منتخب احاديث حج

نويسنده : سيّد على قاضى عسكر

تذکراین کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنینعليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.

لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام گردیده است.

پيشگفتار

حافظ

حج در لغت به معناى قصد و در اصطلاح آهنگ خانه خدا كردن، و يكى از آيين هاى مهمّ دينى مذهبى مسلمانان است. مغناطيس كعبه همه ساله ميليون ها مسلمان را از گوشه و كنار جهان به سوى خود جذب مى كند تا با انجام اعمال و مناسك و رعايت يك سلسله مقررات ويژه، در يك عمليّات تمرينى، براى تحقق زندگى توحيدى شركت كنند و قدرت و عظمت اسلام را در برابر ديد جهانيان به نمايش بگذارند.

در اين همايش عظيم، مسلمانان با نژادها و رنگ هاى گوناگون، كنار كعبه گردهم مى آيند تا از رهگذر آشنايى با يكديگر، به توحيد كلمه و همسبتگى و اتحاد جوامع اسلامى دست يابند.

حج جلوه گاه معنويت، شور و شعور، تعبد و بندگى، شهامت و ايثار، وحدت و ذكر و بالأخره ارتباط و پيوند با خدا است. از اين رو توفيق انجام چنين سفرى، فرصتى مغتنم براى خداجويان است تا از نظر روحى و اخلاقى خود را پالايش نموده، دگرگونى و تحوّل سازنده اى در جان و روح آنان پديد آيد.

در آموزه هاى رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و پيشوايان دينى، نكات آموزنده فراوانى وجود دارد كه مى تواند زائران وادى نور را در بهره بردارى هرچه بيشتر از فرصت ها يارى دهد. در اين آموزه ها به حاجيان توصيه شده است تا پيش از سفر، از گناهان فاصله گرفته، جان خود را با آب توبه بشويند، هزينه هاى سفر را از مال حلال و پاك تأمين نمايند، با خويشان و بستگان و دوستان و همسايگان خداحافظى نموده، حلاليت بطلبند و پس از جلب رضايت آنان، گام در اين راه بگذارند. سفر را با نام و ياد خدا و با هدف خداخواهى و خداجويى آغاز كنند و در طول سفر نيز از گناه و نافرمانى پروردگار دورى جسته، مراقب خود باشند و...

اين دستور العمل ها و عمل به آن ها، موجب مى شود تا در حاجى يك تحول و دگرگونى اساسى پديد آيد و در نتيجه از گذشته احياناً غلط و نادرست خويش فاصله گرفته، خود را براى يك زندگى صحيح و اسلامى آماده سازند.

در روايات، هدف از حج ايجاد فلاح و رستگارى و تحوّل روحى و اخلاقى در زائران و نزديك شدن آنان به خداوند ذكر شده است.

اگر حج گزاران با هدف تحوّل روحى و اخلاقى و اصلاح خود، گام در اين مسير الهى بگذارند، با توجّه به جمعيّت انبوهى كه همه ساله به عمره و حج مشرف مى شوند، بى شك اين تحوّل به خانواده ها و جامعه نيز منتقل خواهد شد.

هر مسلمانى كه به حج مى رود، اگر تصميم بگيرد كه در طول سفر و هنگام بازگشت، اخلاق اسلامى را مراعات نموده، از كارهاى حرام بپرهيزد و واجبات دينى را آن گونه كه خداوند مى خواهد انجام دهد و همين فكر و انديشه را به فرزندان و خويشان و دوستان و همكاران خود نيز منتقل كند، قطعاً در جامعه تحوّل اخلاقى مهمّى رخ خواهد داد و دشمنان در تهاجم فرهنگى خود ناكام خواهند شد.

مجموعه حاضر، بخشى از آموزه هايى است كه معصومانعليهم‌السلام به عنوان راهنمايى زائران خانه خدا بيان

فرموده اند. اميد است با عمل به آن، خود را به حضرت حق نزديك و از بركات و نورانيت اين سفر الهى و معنوى كاملا بهره مند گردند.

