بخش ۱: مطالعه را با هم تجربه كنيد

۱. بگذاريد فرزندتان ببيند كه شما مى خوانيد

وقتى براندن براى اولين بار به خانه ى جك رفت، بيش از هز چيز مجذوب جعبه ى حيوانات شد. درون جعبه حيوانات يك لاك پشت كله سرخ و يك قورباغه بود كه از بركه گرفته بود. كارت هاى بازى جك نيز براى براندن جالب بود اما موضوع ديگرى نيز توجه براندن را جلب كرد: مادر جك به بچه ها خوش آمد گفته بود، براى آنها نوشابه ريخته بود و برگشته بود سراغ كتابى كه مشغول خواندنش بود.

براندن پرسيد: (مادرت چه كار مى كند؟)

جك سرش را بالا مرد و گفت: (لابد دارد كتاب مى خواند.)

براندن مكث كرد و بالاخره پرسيد: (مگر با اين سن و سالش به مدرسه مى رود؟)

اولين نشانه موفقيت بچه ها در مدرسه، مطالعه در خانه است. براى اين كه بچه ها در خانه مطالعه كنند بايد يك الگوى رفتارى داشته باشند كه در خانه مطالعه مى كند. اگر والدين كتاب بخوانند، احتمالا فرزندانشان نيز اهل خواندن مى شوند. اگر والدين اهل مطالعه نباشند، احتمالا فرزندانشان نيز اهل مطالعه نخواهند شد به نظر اين بچه ها خواندن فعاليتى است كه صرفا به مدرسه مربوط مى شود.

پس خيلى ساده است: اگر مى خواهيد فرزندتان در مدرسه موفق باشد و اگر مى خواهيد به مطالعه عشق بورزد، اگر مى خواهيد فرزندتان را كتاب خوان بار بياوريد، خودتان بايد مطالعه كنيد.

اگر روزنامه صبح را هنگام صرف صبحانه تورق مى كنيد خوب است اما به هيچ وجه كافى نيست. آنچه فرزندتان نياز دارد اين است كه ببيند به طور مرتّب براى خواندن كتاب وقت زيادى مى گذاريد.

اگر اهل مطالعه نيستيد مقدارى كار مى برد:

بايد ببينيد كه به خواندن چه مطالبى علاقه داريد.

بايد در خانه كتاب داشته باشيد. (به روش هاى ۱۶ و ۲۵ مراجعه كنيد.)

بايد تلويزيون را خاموش كنيد. (به روش ۴۶ مراجعه كنيد.)

بايد كارى در نظر بگيريد كه فرزندانتان در زمان مطالعه شما به آن بپردازند. (چطور است به آنها هم كتاب بدهيد؟)

هر چقدر هم كه كتاب خواندن برنامه زمانى شما را تحت فشار قرار دهد و از وقت شما براى انجام كارهاى ديگر بكاهد. نتيجه آن در طولانى مدت با ارزش است. اگر خودتان از مطالعه كردن لذت نمى بريد. چطور مى توانيد انتظار داشته باشيد فرزندتان لذت ببرد؟ اگر فكر مى كنيد فرزندتان بايد صرف اين كه بچه است كارى را انجام بدهد كه خود شما انجام نمى دهيد، كارتان از روى دورويى است. اگر وقت بگذاريد و كتاب بخوانيد به طور غير مستقيم به فرزندتان مى گوييد كه خواندن مهم است. اما اگر برايش ‍ سخنرانى كنيد و او را پند و اندرز دهيد و برايش موعظه كنيد، هرگز نمى توانيد اين پيام را به او منتقل كنيد.

۲. اطلاعاتى را كه از مطالعه به دست مى آوريد، تقسيم كنيد

هر وقت كه جرامايا از فرزندش پرسيد: (امروز در مدرسه چه آموختى) تنها جوابى كه مى شنيد اين بود: (چيز خواصى ياد نگرفتم) اين بار تصميم گرفت كه سر ميز شام سر صحبت را جور ديگرى باز كند و گفت:

(امروز در روزنامه خواندم كه افرادى كه كلسترول طبيعى دارند مى تواند بدون اين كه با مشكلى رو به رو شوند روزانه دو تا تخم مرغ بخورند.)

همه بلافاصله شروع به صحبت كردند. پسر نوجوانش بهتندى گفت: (هر چه راجع به كلسترول مى گويند چرت است.)

همسرش با تعجب گفت: (اصلا اين طور نيست كلسترول خون عمويت بالاست و به همين دليل در خطر بيمارى قلبى است.)

دخترش گفت: (بله، ولى اگر واقعا راست مى گويند چراهر چند ماه يك بار، نظرشان عوض مى شود؟ كتاب بهداشت ما پنج سال پيش چاپ شده و مطالبى كه در آن نوشته اند با آنچه امروز مى گويند كاملا تفاوت دارد.)

پسر جرامايا از جايش بلند شد و گفت: آگهى اين مجله را نگاه كنيد. تبليغ تخم مرغ است كه مى گويد حالا ديگر همه مى توانند تخم مرغ بخورند. مى بينيد، هنوز نتيجه تحقيقات منتشر نشده است كه تبليغ در مجله چاپ مى شود! فكر نمى كنيد مسئله كمى مشكوك است؟)

جرامايا به پشتى صندلى خود تكيه داد. او از واكنش خانواده نسبت به سخنى كه بدون قصد و غرض به زبان آورده بود، جا خورده بود.

شما از مطلبى كه مى خوانيد، روزانه چيزهايى مى آموزيد. پس چرا آن را با خانواده خود در ميان نگذاريد؟ خبر كوتاه يك روزنامه، شايعه اى كه در خبرنامه شركتتان چاپ شده يا آمارى كه در گزارش سالانه چاپ مى شود مى تواند جرقه يك بحث يا گفت وگو را بزند.

بعضى از بچه ها بيشتر به هدف سرگرمى كتاب مى خوانند و گاهى از اين كه مى توان با هدف كسب اطلاعات نيز مطالعه كرد، بى خبرند. گرچه از كتاب هاى درسى خود در مدرسه اطلاعاتى به دست مى آوردند اما اگر آنها را به حال خود بگذاريم مطالب علمى را انتخاب نمى كنند. اما بزرگسالان بيشتر به هدف اطلاعات مطالعه مى كنند نه به اين دليل كه دوست دارند، بلكه چون اين مطالب بخش عمده اى از كار روزانه ى آنها را تشكيل مى دهد.

اگر اطلاعاتى را كه از مطالعه خود به دست مى آوريد با فرزندانتان در ميان بگذاريد، مى توانيد آنها را براى خواندن به قصد كسب اطلاعات آماده كنيد. با اين كار به بچه ها مى فهمانيد كه به آنچه مى خوانيد علاقه داريد و دوست داريد آنها نيز به آن علاقه مند شوند. وقتى بچه ها مى بينند كه چگونه از اطلاعاتى كه به دست آورده ايد استفاده مى كنيد، ديگر كمتر از خواندن به قصد كسب اطلاعات خواهند ترسيد.

حتى مى توانيد فرزندانتان را تشويق كنيد اطلاعاتى را كه از خواندن به دست مى آوردند با شما در ميان بگذارند، اگر بپرسيد:)در كتاب علوم شما درباره كلسترول چه چيزى نوشته اند؟) جالب تر از آن است كه بپرسيد:)امروز در مدرسه چه چيزى ياد گرفتى؟)

حتى يك هفته بعد از صحبت كلسترول در خانواده جرامايا سر ميز شام، بحث همچنان داغ بود. دختر جرامايا يك بخش از كتاب بهداشت خودرا براى همه خوانده بود و همسر او نيز جزوه اى را زا مطب دكتر به خانه آورده بود.

