داستان حضرت داودعليه‌السلام
حضرت داود يكى از پيامبران بزرگ بنى اسرائيل بود كه حكومتى عظيم داشت. در آيات متعددى از قرآن مجيد مقام والاى او ستوده شده است. او در سرزمينى بين مصر و شام به دنيا آمد. او از نوادگان حضرت يعقوب بود كه با نه واسطه به يكى از فرزندان يعقوب ميرسيد و پدرش «ايشا» نام داشت. حضرت داودعليه‌السلام
يكصد سال عمر كرد كه چهل سال از آن را حكومت نمود.
حضرت داود در قرآن
قرآن كريم درباره نعمت هايى كه خداوند منان به داود داده مى فرمايد: ما كوه ها را مسخر او ساختيم به گونه اى كه هر شام و صبحگاه با او خدا را تسبيح مى گفتند و پرندگان را نيز دسته جمعى مسخر او كرديم؛ تا همراه او تسبيح خدا گويند».
آن گاه پس از ذكر اين فضيلت معنوى يك فضيلت مادى ذكر مى كند و مى فرمايد: «و ما آهن را براى او نرم كرديم و به او گفتيم زره هاى كامل و فراخ بساز و حلقه هاى آنها را به اندازه و متناسب كن».
در جاى ديگرى چنين آمده است: خداوند به داود وحى فرستاد كه تو بنده خوبى هستى جز اين كه از بيت المال ارتزاق مى كنى، داود چهل روز گريه كرد (و از خداوند چاره اى براى رفع نياز خواست) خداوند آهن را براى او نرم كرد، زره مى ساخت... و به اين وسيله از بيت المال بى نياز شد.
داود از اين توانايى كه خدا به او داده بود در بهترين كار يعنى ساختن ابزار جهاد، آن هم وسيله حفاظت در برابر دشمن استفاده مى كرد و هرگز از آن در ابراز عادى زندگى بهره گيرى ننمود و از درآمد آن - بنابر بعضى از روايات - افزون بر رفع نياز خود، به نيازمندان نيز انفاق مى نمود. فايده ديگر اين كار آن بود كه معجزه اى گويا براى او محسوب مى شد. يكى ديگر از نعمت هاى بزرگ خدا بر داود، اين بود كه قرآن مى فرمايد: «ما به او علم قضا و داورى صحيح و عادلانه داديم».
قرآن كريم خطاب به پيامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
) ماجرايى را كه در يك دادرسى براى داود پيش آمد چنين شرح مى دهد و مى فرمايد: «آيا داستان شاكيانى كه از ديوار محراب داود بالا رفتند به تو رسيده است؟
با اين كه داود محافظين و مراقبين فراوانى در اطراف خود داشت، طرفين نزاع از راه غير معمول از ديوار محراب او بالا رفتند و ناگهان در برابر او ظاهر شدند. قرآن در ادامه مى گويد: «ناگهان آنان بر داود وارد شدند لذا داود از مشاهده آنان وحشت كرد. گفتند: نترس، دو نفر شاكى هستيم كه يكى از ما بر ديگرى ستم كرده»
و براى دادرسى نزد تو آمديم، يكى از آنان گفت: «اين برادر من است؛ نود و نه ميش دارد و من يكى بيشتر ندارم، ولى او اصرار دارد كه اين يكى را هم به من واگذار! او از نظر سخن بر من غلبه كرده و از من گوياتر است»
در اينجا داود پيش از آن كه گفتار طرف مقابل را بشنود رو به شاكى كرد و گفت: «مسلما او بادرخواست يك ميش تو، براى افزودن آن به ميش هايش، بر تو ستم روا داشته».
چنين به نظر مى رسد كه طرفين نزاع با شنيدن اين سخن قانع شدند و مجلس داود را ترك كردند، ولى داود در فكر فرو رفت، با اين كه مى دانست قضاوت عادلانه اى كرده است، زيرا اگر طرف دعوا ادعاى شاكى را قبول نداشت حتما اعتراض مى كرد، پس سكوت او بهترين دليل به بر اين بوده كه مسئله همان است كه شاكى مطرح كرده است ولى با اين حال آداب مجلس قضاوت ايجاب مى كند كه داود در گفتار خود عجله نمى كرد بلكه از طرف مقابل شخصا سئوال مى نمود، سپس داورى مى كرد لذا از كار خود سخت پشيمان شد و «دانست كه ما او را با اين جريان آزموده ايم». پس در مقام استغفار برآمد «و از درگاه پروردگارش طلب آمرزش نمود و به سجده افتاد و توبه كرد»
و خداوند نيز او را مشمول لطف خود قرار داد و لغزش او را بخشيد چنان كه قرآن مى فرمايد: «ما اين عمل را بر او بخشيديم و او نزد ما داراى مقام والا و آينده نيك است».
از مجموع آيات فوق معلوم مى شود كه دو نفر از طريق غير عادى - يعنى از ديوار محراب - راى رفع خصومت نزد داود آمده اند و داود كه آنان را ناگهان بالاى سر خود ديد، ترسيد، ولى آن دو داود را دلدارى دادند و گفتند ما براى داورى نزد تو آمده ايم. سپس موضوع شكايت خود را مى گويند و داود هم بدون تاءمل حكم مى كند. آنگاه متوجه مى شود كه اين جريان، آزمايشى از سوى خداى تعالى بود و چنان كه شواهد گواهى مى دهد و روايات هم در اين مورد رسيده، آن دو نفر فرشگانى بودند كه به صورت انسان پيش حضرت داود آمدند تا او را آزمايش كنند، از اين رو داود از خداى خود آمرزش مى خواهد و خدا هم از او مى گذرد و به او سفارش مى كند كه به حق حكم كند و از هواى نفس پيروى نكند.