سيّدعلى قاضى عسكرمعاون آموزش و پژوهش بعثه مقام معظّم رهبرى

وجوب حج

قال علىعليه‌السلام :

«فَرَضَ عَلَيْكُمْ حَجَّ بَيْتِهِ الْحَرَامِ الَّذِي جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلاَْنَامِ».(١)

«خداوند حجّ خانه با احترام خويش را كه قبله مردمانش قرارداده است، بر شما واجب گردانيد.»

قال علىعليه‌السلام :

فَرَضَ حَجَّهُ وَأَوْجَبَ حَقَّهُ وَكَتَبَ عَلَيْكُمْ وِفَادَتَهُ فَقَالَ سُبْحَانَهُ: وَ لِلّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلا وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِينَ(٢)

«خداوند حجّ را واجب و اداى حقّ آن را لازم و زيارتش را بر شما مقرّر ساخت، پس فرمود: حقّ خداوند بر مردمانى كه توان رسيدن به آن خانه را دارند، آن است كه حجّ خانه خدا را بجاى آورند و آن كس كه كفر پيشه كند، پس همانا خداى از تمامى جهانيان بى نياز است.

فلسفه حجّ

قال علىعليه‌السلام :

«جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَاِذعانَهُمْ لِعِزَّتِهِ».(٣)

«خداوند حجّ را نشانه قرار داد تا بندگان در برابر عظمت او فروتنى نموده، به عزّت و بزرگوارى پروردگار اعتراف كنند.»

قال عَليّعليه‌السلام :

«جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ لِلاِْسْلامِ عَلَماً وَ لِلْعَائِذِينَ حَرَماً».(٤)

«خداوند حجّ و كعبه را نشان و پرچمى براى اسلام قرار داد و براى پناه آورندگان، آنجا را خانه امن ساخت...»

حج وسيله تقويت دين

قال عَلِيّعليه‌السلام :

«وَ الْحَجَّ تَقْوِيَةً لِلدِّينِ».(٥)

«خداوند حج را وسيله تقويت دين قرار داد.»

حج آرام بخش دل ها

قال الباقرعليه‌السلام :

«الحَجُّ تَسْكِين القُلُوبُ».(٦)

«حجّ آرامش بخش دلها است.»

تارك حج

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

«مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَحُجَّ فَلْيَمُتْ إِنْ شَاءَ يَهُودِيّاً وَ إِنْ شَاءَ نَصْرَانِيّاً».(٧)

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

هر كس حجّ به جاى نياورده بميرد ]به او گفته شود [اگر خواهى يهودى بمير و اگر خواهى نصرانى.

همين مضمون در روايت ديگرى از ششمين پيشوا، حضرت امام صادقعليه‌السلام نقل شده است.(٨)

اين روايات بيانگر اهمّيت و جايگاه والاى حج در اسلام است به گونه اى كه تارك اين فريضه مهمّ، چونان انسان مسلمان خارج شده از دين به شمار مى آيد.

حج و رستگارى

از امام باقرعليه‌السلام پرسيدند:

حج را چرا حجّ نامگذارى كردند؟

«قَالَ حَجَّ فُلانٌ أَيْ أَفْلَحَ فُلانٌ».(٩)

«فرمود: فلان كس حجّ كرد يعنى رستگار شد.»

ارزش حج

محمّد بن مسلم گويد:

امام باقرعليه‌السلام يا امام صادقعليه‌السلام (١٠) فرمود:

«وَدَّ مَنْ فِي الْقُبُورِ لَوْ أَنَّ لَهُ حَجَّةً وَاحِدَةً بِالدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا».(١١)

«مردگان در گورهايشان آرزو مى كنند:

كاش دنيا و آنچه در دنيا هست را داده و به جاى آن پاداش يك حج به آنها داده مى شد.»