پسرش با خواندن جزوه متقاعد شده بود كه كلسترول مى تواند مسئله آفرين باشد اما همچنان اعتقاد داشت كه كلكى در كار صنايع توليد تخم مرغ هست. از طرفى جرامايا نيز از اين كه ديگر مجبور نيست عبارت كليشه اى از بچه ها بپرسد، تا آنها نيز از سر بى حوصلگى جواب دهند، سرشار از شادى بود چون خانواده اش واقعا با هم ارتباط كلامى برقرار كرده بودند.

۳. با صداى بلند بخوانيد

(لوك) كه تازه خواندن ياد گرفته بود، هنگام خواندن كتاب داشتان خود، سر اين جمله گير كرد: (آن را به من بده، دادش روباه.) او همه كلمات را مى توانست بخواند اما معنى جمله را نمى فهميد. فكر مى كرد شايد جمله بايد اين طور نوشته مى شد: (آن را به دادش من بده، روباه.) يا (آن را به دادش روباه من بده) لوك هنوز علائم نقطه گذارى را خوب نمى فهميد و كلمات را تك تك و با لحن يكسان مى خواند و به همين دليل نمى توانست معنى اين جمله خاص را بفهمد.

لوك بعدها از پدرش خواست كه داستان را با صداى بلند بخواند. پدرش ‍ قصه را با لحن مناسب خواند تا به جمله اسرار آميز رسيد و سپس قصه را تمام كرد. لوك تك تك كلمات داستان را فهميد.

درك مطلب بچه ها هنگام خواندن، به طور طبيعى از توانايى آنها هنگام برقرارى ارتباط كلامى كمتر است. بچه ها هنگامى كه مدرسه را شروع مى كنند صدها كلمه را مى فهمند اما فقط چند كلمه را مى توانند بخوانند يا بخش كنند. اين اختلاف زمانى از بين مى رود كه بچه ها در خواندن مهارت به دست بياورند و كلماتى را كه قبلا به صورت شفاهى استفاده مى كردند، به طور مرتب به صورت نوشتارى ببينند.

علاوه بر آن سطح توانايى بچه ها در خواندن، از سطح علايق آنها نيز پايين تر است. بچه هاى كلاس اول قادر به درك مطالبى بسيار پيچيده تر از)بابا آب داد) هستند. اما چون هنگام خواندن مهارت كافى براى درك مطلب نوشتارى پيچيده ندارند، دچار محدوديت مى شوند.

يكى از مهم ترين كارهايى كه مى توانيد در طول عمرتان براى بچه ها انجام بدهيد اين است كه با صداى بلند برايشان كتاب بخوانيد. اين كار را مى توانيد كمى بعد از تولد آنها شروع كنيد و تا پيش دبستانى و سال ها بعد نيز ادامه بدهيد. هنگامى كه با صداى بلند براى بچه ها كتاب مى خوانيد، فرصت خوبى پيدا مى كنيد كه نوشته ها را با هم تجربه كنيد. با اين كار فرزندانتان به زبان توجّه مى كنند و مهارت هاى ضرورى درك مطلب آنها كه در مدرسه و در سال هاى بعد به آن نياز دارند، پرورش مى يابد.

براى موفقيت تحصيلى بچه ها، درك مطلب، پرورش دايره ى لغات و قدرت تشخيص لغات آنها با ميزانى كه والدين با صداى بلند برايشان كتاب مى خوانند رابطه ى مستقيم دارد. مهم تر از آن اين كه وقتى با صداى بلند كتاب مى خوانند رابطه ى مستقيم دارد. مهم تر از آن اين كه وقتى با صداى بلند كتاب مى خوانيد به بچه ها مى فهمانيد كه براى كتاب ارزش و اهميت قائليد و كتاب خواندن بخش مهمى از تعاملات خانوادگى شما را تشكيل مى دهد.

چگونه با صداى بلند بخوانيد

با حالت و لحن مناسب بخوانيد.

براى هر يك از شخصيّت ها از يك صداى خاص استفاده كنيد. از علائم نقطه گذارى كمك بگيريد تا لحن خواندنتان را عوض كنيد يا براى افزايش ‍ تاءثير خواندنتان مكث كنيد.

با علاقه بخوانيد و با متن درگير شويد.

اگر به طرح داستان يا مشكلات شخصيت هاى آن علاقه مند شده ايد به زبان بياوريد تا فرزندانتان بدانند. اگر اتفاقات هيجان انگيز است با لحنى هيجان زده بخوانيد، اگر ترسناك است با لحنى بخوانيد كه نشان ترس ‍ است.

از سؤ ال هاى جديد و هوشمندانه استفاده كنيد.

قبل از اين كه ورق بزنيد، از بچه ها بپرسيد كه به نظرشان چه اتفاقى خواهد افتاد. از آنها بخواهيد نام شخصيت هايى را كه در تصاوير ديده مى شوند، بگويند. (براى مطالب بيشتر درباره خواندن جدى و هوشمندانه مراجعه كنيد به روش ۳۴.)

تماس چشمى برقرار كنيد.

شما بازيگر هستيد و فرزندتان تماشاچى. سرتان را بالا بياوريد و به حالت چهره فرزندتان توجه كنيد. همراه او بخنديد و براى اظهار نظر درباره روند داستان مكث كنيد.

اگر درباره مهارت يا صدايتان هنگام خواندن، درباره توانايى تان براى انتخابِ كتاب يا ميزان وقتى كه مى توانيد براى اين كار بگذاريد نگرانى دارد، آن را برطرف كنيد. خواندن با صداى بلند مهم تر از اين است كه بتوانيد از آن چشم پوشى كنيد و هيچ وقت براى شروع اين كار دير نيست.

۴. روزنامه را خانوادگى بخوانيد

پدرم هميشه اصرار دارد كه قسمت طنزهاى كاريكاتورى روزنامه باعث شد تا ما خواندن ياد بگيريم. وقتى ما سه خواهر و برادر خيلى كوچك بوديم، او اين قسمت ها را برايمان مى خواند و وقتى من به كلاس اول رسيدم، پدرم بنهانه مى آورد كه وقت ندارد و پيشنهاد مى كرد خودمان بخوانيم. انگيزه ى خواندن در درون ما تقويت شد: ما واقعا دلمان مى خواست بدانيم كه در اين تصاوير خوش آب رنگ چه مى گذرد. پس از مدتى من مى توانستم براى خواهر و برادر كوچك ترم بخوانم و بالاخره نيز هر سه مى توانستيم بر سر اين صفحات با هم بجنگيم و آنها را جدا از هم بخوانيم.

اگر فرصت كمى داريد كه با فرزندانتان و براى آنها بخوانيد، روزنامه مى تواند منجى شما باشد. سطح بيشتر روزنامه ها طورى است كه بچه هاى بين كلاس سوم دبستان و اول راهنمايى مى توانند آنها را بفهمند، و بيشتر روزنامه ها شامل سبك ها و انواع ادبى گوناگونى است. پس هر يك از اعضاى خانواده مى تواند مطلبى را كه باب طبع خود باشد در آنها پيدا كنند.

روزنامه هايى كه صفحات ويژه ى كودكان و نوجوانان يا ويژه نامه كودكان و نوجوانان چاپ مى كنند از همه بهتر است چون مطالب آن هم مناسب فرزندان دبستانى شماست و هم مناسب فرزند نوجوانتان. پس وقتى از راه مى رسيد همين طور روزنامه را نيندازيد و برويد. هدف شما مشاركت خانوادگى است پس بگذاريد فرزندانتان شما را در حال روزنامه خواندن ببينند.