حضرت داودعليه‌السلام
در روايت شيخ صدوق (رحمه الله)
شيخ صدوق (رحمه الله) از اباصلت مروى حديثى نقل كرده است كه امام رضاعليه‌السلام
از على بن محمد بن جهم پرسيد: «مردم درباره داود چه مى گويند؟» و چون على بن محمد بن جهن داستان مجسم شدن شيطان را به صورت پرنده سفيد زيبا در پيش روى داود و قطع نماز و نظر كردن بر بدن همسر اوريا و عاقبت ازدواج با آن زن را براى آن حضرت بيان كرد، امامعليه‌السلام
دست بر پيشانى خود زد و فرمود:انا لله و انا اليه راجعون
شما به پيغمبرى از پيغمبران الهى چنين نسبت دهيد كه به خاطر تعقيب يك پرنده نماز خود را قطع كرد و ابه اين مقدار نماز را سبك شمرد و سپس نسبت فحشا و قتل به او مى دهيد؟!»
على بن محمد گفت: اى فرزند رسول خدا! پس موضوع خطاى داود چه بود؟
امامعليه‌السلام
فرمود: واى بر تو! همانا داود پيش خود خيال كرده كه خداوند كسى را از وى داناتر نيافريده، خداى عزوجل دو تن از فرشتگان را نزش فرستاد تا از بالاى محراب پيش او روند و شكايت خود را آن گونه كه در قرآن آمده براى او مطرح كنند. داود عجولانه و بى تاءمل - بدون آن كه از مدعى بينه و گواه طلب كند - عليه او قضاوت كرد. خطاى داود، خطاى در قضاوت و حكم بود نه آنچه كه شما پنداشتى؛ مگر نشنيده اى كه خداوند در ادامه اين داستان فرموده است كه اى داود! ما تو را در اين سرزمين خليفه قرار داديم؛ پس ميان مردم به حق حكومت كن.
على بن محمد گويد: عرض كردم: پس داستان داود با اوريا چگونه بود؟
امام رضاعليه‌السلام
فرمود: در زمان داود رسم بر اين بود كه چون زنى شوهرش از دنيا مى رفت يا كشته مى شد؛ ديگر براى هميشه با كسى ازدواج نمى كرد و نخستين كسى كه خداوند اين كار را برايش مباح كرد، داود بود. چون اوريا كشته و عده همسرش تمام شد، آن زن را به همسرى خود درآورد.
حكاياتى درباره حضرت داودعليه‌السلام
- روزى حضرت داود در خانه اش نشسته بود، جوانى پرييشان حال و فقير نيز در كنار او نشسته بود، اين جوان بسيار به محضر داود مى آمد وسكوتى طولانى داشت، روزى عزرائيل به حضور داود آمد و با نگاه عميق به آن جوان نگريست، داود به عزرائيل گفت: به اين جوان مى نگرى؟
عزرائيل گفت: آرى، من مأمور شده ام تا هفته آينده روح اين جوان را قبض كنم.
حضرت داود با حالت دلسوزانه اى به جوان رو كرد و گفت: «اى جوان! آيا همسر دارى؟»
جوان گفت: نه، هنوز ازدواج نكرده ام.
داود به او فرمود: نزد فلانى برو و به او بگو: داود به تو امر مى كند كه دخترت را همسر من گردانى، سپس شب با او ازدواج كن و كنار همسرت باش و هر چه هزينه زندگى لازم است از اينجا بردار و ببر، پس از هفت روز نزد من بيا.
جوان دنبال مأموريت رفت و پيغام حضرت داود را به آن مرد رسانيد. او نيز دخترش را به آن جوان داد و همان شب مراسم عروسى واقع و جوان هفت روز نزد آن دختر ماند؛ پس از هفت روز نزد حضرت داود بازگشت.
داود از وى پرسيد: وضع تو در اين چند روزه چگونه بود؟
پاسخ داد: هيچ گاه در خوشى و نعمتى مانند اين چند روز نبوده ام.
داود فرمود: اكنون بنشين.
جوان نشست و داود چشم به راه آمدن ملك الموت بود تا طبق خبرى كه داده بود بيايد و جان اين جوان را بگيرد، اما مدتى گذشت و ملك الموت نيامد. رو به جوان كرد و فرمود: به خانه ات برگرد و روز هشتم دوباره به نزد من بيا.
جوان رفت و پس از گذشن هشت روز، دوباره نزد داود بازگشت و همچنان نشست و خبى از ملك الموت نشد، همچنين هفته سوم تا اين كه ملك الموت به نزد داود آمد.
داود فرمود: تاكنون حدود سه هفته گذشته است!
ملك الموت فرمود: اى داود! چون تو بر اين جوان رحم كرى، خداوند نيز او را مورد مهر خويش قرار داد و سى سال بر عمر آن جوان افزود.
- شيخ صدوق در من لايحضره الفقيه به سند خود از امام باقرعليه‌السلام
روايت كرده كه فرمود: روزى اميرالمؤمنينعليه‌السلام
وارد مسجد شد، با جوانى رو به رو شد كه در حال گريه كردن بود و عده اى او را ساكت مى كردند، حضرت پرسيد: چرا گريه مى كنى؟
جوان گفت: يا على! شريح قاضى حكمى كرده كه من نمى دانم با آن چه كنم؟
پدر من با جماعتى به سفر رفت، همه برگشتند ولى پدرم بازنگشت، من سراغ پدرم را از آنان گرفتم، گفتند: در بين راه مريض شد و فوت كرد از اموالش پرسيدم، گفتند: چيزى باقى نگذاشت، من آنان را نزد شريح بردم، شريح هم ايشان را قسم داد، آنان نيز قسم ياد كرند و من نيز مى دانم كه پدرم هنگام رفتن، اموال بسيارى به همراه داشت.
حضرت فرمود: همه را نزد شريح بازگردانيد، در حالى كه جوان هم با آنان بود. حضرت از شريح پرسيد: چگونه ميان اينان حكم نمودى؟
شريح گفت: يا على! اين جوان ادعا كرد كه اين جماعت با پدرش به سفر رفته و همه بازگشته اند مگر پدر او، از آنان سئوال كردم، گفتند: از دنيا رفت از اموالش پرسيدم، گفتند: چيزى باقى نگذاشت، به جوان گفتم: تو شاهدى دارى يا دليلى دارى كه پدرت مالى داشته است، گفت: نه، من نيز آن جماعت را قسم دادم و آنان قسم خورند كه مالى نداشته است.
