فصل چهارم : فايده خيرات براى اموات در عالم برزخ
اعمال نيك و بدى كه از انسان بعنوان يادگار مى ماند تا هنگامى كه ديگران از آن بهره مى برند عامل نيز در ثواب و عقاب با آنان شريك است ؛ مثلا اگر انسان در طول حيات خود بانى ساختن مسجد، مدرسه ، حسينيه ، بيمارستان ، آسايشگاه ، آب انبار، پل و راه شده و يا هر عمل خير ديگرى انجام دهد، و يا عامل ايجاد فاحشه خانه ، قمار خانه ، ميكده باشد و هر عمل شر و زشت ديگرى انجام دهد تا زمانى كه آن بنا برجاست و مردم از آن بهره مى گيرند، خداوند سازنده آنرا نيز در ثواب و يا عقاب اعمال ديگرانى كه در آن مكان عمل خير و يا شرعى انجام مى دهند شريك مى گرداند، گرچه او مرده باشد.
ما چون در صدد بيان نتايج «باقيات الصالحات» در عالم برزخ هستيم به نقل رواياتى كه در اين مورد از ائمه معصومين رسيده مى پردازيم :
١- مرحوم صدوقرحمه‌الله
از حضرت صادقعليه‌السلام
آورده است :
قالعليه‌السلام
: سته يلحقن المؤ من بعد وفاته : ولد يستغفر له ، مصحف يخلفه ، غرس يغرسه ، صدقه ماء يجريه ، وقليب يحفره ، و سنه يؤ خذ بها من بعده
حضرت صادقعليه‌السلام
فرمودند: شش عمل از مؤ من به يادگار مى ماند و او از ثواب آن بهره مند مى شود: يكى فرزند صالحى كه براى او استغفار كند، دوم : كتابى كه از خود به يادگار بگذارد: سوم : درختى كه بنشاند، چهارم : جوى آبى كه جارى كند، پنجم : چاهى كه حفر كند و ديگران از آن بهره بردارى كنند، و ششم : روش خيرى كه از خود بگذارد و مورد استفاده ديگران شود.
٢- مرحوم شيخ حر عاملى در كتاب وسائل الشيعه به نقل از ابن عمار آورده است كه :
... قال : قلت لابى عبداللهعليه‌السلام
ما يلحق الرجل بعد موته ؟ فقال : سنه سنها يعمل بها بعد موته ، فيكون له مثل اجر من يعمل بها من غير ان ينقص من اجورهم شى ء، والصدقه الجاريه تجرى من بعده ، والولد الطيب يدعو لوالديه بعد موتهما...
گفت : از حضرت صادقعليه‌السلام
پرسيدم : بعد از مرگ چه چيزهائى به انسان مى رسد؟ فرمود: يكى روش نيكى كه از خود بجاى گذاشته باشد و بعد از او ديگران به آن عمل كنند بدون اينكه از ثواب عاملين كم شود به همان مقدار هم به آن ميت مى دهند، دوم صدقه جاريه اى كه از انسان به جا مانده باشد، و سوم فرزند صالحى كه بعد از پدر و مادر براى آنها دعا كند.
٣- مرحوم مجلسى به نقل از امالى شيخ طوسى از مرحوم مفيدرحمه‌الله
آورده است كه :
... قال : قال ابو عبداللهعليه‌السلام
خير ما يخلفه الرجل بعده ثلاثه : ولدبار يستغفر له ، وسنه خير يقتدى به فيها، وصدقه تجرى من بعده
گفت : حضرت صادقعليه‌السلام
فرموده اند: بهترين چيزى كه مى تواند بعد از مرگ جانشين انسان شود سه چيز است : يكى فرزند صالحى كه براى او طلب مغفرت كند، دوم روش نيكى كه از او بجاى ماند و ديگران در آن به او اقتداء كنند، و سوم قنات يا چشمه اى جارى كند كه بعد از او مورد استفاده عموم قرار گيرد.