اگر مى توانيد يك قدم جلوتر نيز برويد و برخى از مطالبى را كه خوانديد با آنها در ميان بگذاريد. از فرزند ده دوازده ساله تان بپرسيد درباره ى فيلم هاى جديد چه چيزى خوانده است و از فرزند نوجوانتان بخواهيد مهم ترين اخبار ورزشى را برايتان بازگو كند. از فرزند دبستانى خود بپرسيد كدام يك از مطالب طنز روزنامه از همه خنده دارتر بود. خودتان نيز مى توانيد به نامه هاى جالبى كه خوانندگان نوشته اند، يا به هر مطلب جالب ديگرى اشاره كنيد. ضرورتى ندارد كه هنگام مطالعه سكوت را رعايت كنيد و خواندن روزنامه مى تواند فعاليت پر سر و صدايى باشد. هنگامى كه به صورت فردى مى خوانيد، با صداى بلند نيز اظهار نظر كنيد و بدين ترتيب فرزندان خود را تشويق كنيد كه به صورت جدى بخوانند (مراجعه كنيد به روش ۳۴)، اين مهارت به آنها كمك مى كند كه آنچه را مى خوانند به خاطر بسپارند و آن را خوب درك كنند.

۵. تشويق كنيد كه نسل هاى مختلف باهم بخوانند (خواندن بين نسلى)

استفان در يك خانواده اى گسترده در بروكلين بزرگ شد. پدربزرگ هايش ‍ چند ايستگاه دورتر و خاله ها، عمه ها، دايى ها و عموهايش همه در فاصله چند كوچه از آنها زندگى مى كردند. خانه آنها پر سر و صدا و پر رفت و آمد بود و هميشه پر بود از بچه ها، بزرگ ترها و از بوى غذاى ايتاليايى كه روى اچاق مى پخت. استفان و خاله زاده ها و دايى زاده ها و عموزاده هايش همه خاطره شرين مهمانى هاى دوره اى بزرگ را كه به صورت منظم در خانه اعضاى فاميل برگزار مى شد، به ياد مى آوردند.

هميشه بعد زا شام بچه ها را كه خسته بودند و از نا رفته بودند به يكى از اتاق ها مى فرستادند و آنها را به صورت رديفى روى يك تخت بزرگ يا روى تشك هايى روى زين مى خواباندند. وقتى همه بچه دراز مى كشيدند، فرد مورد علاقه شان مى آمد و قصه قبل از خواب را برايشان مى خواند. بيشتر اوقات خاله كارولين مى آمد و با لباس هاى مد روز و عطر لطيفش كنار تخت مى نشست و با لحن پر هيجان خود براى هر يك از شخصيت هاى داستان يك جور حرف مى زد و بچه ها با اظهار نظرهاى خود درباره طرح داستان مى خنداند. البته محبوب ترين قصه گو پدر بزرگ بود كه بعد از ۴۰ سال زندگى در بروكلين هنوز لهجه غليظ ايتاليايى خود را حفظ كرده بود. آشناترين قصه، با لهجه پدربزرگ بيگانه و جديد به نظر مى رسيد. پدر بزرگ كتاب را از صفحه اول مى گشود و صفحه عنوان را با همان علاقه و حيرتمى خواند كه خود قصه را.

بين ساختار خانوادگى و موفقيّت كودك در خواندن و زبان، روابط دوجانبه اى وجود دارد كه يكى از مهم ترين آنها در حيطه ى تعامل با بزرگسالان است. بچه هايى كه به خانواده هاى گسترده تعلق دارند و به طور مرتب به ديدن اعضاى بزرگ تر فاميل مى روند و با بزرگسالان به گردش و مسافرت مى روند و به انجام فعاليت هاى مختلف مى پردازند، نسبت به بچه هايى كه دست رسى كمترى به افراد بزرگسال دارند، در خواندن پيشرفته ترند.

اين خبر براى والدين نااميد و خسته خبر خوبى است: توانايى هاى زبانى فرزندانتان و توانايى آنها در خواندن تنها به شما بستگى ندارد. اگر مى خواهيد بچه هايى بار بياوريد كه هم عاشق خواندن و هم خواننده هاى موفقى باشند، ايجاد ارتباط بين آنها و بزرگسالان ديگر مى تواند كمى از بار را از دوش شما بردارد.

اگر والدينتان مهمان شما هستند، از آنها بخواهيد در آيين قصه خوانى شبانه شركت كنند. اغلب پدربزرگ ها و مادربزرگ ها دوست دارند كه بدين ترتيب مركز توجه قرار بگيرند. گهگاهى از والدين يا از همسايه هاى مسن ترتان بخواهيد هنگامى كه از خانه بيرون مى رويد از فرزندانتان مراقبت كنند، مطالب خواندنى نيز در اختيارشان قرار دهيد تا با بچه ها بخوانند.

اگر بچه ها عادت كرده باشند كه فقط والدين خودشان برايشان كتاب بخوانند، ابتدا بايد آنها را آماده كرد تا بتوانند از سبك كتاب خوانى بزرگسالان ديگر لذت ببرند. به بچه ها بگوييد كه خوانندگان مختلف يك ترانه ى واحد را به صورت هاى متفاوت مى خوانند و هنرپيشه هاى مختلف يك نقش واحد را به صورت هاى متفاوت اجرا مى كنند. اگر كسى مى خواهد براى اولين بار براى فرزندانتان قصه بخواند، بهتر است كتاب جديدى را در اختيار او قرار دهيد، تا اين كه كتابى را بخواند كه مورد علاقه بچه هاست و داستان آن را از بر مى دانند.

استفان اكنون پدر دو نفر است و فاميل هايش در سراسر كشور پخش ‍ شده اند اما چون از قصه خوانى بين نسلى خاطره خوبى دارد سعى كرده است تجربه ى دوران كودكى خود را براى فرزندانش بازسازى كند. آنها خانه مسنى را كه در همسايگى شان زندگى مى كند، به صورت منظم دعوت مى كنند تا صبحانه را با آنها صرف كند و مجله هاى بچه ها را با آنها بخواند. همسر استفان، مارسيا، براى مراقبت از بچه ها از افرادى از هر سن و سال كمك مى گيرد. استفان و مارسيا از اين كه بچه هايشان شب را در منزل دوستانشان بگذرانند يا دوستانشان شب را در منزل آنها بگذرانند استقبال مى كنند و قصه خوانى را در برنامه چنين شب هايى مى گنجانند.

وقتى پدر مارسيا به خانه آنها مى آيد، با بچه ها در طبيعت قدم مى زند يا آنها را به باغ وحش مى برد و وقتى بچه ها به خانه او مى روند، او آنها را به دفتر كار خود مى برد تا روز خود را به تعامل با بزرگسالان مشغول كار بگذرانند. گرچه بچه ها فقط ۵ و ۸ سال سن دارند، دايره ى لغات آنها و توانايى شان براى گفت و گو و تعامل با بزرگسالان به صورت واضحى پيش رفته است.