حضرت فرمود: هيهات! در چنين قضيه اى اين گونه حكم مى كنند؟
شريح پرسيد: پس چگونه بايد حكم كرد؟
حضرت فرمود: من به زودى حكمى مى كنم ميان آنان كه تاكنون جز داود پيغمبرعليه‌السلام
كسى چنان حكمى نكرده باشد. بعد فرمود: اى قنبر! مأمورين مخصوص را خبر كن و هر يك از اين افراد را به يكى از آنان بسپار. قنبر نيز فرمان را اجرا كرد.
سپس حضرت رو به آنان كرد و فرمود: چه مى گوييد؟ آيا فكر مى كنيد من نمى دانم با پدر اين جوان چه كرده ايد؟ اگر چنين باشد، كه من سخت كوتاه فكر خواهم بود. آن گاه دستور داد كه آنان را از يكديگر جدا كنيد و چشمانشان را ببنديد. آنان اين كار را كردند و هر يك را در پشت و يا كنار يكى از ستون هاى مسجد نگهداشتند و سر و صورتشان را با لباس هايشان پوشاندند. آن گاه كاتب خويش عبيدالله بن ابى رافع را طلبيد و فرمود: دوات و كاغذى حاضر ساز و خود در محل قضا و كرسى داورى قرار گرفت.
مردم در اطراف آن حضرت گرد آمده بودند. حضرت فرمود: هرگاه من تكبير گفتم شما هم تكبير گوييد. حال راه او را باز كنيد. سپس يك نفر از آنان را صدا زد و در مقابل خود نشاند و رويش را باز نمود و به عبيدالله بن ابى رافع گفت: آنچه او اقرار مى كند بنويس، سپس شروع به سئوال كرد و پرسيد: هنگامى كه با پدر اين جوان از منزل خارج شديد چه روزى بود؟
مرد گفت: در فلان روز و فلان ساعت.
حضرت فرمود: در چه ماهى بود؟
گفت: در فلان ماه.
فرمود: تا كجا رسيده بوديد كه مرگ او فرا رسيد؟
گفت: در فلان مكان.
فرمود: در كدامين منزل؟
گفت: در خانه فلان بن فلان.
فرمود: مرض پدر اين جوان چه بود؟
جواب داد: فلان بيمارى يا درد.
فرمود: چند روز مرضش طول كشيد؟
گفت: اين مدت.
فرمود: چه كسى پرستارى او را مى كرد و در چه روزى فوت كرد؟ چه كسى او را غسل داد و چه كسى او را كفن كرد و چه كفنى بر او پوشاندند چه كسى بر او نماز خواند و چه كسى او را در قبر نهاد؟
بعد از شنيدن جواب اين سئوال ها، اميرالمؤمنينعليه‌السلام
تكبير گفت: و همه حاضران تكبير گفتند.
از اين ماجرا [گفتن تكبير] همسفران ديگر، به شك افتادند و فكر كردند كه آنچه اتفاق افتاده، رفيقشان همه را گفته و رازشان آشكار شده است و عليه خود و ايشان اقرار كرده است. پس حضرت فرمود: سر و صورت او را بپوشانيد و به بازداشتگاه اولش ببريد، آنگاه يكى ديگر را طلبيد و در مقابل خود نشانيد و روى او را باز كرد و فرمود: تو فكر مى كنى كه من از ماجرا آگاه نيستم؟
آن متهم گفت: يا اميرالممؤمنين! من يكى از اين جماعت بودم و كشتن پدر اين جوان را هم خوش نداشتم. و بدين كلام او اقرار كرد. بعد حضرت يكى يكى را خواست و همه اقرار كردند كه او را كشته اند، سپس حضرت همه مال و خون بهاى مقتول و اموالش را از آنان گرفت و به صاحبانش داد.
شريح، توضيح قضيه حضرت داود را از حضرت خواست و اميرالمؤمنينعليه‌السلام
فرمود: داود پيغمبر به كودكانى در راه گذر كرد كه مشغول بازى بودند و بعضى اسم ديگرى را با «مات الدين» صدا مى زدند. حضرت اود طفلى را كه به اين نام خوانده مى شد صدا ز و گفت: نام تو چيست؟
گفت: مات الدين [يعنى دين مرد].
اود پرسيد: چه كسى اين نام را بر تو گذاشته؟
گفت: مادرم.
داود نزد مادرش رفت و گفت: اسم فرزندت چيست؟
جواب داد: مات الدين.
فرمود: چه كسى اين اسم را براى او انتخاب كرده؟
گفت: پدرش.
پرسيد: چرا؟
زن گفت: پدر اين كودك در حالى كه من او را حامله بودم با رفقيش به سفر رفت، جماعت برگشتند ولى پدر ان كودك نيامد، چون جوياى حال او شدم گفتند: از دنيا رفت.
گفتم: اموالش چه شد؟
گفتند: مال و اموالى باقى نگذاشت.
پرسيم: آيا وصيتى كرد؟
گفتند: آرى، او گمان داشت كه حامله هستى، لذا وصيت كرد، چنانچه خدا فرزندى از عيالم به من داد، به او بگوييد كه نامش را چه دختر باشد و چه پسر «مات الدين» بگذار و من نام اين فرزند را بنا به وصيت پدرش مات الدين نهادم، داود از زن سئوال كرد: آيا رفقايش را كه با او همسفر بودند مى شناسى؟
زن گفت: آرى.
فرمود: مرده اند يا زنده؟
گفت: همه زنده هستند.
فرمود: مرا نزد آنان ببر. حضرت داود همراه زن نزدشان رفت و داود همه آنان را از خانه هايشان بيرون كشيد و چنين حكمى بين آنان جارى نمود، سپس مال و خون بها را گرفت و به همسر و فرزند مقتول داد.
