شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

حکايت ٨

اعرابي را ديدم که پسر را همي گفت : يا بني انک مسئوول يوم القيامة ماذا اکتسبت و لايقال بمن انتسبت ، يعني تو را خواهند پرسيد که عملت چيست ، نگويند پدرت کيست.

حکايت ٩

در تصانيف حکما آورده اند که کژدم را ولادت معهود نيست چنانکه ديگر حيوانات را ، بل احشاي مادر را بخورند و شکمش را بدرند و راه صحرا گريرند و آن پوستها که در خانه کژدم بينند اثر آن است باري اين نکته پيش بزرگي همي گفتم گفت : دل من بر صدق اين سخن گواهي همي دهد و جز چنين نتوان بودن ، در حالت خردي با مادر و پدر چنين معاملت کرده اند لاجرم در بزرگي چنين مقبلند و محبوب

حکايت ١٠

فقيره درويشی حامله بود ، مدت حمل به سر آورده و مرين درويش را همه عمر فرزند نيامده بود ، گفت : اگر خداي عزوجل مرا پسري دهد جزين خرقه که پوشيده دارم هر چه ملک من است ايثار درويشان کنم اتفاقا پسر آورد و سفره درويشان به موجب شرط بنهاد پس از چند سالي که از سفر شام بازآمدم به محلت آن دوست برگذشتم و از چگونگي حالش خبر پرسيدم ، گفتند ، به زندان شحنه درست سبب پرسيدم ، کسي گفت : پسرش خمر خورده است و عربده کرده است و خون کسي ريخته و خود از ميان گريخته پدر را به علت او سلسله در ناي است و بند گران بر پاي گفتم : اين بلا را به حاجت از خداي عزوجل خواسته است

حکايت ١١

طفل بودم که بزرگي را پرسيدم از بلوغ گفت : در مسطور آمده است که سه نشان دارد : يکي پانزده سالگي و ديگر احتلام و سيم برآمدن موي پيش ، اما در حقيقت يک نشان دارد و بس : آنکه در بند رضاي حق جل و علابيش از آن باشي که در بند حظ نفس خويش و هرآنکه در او اين صفت موجود نيست به نزد محققان بالغ نشمارندش

حکايت ١٢

سالي نزاعي در پيادگان حجيچ افتاده بود و داعي در آن سفر هم پياده انصاف در سر و روي هم فتاديم و داد فسوق و جدال بداديم کجاوه نشيني را شنيدم که باعديل خود مي گفت : يا للعجب ! پياده عاج چو عرصه شطرنج به سر مي برد فرزين مي شود يعني به از آن مي گردد که بود و پيادگان حاج باديه بسر بردند و بتر شدند

حکايت ١٣

هندوي نفط اندازي همي آموخت حکيمي گفت : تو را که خانه نيين است ، بازي نه اين است

حکايت ١٤

مردکي را چشم درد خاست پيش بيطار رفت که دوا کن بيطار از آنچه در چشم چارپايان کند در ديده او کشيد و کور شد حکومت به داور بردند، گفت : بر او هيچ تاوان نيست ، اگر اين خر نبودي پيش بيطار نرفتي مقصود ازين سخن آنست تا بداني که هر آنکه ناآزموده را کار بزرگ فرمايد با آنکه ندامت برد به نزديک خردمندان به خفت راي منسوب گردد.

حکايت ١٥

يکي را از بزرگان ائمه پسري وفات يافت پرسيدند که بر صندوق گورش چه نويسيم ؟ گفت : آيات کتاب قرآن مجيد را عزت و شرف بیش از آن است که روا باشد بر چنين جايها نوشتن که به روزگار سوده گردد و خلايق بر او گذرند و سگان بر او شاشند ؟ اگر به ضرورت چيزي همي نويسند اين بيت کفايت است :

حکايت ١٦

پارسايي بر يکي از خداوندان نعمت گذر کرد که بنده اي را دست و پاي استوار بسته عقوبت همي کرد گفت : اي پسر ، همچو تو مخلوقي را خداي عزوجل اسير حکم تو گردانيده است و تو را بر وي فضيلت داده ، شکر نعمت باري تعالي به جاي آر و چندين جفا بر وي مپسند ، نبايد که فرداي قيامت به از تو باشد و شرمساري بري

در خبرست از خواجه عالمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم که گفت : بزرگترين حسرتي روز قيامت آن بود که يکي بنده صالح را به بهشت برند و خواجه فاسق را به دوزخ

حکايت ١٧

سالي از بلخ باميانم سفر بود و راه از حراميان پر خطر جواني بدرقه همراه من شد سپر باز ، چرخ انداز ، سلحشور ، بيش زور که به ده مرد توانا کمان او زه کردندي و زورآوران روي زمين پشت او بر زمين نياوردندي وليکن چنانکه داني متنعم بود و سايه پرورده نه جهان ديده وسفر کرده ، رعد کوس دلاوران به گوشش نرسيده و برق شمشير سواران نديده

اتفاقا من و اين جوان هر دو در پي هم دوان هران ديار قديمش که پيش آمدي به قوت بازو بيفکندي و هر درخت عظيم که ديدي به زور سرپنجه برکندي و تفاخر کنان گفتي :

ما دراين حالت که دو هندو از پس سنگي سر بر آوردند و قصد قتال ما کردند به دست يکي چوبي و در بغل آن ديگر کلوخ کوبي جوان را گفتم : چه پايي ؟