۶. تشويق كنيد كه بچه هاى يك نسل با هم بخوانند (خواندن بين نسلى)

دختر ۱۴ ساله آندريا اخيرا به نقش پرستار بچه هاى خانواده ارتقا يافته است. که ثابت كرده است كه مى توانند برادران دوقلوى خود را به خوبى غذا بدهد، به حمام ببرد و به موقع بخواباند. اما هنگامى كه قصه قبل از خواب را براى بچه ها مى خواند، كارش واقعا مى درخشد. آندريا مى گويد: (از اول بايد از نرا مى خواستم قصه را بخواند. او واقعا هنر پيشه است و كارى مى كند كه قصه ها زنده بشوند! الان دوقلوها حتى وقتى من هم در خانه هستم مى خواهند كه قصه را نرا بخواند. گرچه چندان احساس خوبى به من دست نمى دهد كه بچه ها نرا را به من ترجيح دهند اما به هر حال وقت من شب ها آزاد مى شود كه عالى است. گاهى من هم پيش پسرها مى نشينم و به قصه اى كه نرا مى خواند گوش مى دهم!)

قانونى وجود ندارد كه بگويد فقط بزرگسالان بايد براى بچه ها كتاب بخوانند، بچه هاى بزرگ تر مى توانند از اين فرصت استفاده كنند و هنرهاى خود را به رخ خواهرها و برادرهاى كوچك تر خود بكشند. اين كار به نفع خواننده، شنونده و به نفع شماست.

خواندن با صداى بلند، باعث فصاحت مى شود و دايره لغات بچه ها را بهبود مى بخشد و به آنها مى آموزد كه چگونه با حالت و لحن مناسب بخوانند. جلب رضايت شنوندگان كم سن و سال كار ساده اى نيست و كسى كه مى خواهد قصه را با موفقيت بخواند و به جاىِ هُو با هوراى شنوندگان مواجه شود، بايد با احساس، با صدايى واضح و با لحن مناسب بخواند. اگر به طور موقت اين نقش خود را به فرزند بزرگ ترتان محوّل كنيد تجربه خوبى به دست مى آورد و ممكن است انگيزه پيدا كند كه اين نقش را به خوبى اجرا كند.

هنگامى كه روابطه نسبتا صلح آميز است، بچه هاى كوچك تر از صرف وقت با خواهران و برادران بزرگ تر خود سود مى برند. وقتى كوچك ترها مى بينند كه خواندن چقدر مهم است مى بينند كه بزرگ ترها با موفقيت مى خوانند. خود نيز براى خواندن انگيزه پيدا مى كنند. اگر فرزند بزرگ تر خود را تشويق كنيد كتاب هاى مورد علاقه خود را با صداى بلند بخواند بسيار مؤ ثر است. وقتى بچه ها براى بچه ها يك كتاب مى خوانند، كمى بار از دوش شما برداشته مى شود. شما هميشه فرصت نداريد كه كارتان را كنار بگذاريد و براى آنها كتاب بخوانيد، شايد حتى فرصت نكنيد مطالبى را كه روى بسته بندى مواد غذايى نوشته شده است براى بچه ها بخوانيد. اگر فرزند بزرگ ترتان سواد خواندن دارد، مى تواند به شما كمك كند، دستور بازى ها را بخواند، معنى لغتى را در لغت نامه پيدا كند و قبل از خواب براى خواهر يا برادر كوچكش قصه بخواند.

۷. با صداى بلند با همديگر بخوانيد

برنيس هميشه براى پسرش جروم با صداى بلند كتاب مى خواند و ساعت كتاب خوانى شاعت مورد علاقه هر دوى آنهاست. اكنون كه جروم در كلاس ‍ دوم دبستان است برنيس متوجه چيز جديدى شده است: هنگامى كه مادرش كلمات را با صداى بلند مى خواند، اغلب اوقات جروم نيز لب هاى خود را حركت مى دهد و بدون صدا مى خواند. گاهى نيز روى صفحه خم مى شود و به بخشى جلوتر از آنچه برنيس مى خواند توجه كند. برنيس گاهى مكث مى كند واز جروم مى پرسد كه آيا علاقه دارد كهخودش براى مادرش ‍ بخواند، اما جرو هميشه مى گويد نه و از مادرش مى خواهد كه خواندن را ادامه دهد.

وقتى بچه ها ياد گرفتند كه به تنهايى بخوانند، باز هم بايد به كار خود ادامه بدهيم و براى آنها با صداى بلند كتاب بخوانيم. البته مى توانيم روال كار را تغيير دهيم. اكنون ديگر مى توانيم كار خواندن را با فرزندمان تقسيم كنيم. براى اين كار روش هاى زيادى وجود دارد كه برخى از آنها را توضيح مى دهيم. اگر فرزندتان در برابر اين كار مقاومت كرد، از آن يك بازى بسازيد. خواندن شعرها به صورت مشترك به طور طبيعى از هر چيز ديگرى راحت تر است اما انواع ديگر قطعات ادبى را نيز مى توان به صورت مشترك خواند.

چگونه كار خواندن را تقسيم كنيم

نفرى يك خط.

شما خط اول را بخوانيد، خط دوم، و الى آخر. روش ديگر اين است كه نفرى يك صفحه بخوانيد.

شما: يكى بود يكى نبود

كودك: زير گنبد كبود

ديالوگ.

شما روايت را بخوانيد و فرزندتان ديالوگ را، يا هر يك از شما متن گفته هاى يكى از شخصيت ها را بخوانيد.

شما: بچه ها در را باز كنيد، من مادرتونم. (آقا گرگه)

كودك: اگر تو راست مى گى، دست هايت را نشان بده! (شنگول)

(قصه شنگول و منگول)

شما: لك لك به مرد گفت: مرا آزاد كن، من لك لكم، نه دُرنا.

كودك: من ترا با دُرناها گرفتم و همراه دُرناها هم مى كشمت.

(مورچه و كبوتر)(۱)

ترجيح بند (بند برگردان)

شما: كه يكى هست و هيچ نيست جز او.

هر دو: وحده لا اله الا هو

(هاتف اصفهانى)

با همديگر (هر دو با هم مى خوانيد.)

هر دو: دويدم و دويدم

سر كويى رسيدم

دوتا خاتونى ديدم...

وقتى با همديگر با صداى بلند مى خوانيد به فرزندتان مى گوييد كه خواندن با صداى بلند تنها كار شما نيست، بلكه كارى است كه از آن لذت مى بريد و فرزندتان نيز مى تواند از آن لذت ببرد. يكى از محاسن آن اين است كه هميشه نسبت به توانايى فرزندتان در خواندن، يعنى ميزان روان بودن، درك مطلب و دايره لغات او آگاهى خواهيد يافت. فايده ديگر آن اين است كه فرزندتان را براى خواندن براى هم نسل هاى خود آماده مى كند (مراجعه كنيد به روش ۶)، كه اگر كودك خردسالى داشته باشيد و وقتتان نيز كم باشد، كمك بزرگى است.

۸. درباره مطالب مورد علاقه خود در خانواده صحبت كنيد

(تازگى ها چيز جالبى خوانده اى؟)

(رمانى كه من مى خوانم درباره مردم زادگاه توست!)

(در شماره ى اين ماه مجله ى بهداشت مقاله اى هست كه حتما بايد بخوانى)

تو تا به حال از قصر امين پور چيزى خوانده اى؟ حتما از او خوشت مى آيد!)

(به محص اين كه كتاب هفته را بخوانم آن را به تو قرض مى دهم.)

بسيارى از بزرگسالانى كه من مى شناسم خيلى راحت كتاب ها و مقاله هايشان را با همديگر عوض مى كنند، انگار كه يك پيمانه شكر يا مته برقى را مى خواهند قرض بگيرند. با اين كار مى توانيد نويسندگان جديد و انواع سبك هاى ادبى جديد را كشف كنيد، علايق تازه اى پيدا كنيد و در عين حال دوستانتان و سليقه ى آنها را نيز بشناسيد.