آن گاه داودعليه‌السلام
به آن زن فرمود: از اين پس نام فرزندت را «عاش الدين» (دين زنده) بگذار و او را بدين نام بخوان.
- ورام بن ابى فراس در كتاب تنبيه الخواطر (معروف به مجموعه ورام) در حديث مرفوعى از امام صادقعليه‌السلام
روايت كرده كه داود پيغمبر به درگاه خدا عرض كرد: پروردگارا! همنشين مرا در بهشت به من معرفى كن، خدا تعالى نيز به او وحى كرد كه او متى، پدر يونس است.
داود از خداوند اجازه گرفت كه به ديدار او برود و خدا نيز اجازه داد پس به اتفاق سليمان فرزندش، به جايگاه متى آمدند و خانه او را كه خانه اى حصيرى بود پيدا كردند. چون سراغش را گرفتند، به آنان گفته شد كه او در بازار است. چون به بازار آمدند و پرسيدند، مردم گفتند كه او را بايد ميان خاركنان پيدا كنيد. چون به نزد خاركنان آمد، گروهى از مردم گفتند كه ما نيز در انتظار آمدن او هستيم و هم اكنون خواهد آمد.
داود و سليمان در آنجا به انتظار آمدن متى نشستند و ناگاه او را ديدند كه از دور مى آيد و پشته اى از هيزم بر سر دارد، مردم كه او را ديدند، برخاستند و پشته هيزم را از سر او بگرفتند. متى حمد خداى را به جاى آورد و سپس گفت: «كيست كه پاكى را به پاكى خريدارى كند؟» يكى برخاست و قيمتى براى آن پشته هيزم گزارد و خواست بخرد كه ديگرى جلو رفت و مقدارى بر آن مبلغ افزود تا سرانجام به يكى از آنان فروخت.
در اين هنگام داود و سليمان جلو رفتند و بر وى سلام كردند، «متى» گفت: «بياييد تا به خانه برويم» و مقدارى گندم خريد و به خانه آورد و آن را آرد كرد و سپس در ظرفى كه از تنه درخت خرما ساخته شده بود خمير كرد، آنگاه آتشى روشن كرد و آن خمير را در ظرفى نهاد و روى آتش گذاشت، سپس به نزد داود و سليمان آمد و به گفتگو با آن دو مشغول شد. وقتى خميرش پخته شد، نان را برداشت و در همان ظرف چوبى كه از تنه درخت خرما بود، گذاشت و وسط آن نان را باز كرد و مقدارى نمك روى آن ريخت، سپس ظرفى از آب نيز در كنار خود گذارد و لقمه اى از آن نان برگفت و چون به طرف دهان آورد، «بسم الله» گفت: و به دنبال آن گفت: «پروردگارا! كيست كه او را همانند من نعمت داده باشى؟ و همچون من مورد عنايت و رحمت خود قرارش داده باشى؟ چشم و گوش و بدنم را سالم كردى و نيرو به من دادى تا به سراغ خارى و درختى كه آن را غرس نكرده و آبياريش نكرده و رنج محافظت و نگهبانى آن را نكشيده بودم رفتم. آن گاه كسى را برايم فرستادى كه آن را از من خريدارى كند و من از پول آن گندمى كه خود نكاشته و زراعت نكرده بودم، آرد خريدارى نمودم و آتش را مسخر من كردى تا آن را پختم و به من اشتهايى دادى كه آن را بخورم و نيرو بگيرم تا فرمانبردارى و اطاعت تو را انجام دهم. اى خدا! سپاس و حمد، خاص توست... » اين سخنان را گفت و گريه كرد.
داود كه آن منظره را ديد رو به سليمان كرد و گفت: «اى فرزند! برخيز كه من هرگز بنده اى سپاس گزارتر براى خدا از اين مرد نديده ام »
.
- روزى خداوند به حضرت داود وحى كرد: «نزد خلاده دختر اوس برو و او را به بهشت مژده بده و به او بگو همنشين تو در بهشت است. »
داودعليه‌السلام
به اين دستور عمل كرد و به در خانه خلاده آمد و در خانه را كوبيد، خلاده پشت در آمد و همين كه در را باز كرد چشمش به داود افتاد، عرض كرد: آيا از طرف خدا درباره من چيزى نازل شده است كه براى ابلاغ خبر آن به اينجا آمده اى؟ داود گفت: آرى، خلاده گفت: خداوند چه چيزى به تو وحى كرده؟
داود گفت: خداوند به من وحى كرد و فرمود: تو همنشين من در بهشت هستى.
خلاده گفت: گويا مرا اشتباهى گرفته اى، او من نيستم بلكه همنام من است.
داود گفت: خير، او قطعا تو هستى.
خلاده گف: اى پيامبر خدا! به تو دروغ نمى گويم، سوگند به خدا من چيزى در خود نمى بينم كه چنين لياقتى يافته باشم و همنشين تو در بهشت شوم. داود فرمود: از امور باطنى خود اندكى با من صحبت كن تا بدانم كه چگونه است؟
خلاده گفت: اگر دردى بر من عارض گردد و هر ضرر و زيان و گرسنگى به من برسد، هرگونه باشد بر آن صبر مى كنم و از خدا رفع آن را نمى خواهم تا خودش برطرف سازد (پسندم آنچه را جانان پسندد) و جاى آن دردها و زيان ها، عوضى از خدا نمى خواهم بلكه شكر و سپاس آنها را به جا مى آورم.
داود راز مطلب را دريافت و به او فرمود:
تو به خاطر همين خصلت ها به آن مقام رسيده اى.
امام صادقعليه‌السلام
پس از نقل اين ماجرا فرمود: و اين همان دين خداست كه آن را براى شايستگان پسنديده است.
حضرت داودعليه‌السلام
در احاديث قدسى
- امام صادقعليه‌السلام
در حديثى فرمود: خداوند به داود وحى كرد: ميان من و خودت عالمى را كه شيفته دنيا است، قرار مده كه او تو را از طريق محبت من باز مى دارد، زير اينها راهزنان راه بندگان من هستند. كمترين كارى كه من با اين قبيل علما مى كنم اين است كه لذت مناجات خودم را از دل آنان بيرون مى كنم.
