شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

١١. ابتلا به نقمت ها:

عن علىعليه‌السلام : حلول النقم فى قطيعة الرحم(٣٤٦)؛

علىعليه‌السلام فرمود: پيش آمدن عقوبت ها در بريدن از خويشان است

١٢. ابتلا به عقوبت آن در دنيا:

در باب جوامع مناهى پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله به نقل از يكى از اوصياى حضرت مسيحعليه‌السلام قطع رحم را از جمله گناهانى برشمرده كه دنياى انسان ها را به جهنم تبديل مى كند.(٣٤٧)

١٣. ابتلا به سيه روزى و ظلمت :

عن اءبى عبداللهعليه‌السلام قال : الذنوب التى ترد الدعاء و تظلم الهواء عقوق الوالدين(٣٤٨)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: عاق والدين شدن از جمله گناهانى است كه مانع اجابت دعا و موجب تاريكى هوا مى شود.

١٤. قحطى و خشكسالى :

در خالى شدن شهرها (تخلى الديار) كه در برخى از روايات بدان اشاره شد، دو احتمال داده شده است

الف) فنا و نابودى ؛ ب) قحطى و خشكسالى كه موجب مهاجرت ايشان مى گردد.

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله مى فرمايد:

... ان قطيعة الرحم و اليمين الكاذبة لتذران الديار بلاقع من اءهلها...(٣٤٩)؛

قطع رحم و قسم دروغ ، سرزمين ها را از سكنه خالى مى سازد...

١٥. ويرانى بلاد:

قال الصادقعليه‌السلام : نعوذ بالله من الذنوب التى تعجل الفناء، و تقرب الآجال ، و تخلى الديار، و هى قطيعة الرحم و العقوق و ترك البر(٣٥٠)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: پناه مى بريم به خدا از گناهانى كه مايه تسريع در نابودى است و مرگ را نزديك مى سازد و خانه ها را از سكنه خالى مى كند و آن گناهان عبارتند از: قطع رحم و آزردن پدر و مادر و كنار گذاشتن نيكى ها.

١٦. از دست دادن ايمان مذهبى :

قال علىعليه‌السلام : ما آمن بالله من قطع رحمه(٣٥١)؛

علىعليه‌السلام فرمود: به خدا ايمان نياورده كسى كه قطع رحم مى كند (با ايمان خود را بدين وسيله از دست مى دهد)

١٧. بى اثر شدن اعمال نيك :

قال اءبوذر رضى الله عنه : سمعت رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله يقول : حافتا الصراط يوم القيامة الرحم و الاءمانة ، فاذا مر الوصول للرحم المودى للاءمانة نفذ الى الجنة ، و اذا مر الخائن للاءمانة القطوع للرحم لم ينفعه معهما عمل و تكفاء به الصراط فى النار(٣٥٢)؛

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: در قيامت رحم و امانت پل صراط را احاطه مى كنند. هنگامى كه صله رحم كننده و امانت دار از آن عبور كنند، وارد بهشت مى شوند و زمانى كه قاطع رحم و خيانت كننده به امانت از آن گذر كنند، به آتش افكنده مى شوند، زيرا با اين دو گناه ، هيچ عملى به حال ايشان سودمند نخواهد بود.

١٨. اجابت نشدن دعوات :

عن اءبى عبداللهعليه‌السلام قال : ...الذنوب التى تعجل الفناء قطيعة الرحم ، و التى ترد الدعاء و تظلم الهواء عقوق الوالدين(٣٥٣)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: گناهانى كه نابودى (فرد يا جامعه) را تسريع مى كنند، قطع رحم است و گناهانى كه مانع اجابت دعاها مى شوند و هوا را تيره و تار مى گردانند، عاق والدين شدن است

١٩. تنزل يافتن شاءن و مرتبه :

قال علىعليه‌السلام : من جفا اءهل رحمه فقد شان كرمه(٣٥٤)؛

علىعليه‌السلام فرمود: هر كس به جا نياورد صله اهل خويش را پس به تحقيق كه خود را زشت و عيبناك كرده است (يا شرف و بزرگى و جود و كرم خويش را ضايع كرده است)

٢٠. ابتلا به حزن و اندوه :

... و قطيعة الرحم تورث الهم(٣٥٥)؛

قطع رحم ، حزن و اندوه را به دنبال دارد.