اما بسيارى از همين بزرگسالان كه كتاب هاى خود را به دوستانشان قرض ‍ مى دهند هرگز به اين فكر نمى افتند كه همين تبادل ساده را نيز در خانه آغاز كنند. اگر مى خواهيد فرزندان خود را با آنچه مى خوانيد آشنا كنيد و خود نيز با آنچه فرزندانتان مى خوانند آشنا شويد، بهترين روش اين است كه درباره مطالب مورد علاقه ى خود در خانواده صحبت كنيد.

آيا مطلب جذّابى مى خوانيد؟ درباره اش صحبت كنيد! اگر فرزندانتان كوچك تر از آنند كه بتوانند آن مطلب را بخوانند اشكالى ندارد. كافيست بفهميد كه از آنچه مى خوانيد لذت مى بريد و به آن علاقه داريد و دوست داريد كه علاقه ى خود را با آنها در ميان بگذاريد.

فرزندان بزرگ ترتان را نيز تشويق كنيد كه درباره ى آنچه مى خوانند صحبت كنند و بگويند كه چه جنبه اى از آن را دوست دارند (مراجعه كنيد به روش ‍ ۳۸.) آيا علاقه دارند كه قسمت كوتاهى از آن را براى شما با صداى بلند بخوانند؟ آيا از همان نويسنده مطلبى هست كه به درد بچه هاى كوچك تر خانواده بخورد؟

به صورت خانوادگى به كتابخانه برويد و پس از بازگشت به خانه هميشه اين آيين را اجرا كنيد: كتاب ها را در يك قفسه ى مخصوص كتابخانه بگذاريد. اين كار دو فايده دارد: اول اين كه كتاب هاى كتابخانه كمتر گم مى شوند و كمتر اتفاق مى افتد كه در بازگرداندن آنها تاءخير كنيد و دوم اين كه همه اعضاى خانواده مى بينند كه بقيه چه كتابى مى خوانند. بچه ها به تدريج علايق خود را در زمينه هاى مختلف، از غذا و لباس گرفته تا مطالب خواندنى، پيدا مى كنند. اگر بتوانند ببينند كه افراد ديگر چگونه براساس ‍ ملاك هاى متفاوت انتخاب مى كنند، خود نيز مى توانند علايق خود را در زمينه كتاب خوانى گسترش دهند و به سليقه ى ناب ترى دست يابند.

۹. صحنه هاى مورد علاقه خود را در خانواده اجرا كنيد

سارا كتابش را بست و كنارى گذاشت. او با لذت گفت: (پدر مى دانى بهترين قسمت داستان شازده كوچولو(۲) كجاست؟

پدرش در حالى كه سرش را از روى روزنامه بر مى داشت، گفت: (نه، كجاست؟)

(وقتى كه بالاخره يك روز صبح، درست به هنگام ميدن خورشيد، خودنماى كرده بود.

- آه من هنوز خواب آلوده ام... از شما عذر مى خواهم... گيسوانم چقدر آشفته است...

آن وقت شازده كوچولو نتوانسته بود از تعجب و تحسين خود دارى كند.

و پدرش همراه با سارا گفت: (تو چه زيبايى!)

- گل به نرمى گفته بود: مگر نيستم؟! آخر من هم با خورشيد در يك دم شكفته ام...)

در يك لحظه شده بود گل و پدرش شازده كوچولو!

معلمينى كه هنرهاى زبانى را آموزش مى دهند، فوايد تئاتر را در اين زمينه به خوبى درك مى كنند. تئاتر بچه ها را در متن ديالوگ، شخصيت پردازى و طرح قرار مى دهد و به آنها كمك مى كند آنچه را كه مى خوانند بهتر درك كنند و به خاطر بسپارند. با اين روش عالى نيز مى تونيد بچه هايى را كه به خواندن تمايل ندارند، ترغيب كنيد كه مهارت هاى خود را بيازمايند.

همان طورى كه در مثال قبل ديديد، لازم نيست صحنه اى را كه مى خواهيد اجرا كنيد، صحنه پيچيده اى باشد. مى توانيد صحنه را با تعريف داستان مورد علاقه فرزندتان بازسازى كنيد. هنگامى كه به صورت خانوادگى كتاب مى خوانيد، اگر پس از خواندن يك صحنه پرحادثه خواندن را قطع كنيد و آن را اجرا كنيد، لذت بخش است. از توانايى فرزندانتان براى اجراى صحنه به راحتى پى مى بريد كه چه مقدار از آن را به خاطر سپرده اند و پيچيدگى هاى شخصيت ها و طرح را تا چه حد درك مى كنند.

چگونه صحنه ها را در خانه اجرا كنيم

۱. صحنه اى ساده را كه آغاز و پايانى مشخص دارد انتخاب كنيد.

۲. نقش هر فرد را مشخص كنيد يا اجازه بدهيد بچه ها نقش دلخواه خود را انتخاب كنند.

۳. ابتدا صحنه ها را مغشوش و به هم ريخته يادآورى كنيد و بعد آنها را به ترتيب وقوع مشخص كنيد.

۴. صحنه را اجرا كنيد و در صورت امكان از ديالوگ و حركت نيز استفاده كنيد.

۵. در آخر درباره آن بحث كنيد: هر يك از شخصيّت ها چه احساسى دارد؟ علت رفتارهاى آنها چه بوده؟ در آينده چه اتفاقى ممكن است رخ بدهد؟

هر چه تعداد فرزندانتان بيشتر باشد يا هر چه بچه هاى بيشترى را بتوانيد به اين كار مشغول كنيد، تئاترتان پيشرفته تر مى شود. در صورت تمايل مى توانيد همه بچه هاى محل را درگير كار كنيد. از آنها بخواهيد متن نمايش ‍ را براساس داستان هاى مورد علاقه خود بنويسند، لباس بازى خود را درست كنند، نقش هاى خود را تمرين كنند و نمايش را براى دوستان و والدين خود اجرا كنند. بعضى از بچه هايى كه به هيچ وجه علاقه اى به خواندن نشان نمى دهند، كاملا مايل هستند متن گفت وگوهاى خود را حفظ كنند، آنها به خوبى از پس اين كار برمى آيند و نقش خود را به صورت عالى در برابر تماشاچيان اجرا مى كنند. نقش بازى كردن يكى از بهترين روش ها براى مشغول كردن بچه ها به خواندن است و به آنها انگيزه مى دهد كه خود نيز به تنهايى كتاب بخوانند.

۱۰. خواندن كتاب هاى مورد علاقه ى خود را به فرزندانتان توصيه كنيد

در انبارى خانه پدر و مادرم يك جعبه پر از كتاب است كه اغلب كتاب هاى آن را من و خواهرم خوانده ايم. امروزه بسيارى از آن كتابها به سختى پيدا مى شود اما آنها همه كتاب هاى مورد علاقه مادرم بودند و او آنها را براى ما نگه داشته بود. با ديدن علاقه اى كه مادرمان نسبت به آن كتاب ها نشان مى داد، توجه ما نيز به آنها جلب شد. براى ما باز كردن كتاب هاى قديمى با جلد اعلاى خاك آلود و صفه آرايى و حروفچينى قديمى شان، خيلى هيجان انگيز بود. قديمى بودن كتاب ها باعث مى شد فكر كنيم كه مخصوص ‍ بزرگسالان و مهم هستند.