در حديثى ديگر امام صادقعليه‌السلام
فرمود: خداوند به داود وحى كرد: اى داود! به بندگان گنهكارم مژده بده و بندگان صديقم را بترسان.
داود عرض كرد: خداوندا! چگونه به گنهكاران مژده بدهم و بندگان صالحت را بترسانم؟
خداوند فرمود: به گنهكاران اين مژده را بده كه من توبه آنان را مى پذيرم و از گناهان آنان مى گذرم و صديقين را از اين جهت بترسان كه آنان به اعمال خود مغرور نشوند، زيرا گر من از بندگانم به طرف دقيق حساب بكشم همه هلاك مى گردند.
- امام صادقعليه‌السلام
نيز فرمود: خداوند به داود وحى كرد: بعضى از بندگانم هنگامى كه عمل خوبى را انجام دادند، بهشت من براى آنان مباح است.
داود عرض كرد: خداوندا! آن عمل خير چيست؟
خداوند فرمود: قلب بنده مؤمنم را شاد كند ولو با دادن يك عدد خرما.
حضرت داود عرض كرد: براى كسى كه تو را بشناسد حق است كه اميدش را از تو قطع نكند.
- شيخ صدوق (رحمه الله) در من لا يحضره الفقيه به اسناد خود روايت كرده كه در زمان داود پيغمبرعليه‌السلام
زنى بود كه مردى پيوسته متعرض او مى شد و از او كام مى خواست و زن نيز امتناع مى ورزيد و او به عنف او را مجبور مى كرد، تا اين كه خداوند بر دل زن انداخت كه به آن [نا] مرد بگويد: هيچ گاه تو نزد من نمى آيى مگر اين كه نزد عيال تو كسى ديگر باشد.
در اين هنگام مرد به خانه خود رفت و مردى را در كنار همسر خود ديد، او را نزد داودعليه‌السلام
آورد و شكايت كرده و گفت: «اى پيغمبر خدا! بلايى به سرم آمده كه بر سر احدى نيامده است».
داود پرسيد: آن چه بلايى است؟
مرد گفت: اين شخص را در كنار همسرم در خانه ام يافتم. خداوند متعال به داود وحى فرستاد كه به او بگو همان كه تو خود درباره ديگران كردى به سرت آمد.
- امام صادقعليه‌السلام
در حديثى ديگر مى فرمايد: حضرت داود در مناجات خود عرض كرد: خداوندا! حق را آنگونه كه در نزد خودت است به من نشان بده تا من روى همان حقيقت، ميان مردم حكم كنم.
خطاب رسيد: اى داود! تو طاقت چنين كارى را ندارى. بعد داود اصرار زيادى به خداوند كرد تا خداوند قدرت درك حقيقت را به وى عطا كرد.
فرداى آن روز شخصى آمد و كسى را همراه خود آورد و گفت: اين شخص مال مرا برده است.
خداوند به داود وحى فرمود: كه اين شخص مدعى، پدر آن ديگرى را كشته پس داود به آن دومى دستور داد كه به قصاص قتل پدرش او را بكشد و مالش را هم ببرد.
سپس امام صادقعليه‌السلام
فرمود: بنى اسرائيل از اين قضاوت داود تعجب كردند و با يكديگر سخن گفتند تا به گوش داود هم رسيد از اين رو داود از خداوند خواست اين تكليف را از وى بردارد.
خداوند به داود وحى كرد كه: فقط در ميان مردم با اتكا به دلايل و شواهد قضاوت كن، اگر دليل نبود آنان را موظف كن براى اثبات حقانيت خويش به نام من سوگند بخورند.
- در روايتى ديگر ازا مام صادقعليه‌السلام
آمده است: هنگامى كه داود در عرفات توقف كرد، مردم را نگريست و از كثرت تعداد آنان آگاه شد، به بالاى كوه عرفات رفت و شروع به دعا نمود. هنگامى كه مراسمش به پايان رسيد، جبرئيل نازل شد و گفت: اى داود! خداوند مى فرمايد: چرا بالاى كوه رفتى ومناجات كردى؟ ترسيدى كه من صداى تو را در پايين كوه نشنوم؟
سپس جبرئيل، داود را با خود به كنار رودخانه برد و با وى به داخل دريا فرو رفت و مسير چهل روز در صحرا را در دريا پيمودند. در آنجا صخره اى را كندند و از داخل آن كرمى بيرون آمد، آنگاه جبرئيل به داود گفت: اى داود! خداوند مى فرمايد: من صداى اين كرم را كه در ميان سنگ و در داخل دريا قرار گرفته مى شنوم. پس تو گمان كردى صداى كسى كه مرا بخواند به گوش من نمى رسد؟
- امام باقرعليه‌السلام
فرمود: در ميان قوم بنى اسرائيل، عابدى بود كه داود از اعمال عبادت او تعجب مى كرد.
خداوند به داود وحى فرمود: از اعمال اين عابد تعجب مكن، چون او رياكار و متظاهر است. مدتى گذشت، آن عابد از دنيا رفت، جمعى نزد داود آمدند و گفتند: آن عابد از دنيا رفته است. داود فرمود: جنازه اش را ببريد و به خاك بسپاريد.
اين موضوع موجب ناراحتى بنى اسرائيل شد، وقتى كه او را غسل دادند پنجاه نفر از بنى اسرائيل برايش نماز خواندند و شهادت دادند كه از او جز خير چيزى نمى دانند. سپس پنجاه نفر ديگر برخاستند و به خوبى او شهادت دادند و هنگام دفن هم پنجاه نفر شهادت دادند كه جز نيكى چيزى از او نديده اند.
خداوند به داود وحى فرمود: اى داود! چرا تو هم بر آن عابد مرده [به نيكى] شهادت ندادى؟
داود عرض كرد: خداوندا! با آن خبرى كه تو درباره اين مرد به من دادى [كه او رياكار بود] چگونه مى توانستم شهادت بدهم. خداوند فرمود: بلى، ولى چون عده اى از علما و متدينين بنى اسرائيل شهادت دادند كه جز خير چيزى از او نديده اند، پس من شهادت آنان را پذيرفتم و علم خود را درباره آن مرد بخشيدم.