٢١. محروميت از حمايت خويشان :

عن علىعليه‌السلام : ليس لقاطع رحم قريب(٣٥٦)؛

حضرت علىعليه‌السلام فرمود: كسى كه با ارحام خود قطع كند، دوست و نزديكى براى او نخواهد ماند.

٢٢. از دست دادن مقبوليت اجتماعى :

عن علىعليه‌السلام : من ذا الذى يثق بك اذا غدرت بذوى رحمك(٣٥٧)؛

حضرت علىعليه‌السلام فرمود: چه كسى به تو اعتماد و اطمينان خواهد كرد، هنگامى كه تو با رحم خود حيله و تزوير كنى

٢٣. مغلوب دشمنان شدن :

... لاراحة لقاطع القرابة ، و اذا اختلف القوم اءمكنوا عدوهم منهم(٣٥٨)؛

قطع كننده رحم از آسايش و راحتى بهره اى نخواهد داشت و به هنگام وقوع اختلاف و نزاع ، دشمنان بر او چيره خواهند شد.

٢٤. از ميان رفتن آسايش و راحتى :

... لاراحة لقاطع القرابة(٣٥٩)؛

قطع كننده رحم از آسايش و راحتى بهره اى نخواهد داشت

٢٥. محروميت از ورود به بهشت :

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله : ثلاثة لايدخلون الجنة ، مدمن الخمر و مدمن سحر و قاطع رحم(٣٦٠)؛

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: سه گروهند كه هرگز داخل بهشت نمى شوند: شرابخوار؛ ايمان آورنده به سحر و جادو؛ قاطع رحم

٢٦. محروميت از نعمت هاى بهشتى :

قال اءبو عبداللهعليه‌السلام : ...ان الله خلق الجنة فطيبها و طيب ريحها، و ان ريحها ليوجد من مسيرة اءلفى عام ، و لايجد عاق و لاقاطع رحم(٣٦١)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند بهشت را آفريد و آن را نيكو و بوى آن را معطر گردانيد و بوى بهشت از فاصله دو هزار سال به مشام مى رسد و اما از اين بوى معطر، قاطع رحم و كسى كه مورد عاق والدين واقع شده باشد، محروم خواهند بود.

٢٧. مشمول لعن حق تعالى شدن :

قال على بن الحسينعليه‌السلام : ...اياك و مصاحبة القاطع لرحمه ؛ فانى وجدته ملعونا فى كتاب الله عزوجل فى ثلاثة مواضع(٣٦٢)؛

امام سجادعليه‌السلام فرمود: بپرهيز از دوستى و مصاحبت با كسانى كه قطع رحم كرده اند، زيرا اين افراد در سه موضع از قرآن كريم ، مورد لعن خداوند واقع شده اند.

قال اءبو عبداللهعليه‌السلام : ملعون ملعون من ضرب والده اءو والدتة ، ملعون ملعون من عق والديه ، ملعون ملعون قاطع رحم(٣٦٣)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: ملعون كسى است كه پدر و مادر خود را كتك زند، ملعون كسى است كه به عاق والدين مبتلا شود و ملعون كسى است كه قطع رحم كند.