حق حج

قال الإمام زَيْنُ العابِدِينعليه‌السلام فِي رِسالَةِ الحُقُوق:

«حَقُّ الْحَجِّ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ وِفَادَةٌ إِلَى رَبِّكَ وَفِرَارٌ إِلَيْهِ مِنْ ذُنُوبِكَ وَ فِيهِ قَبُولُ تَوْبَتِكَ وَقَضَاءُ الْفَرْضِ الَّذِي أَوْجَبَهُ اللَّهُ تَعَالَى عَلَيْكَ».(١٢)

امام سجّادعليه‌السلام زينت عبادت كنندگان در رساله حقوق فرمود:

«حقّ حجّ بر تو آن است كه بدانى، حجّ وارد شدن به محضر ربّ و پرورش دهنده تو است، و گريختن از گناهانت به سوى او است، و در حجّ توبه ات پذيرفته مى شود، و اداى تكليفى است كه خداوند آن را بر تو واجب گردانيده بود.»

خداجويى

قال الصادقعليه‌السلام :

«مَنْ حَجَّ يُرِيدُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لا يُرِيدُ بِهِ رِيَاءً وَ لا سُمْعَةً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ الْبَتَّةَ».(١٣)

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

«كسى كه حجّ انجام دهد و خدا را اراده كند و قصد ريا و شهرت طلبى نداشته باشد قطعاً خداوند او را خواهد بخشيد.

پاداش حجّ

قالَ رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

«لَيْسَ لِلْحِجَّةِ المَبْرُورَةِ ثَوابٌ اِلاّ الجَنَّةَ»(١٤)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

«حجّ مقبول پاداشى جز بهشت ندارد.»

تأثير حج

هشام بن حكم گويد:

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

مَا مِنْ سَفَر أَبْلَغَ فِي لَحْم وَ لا دَم وَ لا جِلْد وَ لا شَعْر مِنْ سَفَرِ مَكَّةَ وَ مَا أَحَدٌ يَبْلُغُهُ حَتَّى تَنَالَهُ الْمَشَقَّةُ.(١٥)

هيچ سفرى مانند سفر مكّه در گوشت و خون و پوست و موى انسان تأثير نمى گذارد و هيچ كس جز با سختى و مشقت به آنجا نمى رسد.

نقش نيّت در حجّ

قَالَ الصَّادِقُعليه‌السلام :

لَمَّا حَجَّ مُوسَىعليه‌السلام نَزَلَ عَلَيْهِ جَبْرَئِيلُعليه‌السلام فَقَالَ لَهُ مُوسَى يَا جَبْرَئِيلُ... ما لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَيْتَ بِنِيَّة صَادِقَة وَ نَفَقَة طَيِّبَة؟ قَالَ: فَرَجَعَ إِلَى اللَّهِ عَزّوَجَلّ، فَأَوْحَى اللَّهُ تَعالى إِلَيْهِ; قُلْ لَهُ: أَجْعَلُهُ فِي الرَّفِيقِ الاَْعْلَى مَعَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً.(١٦)

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

هنگامى كه موسىعليه‌السلام حج انجام داد جبرئيل بر وى نازل شد، سپس موسىعليه‌السلام به او گفت:

اى جبرائيل:

براى كسى كه حجّ اين خانه را با نيّتى صادق و هزينه اى پاك به جاى آورد چه پاداشى مقرّر شده است؟

جبرئيل بدون پاسخ به سوى خداوند عزّوجلّ بازگشت ] و پاسخ آن را جويا شد [ خداوند به او وحى كرده و فرمود:

به او بگو:

وى را در ملكوت اعلى همراه و همنشين با پيامبران و صدّيقان و شهيدان و صالحان قرار خواهم داد و اينها همراهان خوب و شايسته اى هستند.

ورود در نور

عبدالرَّحْمانِ بن سَمُرَة گويد:

روزى نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بوديم آن حضرت فرمود:

إِنِّي رَأَيْتُ الْبَارِحَةَ عَجَائِبَ.

من ديشب شگفتى ها و عجائبى را ديدم!

ما گفتيم: اى رسول خدا، جان و خانواده و اولادمان فدايت باد چه ديديد؟ براى ما بگوييد:

فقال:...