- خداوند به داود وحى كرد: اى داود! به مظلوم از قول من بگو: تظلم تو را درباره كسى كه به تو ستم كرده قبول مى كنم، ولى اجراى آن را به واسطه عوامل زيادى كه تو نمى دانى به تأخیر مى اندازم و من حاكم ترين حكم كنندگان هستم. وقتى كه تو هم به كسى ستم مى كنى، او هم عليه تو بر من تظلمى كند. اين تظلم را با آن تظلم قبلى تو مقايسه مى كنم اگربراى تو در نزد من درجه اى از بهشت باشد به آن نمى رسى مگر به واسطه ستمى كه ديگرى بر تو مى كند، زيرا من بندگان خود را در مال و نفسشان امتحان نمى كنم. اى بسا من بنده اى را بيمار مى كنم، در نتيجه نماز و عبادت او كم مى شود ولى صداى آن كه مرا در حال غم و اندوه صدا مى كند، براى من دوست داشتنى تر از نماز نمازگزاران مى باشد. اى بسا بندگانى هستند كه مرا عبادت مى كنند و من آن نماز را به روى آنان مى زنم و در ميان خودم و صداى او حجابى قرار مى دهم تا صداى او را نشنوم.
اى داود! مى دانى اين شخص چه كسى است؟ اين شخص كسى است كه به حرم مؤمنان با نظر فسق نگاه مى كند. او كسى است كه اگر متصدى امرى باشد با ستم كردن مردم را مى زند.
اى داود! براى گناهت به من، مانند مادر فرزند مرده ناله و گريه كن. اگر كسانى را مى بينى كه با زبانشان مردم را مى خورند (يعن فريب مى دهند) من در روز قيامت زبان آنان را مانند سفره اى بسيار پهن باز مى كنم و اطراف زبان آنان را با سرپوش هاى آتشين مى پوشانم، بعد هم بر آنان ملامت كننده اى را مسلط مى كنم كه مى گويد: اى اهل جهنم! اين فلان كسان مسلط به وسيله زبان را بشناسيد. اينان چه بسيار در ركعات طولانى نماز شبشان از ترس گريه كرده اند، ولى در نزد من كوچك ترين ارزشى ندارند، زيرا من به قلب آنان نگاه كردم و فهميدم كه اگر از نماز فارغ شوند و يك زن زيبا را ببينند و آن زن خود را به آنان تسليم كند، قبول مى نمايند!
- احمد بن فهد حلى در كتاب عده الداعى گفته: از جمله چيزهايى كه خداوند به داود وحى كرده اين است كه: خداوند مى فرمايد: اى داود! من پنج چيز را در پنج چيز قرار داده ام ولى مردم مى خواهند آنان را از راه ديگر به دست آورند و قطعا به آن نمى رسند:
- علم را درگرسنگى و تلاش قرار دادم، ولى عده اى آن را با سيرى و راحتى مى خواهند و نمى توانند بيابند.
- بى نيازى را در قناعت قرار دادم، ولى آنان مى خواهند بى نيازى را در ثروت جستجو كنند كه به دست نخواهند آورد.
- رضايت و خشنودى خود را در غضب كردن مردم بر نفسشان قرار دادم و حال اين كه آنان خشنودى را در رضاى هواى نفس طلب مى نمايند، ولى آن را نمى يابند.
- راحتى را براى مردم در بهشت قرار دادم، ولى آنان مى خواهند در همين دنيا راحت باشند كه مسلما نخواهند شد.
- ابن فهد در كتاب «التحصين فى صفات العارفين» گفته: خداوند به حضرت داود وحى فرمود: اى داود! خود و اصحابت را از همه شهوات بر حذر بدار، زيرا دل هايى كه اسير شهوات دنيا باشند، عقلشان نمى تواند مرا درك كند.
- شيخ صدوق (رحمه الله) در كتاب توحيد از اصغ بن نباته و او از اميرالمؤمنينعليه‌السلام
نقل كرده كه حضرت فرمود: خداوند متعال به داود وحى فرمود: اى داود! تو اراده مى كنى و من هم اراده مى كنم، ولى فقط اراده من تحقق مى يابد، پس اگر تو تسليم اراده من شوى، من آنچه را كه تو اراده كرده اى به تو مى دهم و اگر تسليم اراده من نشوى تو را در آن چيزى كه اراده كرده اى دچار رنج و تعب مى كنم، با اين حال باز هم فقط اراده من تحقق مى يابد.
- شهيد ثانى (رحمه الله) در كتاب «مسكن الفواد» گفته است كه در اخبار داود آمده كه خداوند فرموده: اولياى من دل به دنيا نمى بندند زيرا علاقه به دنيا، شيرنى مناجات مرا از دلهاى آنان بيرون مى كند.
اى داود! من مى خواهم اولياى من روحانى باشند كه امور دنيا نتواند آنان را غمناك و متاءثر كند.
- شهيد ثانى (رحمه الله) ر كتاب «آداب» روايت كرده كه در زبور داود آمده: اى داود! به عقلا و بزرگان بنى اسرائيل بگو با مردم متقى و پرهيزكار، معاشرت و مجالست كنند؛ اگر مردم متقى را نيافتند با علما هم صحبت شوند و اگر آنان را هم نيافتند با عقلا هم صحبت شوند، زيرا تقوى و علم و عقل سه درجاتى هستند كه در يك نفر كمتر يافت مى شوند و اگر كسى باشد كه هيچ كدام از اين سه تا در او نباشد من او را هلاك مى سازم.