٢٨. مشمول لعن و نفرين جميع رسولان و ملائكه مقرب شدن :

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله در ضمن مواعظ خويش از كسانى ياد مى كند كه مشمول لعن و نفرين رسولان و ملائكه مقرب خداوندند و اينها كسانى هستند كه :

... يظهرون الحرص الفاحش ، والحسد الظاهر، و يقطعون الاءرحام و يزهدون فى الخير. قال الله تعالى(٣٦٤)؛

... حرص و ولع شديد مى ورزند، حسد را نمايان مى سازند، ارحام را قطع مى كنند و از انجام دادن اعمال نيك سرپيچى مى كنند (حضرت سپس به آيه ٢٥ سوره رعد استناد مى كند)

٢٩. مبغوض شدن در درگاه حق :

ويروى اءن رجلا جاء الى رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله فقال :...فاءى الاءعمال اءبغض الى الله ؟ قال : الشرك بالله ، قال : ثم ماذا؟ قال : قطيعة الرحم ، قال : ثم ماذا؟ قال : الاءمر بالمنكر و النهى عن المعروف(٣٦٥)؛

كسى از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله پرسيد: مبغوض ترين اعمال نزد خداوند كدام است ؟ حضرتصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: شرك به خدا. او مى پرسد: بعد از شرك چه عملى مبغوض است حضرت مى فرمايد: قطع رحم و در مرتبه سوم مى فرمايد: مبغوض ترين عمل ، امر به منكرات و نهى از امور نيك و پسنديده است

٣٠. محروم شدن از رحمت حق تعالى :

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله : ...و من ضيع اءهله و قطع رحمه حرمه الله حسن الجزاء يوم يجزى المحسنين ، و ضيعه ، و من ضيعه الله فى الآخرة فهو يرد مع الهالكين حتى ياءتى بالمخرج و لما يات به(٣٦٦)؛

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: كسى كه خاندان خود را ضايع كرده و با ارحامش قطع رابطه كند، خداوند در روز قيامت ، او را از جزاى نيك محروم خواهد كرد و كسى كه خدا او را در روز قيامت ضايع كند، به درستى كه جزء هلاك شدگان خواهد بود، مگر اين كه براى او شافعى باشد و چنين شافعى نيز براى او يافت نمى شود.

در روايت ديگر مى فرمايد:

... من قطع فيه رحمه قطع الله عنه رحمته يوم يلقاه(٣٦٧)؛

كسى كه رحم خود را قطع كند، خداوند رحمت خود را در روز قيامت از او قطع خواهد كرد.

٣١. خسران در دنيا و آخرت :

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله در ذيل روايتى درباره آثار قطع رحم و خيانت در امانت مى فرمايد:

لم ينفعه معهما عمل و تكفاء به الصراط فى النار(٣٦٨)؛

با قطع رحم و خيانت در امانت ، هيچ عملى به حال انسان سودمند نيست و پل صراط، او را به آتش جهنم در خواهد افكند.

٣٢. نزول بلايا:

عن اءبى عبداللهعليه‌السلام قال : قلت له : ان اخوتى و بنى عمى قد ضيقوا على الدار، واءلجاونى منها الى بيت ، ولو تكلمت اءخذت ما فى اءيديهم ، قال : فقال لى ، اصبر فان الله سيجعل لك فرجا، قال : فانصرفت و وقع الوباء فى سنه احدى و ثلاثين ومائه فماتوا والله كلهم ، فما بقى منهم اءحد.

قال : فخر جت فلما دخلت عليه قال : ما حال اءهل بيتك ؟ قال : قد ماتوا والله كلهم ، فما بقى منهم اءحد، فقال : هو بما صنعوا بك ، و بعقوقهم اياك ، و قطع رحمهم بتروا، اءتحب اءنهم بقوا و اءنهم ضيقوا عليك ؟ قال : قلت : اى والله(٣٦٩)؛

راوى مى گويد: به امام صادقعليه‌السلام عرض كردم برادران و عموزادگان من خانه را بر من تنگ كرده و مرا به خروج از آن مجبور ساختند و اگر مى خواستم مى توانستم از ايشان شكايت كرده و حقم را از آنان بستانم