رَأَيْتُ رَجُلا مِنْ أُمَّتِي مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ ظُلْمَةٌ وَ مِنْ خَلْفِهِ ظُلْمَةٌ وَ عَنْ يَمِينِهِ ظُلْمَةٌ وَ عَنْ شِمَالِهِ ظُلْمَةٌ وَ مِنْ تَحْتِهِ ظُلْمَةٌ، مُسْتَنْقِعاً فِي الظُّلْمَةِ فَجَاءَهُ حَجُّهُ وَ عُمْرَتُهُ فَأَخْرَجَاهُ مِنَ الظُّلْمَةِ وَ أَدْخَلاهُ فِي النُّورِ....(١٧)

فرمود:

مردى از امّت خود را ديدم كه، از روبرو و پشت سر و از سوى راست و چپ و از زير پا، تاريكى وى را فراگرفته و غرق در ظلمت بود، در اين حال حج و عمره او آمده، و وى را از ظلمت و تاريكى رها ساخته، در نور وارد كردند.

ورود به محضر حقّ

قالَ عَلِىٌّعليه‌السلام :

اَلْحَاجُّ وَالْمُعْتَمِرُ وَفْدُ اللَّهِ، وَ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ يُكْرِمَ وَفْدَهُ وَ يَحْبُوَهُ بِالْمَغْفِرَةِ.(١٨)

علىعليه‌السلام فرمود:

حج گزار و عمره گزار، واردشدگان بر خداوند مى باشند و بر خدا است كه وارد شده بر خود را گرامى داشته، او را مشمول مغفرت و آمرزش خويش قرار دهد.

ميزبانى خداوند

قال الصّادقعليه‌السلام :

إِنَّ ضَيْفَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رَجُلٌ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ فَهُوَ ضَيْفُ اللَّهِ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَى مَنْزِلِهِ.(١٩)

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

مردى كه حج يا عمره انجام دهد ميهمان خدا است و تا زمانى كه به منزل خود بازگردد در اين ميهمانى قرار دارد.

حج و جهاد

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

جِهادُ الْكَبيرِ والصَّغيرِ والضَّعيفِ والْمَرأَةِ الْحَجُّ والْعُمْرَةُ.(٢٠)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

جهاد بزرگ و كوچك، زنان و افراد ناتوان حج و عمره است.

حج برتر از عمره

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به عثمان بن أبى العاص فرمود:

اِعْلَمْ اَنَّ الْعُمْرَةَ هِيَ الْحَجُّ الأصْغَرُ، وَاَنَّ عُمْرَةً خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيا وما فيها وَحَجَّةً خَيْرٌ مِنْ عُمْرَة.(٢١)

بدان عمره همان حج اصغر است. و همانا يك عمره از دنيا و آنچه در آن است بهتر و بالاتر است. و نيز بدان كه حج از عمره برتر و بهتر است.

ريزش گناهان

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اَىُّ رَجُل خَرَجَ مِنْ مَنزِلِه حاجّاً اَوْ مُعْتَمِراً، فكُلَّما رَفَعَ قَدَماً وَوَضَعَ قَدَماً، تَناثَرَتِ الذُّنُوبُ مِنْ بَدَنِهِ كَما يَتَناثَرُ الْوَرَقُ مِنَ الشَّجَرِ، فَاِذا وَرَدَ الْمَدينَةَ وصافَحَنى بِالسَّلامِ، صافَحَتْهُ المَلائِكَةُ بِالسَّلامِ، فَاِذا وَرَدَ ذَالْحُلَيْفَةَ واغْتَسَلَ، طَهَّرَه اللّهُ مِنَ الذّنُوبِ، وَإِذا لَبِسَ ثَوْبَيْنِ جَديدَيْنِ، جَدَّدَ اللّهُ لَهُ الْحَسَناتِ واِذا قالَ: لَبَّيْكَ اللّهُمَّ لَبَّيْكَ، أَجابَهُ الرَّبُّ عَزَّوَجَلّ: «لَبَّيْكَ و سَعْدَيْكَ، اَسْمَعُ كَلامَكَ و اَنْظُرُ اِلَيْكَ، فَاِذا دَخَلَ مَكَّةَ وطافَ و سَعى بَيْنَ الصَّفا والْمَروَةَ وَصَلَ اللّهُ لَهُ الْخَيْراتِ...(٢٢)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

هرمردى كه براى حج ياعمره از منزل خود بيرون رود، پس هر قدمى كه برمى دارد و به زمين مى گذارد، گناهان از بدن او فرو مى ريزند، همان گونه كه برگ از درخت.