وفات حضرت داودعليه‌السلام
در تاريخ ابن اثير آمده است كه حضرت داود يكصد سال عمر كرد كه چهل سال آن را بر مردم حكومت و رهبرى نمود. او كنيزى داشت كه وقتى شب فرا مى رسيد همه درها را قفل مى كرد و كليدهاى آنان را نزد داود مى آورد. شبى داود، مردى را در خانه ديد، از او پرسيد: چه كسى تو را وارد خانه كرد؟
او گفت: من كسى هستم كه بدون اجازه پادشاهان بر آنان وارد مى شوم.
داود اين سخن را شنيد و گفت: آيا تو عزرائيل هستى؟ چرا پيغام نفرستادى تا من براى مرگ آماده شوم؟
عزرائيل گفت: من پيش از اين پيام هاى بسيارى براى تو فرستادم، پدرت، برادرت، همسايه و ساير آشناهايت كجا رفتند؟
داود فرمود: همه مردند.
عزرائيل گفت: آنان پيام رسان هاى من به سوى تو بودند كه تو نيز مى ميرى، همان گونه كه آنان مردند.
سپس عزرائيل جان داود را قبض كرد. او نوزده پسر داشت يكى از آنان، حضرت سليمان بود كه حكومت و مقام علم و نبوت داود را به ارث برد.
داستان اصحاب سبت
يكى از تعاليم حضرت موسى بن عمرانعليه‌السلام
اين بود كه در هفته يك روز را براى بنى اسرائيل تعطيل عمومى اعلام كرد و كسى حق نداشت در آن روز به كار و كسب اشتغال ورزد و همه بايد در آن روز به عبادت خداى تعال مشغول مى شدند.
اصحاب سبت در قرآن كريم
قرآن كريم درباره داستان اصحاب سبت [ياران روز شنبه] چنين مى فرمايد: «از قوم يهود درباره سرگذشت شهرى كه در كنار دريا قرار داشت سئوال كن، زمانى كه آنان در روزهاى شنبه از قانون پروردگار تجاوز مى كردند، آن هنگام كه ماهيان در روز شنبه در سطح آب آشكار مى شدند و در غير روز شنبه به سراغ آنان نمى آمدند.
ما اين چنين آنان را به چيزى كه در برابر آن مخالفت مى كردند آزمايش مى كرديم. به خاطر بياور هنگامى كه جمعى از آنان به جمع ديگرى گفتند:
چرا عده اى گنهكار را نصيحت مى كنيد كه خداوند سرانجام آنان را هلاك خواهد كرد و يا به عذابى دردناك كيفر خواهد داد. آنان در پاسخ گفتند: ما به خاطر اين نهى از منكر مى كنيم كه وظيفه خود را در پيشگاه پروردگارتان انجام داده و در برابر او مسئوليتى نداشته باشيم، به علاوه شايد سخنان ما در دل آنان مؤ ثر افتد و دست از طغيان و سركشى بردارند. اما هنگامى كه فرمان خدا را به دست فراموشى سپردند، آنان را كه از گناه نهى مى كردند رهايى بخشيديم، ولى ستمكاران را به كيفر سختى به خاطر فسق و گناهشان مبتلا ساختيم، هنگامى كه در برابر آنچه از آن نهى شده بودند؛ سركشى كردند، به آنان گفتيم به شكل ميمون هاى طرد شده درآييد».
روز شنبه و نافرمانى بنى اسرائيل
در كتب تاريخى آمده است، روزى را كه موسى جهت اين كار اختصاص داده بود، نخست روز جمعه بود وليكن بنى اسرائيل، مايل بودند روز عبادتشان روزى باشد كه خداوند (به گمان آنان) فراغتش بيشتر باشد و آن روز، روز شنبه است كه كسى جز ايشان عبادت ندارد، چون خودشان شنبه را براى اين كار اختيار كردند، خدا هم همان روز را اختيار كرد و موسى هر هفته در روز شنبه به پند و اندرز ايشان مى پرداخت.
سال ها گذشت و بنى اسرائيل بر حسب عادت روز شنبه را محترم مى شمردند و به عبادت مى پرداختند و يا اطاعتى مى كردند كه موجب تقرب به خدا باشد. اين سنت در نسل هاى بعدى هم جريان داشت. تا اينكه در زمان حضرت داودعليه‌السلام
در يكى از روستاهايى كه در كنار درياى احمر قرار داشت و آن را «ايله» مى گفتند، طايفه اى از بنى اسائيل در آنجا زندگى مى كردند و بر حسب سنت آبا و اجدادشان روزهاى شنبه را تعطيل كرده و به عبادت مى پرداختند و از همه كارهاى دنيا از شكار ماهى و يا تجارت و يا صنعت دست مى كشيدند.
در نزديكى اين روستا، كنار دريا دو سنگ سفيد قرار داشت كه بيشتر در شب و روز شنبه ماهيان بسيارى پيرامون آن دو سنگ جمع مى شدند، چون از شر صيادان ايمن بودند.
اما بنى اسرائيل جراءت اين كه براى صيد ماهى دست درازى كنند، نداشتند چون روز شنبه بود كه بايد عبادت مى كردند و صيد ماهى و هر كار ديگر دنيايى در آن روز حرام بود. هنگامى كه شب يكشنبه مى شد، ماهيان از آن گودال ها به دريا و در عمق هاى بيشتر مى رفتند و مردم نيز در روزهايى كه مجاز به صيد ماهى بودند دستشان به آنان نمى رسيد.
از اين رو بنى اسرائيل براى چاره جوى گرد هم جمع شدند و به مشورت پرداختند. يكى گفت كه آخر چه جهتى دارد ما اين همه ماهى را در روزى كه كنار دريا مى آيند ترك گفته و روزهاى بعد كه در عمق هاى بيشتر پنهان مى شوند سراغ آنان برويم و از صبح تا شب تلاش كنيم براى اين كه آيا يك ماهى صيد بكنيم يا نكنيم؟ مگر عقلمان را از دست داده ايم، آخر چه اشتباهى است كه ما مى كنيم؟ پس روش عاقلانه اين است كه ما روز شنبه به صيد بپردازم و هر چه مى خواهيم ماهى صيد كنيم. در پى اين تصميم عده اى از دنياپرستان بنى اسرائيل نقشه اى كشيدند و نهرها و رودهايى از دريا به طرف روستا حفر كردند و در روز شنبه كه ماهى ها به آنجا مى آمدند وارد اين نهرها مى شدند سپس افراد سودجو و دنياپرستان معصيت كار به هنگام پايان روز، راه بازگشت ماهى ها را مسدود مى كردند و سپس روز بعد به صيد مى پرداختند. بدين ترتيب بدون تحمل رنج و سختى، و با نافرمانى پروردگار، صيد فراوانى به دست مى آورند و به منافع دنيوى خود دست مى يافتند.