حضرت فرمود: صبر كن ، شايد خداوند گره از كار تو باز كند و راه علاجى در پيش پايت بنهد. راوى مى گويد: از پيش حضرت رفتم تا اين كه در سال ١٣١ ه بر اثر شيوع بيمارى و با همه آنها، آرى قسم به خدا همه آنها به مرگ گرفتار شدند و احدى از ايشان باقى نماند. پس از اين ماجرا به ديدار حضرت رفتم امامعليه‌السلام از احوال بستگانم جويا شد. من به حضرت عرض ‍ كردم : قسم به خدا كه همه ايشان از دنيا رفتند و كسى از ايشان باقى نمانده است حضرت فرمود: اين نتيجه اعمالى بود كه در حق تو مرتكب شدند و خود را به عاق تو گرفتار ساختند و با تو قطع رحم كردند. حضرت سپس به من فرمود: آيا دوست مى داشتى ايشان زنده باشند و بر تو سخت گيرند؟ به حضرت عرض كردم : آرى قسم به خدا.

٣٣. ابتلاى سريع به عقوبت در دنيا و آخرت :

عن اءبى عبداللهعليه‌السلام اءنه قال : ما من ذنب اءجدر اءن يعجل الله لصاحبه العقوبة فى الدنيا مع ما يدخر له فى الآخرة من البغى و قطيعة الرحم ، ان الباطل كان زهوقا(٣٧٠)؛

از امام صادقعليه‌السلام روايت شده كه فرمود: هيچ گناهى نيست كه همچون ظلم و قطع رحم ، عقوبت آن در دنيا و آخرت سزاوارتر تسريع باشد، زيرا باطل رفتنى است

٣٤. منع از نزول ملائكه رحمت :

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله : ان الملائكة لاتنزل على قوم فيهم قاطع رحم(٣٧١)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: فرشتگان رحمت بر قومى كه در ميان ايشان قاطع رحم وجود داشته باشد، نازل نمى شوند.

توصيف بر به والدين

نظر به شان و منزلت پدر و مادر و اولويت و تقدم حقوق آنها، علاوه بر خطابات عام ، به طور اختصاصى به لزوم و وجوب بر و دورى و اجتناب از عاق ايشان ، توصيه هاى موكدى در آيات و روايات وارد شده است برخى از علماى اخلاق ، فلسفه تاءكيد بيش از حد اسلام بر حقوق والدين ، خصوصا مادر و لزوم رعايت آن در هر شرايط ممكن از سوى فرزندان را ضعف پايگاه طبيعى و روانى اين تعلق و در نتيجه حساسيت و ضربه پذيرى آن از يك سو، سنگينى مسؤوليت و مشقت آن خصوصا در دوران پيرى و سالخوردگى والدين از سوى ديگر و بالاخره اهميت و اعتبار بسيار با توجه به آثار و پيامدهاى متنوع آن در نظام اجتماعى مى دانند. در مقابل ، پدر و مادر به علت كشش پر جاذبه فطرى به فرزندان و رغبت و تمايل شديد طبيعى به حمايت و سرپرستى و رفع نيازها و تاءمين مصالح آنها، چندان مورد توصيه و سفارش نشده اند.

در اين بخش نيز تحت چهار عنوان توصيف بر به والدين و آثار بر به والدين و توصيف عاق والدين و آثار عاق والدين ، روايات مربوط ذكر شده اند.

١. حق آنها مشتق از حق خداست :

قال الصادقعليه‌السلام : ان حق الوالدين مشتق من حق الله تعالى اذا كانا على منهاج الدين و السنة و لايكونان يمنعان الولد من طاعة الله الى معصيته(٣٧٢)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: حق والدين مشتق از حق خداست ، البته تا زمانى كه معتقد به دين خود و سنت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله باشند و فرزند خود را از طاعت الهى باز ندارند و به معصيت و برنينگيزند...