پس آن گاه كه وارد مدينه شده و به وسيله سلام با من مصافحه كند، فرشتگان به وسيله سلام به او دست داده، مصافحه مى كنند. وآن گاه كهواردذوالحليفه (مسجد شجره) گرديده و غسل كند، خداوند وى را از گناهان پاك گرداند. و آنگاه كه دو جامه جديد احرام را بر تن كند، خداوند پاداش ها و حسنات جديد به او عنايت مى كند، و آن گاه كه لبّيك اللّهم لبّيك گويد خداوند عزّوجل به او پاسخ مى دهد: لَبَّيْكَ وَسَعْدَيْك كلام و سخن تو را مى شنوم، و به تو ] با نظر عنايت [مى نگرم، و آن گاه كه وارد مكه شده، طواف و سعى بين صفا و مروه را انجام دهد، خداوند خيرات و خوبى ها را پيوسته بر او نازل كند...

پذيرش دعا

قالَ رَسُولُ اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اَرْبَعَةٌ لاتُرَدُّ لَهُمْ دَعْوَةٌ حَتّى تُفْتَحَ لَهُمْ اَبْوابُ السَّماءِ و تَصيرَ إلَى الْعَرْشِ:

اَلْوالِدُ لِوَلَدِهِ، والْمَظْلُومُ عَلى مَنْ ظَلَمَهُ، والْمُعْتَمِرُحَتّى يَرْجِعَ،والصّائِمُ حَتّى يُفْطِرَ.(٢٣)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

چهارنفرند كه دعاى آنان برنمى گردد تا آن كه درهاى آسمان براى آنها گشوده شده و به عرش الهى برسد:

١ ـ دعاى پدر براى فرزند

٢ ـ دعاى مظلوم عليه ظالم

٣ ـ دعاى عمره گذار تا زمانى كه برمى گردد.

٤ ـ دعاى روزه دار تا هنگامى كه افطار كند.

دستيابى به دنيا و آخرت

قالَ رَسُولُ اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنْ اَرادَ الدُّنْيا والآخِرَةَ فَلْيَؤُمَّ هذَا البَيْتَ، فَما أتاهُ عَبْدٌ يَسْأَلُ اللّهَ دُنْيا اِلاّ أَعْطاهُ اللّهُ مِنْها، ولا يَسْأَلُهُ آخِرَةً اِلاّ ادَّخَرَ لَهُ مِنْها.(٢٤)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

هركس دنيا و آخرت را مى خواهد، آهنگ اين خانه كند، همانا بنده اى به آن جا نيامده و از خداوند دنيا را نخواسته مگر آنكه بدان دست يافته و خداوند حاجت او را برآورده ساخته است، و نيز از خداوند آخرت را طلب نكرده مگر آن كه پذيرش اين درخواست را براى وى ذخيره كرده است.

حج آگاهانه

قالَ رَسُولُ اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم في خُطْبَتِهِ يَوْمَ الْغَدير:

مَعاشِرَ النّاسِ، حُجُّوا الْبَيْتَ بِكَمالِ الدّينِ والتَّفَقُّه، ولاتَنْصَرِفُوا عَنِ الْمَشاهِدِ اِلاّ بِتَوْبَة واِقْلاع.(٢٥)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در خطبه روز غدير فرمود:

اى مردم، خانه خدا را با بصيرت و ديندارى كامل زيارت كنيد واز آن مكان ها جز با توبه و رهاشدن از گناه باز نگرديد.

شرط حضور

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام كَانَ أَبِي يَقُولُ:

مَنْ أَمَّ هَذَا الْبَيْتَ حَاجّاً أَوْ مُعْتَمِراً مُبَرَّأً مِنَ الْكِبْرِرَجَعَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَهَيْئَةِ يَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ.(٢٦)

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

پدرم امام باقرعليه‌السلام پيوسته مى فرمود: كسى كه براى حج يا عمره قصد اين خانه كند، در حالى كه از كبر و خودپسندى برى باشد، از گناهان پاك مى شود همانند روزى كه از مادر متولّد شده است.