٤- باز مرحوم مجلسى در بحار به نقل از امالى شيخ صدوق آورده است :
عن ابراهيم بن محمد، عن الصادقعليه‌السلام
، عن آبائهعليهم‌السلام
، قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
: مر عيسى بن مريمعليه‌السلام
بقبر يعذب صاحبه ، ثم مربه من قابل فاذا هو ليس يعذب ، فقال : يا رب مررت بهذا القبر عام الاول فكان صاحبه يعذب ، ثم مررت به العام فاذا هو ليس يعذب ؟ فاوحى الله عزوجل اليه : يا روح الله انه ادرك له ولد صالح فاصلح طريقا و آوى يتيما فغفرت له بما عمل ابنه
حضرت صادقعليه‌السلام
فرمود:
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
فرموده اند: حضرت عيسى بن مريمعليه‌السلام
به قبرى عبور كرد و صاحب آنرا در عذاب خداوند معذب ديد، سال بعد كه مجددا عبورش به آن قبر افتاد صاحب آن قبر را آزاد از عذاب خدا ديد، از روى تعجب گفت : خدايا صاحب اين قبر سال گذشته در عذاب تو بود چرا امسال عذاب از او برداشته شده ؟ خطاب آمد: اى روح خدا، او پسرى داشت كه امسال به تكليف الهى رسيده ، او براى مردم راهى را ساخته و يتيمى را پناه داده است ، ما نيز بپاس عمل صالح او پدر را بخشيديم
در احاديثى كه از نظرتان گذشت به چيزهائى از قبيل : «فرزند صالح ، كتابى كه براى رفع احتياجات مادى و يا معنوى مردم نوشته شود، كاشتن درخت ، كندن چاه ، جارى كردن جوى آب ، ساختن راه ، پناه دادن يتيم ، گذاشتن سنت خوبى كه مردم هم به آن اقتداء كنند» ، باقيات الصالحات گفته شده و در مقابل در احاديث ديگرى كه از نظر خواهد گذشته به چيزهائى از قبيل : ذكر و تسبيح ، باقيات الصالحات گفته اند. براى نمونه به دو حديث از اين احاديث اشاره مى شود:
١ - مرحوم شيخ حر عاملى در كتاب وسائل الشيعه به نقل از ضريس كناسى آورده است :
... عن ضريس الكناسى ، عن ابى جعفرعليه‌السلام
فى حديث ان رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
قال لرجل : اذا اصبحت وامسيت فقل : «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله والله اكبر» فان لك (ان قلته) بكل تسبيحه عشر شجرات فى الجنه من انواع الفاكهه ، وهن الباقيات الصالحات
حضرت امام باقرعليه‌السلام
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
نقل فرمودند كه آن حضرت به مردى فرمود: اگر هنگام شب و هنگام صبح بگوئى : «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر» خداوند در مقابل هر تسبيحى كه بگوئى ده درخت ميوه از انواع ميوه هاى بهشتى براى تو قرار مى دهد. وسپس فرمودند: اين تسبيحات «باقيات الصالحات» است
٢ - و در همان كتاب به نقل از عبدالله بن حماد آورده است :
... عن ابى بصير، عن ابى عبداللهعليه‌السلام
قال : قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
: اكثروا من قول : «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر» فانهن ياءتين يوم القيامه لهن مقدمات و مؤ خرات و معقبات ، وهن الباقيات الصالحات
ابوبصير از حضرت صادقعليه‌السلام
به نقل از حضرت خاتم الانبياءصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
گفت : ذكر «سبحان الله والحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر» را زياد بخوانيد چون اينها «باقيات الصالحات» است
در دو حديث فوق به ذكر تسبيحات ، «باقيات الصالحات» گفته شده ، و از اين تعبيرات استفاده مى شود «باقيات الصالحات» دامنه وسيعى دارد و مى توان به هر كارى كه موجب شود ثمرات بهشتى و سعادت اخروى را عايد انسان كند «باقيات الصالحات» گفت و در حقيقت ، هر حركت خدا پسندانه اى كه از انسان سر بزند و از روى اراده و اختيار باشد، آن حركت و آن عمل باقيات الصالحات است
ممكن است فردى مسجد، بيمارستان و جاده اى را هم بسازد و قناتى را نيز جارى نمايد ولى چون قصدش خدا نبوده «باقيات الصالحات» محسوب نشود؛ مثلا خواسته اند قطعه زمينى را از وى بگيرند و براى احداث چند واحد مسكونى در اختيار چند نفر بى بضاعت قرار دهند، او براى اين كه آن زمين را از دست ندهد به دروغ آنرا موقوفه براى مسجد اعلام مى كند و بعد براى اين كه دروغگو معرفى نشود پولهائى را با اكراه و اجبار خرج آن مى كند و زمين را به صورت مسجد در مى آورد. گرچه اين كار به حسب ظاهر كار خيرى است ، ولى چون از ابتداء امر براى خشنودى خداوند نبوده و يا مثلا براى اين كه نامش بر زبانها بيفتد بيمارستانى بسازد يا قناتى جارى كند و... اينها چون براى رضاى خدا و خدمت به خلق خدا نيست «باقيات الصالحات» نيست در اين مورد سخن فراوان است ولى به همين مقدار بسنده مى كنيم به اين اميد كه اگر پند پذير باشيم از همين دو سه مورد پند گيريم و كارهاى خويش را رنگ باقيات الصالحات بدهيم
از بحث در معناى «باقيات الصالحات» و احاديثى كه در اين مورد ذكر كرديم معلوم شد كليه صدقات جارى انسان پس از مرگ براى صاحب آن مفيد است و اثرات و نتايج آن در عالم برزخ نصيب انسان مى شود، اگر چه نتايج كلى آن مخصوص عالم قيامت است
0%
نویسنده: محمد مظاهرى