٢. طاعت خدا و نشانه معرفت به اوست :

قال الصادقعليه‌السلام : بر الوالدين من حسن معرفة العبد بالله(٣٧٣)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: نيكى به پدر و مادر نشانه معرفت شايسته بنده به خداوند تعالى است

قال النبىصلى‌الله‌عليه‌وآله : ...فان صلتهما طاعة الله(٣٧٤)؛

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: ...به درستى كه نيكى به والدين ، اطاعت فرمان خداست

٣. خداوند بدان فرمان داده است :

عن اءبى ولا الحناط: قال : ساءلت اءبا عبداللهعليه‌السلام عن قول الله عزوجل بالوالدين احسانا ما هذا الاحسان ؟ فقال : الاحسان اءن تحسن صحبتهما، و اءن تكلفهما اءن يساءلاك شيئا مما يحتاجان اليه و ان كانا مستغنين(٣٧٥)؛

ابى ولاد مى گويد: معناى آيه و بالوالدين احسانا را از امام صادقعليه‌السلام پرسيدم فرمود: احسان به پدر و مادر اين است كه رفتارت را با آنها نيكو كنى و مجبورشان نكنى تا چيزى را كه نياز دارند از تو بخواهند، هر چند خود مستغنى باشند (يعنى قبل از درخواست آنان نيازشان را برطرف كن) .

٤. افضل اعمال است :

عن اءبى عبداللهعليه‌السلام قال : قلت اءى الاءعمال اءفضل ؟ قال : الصلاة لوقتها، و بر الوالدين ، و الجهاد فى سبيل الله(٣٧٦)؛

امام صادقعليه‌السلام در بيان برترين اعمال مى فرمايد: برترين اعمال عبارتند از نماز در وقت آن ، نيكى به پدر و مادر و جهاد در راه خدا.

قال علىعليه‌السلام : بر الوالدين اءكبر فريضة(٣٧٧)؛

علىعليه‌السلام فرمود: بزرگ ترين و مهم ترين تكليف الهى نيكى به پدر و مادر است

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله : اءبر البر اءن يصل الرجل اءهل ود اءبيه(٣٧٨)؛

رسول اكرم مى فرمايد: برترين نيكى اين است كه انسان با دوستان پدرش ‍ ارتباط داشته باشد (به طور قطع ، ارتباط با خود پدر، بالاترين و ارزشمندترين عمل در پيشگاه خداوند محسوب مى گردد)

٥. اهميت آن از همه عبادات بالاتر است :

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله : بر الوالدين اءفضل من الصلاة و الصوم و الحج و العمرة(٣٧٩)؛

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: نيكى به پدر و مادر، از نماز و روزه و حج و عمره برتر است

٦. مهمترين وظيفه است :

قال اءبو عبداللهعليه‌السلام : و اءما قول الله عزوجل : اما يبلغن عندك الكبر اءحدهما اءو كلاهما فلاتقل لهما اءف و لاتنهرهما قال : ان اءضجراك فلاتقل لهما اءف و لاتنهرهما ان ضرباك قال : و قل لهما قولا كريما. قال : ان ضرباك فقل لهما: غفرالله لكما: فذلك منك قول كريم ، قال : و اخفض لهما جناح الذل من الرحمة قال : لاتملا عينيك من النظر اليهما الا برحمة و رقة ، و لاترفع صوتك فوق اءصواتهما و لايدك فوق اءيدهما و لاتقدم قدامهما(٣٨٠)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: و اما قول خداى عزوجل اگر يكى از ايشان يا هر دوى آنها نزد تو به پيرى رسيدند، به آنها اف مگو و تندى شان مكن ، يعنى اگر مايه دلتنگى تو شدند، به آنها اف مگو و اگر تو را زدند با آنها تندى مكن و فرمود: و با آنها سخنى شريف و بزرگوار بگو يعنى اگر تو را زدند بگو خدا شما را بيامرزد؛ اين است سخن شريف تو و فرمود: و از روى مهربانى براى آنها جنبه افتادگى پيش آور يعنى ديدگانت را به آنها خيره مكن ، بلكه با مهربانى و دلسوزى به آنها بنگر و صدايت را از صداى بلندتر مكن و دستت را بالاى دست آنها مگير و بر آنها پيشى مگير.