بركات حج

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ: قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِعليه‌السلام :

حُجُّوا وَ اعْتَمِرُوا، تَصِحَّ أَبْدَانُكُمْ، وَ تَتَّسِعْ أَرْزَاقُكُمْ، وَ تُكْفَوْا مَؤُوناتِ عِيَالِكُمْ، وَقَالَ:

الْحَاجُّ مَغْفُورٌ لَهُ وَمَوْجُوبٌ لَهُ الْجَنَّةُ، وَمُسْتَأْنَفٌ لَهُ الْعَمَلُ، وَمَحْفُوظٌ فِي أَهْلِهِ وَ مَالِهِ.(٢٧)

از امام صادقعليه‌السلام روايت شده كه فرمود:

پدرم [على بن الحسينعليه‌السلام فرمود: حج و عمره به جاى آوريد تا بدن هاى شما سالم، روزى هاى شما افزون، و هزينه هاى خانواده ] و زندگى [شما تأمين گردد.

امام همچنين فرمودند:

حاجى آمرزيده مى شود، بهشت بر او واجب مى گردد، نامه عمل او از نو نوشته مى شود و مال و خانواده اش در امان مى مانند.

حجّ مردود

عَنْ أَبِي جَعْفَر الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ:

مَنْ أَصَابَ مَالا مِنْ أَرْبَع لَمْ يُقْبَلْ مِنْهُ فِي أَرْبَع: مَنْ أَصَابَ مَالا مِنْ غُلُول أَوْ رِبًا أَوْ خِيَانَة أَوْ سَرِقَة لَمْ يُقْبَلْ مِنْهُ فِي زَكَاة وَ لا صَدَقَة وَ لا حَجّ وَ لا عُمْرَة.(٢٨)

امام باقرعليه‌السلام فرمود:

كسى كه از چهار طريق مال و پولى به دست آورد. ] هزينه كردن آن [ در چهار چيز پذيرفته نشود:

كسى كه پولى را از راه آلودگى و فريب، ربا، خيانت و دزدى به دست آورد ] مصرف آن [در زكات، صدقه و حج و عمره پذيرفته نگردد.

حج با مال حرام

قال أبو جعفرعليه‌السلام :

لا يَقْبَلُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ حَجّاً ولا عُمْرَةً مِنْ مال حرام.(٢٩)

امام باقرعليه‌السلام فرمود:

خداوند حج و عمره گزاردن با مال حرام را نمى پذيرد.

اخلاق حاجى

عَنْ أَبِي جَعْفَرعليه‌السلام قَالَ:

مَا يُعْبَأُ مَنْ يَسْلُكُ هَذَا الطَّرِيقَ إِذَا لَمْ يَكُنْ فِيهِ ثَلاثُ خِصَال: وَرَعٌ يَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِي اللَّهِ، وَحِلْمٌ يَمْلِكُ بِهِ غَضَبَهُ، وَ حُسْنُ الصُّحْبَةِ لِمَنْ صَحِبَهُ.(٣٠)

امام باقرعليه‌السلام فرمود:

كسى كه به حج مى رود و اين راه را طىّ مى كند اگر سه خصلت در وى نباشد مورد عنايت و توجه قرار نمى گيرد:

١ ـ ورع و پارسائى كه او را از گناه باز دارد.

٢ ـ صبروبردبارى كه بتواند خشم خود را در اختيار گيرد.

٣ - خوش رفتارى با همراهان.

حج موفق

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنْ حجَّ أوِ اعْتَمَرَ فَلَمْ يَرْفَثْ وَلَمْ يَفسُقْ يَرْجِع كَهَيئَةِ يَوْم وَلَدَتْهُ اُمُّهُ.(٣١)

كسى كه حج يا عمره انجام دهد و در آن گناه و فسقى مرتكب نگردد، برمى گردد، همانند روزى كه از مادر متولد شده است.