ولي ديدم تير و کمان از دست جوان افتاده و لرزه بر اندام شده و خود را باخته است

چاره جز آن نديدم که رخت و سلاح و جامه ها رها کرديم و جان به سلامت بياورديم

حکايت ١٨

بزرگي را پرسيدم در معني اين حديث که اعدي عدوک نفسک التي بين جنبيک گفت : به حکم آنکه هر آن دشمني را که با وي احسان کني دوست گردد مگر نفس را که چندانکه مدارا بيش کني مخالفت زيادت کند

حکايت ١٩

توانگرزاده اي را ديدم بر سر گور پدر نشسته و با درويش بچه اي مناظره در پيوسته که صندوق تربت ما سنگين است و کتابه رنگين و فرش رخام انداخته و خشت پيروزه در او به کار برده ، به گور پدرت چه ماند : خشتي دو فراهم آورده و مشتي دو خاک بر آن پاشيده ؟

درويش پسر اين بشنيد و گفت : تا پدرت زير آن سنگها ي گران بر خود بجنبيده باشد پدر من به بهشت رسيده بود !

يکي در صورت درويشان نه بر صفت ايشان در محفلي نشسته و شنعتي در پيوسته و دفتر شکايتي بازکرده و ذم توانگران آغاز کرده ، سخن بدينجا رسانيده که درويش را دست قدرت بسته است و توانگر را پاي ارادت شکسته

سعدي گفت :

پس عبادت ايشان به فقر اوليتر که جمع اند و حاضر نه پريشان و پراکنده خاطر ، اسباب معيشت ساخته و به اوراد عبادت پرداخته : عرب گويد : اعوذ بالله من الفقر المکب و جوار من لايحب و در خبر است : الفقر سواد الوجه في الدارين گفتا : نشنيدي که پيغمبر گفت : الفقر فخري گفتم : خاموش که اشارت خواجهعليه‌السلام به فقر طايفه ايست که مرد ميدان رضااند و تسليم تير قضا ، نه اينان که خرقه ابرار پوشند و لقمه ادرار فروشند

درويش بي معرفت نيارامد تا فقرش به کفر انجامد :کاد الفقر ان يکون کفرا.

حالي که من اين سخن بگفتم عنان طاقت درويش از دست تحمل برفت ، تيغ زبان برکشيد و اسب فصاحت در ميدان وقاحت جهانيد و بر من دوانيد و گفت : چندان مبالغه در وصف ايشان بکردي و سخنهاي پريشان بگفتي که وهم تصور کند که ترياق اند يا کليد خزانه ارزاق ، مشتي تکبر ، مغرور ، معجب ، نفور ، مشتغل مال و نعمت ، مفتتن جاه و ثروت که سخن نگويند الا به سفاهت و نظر نکنند الا به کراهت ، علما را به گدايي منسوب کنند و فقرا را به بي سر و پاي معيوب گردانند و به عزت مالي که دارند و عزت جاهي که پندارند بر تر از همه نشينند و خود را به از همه بينند و نه آن در سر دارند که سر به کسي بردارند ، بي خبر از قول حکما که گفته اند : هر که به طاقت از ديگران کم است و به نعمت بيش ، به صورت توانگرست و به معني درويش.

تا عاقبت الامر دليلش نماند ، ذليلش کردم دست تعدي دراز کرد و بيهده گفتن آغاز و سنت جاهلان است که چون به دليل از خصم فرومانند سلسله خصومت بجنبانند چون آزر بت توراش که به حجت با پسر برنيامد به جنگش خاست که : لئن لم تنته لارجمنک دشنام دادم سقطش گفتم ، گريبانم دريد ، زنخدانش گرفتم

القصه مرافعه اين سخن پيش قاضي برديم و به حکومت عدل راضي شديم تا حاکم مسلمانان مصلحتي جويد قاضي چو حيلت ما بديد و منطق مابشنيد گفت : اي آنکه توانگران را ثنا گفتي و بر درويشان جفا روا داشتي بدان که هر جا که گل است خارست و باخمر خمارست و بر سر گنج مارست و آنجا که در شاهوار است نهنگ مردم خوار است لذت دنيا را لدغه اجل در پس است و نعيم بهشت را ديوار مکاره در پيش

مقربان حق جل و علا توانگرانند درويش سيرت و درويشانند توانگر همت و مهين توانگران آن است که غم درويشان خورد و بهين آن است که کم توانگر گيرد( و من يتوکل علي الله فهو حسبه ) پس روي عتاب از من به جانب درويش آورد و گفت : اي که گفتي توانگران مشتغلند و ساهي و مست ملاهي ، نعم ، طايفه اي هستند براين صفت که بيان کردي : قاصر همت ، کافر نعمت که ببرند و بنهند و نخورند و ندهند و گر به مثل باران نبارد يا طوفان بردارد به اعتماد مکنت خويش از محنت درويش نپرسند و از خداي عزوجل نترسند و گويند :

براين نمط که شنيدي و طايفه اي خوان نعمت نهاده ودست کرم گشاده ، طالب نامند و معرفت و صاحب دنيا و آخرت ، چون بندگان حضرت پادشاه عالم عادل ، مويد ، مظفر ، منصور مالک ازمه انام ، حامي ثغور اسلام ، وارث ملک سليمان ،اعدل ملوک زمان ، مظفر الدنيا و الدين اتابک ابي بکر سعد ادام الله ايامه و نصر اعلامه.

قاضي چون سخن بدين غايت رسيد وز حد قياس ما اسب مبالغه گذرانيد بمقتضاي حکم قضاوت رضا داديم و از مامضي درگذشتيم و سر و روي يکديگر بوسه داديم و ختم سخن برين بود