وقتى افراد متقى و پرهيزكار آن روستا، از اين عمل دنيا پرستان آگاه شدند، نزد آنان رفتند و به پند و نصيحت و اعلام خطر به آنان پرداختند، ولى گفتار پرهيزكاران در روح سركش آنان هيچ تاءثيرى نگذاشت.
سپس براى ترك اين رفتار ناپسند دست به اعتراض وسيع ترى زدند و هشدار دادند كه اگر دست از اين كارشان برندارند آنان را از روستا اخراج مى كنند.
دنياپرستان به پرهيزكاران گفتند: ما و شما در منافع و منابع اين روستا شريك هستيم؛ شما نمى توانيد ما را از اين سرزمين بيرون كنيد و آن را به انحصار خود درآوريد زيرا اين سرزمين، وطن و محل رزق و روزى ماست ما نمى توانيم اين روستا را ترك كنيم. اگر بر جدايى ما اصرار داريد پس بياييد اين روستا را به دو قسم تقسيم كنيم و ديوارى بين آن بنا كنيم تا هر گروه بنا بر ميل خويش عمل و زندگى كند.
پرهيزكاران پذيرفتند كه روستا را تقسيم كنند و متمردين را از خود جدا سازند؛ با تفكيك دهكده، هرگروه به كار خود مشغول شدند.
گنهكاران به لهب و لعب و صيد بى رويه پرداختند و گروه پرهيزكاران همچنان به منع گنهكاران و بيم آنان از عذاب ادامه دادند، ولى چون پند ناصحان در آنان اثرى نكرد، دست از نصيحت برداشتند. معصيت كاران به خوش گذرانى و فساد ادامه دادند و مال و اموالشان فزونى يافت و در سركشى و تمرد افراط كردند، تا اين كه داود پيغمبر از اعمال آنان به تنگ آمد و از خداوند براى آنان در خواست عذاب كرد. خداوند قهار دعاى او را اجابت كرد و روستاى آنان را به زلزله شديدى گرفتار كرد. پرهيزكاران از وحشت از خانه هاى خود خارج و گنهكاران گرفتار عذاب شدند و وعده خداوند عملى شد و آنان را به كيفر اعمالشان گرفتار ساخت.
اصحاب سبت در روايات
على بن طاووس مى گويد: در روايتى خواندم كه اهالى «ايله» سه گروه بودند: يك گروهى كسانى كه نافرمانى كردند، گروه ديگر كسانى كه خداوند را اطاعت كردند سومين گروهى كسانى بودند كه باگنه كاران ممشاات به خرج مى دادند و نسبت به آنان به نرمى برخورد مى كردند. خداوند گروه مؤمنان را نجات بخشيد و كسانى را كه در برابر گناه نرمش نشان دادند تبديل به مورچگان نمود و گروه سوم را مسخ نمود و به صورت ميمون در آورد، شايد دليل مورچه شدن آنان اين باشد كه ايشان عظمت و قدرت خداوند را حقير و كوچك شمردند.
درروايتى از امام سجادعليه‌السلام
در توضيح آيه شريفه اى كه مربوط به اصحاب سبت بود [بقره / ۶۵] آمده كه حضرت فرمودند: «قوم ايله كه در كنار دريا زندگى مى كردند بعد از آن كه از صيد در روز شنبه منع گشتند، دست به حيله اى زدند و آبراه هايى متعدد از كنار دريا تا ميان استخرهاى خانه خويش حفر كردند، ماهيانى كه مطمئن بودند روز شنبه در دام صيادان گرفتار نمى شوند، داخل آن آبراه ها مى شدند ولى بعد از مدتى خود را در ميان آب گيرها و استخرها اسير مى يافتند، سپس در روز يكشنبه ماهيان را از آن جمع مى كردند و از هشتاد و چندين هزار جمعيت ايله حدود هفتاد هزار نفر حيله هايى از اين قبيل را به كار مى بستند تا آن كه تبديل به ميمون شدند؛ آنان سه روز به همين صورت به سر بردند. گفته مى شود از بعضى كه سئوال مى شد آيا تو فلان كس هستى؟ در حالى كه اشك در چشمانش حلقه زده بود با سر اشاره مى كرد كه آرى، من خودم هستم. بعد از سه روز باد و بارانى سخت همه آنان را به درون دريا ريخت و كسى از آن گروه بر روى خشكى باقى نماند و اگر هم تعدادى مشابه آنان در روى زمين پيدا شود، مسلما از نسل آنان نخواهد بود.
سپس امام سجادعليه‌السلام
در ادامه فرمودند: اگر حال كسانى كه تنها به خاطر صيد در روز شنبه دچار مسخ و تغيير شكل شدند اين گونه باشد، پس چه بگويم درباره كسانى كه فرزندان رسول خدا را به شهادت رساندند و حريمشان را مورد تجاوز قرار دادند. درست است كه خداوند اين گروه را در دنيا مسخ نفرمود ولى عذاب آخرت برايشان به مراتب سخت تر از دگرگونى شكل است. اگر حرمت شكنان روز شنبه، خدا را به مقام محمد و آل محمد (عليهم‌السلام
) قسم مى دادند، البته پروردگار، آنان را در پناه خويش مى گرفت ولى بارى تعالى نخواست كه اين گروه از يهوديان به چنين توفيقى دست پيدا كنند؛ چرا كه در لوح محفوظ الهى سرنوشتى ديگر براى آنان رقم زده شده بود.
0%
نویسنده: سید جواد رضوی