اقسام حجّ

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ:

الْحَجُّ حَجَّانِ: حَجٌّ لِلَّهِ، وَ حَجٌّ لِلنَّاسِ، فَمَنْ حَجَّ لِلَّهِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى اللَّهِ الْجَنَّةَ، وَ مَنْ حَجَّ لِلنَّاسِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.(٣٢)

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

حج بر دو نوع است:

حج براى خدا و حج براى مردم، پس آن كس كه براى خدا حج گزارد پاداشش را از خدا بهشت مى گيرد. و آن كس كه براى مردم حج مى گذارد پاداشش در روز قيامت بر عهده مردم است.

اقسام حاجيان

معاوية بن عَمار گويد:

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

الْحَاجُّ يَصْدُرُونَ عَلَى ثَلاثَةِ أَصْنَاف: فَصِنْفٌ يَعْتِقُونَ مِنَ النَّارِ، وَ صِنْفٌ يَخْرُجُ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَوْم وَلَدَتْهُ أُمُّهُ، وَصِنْفٌ يُحْفَظُ فِي أَهْلِهِ وَ مَالِهِ، فَذَلِكَ أَدْنَى مَا يَرْجِعُ بِهِ الْحَاجُّ.(٣٣)

حاجيان به سه دسته تقسيم مى شوند:

يك دسته از آتش دوزخ رهايى مى يابند، و دسته ديگر از گناهان پاك مى شوند همانند روزى كه مادر آن ها را بزاد، و دسته سوم خاندان و مال آنها ايمن و بيمه شود و اين كمترين پاداشى است كه حاجيان دريافت مى كنند.

حاجيان نا موفّق

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

يَأتي عَلَى النّاسِ زَمانٌ يَحُجُّ أغنِياءُ أمَّتي لِلنُّزهَةِ، وأوْساطُهُمْ لِلتِجارةِ، وقُرّاؤُهُمْ للريّاءِ والسُّمْعَةِ وفُقَرائُهُم لِلمسألةِ.(٣٤)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

زمانى بر مردم خواهد آمد كه: ثروتمندان امت من براى تفريح و خوشگذرانى، و قشر ميانه براى داد و ستد و قاريان براى ريا و شهرت و فقيران براى درخواست به حج مى روند.

سلوك با همسفران

قال الصادقعليه‌السلام :

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام :

وَطِّنْ نَفْسَكَ عَلَى حُسْنِ الصِّحَابَةِ لِمَنْ صَحِبْتَ فِي حُسْنِ خُلْقِكَ، وَ كُفَّ لِسَانَكَ، وَ اكْظِمْ غَيْظَكَ، وَ أَقِلَّ لَغْوَكَ، وَ تَفْرُشُ عَفْوَكَ، وَ تَسْخُو نَفْسَكَ.(٣٥)

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

خويشتن را آماده ساز تا با هر كس همراه مى شوى همنشينى خوب و خوش اخلاق باشى، زبانت را نگه دار و خشمت را فرو نشان، كار بيهود و بى فايده كم كن عفو و بخشش ات رابراى ديگران بگستران و سخى و گشاده دست باش.

آزار در راه

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ:

مَنْ أَمَاطَ أَذًى عَنْ طَرِيقِ مَكَّةَ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً وَ مَنْ كَتَبَ لَهُ حَسَنَةً لَمْ يُعَذِّبْهُ.(٣٦)

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

كسى كه در راه مكّه آزارى ببيند، خداوند براى او حسنه اى مى نويسد، و كسى كه خداوند براى او حسنه اى بنويسد، او را عذاب نمى كند.

مرگ در راه

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَان عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ: مَنْ مَاتَ فِي طَرِيقِ مَكَّةَ ذَاهِباً أَوْ جَائِياً أَمِنَ مِنَ الْفَزَعِ الاَْكْبَرِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.(٣٧)

عبدالله بن سنان گويد:

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

كسى كه در راه رفتن يا بازگشتن از مكه بدرود حيات گويد، از ترس و هراس روز قيامت ايمن گردد.