عن اءبى عبداللهعليه‌السلام قال : جاء رجل الى النبىصلى‌الله‌عليه‌وآله فقال : يا رسول الله من اءبر؟ قال : اءمك ، قال : ثم من ؟ قال : اءمك ، قال ثم من ؟ قال : اءمك ، قال : ثم من ؟ قال : اءباك(٣٨١)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مردى خدمت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد و عرض كرد: به كه احسان كنم ؟ فرمود: به مادرت گفت : سپس به كه ؟ فرمود: به مادرت عرض كرد: سپس به كه ؟ فرمود: به مادرت عرض كرد: سپس به كه ؟ فرمود به پدرت عن اءبى عبداللهعليه‌السلام قال : جاء رجل وساءل النبىصلى‌الله‌عليه‌وآله عن بر الوالدين ، فقال : ابرر اءمك ، ابرر اءمك ، ابرر اءمك ، ابرر اءباك ، ابرر اءباك ، ابرر اءباك و بداء بالام قبل الاءرب(٣٨٢)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مردى خدمت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد و از حضرت راجع به خوش رفتارى با پدر و مادر پرسيد: حضرت فرمود: با مادرت خوش رفتارى كن ، با مادرت خوش رفتارى كن ، با مادرت خوش رفتارى كن ، با پدرت خوش رفتارى كن ، با پدرت خوش رفتارى كن ، با پدرت خوش رفتارى كن ، با پدرت خوش رفتارى كن و مادر را پيش از پدر ذكر فرموده

و لقد كان (على بن الحسينعليه‌السلام ) ياءبى اءن يواكل اءمه ، فقيل له : يا ابن رسول الله اءنت اءبر الناس و اءوصلهم للرحم فكيف لاتواكل اءمك ؟ فقال : انى اءكره اءن تسبق يدى الى ما سبقت عينها اليه(٣٨٣)؛

امام سجادعليه‌السلام كراهت داشت از اين كه با مادر خود هم سفره شود. كسى از او پرسيد: اى فرزند رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شما كه بيشتر از ديگران در نيكى به ارحام اصرار مى ورزيد، پس چگونه است كه با مادر خود هم غذا نمى شويد؟ حضرتعليه‌السلام فرمود: من كراهت دارم از اين كه دستم را به طعامى دراز كنم كه چشم مادرم در نگاه به آن بر من سبقت جسته باشد.

٧. اهميت آن از جهاد بالاتر است :

(پس از دعوت يكى از مؤ منان به جهاد) قال (الرجل) : يا رسول الله ! ان لى والدين كبيرين يزعمان اءنهما ياءنسان بى ويكرهان خروجى ، فقال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله : فقر مع والديك ، فوالذى نفسى بيده لاءنفسهما بك يوما و ليلة خير من جهاد سنة(٣٨٤)؛

مردى خدمت پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد و گفت : پدر و مادر پيرى دارم كه به خاطر انس با من مايل نيستند به جهاد بروم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: پيش پدر و مادرت بمان ، قسم به آن كه جانم در دست اوست ، انس يك روز آنان با تو از جهاد يك سال بهتر است (مگر در صورت وجوب عينى جهاد)

٨. بالاترين حقوق است :

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله : سر سنتين بر والديك ، سر سنة صل رحمك ، سر ميلا عد مريضا، سر ميلين شيع جنازة ، سر ثلاثة اءميال اءجب دعوة سر اءربعه اءميال اءغث ملهوفا، و عليك بالاستغفار فانها المنجاة(٣٨٥)؛

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: دو سال مسافرت كن براى نيكى به والدين ، يك سال مسافرت كن براى صله رحم ، يك ميل مسافرت كن براى عيادت مريض ، دو ميل مسافرت كن براى تشيع جنازه ، سه ميل مسافرت كن براى اجابت دعوت از تو، چهار ميل مسافرت كن براى فرياد رسى دردمندان ، پس بر تو باد استغفار، به درستى كه استغفار عامل نجات است

٩. نظر به آنها عبادت است :

عن اءبى ذر قال فقد سمعت رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله يقول : ...النظر الى الوالدين براءفة و رحمة عبادة(٣٨٦)؛

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: نگاه محبت آميز فرزند به پدر و مادرش عبادت است .