كتاب هاى مورد علاقه شما در دوران كودكى چه بود؟ آيا آنها را در اختيار فرزندتان قرار داده ايد؟ اگر خواندن كتاب هاى مورد علاقه خود را به فرزندانتان توصيه كنيد دو مطلب را به صورت ظريف و غير مستقيم به آنها مى فهمانيد: اول اين كه خودتان به خواندن علاقه داريد و دوم اين كه فرزندانتان را آن قدر دوست داريد كه مى خواهيد علاقه خود را با آنها نيز در ميان بگذاريد.

طبق تحقيقى كه كارول چامسكى(۳) در ۱۹۷۲ انجام داد، بين مراحل رشد زبانشناختى بچه ها و تعداد كتاب هايى كه مادران آنها با خاطره خوب از دوران كودكى خود به ياد داشته و براى فرزندانشان خوانده اند، رابطه مهمى وجود دارد. وقتى مادران كتاب هاى گوناگون و مورد علاقه دوران كودكى خود را به ياد مى آوردند، بچه ها نيز به ارزش اين كار نزد مادرانشان پى مى برند و نسبت به بچه هاى ديگر براى كتاب خواندن ارزش بيشترى قائل مى شوند.

پس به گذشته خود بيانديشيد، در صورت لزوم به كتابخانه سرى بزنيد تا خطراتتان زنده شود. شايد ببينيد كه يكى از نويسندگان مورد علاقه دوران كودكى تان هنوز مى نويسد و كتاب هاى جديد بسيارى وجود دارد كه مى توانيد همراه با فرزندتان براى اولين بار بخوانيد.

اگر فرزندتان مانند شما نيست و به كتاب يا نويسنده خاصّى شور و شوق نشان نمى دهد، نااميد نشويد. سليقه هاى افراد با هم متفاوت است و براى اين كه كسى به كتاب هاى چارلز ديكنز يا سى. اس. لوئيس علاقه مند شود، شايد لازم باشد كه سليقه اش پرورش يابد. مهم تلاش است. همين كه به طور غيرمستقيم به فرزندتان بفهمانيد كه شما نيز زمانى كودك بوديد و توانايى ها و علائق تان نيز در حد يك كودك بود، باب هاى ارتباط و گفت وگو بين شما گشوده مى شود.

۱۱. براى خواندن دليل هاى عملى بياوريد: خريد

ايوا كه دخترى ۱۳ ساله است، از دسته مجله هايى كه خاله اش به او داده بود رو برگرداند و غرغر كنان گفت: (حوصله ام سر رفته!) خاله اش كه كلافه شده بود پرسيد، (خوب مى خواهى چه كار كنى؟ باران مى بارد و نمى توانيم ساحل برويم. تنها كارى كه مى توانيم بكنيم خواندن است!)

ايوا ناله كنان گفت: (من از خواندن متنفرم، اگر در خانه خودمان بودم به مركز خريد مى رفتم.)

- (مركز خريد؟ باشد، نزديك ترين مركز خريد ۲۰ كيلومتر از اينجا فاصله دارد. به آنجا مى رويم ولى بايد براى خريد تابع قواعدى باشى كه من تعين مى كنم.)

ايوا گفت: (قبول است!)

وقتى حب مركز خريد رسيدند، خاله ايوا از او خواست جاى پارك را پيدا كند و موقعيت آن را به خاطر بسپارد و سپس راهنماى مركز خريد را به ايوا نشان داد و گفت:

(سه تا از فروشگاه ها را انتخاب كن و راه رسيدن به هر كدام را نيز پيدا كن.)

ايوا دو تا از فروشگاه هاى زنجيره اى مورد علاقه خود و يك فروشگاه كه نام جالبى داشت انتخاب كرد. دست خاله اش را گرفت و او را كشان كشان در راهروهاى مركز خريد برد تا تابلوى اولين فروشگاه را ديد.

خاله اش گفت: (خيلى خب، حالا قسمتى را پيدا كن كه لباسهاى اندازه تو را به نمايش گذاشته اند، مى توانى سه تا از لباس ها را پرو كنى.)

ايوا به سرعت دستورهاى خاله اش را اجرا كرد. يكى از لباس ها واقعا افسانه اى بود اما خاله اش باز هم قواعدى داشت: (به مارك لباس دقت كن. آيا قابل شست و شو (در ماشين لباس شويى) است؟)

متاءسفانه اين طورى نبود و ايوا آن را سر جايش گذاشت و همراه خاله اش به فروشگاه دوم رفت و قبل از اين كه به فروشگاه سوم بروند ايوا لباس هاى زيادى را پرو كرده بود اما آنها را به علت قيمت، عدم شست و شو يا جنس، كنار گذاشته بود. در آخرين همان چيزى را پيدا كرد كه مى خواست. به سمت ماشين حركت كردند و ايوا از خاله خود تشكر كرد و گفت: (ببخشيد اما من واقعا نمى توانم وقت خود را با خواندن بگذرانم.)

خاله اش گفت: (منظورت چيست؟ از وقتى كه براى خريد آمديم تو قدم به قدم مشغول خواندن بوده اى!)

بچه ها به سختى مى توانند بين خواندن و فعاليت هاى روزمره خود ارتباط برقرار كنند، به خصوص اگر خواندن را صرفا فعاليتى درسى بدانند. حتى يك خريد ساده نيز به خواندن نياز دارد و اگر دستورالعمل ساده زير را به كار گيريد، فرزندتان متوجه آن خواهد شد.

چگونه هنگام خريد تمرينِ خواندن كنيم

از فرزندانتان بخواهيد اجناسى را كه مى خواهيد در راهنماى فروشگاه پيدا كنند و با خواندن علائمى كه از سقف آويزان شده است محل مورد نظر را شناسايى كنند.

از فرزندانتان بخواهيد مارك هاى مختلف پودر رخت شويى، ماست، حبوبات و غيره را از نظر قيمت، محتويات و اندازه بسته بندى آن با هم مقايسه كنند. با همديگر ببينيد كه كدام جنس براى خريدن بهتر است.

علائم تجارى اى را كه فرزندتان مى شناسد به او نشان بدهيد و براى او توضيح بدهيد كه توليدكنندگان از اين علائم تجارى استفاده مى كنند تا مردم بتوانند محصولات آنها را در يك نگاه و بدون خواندن كلمات، پيدا كنند. حتى فرزند پيش دبستانى شما نيز مى تواند محصولات مورد علاقه خود را با)خواندن) علامت تجارى آنها پيدا كند.

از فرزندانتان بخواهيد براساس ملاك هايى كه بر ايشان ذكر مى كنيد، مارك مشخصى را براى يك محصول انتخاب كنند. مثلا از آنها بخواهيد بيسكوئيتى را انتخاب كنند كه نسبت به ساير بيسكوئيت ها شكر كمترى در تهيه آن به كار رفته باشد يا نوشابه اى را پيدا كنند كه بدون كافئين باشد.

هنگامى كه اجناس خريدارى شده را در منزل جابه جا مى كنيد با فرزندانتان صحبت كنيد و بگوييد كه خواندن چگونه به شما كمك مى كند تا بتوانيد خوب خريد كنيد و مواردى را كه هنگام خريد از خواندن استفاده كرديد برشمريد. مثلا: براى پيدا كردن مغازه، انتخاب كالا، پيدا كردن بخش مورد نظر فروشگاه، انتخاب چك پول مناسب و الى آخر. از بچه ها بخواهيد تعريف كنند كه چه چيزهايى را هنگام خريد خواندند و از آنها بخواهيد تصور كنند كه اگر نمى توانستند خوب بخوانند، چگونه خريد برايشان سخت تر، گران تر و وقت گيرتر مى شد.