انفاق در حج

قال الصّادقعليه‌السلام :

«دِرْهَمٌ فِي الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفَيْ أَلْف فِيمَا سِوَى ذَلِكَ مِنْ سَبِيلِ اللَّهِ».(٣٨)

«امام صادقعليه‌السلام فرمود:

يك درهم در راه حجّ هزينه كردن، بهتر و بالاتر از دو ميليون درهم است كه در غير حجّ در راه خدا هزينه شود.»

فلسفه احرام

عَنِ الرِّضَاعليه‌السلام :

فَاِنْ قالَ: فَلِمَ اُمِرُوا بِالإحْرامِ؟ قيل: لاَِن يَتَخَشَّعُوا قَبْلَ دُخُولِ حَرَمَ اللَّهِ عزّوجلّ وَ اَمْنِهِ وَ لِئَلاّ يَلْهُوا وَ يَشْتَغِلُوا بِشَيْء مِنْ أمْرِ الدُّنْيَا وَزِينَتِهَا وَ لَذَّاتِهَا وَ يَكُونُوا جَادِّينَ فِيمَا هُمْ فِيهِ قَاصِدِينَ نَحْوَهُ، مُقْبِلِينَ عَلَيْهِ بِكُلِّيَّتِهِمْ، مَعَ مَا فِيهِ مِنَ التَّعْظِيمِ لِلَّهِ تَعالى وَ لِبَيْتِهِ، وَالتَّذَلُّلِ لاَِنْفُسِهِمْ عِنْدَ قَصْدِهِمْ إِلَى اللَّهِ تَعالى وَوِفَادَتِهِمْ إِلَيْهِ، رَاجِينَ ثَوَابَهُ، رَاهِبِينَ مِنْ عِقَابِهِ، مَاضِينَ نَحْوَهُ، مُقْبِلِينَ إِلَيْهِ بِالذُّلِّ وَ الِاسْتِكَانَةِ وَ الْخُضُوعِ.(٣٩)

امام رضاعليه‌السلام فرمود: اگر گويند: چرا مردم به احرام امر شده اند؟ پاسخ داده شود:

براى اينكه مردم پيش از ورود به حرم خدا و جايگاه امن او خاشع و فروتن شوند، و به چيزى از امور دنيا و لذت ها و زينت هاى آن خود را مشغول و سرگرم نكنند، و براى كارى كه آمده اند و قصد انجام آن را دارند صابر و شكيبا باشند و با تمام وجود به آن بپردازند و به آن رو كنند، علاوه بر اينها در احرام، تعظيم خداوند و خانه او، تواضع و ذلت درونى قاصدين او، و وارد شدن بر او است، در حالى كه اميد پاداش از او دارند و از عقاب و مجازات او ترسناك اند، و با حالت فروتنى و تواضع و خوارى رو به سوى او دارند.

ادب احرام

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام :

إِذَا أَحْرَمْتَ فَعَلَيْكَ بِتَقْوَى اللَّهِ، وَ ذِكْرِ اللهِ كَثِيراً، وَ قِلَّةِ الْكَلامِ إِلاّ بِخَيْر، فَإِنَّ مِنْ تَمَامِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ أَنْ يَحْفَظَ الْمَرْءُ لِسَانَهُ إِلاّ مِنْ خَيْر.(٤٠)

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

هنگامى كه محرم شدى، بر تو لازم است كه باتقوا باشى، خداوند را بسيار ياد كنى، جز به نيكى سخن نگويى، پس همانا درست و كامل شدن حج و عمره به آن است كه انسان زبان خود را جز به نيكى باز نكند.

لبيك حقيقى

قالَ رَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ما مِنْ مُلَبٍّ يُلَبّى اِلاّ لَبّى ما عَنْ يَمينِهِ وَشِمالِهِ مِنْ حَجَر اَوْ شَجَر اَوْ مَدَر حَتّى تَنْقَطِعَ الاَرْضُ مِن هاهُنا و هاهُنا.(٤١)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

هيچكس لبيك نمى گويد مگر آنكه از سوى راست و چپ، سنگ و درخت و كلوخ با او لبيك گويند، تا آن جا كه زمين را از اينجا و آنجا پشت سر گذارد.