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله : نظر الولد الى والديه حبا لهما عبادة و قال صلى‌الله‌عليه‌وآله : من اءحزن والديه فقد عقهما(٣٨٧)؛

در روايت ديگر فرمود: نگاه محبت آميز فرزند به پدر و مادرش عبادت است و كسى كه پدر و مادر خود را محزون سازد، عاق آنان شده است (حق آنها را رعايت نكرده است)

١٠. شكر گزارى از آنها، شكر گزارى خداست :

عن اءبى الحسن الرضاعليه‌السلام قال : ان الله عزوجل اءمر بالشكر له و للوالدين ، فمن لم يشكر والديه لم يشكر الله(٣٨٨)؛

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: خداوند متعال به سپاسگزارى از خود و پدر و مادر فرمان داده است ، پس كسى كه از پدر و مادرش سپاسگزارى نكند، خدا را شكر نكرده است

١١. موجب نيكى به فرزندان مى شود:

عن الصادقعليه‌السلام قال : بروا آباءكم يبركم اءبناؤ كم ، وعفوا عن نساء الناس تعف نساؤ كم(٣٨٩)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: به پدرانتان نيكى كنيد تا فرزندانتان به شما نيكى كنند، از زنان مردم چشم پوشى كنيد تا ديگران از زنان شما چشم پوشى كنند.

١٢. بر به آنها بعد از مرگ نيز الهى است :

عن الصادقعليه‌السلام قال : يكون الرجل عاقا لوالديه فى حياتهما، فيصوم عنهما بعد موتهما، ويصلى و يقضى عنهما الدين ، فلا يزال كذلك حتى يكتب بارا (بهما، و انه ليكون بارا بهما) فى حياتهما، فاذا ماتا لايقضى دينهما و لايبرهما بوجه من وجوه البر فلا يزال كذلك حتى يكتب عاقا(٣٩٠)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: گاه انسان در زمان حيات والدين مورد عاق ايشان واقع مى شود، اما بعد از مرگ آنها به نيابت از ايشان روزه مى گيرد، نماز مى خواند و دين آنها را ادا مى كند در نتيجه او براى هميشه جزء كسانى شمرده مى شود كه به والدين خويش نيكى كرده اند. در مقابل ممكن است كسى در زمان حيات والدين به ايشان نيكى كند، اما پس از مرگ آنها دينشان را ادا نكند و هيچ عمل خيرى را به نيابت از ايشان انجام ندهد، چنين فردى همواره جزء كسانى شمرده مى شود كه به عاق والدين موصوف شده اند.

عن رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله : من زار قبر والديه اءو اءحدهما فى كل جمعة مرة غفرالله له و كتب برا(٣٩١)؛

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: كسى كه قبر پدر و مادر يا يكى از آن دو را در هر جمعه يك بار زيارت كند، خداوند او را مى بخشد و او را نيكوكار مى نويسد.

١٣. پاداش آن سريع الوصول است :

قال الصادقعليه‌السلام : بر الوالدين من حسن معرفة العبد بالله ؛ اذ لاعبادة اءسرع بلوغا بصاحبها الى رضى الله من حرمة الوالدين المسلمين لوجه الله تعالى(٣٩٢)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: نيكى به پدر و مادر نشانه شناخت شايسته بنده از خداست ، زيرا هيچ عبادتى زودتر از رعايت احترام پدر و مادر مسلمان براى خدا، انسان را به رضايت خدا نمى رساند.