۱۲. براى خواندن دليل هاى عملى بياوريد: آشپزى

مونا هم از خاطره روزهايى كه در منزل مادر بزرگش غذا مى خوردند لذت مى برد.

(من با كتاب آشپزى روى چهارپايه بلندى مى نشستم و برادرم مايرون كه در هيچ زمان ديگرى حاضر نبود پيش بند ببندد، پيش بندى به تن مى كرد. مادر بزرگ مثل سرهنگى كه سربازانش را تمرين مى داد، داد مى زد: بعد چى؟ بعد چى؟ و من صورت مواد لازم را مى خواندم و مايرون و مادر بزرگ اين طرف و آن طرف مى رفتند تا همه چيز را پيدا كنند و بچينند، بعد مادر بزرگ مى گفت: بعد چى؟ بعد چى؟ و من مراحل تهيه غذا را به ترتيب مى خواندم و مايرون داد مى زد: (نوشته يك پيمانه يا يك چهارم پيمانه؟) همه چيز آشفته به نظر مى رسيد ولى واقعا لذت بخش بود. من هنوز هم از خواندن كتاب هاى آشپزى لذت مى برم، همه آنها يك ساختار قابل پيش بينى دارند. البته مايرون هم در ارتش آشپز شده است و هر وعده براى صدها نفر غدا مى پزد.

بسيارى از بچه ها هرگز به اين فكر نمى افتند كه)چرا بايد خواند؟) اما بعضى از بچه ها نياز دارند كه رابطه بين خواندن و مسائل عملى را ببينند.

فرزندتان از ديدن اين كه هنگام آشپزى از مهارت خواندن خود استفاده مى كنيد، سود مى برد. حتى اگر براساس غريزه ى خود آشپزى مى كنيد و هرگز كتاب آشپزى باز نمى كنيد، باز هم هنگام آشپزى مى خوانيد و فرزندتان مى تواند در اين كار به شما كمك كند.

چگونه هنگام پختن غذا تمرينِ خواندن كنيم

۱. اگر از كتاب آشپزى استفاده مى كنيد، از يكى از فرزندانتان بخواهيد صورت مواد لازم را بخواند و از ديگرى بخواهيد جاى هر يك از مواد را در قفسه ها پيدا كند.

۲. از يكى از فرزندانتان بخواهيد مراحل تهيه غذا را يكى يكى بخواند. اين مراحل را در صورت امكان با كمك فرزندتان انجام دهيد.

۳. هنگام كار به هر چيزى كه مى خوانيد اشاره كنيد. علاوه بر دستور پخت غذا چيزهاى ديگرى نيز هست كه بايد آنها را بخوانيد:

اگر مى خواهيد فرزندتان تجربه ى جالبى از خواندن داشته باشد، از او بخواهيد دستور غذاى مورد علاقه خود را انتخاب كند، از موادى كه بايد براى پختن آن بخرد، صورتى تهيه كند، به فروشگاه برود و آن مواد را پيدا كند و سپس در پخت غذا به شما كمك كند. پخت غذا كارى اساسى و روزمرّه است اما به خوبى نشان مى دهد كه مردم چگونه در زندگى واقعى خود از خواندن استفاده مى كنند.

۱۳. براى خواندن دليل هاى عملى بياوريد: تعمير خانه

شوهرم بى صبرانه انتظار روزى را مى كشد كه بچه هايمان بزرگ شوند و بتوانند در انجام كارهاى خانه به او كمك كنند. فكر مى كنم پيش خودش ‍ تصور مى كند كه با بچه ها به پشت بام رفته است تا آنتن جديد را نصب يا يكى از كاشى ها را تعمير كند، و بچه ها ابزار كار به دشت او مى دهند. من از تصور اين كه بچه هاى كوچك بخواهند از نردبان بالا روند دچار نگرانى و اضطراب مى شوم، اما با اين فكر خودم را آرام مى كنم كه (وردست هاى كوچلوى بابا) در خانه يا حيات دنبال چيزى مى گردند تا آن را تعمير كنند، اگر اتفاقى برايشان نيفتد، از اين كار درس هاى ارزشمندى مى آموزند.

دنياى عجيب تعميرات خانگى موقعيت هاى فراوانى را براى خواندن فراهم مى كند. اگر شما مثل من باشيد بايد قبل از تعويض يك لامپ سوخته، مطالب روى پاكت لامپ جديد را حتما بخوانيد و اگر مثل شوهر من باشيد اول مورد نظر را شروع مى كنيد و بعد در صورت برخوردن به يك مشكل دنبال دستورالعمل مى گرديد.

بچه ها اغلب از سنين پايين به استفاده از ابزار علاقه نشان مى دهند و چه بخواهيد و چه نخواهيد با چكش پلاستيكى خود به اشيا مى كوبند.

اگر بتوانيد اين انرژى بچه ها را در جهت كارى كه به درد زندگى واقعى آنها مى خورد سمت و سو بدهيد بسيار عالى است. با اين كار به آنها نشان مى دهيد كه چگونه در زندگى خود به عنوان يك بزرگسال از خواندن استفاده مى كنيد.

چگونه هنگام تعمير خانه تمرين خواندن كنيم

۱. ابزارتان را با فرزندتان بررسى كنيد و درباه ى نام، كار و طرز كار هر يك صحبت كنيد. حتما تاءكيد كنيد كه بعضى از ابزارها فقط بايد توسط بزرگسالان استفاده شود.

۲. از ابزارى كه براى انجام يك كار خاص لازم داريد صورتى تهيه كنيد، از فرزندتان بخواهيد آن را بخواند، ابزار را پيدا كنيد و آنها را آماده كند.

۳. مسئوليت اشيا را به فرزندتان بسپاريد. اگر مى خواهيد ماشين لباس شويى را نصب كنيد، ممكن است داخل بسته مخصوص لوازم آن يك صورت از لوازم نيز وجود داشته باشد. از فرزندتان بخواهيد صورت را بخواند و اطمينان حاصل كند كه همه لوازم ذكر شده در بسته مخصوص موجود است.

۴. به هر چيزى كه مى خواهيد اشاره كنيد. علاوه بر دستورالعمل هاى موجود، چيزهاى ديگرى نيز هست كه بايد آنها را بخوانيد.

دخالت دادن بچه ها در كار تعميرات خانگى حُسن دارد، چون بچه ها با ديدن نتايج كار به اهميت خواندن پى مى برند. اگر لوله يا اتصالاتى كه تازه تعويض شده اند دچار مشكل شوند يا دستشويى اى كه پدر تازه نصب كرده است از جا كنده شود و به زمين بيفتد، لابد يك جاى كار ايراد داشته است. اين جور فاجعه ها معمولا زمانى رخ مى دهند كه از دستورالعمل پيروى نشود. (گاهى نيز به اين دليل است كه دستورالعمل درست نوشته نشده است اما اين ديگر از حوصله اين كتاب خارج است.)

۱۴. براى خواندن دليل هاى عملى بياوريد: كارهاى دستى

بسيارى از آشنايان ما براى خواندن رمان و زندگى نامه وقت ندارند چون وقت آزاد خود را صرف كارهاى دستى مى كنند. يكى از اين زنان براى بچه هاى دوستانش لحاف هاى بسيار زيبايى مى دوزد، يكى براى سرگرمى صندلى هاى حصيرى مى بافد و شوهرش ساعت هاى قديمى را تعمير مى كند. يكى از زنان لباس همه اعضاى خانواده خود را مى دوزد و يكى ديگر مبلمان قديمى را بازسازى مى كند. همه اين افراد سرگرم كارهايى اند كه خواند را نيز به نوعى شامل مى شوند و بچه هاى آنها نيز مى توانند از پرداختن به اين كارها سود ببرند.

