و صدها سال پيش از آن كه «پاستور» حيوانات ذره بينى را كشف كند صادر شده است، و اين يك معجزه علمى روشن است.

_________________

١. كتاب وافى، جلد ١،