١٤. بر به والدين گناهكار نيز واجب است :

عن اءبى جعفرعليه‌السلام قال : ثلاث لم يجعل الله عزوجل لاحد فيهن رخصة : اءدآء الاءمانة الى البر و الفاجر، و الوفاء بالعهد للبر و الفاجر، و بر الوالدين برين كانا اءو فاجرين(٣٩٣)؛

امام باقرعليه‌السلام فرمود: در سه چيز خداوند متعال به احدى اجازه ترك آنها را نداده است : الف) اداى امانت به افراد نيكوكار و فاسق ؛ ب) وفاى به عهد و پيمان در برابر نيكوكار و فاسق ؛ پ) نيكى به پدر و مادر، نيكوكار باشند يا فاسق و لاابالى

١٥. بر به والدين مشرك نيز واجب است :

فيما كتب الرضاعليه‌السلام للماءمون : بر الوالدين واجب و ان كانا مشركين ، و لاطاعة لهما فى معصية الخالق(٣٩٤)؛

در نوشته حضرت رضاعليه‌السلام به ماءمون آمده كه : نيكى به پدر و مادر واجب و لازم است اگر چه مشرك و كافر باشند، ولى در معصيت خدا نبايد اطاعتشان كرد.

آثار بر به والدين

براى بر به والدين نيز علاوه بر صله رحم ، آثارى شمرده شده است كه به برخى از آنها در اين بخش اشاره مى شود:

١. طول عمر:

قال النبىصلى‌الله‌عليه‌وآله : من سره اءن يمد له فى عمره و يبسط فى رزقه فليصل اءبويه ؛ فان صلتهما طاعة الله ، و ليصل ذا رحمه(٣٩٥)؛

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: كسى كه طولانى شدن عمر و توسعه رزق را دوست دارد، به پدر و مادر خود نيكى كند، چه نيكى به آنها اطاعت خداست و نيز صله رحم به جاى آورد.

قال اءبو عبداللهعليه‌السلام : و ان اءحببت اءن يزيد الله فى عمرك فسر اءبويك(٣٩٦)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: اگر دوست دارى خداوند عمر تو را زياد گرداند، پدر و مادرت را خوشحال كن

فقال اءبو عبداللهعليه‌السلام : يا ميسر قد حضر اءجلك غير مرة و لامرتين ، كل ذلك يوخر الله اءجلك ؛ لصلتك قرابتك ، و ان كنت تريد اءن يزاد فى عمرك فبر شيخيك يعنى اءبويه(٣٩٧)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: اى ميسر چند بار اجل و مرگ تو فرا رسيده و هر بار خداوند آن را به سبب صله رحم با خويشاوندانت تاءخير انداخته است ، اگر مى خواهى خداوند عمر تو را زياد كند به پدر و مادرت نيكى كن

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله : راءيت بالمنام رجلا من اءمتى قد اءتاه ملك الموت لقبض روحه ، فجاءه بره بوالديه فمنعه منه(٣٩٨)؛

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: در خواب مردى از امتم را ديدم كه فرشته مرگ براى قبض روح او حاضر شده بود، اما او با نيكى به والدين خود، آن فرشته را از ماءموريتش منع كرد.

٢. آسان شدن مرگ :

عن الصادقعليه‌السلام قال : من اءحب اءن يخفف الله عزوجل عنه سكرات الموت ، فليكن لقرابته وصولا بوالديه بارا، فاذا كان كذلك هون الله عليه سكرات الموت و...(٣٩٩)؛

امام صادقعليه‌السلام فرمود: كسى كه دوست دارد خداى متعال سختى هاى مرگ را بر او آسان سازد، به خويشان و نزديكان و پدر و مادرش ‍ نيكوكار باشد، اگر چنين كند خداى متعال سختى هاى مرگ را بر او آسان مى كند...

7 -فصل پنجم : صله و قطع رحم در برخى از اديان و آيين هاى مذهبى پيشين

٣. زيادت رزق :

امام صادقعليه‌السلام در ذيل يكى از روايات در ضمن برشمردن آثار ناشى از نيكى به والدين مى فرمايد:

... و لم يصبه فى حياته فقر اءبدا(٤٠٠)؛

... و هرگز در زندگى مبتلا به فقر نخواهد شد.