مطالب غيرادبى معمولا اهداف زير را پى گيرى مى كند: دادن اطلاعات، متقاعد كردن و دستور دادن يا راهنمايى كردن. ما از صبح تا شب چه پشت جعبه مايكروفر، چه در دفترچه خودرو و چه در نقشه راهنماى مسيرهاى اتوبوس، دستورالعمل يا راهنما مى خوانيم. براى انجام كارهاى دستى معمولا بايد از انواع دستورالعمل ها پيروى كنيم. وقتى در انجام كار خاصى مهارت به دست مى آوريد مى توانيد از خواندن تمام دستورالعمل آن چشم پوشى كنيد اما وقتى به ياد گيرى آن مشغول هستيد، استعدادتان در خواندن و عمل كردن به دستورها، نقش اساسى ايفا مى كند.

چگونه هنگام انجام كارهاى دستى تمرين خواندن كنيم

۱. مدل ها، دستورالعمل ها و صورت لوازم مورد نياز را دم دست بگذاريد. از فرزندتان بخواهيد به شما بگويد كه براى انجام كار به چه چيزى نياز داريد.

۲. در صورت تمايل، فرزندتان را همراه خود به فروشگاه ببريد تا كالاهاى مورد نياز را پيدا كنيد و بخريد: پارچه، تكه هاى چوب، نخ، الگو يا شابلن، رنگ و غيره.

۳. ضمن انجام كار به هر چيزى كه مى خوانيد اشاره كنيد. به غير از دستورالعمل ها چيزهاى ديگرى نيز هست كه بايد بخوانيد:

بسيارى از بچه ها به طور طبيعى به كارهاى دستى گرايش دارند. هنگام انجام كارهاى دستى مجازند كه دست و بال خود را كثيف كنند و نتيجه ى كار نيز برايشان كاملا ملموس است.

وقتى براى اولين بار قلاب بافى مى كنند و تمام نخ ‌ها را به هم گره مى زنند و وقتى قطعات ماكت هواپيماى خود را به ميز ناهارخورى تان مى چسبانند، مهارت هايى را مى آموزند كه تا آخر عمر از آنها استفاده خواهند كرد. مهارت هاى بصرى اى كه براى جور كردن قطعات يك ماكت يا بخش هاى يك الگو استفاده مى شود، پيش نيازى است كه به فرزندتان كمك مى كند به خوبى و راحتى بخواند. اگر فرزندتان بخواهد در مدرسه يا در شغل خود كارآيى خوبى داشته باشد، بايد بتواند از دستورالعمل هاى دو، سه يا ده مرحله اى پيروى كند. اگر براى سرگرمى به كارهاى دستى مى پردازيد، به فرزندانتان اجازه بدهيد آنها نيز در انجام اين كارها دخالت داشته باشند و بدين ترتيب در حق آنها خدمت بزرگى بكنيد.

۱۵. براى خواندن دليل هاى عملى بياوريد:شغل شما

من و همسرم به خوبى روزهايى را به ياد مى آوريم كه به طور مرتب در آزمايشگاه هاى محل كار پدرانمان، به ديدن آنها مى رفتيم. من بوى مواد شيميايى، صندلى هاى گردان و علائم عجيبى را كه با گچ رنگى روى تخته سياه مى نوشتند، به خاطر مى آورم... وقتى به ما اجازه مى دادند كه با گچ رنگى در گوشه اى از تخته سياه علائم خودمان را بنويسيم يا شكل دانشجويان مشغول كار را رسم كنيم، چقدر هيجان انگيز بود.

چرا بايد ديدار از محل كار پدر و مادر فقط سالى يك بار اتفاق بيفتد؟ محيط كار بهترين موقعيت را فراهم مى كند تا به صورت عملى به فرزندانمان نشان دهيم كه چرا بايد خواندن، نوشتن، جمع و تفريق را بياموزند. چه مهندس ‍ معمار باشيد و چه هنرپيشه، چه آرايشگر و چه نانوا، در محل كار خود مى خوانيد و فرزندانتان بايد اين را بدانند.

قبل از اين كه فرزندتان را به محل كارتان دعوت كنيد به پاسخ اين سؤ ال ها بيانديشيد:

در كار خود چگونه از خواندن استفاده مى كنم؟ آيا دفترچه راهنما مى خوانم يا نامه، صفحه نمايشگر رايانه، دستورالعمل، ابزار اندازه گيرى، جدول، برچسب پوشه ى پرونده، تابلوى فرمان، و يا نقشه؟

اين كه بتوانم هنگام كار خود خوب و سريع بخوانم چه اهميّتى دارد؟

كدام يك از مهارت هايى را كه در مدرسه آموخته ام در محل كار خود استفاده مى كنم؟ آيا مى نويسم؟ آيا حساب مى كنم؟ آيا از مهارت هاى گفتارى و شنيدارى استفاده مى كنم؟ چگونه؟

اگر به اين سؤ ال هاى خود پاسخ بدهيد مى توانيد هنگامى كه فرزندانتان از محل كارتان بازديد مى كنند، روى اين مسئله كه چگونه مهارت هايى را كه مى آموزند در كار شما نقش پيدا مى كنند، بهتر تمركز كنيد.

فرزندتان را به بخش هاى مختلف محل كارتان ببريد و قدم به قدم به او بگوييد كه در يك روز عادى چه كارهايى انجام مى دهيد. ابزارهايى را به او نشان دهيد كه كارتان را ساده تر مى كند و به او بگوييد كه چگونه آموختيد كه اين كار را انجام دهيد. بيشتر بچه ها فكر مى كنند كه ياد گيرى با خوردن زنگ و تعطيل شدن مدرسه، تمام مى شود و به سختى مى توان نظر آنها را عوض ‍ كرد. اگر برايشان تعريف كنيد كه چگونه هنگام انجام كار چيزهايى مى آموزيد، به آنها كمك مى كنيد تا بهتر بتوانند تجربيات زندگى تحصيلى خود را به (زندگى واقعى) بزرگسالان ربط دهند.

اگر مى توانيد كار خود را با كار بچه ها مقايسه كنيد:

(يادت مى آيد در مدرسه ياد گرفتى كه چگونه از دستگاه Mac استفاده كنى؟ من دارم طرز استفاده از اين دستگاه جديد را ياد مى گيرم.)

(يادت مى آيد هفته گذشته چطور با يك سطر از اعداد مشكل پيدا كرده بودى؟ حلال ببين من بايد با يك صفحه پر از عدد كار كنم!)

(وقتى اين قسمت را امتحان مى كنم، همان كارى را مى كنم كه تو هنگام امتحان دادن انجام مى دهى. اول همه كارهايى را انجام مى دهم كه بلد هستم و بعد برمى گردم و روى قسمت هايى كار مى كنم كه خوب بلد نيستم.)

محل كار شما نبايد براى فرزندانتان فضاى اسرارآميزى باشد كه بيشتر روز در آنجا ناپديد مى شويد. اگر فرزندانتان بدانند كه چه كارى انجام مى دهيد، و چرا و چگونه آن را انجام مى دهيد، مى توانند شما را بهتر درك كنند و در ضمن مى فهمند كه چرا مشغوليت فعلى آنها يعنى ياد گيرى در مدرسه نقش مهمى را در آينده ايفا خواهد كرد.