فصل دهم : راهنمايى

 در فصلهاى گذشته، مسايلى را بيان كرديم كه اكثرا مسايل مشترك مشاوره و راهنمايى است. اينك به چند مساءله در خصوص «راهنمايى» مى پردازيم كه در بيشتر كتابهاى مربوطه تحت عنوان «راهنمايى» مطرح گرديده است.

تعريف راهنمايى

 راهنمايى «Guidance» جريان(۱۹۵) يارى دهنده اى است كه از طريق يك سلسله فعاليتهاى منظم و سازمان يافته، فرد به تواناييها و ضعفهاى خود پى مى برد و در زمينه هاى جسمى، ذهنى، اخلاقى، عاطفى، اجتماعى و... به رشد مناسب مى رسد و مى تواند با حل مشكلات تحصيلى، شغلى، حرفه اى، بهداشتى، خانوادگى، اجتماعى و اخلاقى و... به موفقيت در زندگى دست يازد.

اهميت راهنمايى در اسلام

«راهنمايى» در متون دينى از اهميت ويژه اى برخوردار است و خداوند متعال به عنوان اولين و بهترين راهنما معرفى شده است. راهنمايى پروردگار از طريق فرستادن كتابهاى آسمانى و ارسال انبيا انجام مى شود و بعد از پيامبران، راهنمايى خدا به وسيله جانشينان آنان و علماى دين، به مردم ابلاغ مى گردد.

يكى از اهداف مهم نزول قرآن، راهنمايى مردم اعلام شده است. هدايت و راهنمايى قرآن در دو مرحله انجام مى شود. يكى با هدايت مردم عادى به صراط مستقيم... هدى للناس... (۱۹۶) و يكى هم براى هدايت افرادى كه بر طبق راهنمايى اوليه در مسير كمال، قرار گرفته اند.... هدى للمتقين... .(۱۹۷)

انسانى كه هدايت و راهنمايى ابتدايى خدا و قرآن را مى پذيرد، خواستار هدايت و رهبرى مستمر از طرف خداست و از اين رو در شبانه روز، حداقل، ده بار در نمازهاى واجب خود، جملهاهدنا الصراط المستقيم را تكرار مى كند. او مى داند كه خدا بهترين هادى و راهنماستهدى الله احسن الهدى (۱۹۸) هدايت و راهنمايى خدا، انسان را حتما به رشد و كمال مى رساند.من اهتدى بهدى الله اءرشده (۱۹۹)

راهنماى شايسته

 علاوه بر انبيا و جانشينان آنان و كتابهاى آسمانى كه خداى متعال به وسيله آنان راهنمايى خود را انجام مى دهد، هر فرد صلاحيتدار ديگرى كه خود هدايت شده و از شرايط راهنما، مانند تقوا، علم، عقل و تدبير، امانتدارى، رازدارى، محبت و... برخوردار باشد، مى تواند واسطه فيض و هدايت قرار گيرد و راهنمايى الهى را به مردم برساند و يا با بهره گيرى از آنها به راهنمايى آنان اقدام نمايد و خود نيز مشمول الطاف و امدادهاى غيبى پروردگار خويش قرار گيرد.

پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌ فرموده است :

[يا على ] لان يهدى الله على يديك رجلا خير لك مما طلعت عليه الشمس و غربت. (۲۰۰)

«[يا على ] اگر به دست تو و با راهنماييهايت، خدا، فردى را هدايت كند، اين، براى تو بهتر است از تمام چيزهايى كه خورشيد بر آن طلوع و غروب كرده است».

البته همان طور كه اشاره شد، اين در صورتى است كه راهنما، براى راهنمايى، شايستگى داشته باشد و خود كور و غافل نباشد و هواى نفس بر او چيزه نشود. اميرالمؤمنين علىعليه‌السلام در اين باره مى فرمايد:

من يطلب الهداية من غير اهلها، يضل (۲۰۱)

«كسى كه از غير اهلش راهنمايى بخواهد، گمراه مى شود».

و نيز فرمود:

من استهدى الغاوى عمى عن نهج الهدى .(۲۰۲)

«كسى كه از گمراه، راهنمايى بخواهد، راه صحيح و هدايت را نمى بيند».

و همچنين فرمود:

كيف يهتدى الضليل مع غفلة الدليل .(۲۰۳)

«با غفلت راهنما، گمراه چگونه راهنمايى مى شود».

انواع راهنمايى

 موضوع راهنمايى، شامل همه ابعاد زندگى مراجعه كننده يا دانش آموز مى شود، ولى معمولا مشاورين راهنمايى دانش آموزان را از نظر موضوع به چند نوع تقسيم مى كنند:

الف - راهنمايى تحصيلى

 در «راهنمايى تحصيلى»، به دانش آموز، كمك مى شود تا شيوه هاى صحيح مطالعه و تمرين دروس را بياموزد و نحوه استفاده از منابع را ياد بگيرد و با روش خلاصه كردن كتابها و يادداشت بردارى، و مقررات ورود به آنها و قوانين و مقررات آموزشى و امتحانى مدارس و آموزشگاهها، اطلاع پيدا كند و رشته تحصيلى مناسب با علاقه و استعداد خود را انتخاب نمايد.

ب - راهنمايى شغلى و حرفه اى

 در «راهنمايى شغلى و حرفه اى»، به دانش آموز كمك مى شود تا لزوم اشتغال در مشاغل مشروع براى ادامه زندگى فرد و جامعه و اهميت مشاغل مفيد در جامعه را پى ببرد و با آشنايى با مشاغل مختلف مورد علاقه و استعدادش، هدايت يابد و مشكلاتش برطرف گردد.

ج - راهنمايى خانوادگى

 در «راهنمايى خانوادگى»، به دانش آموز يا افراد ديگر كمك مى شود تا روابط سالم بين اعضاى خانواده، حفظ يا برقرار شود و مشكلات اعضاى خانواده، نه تنها دانش آموز را متاءثر نسازد، بلكه با راهنمايى در رفع آن نيز اقدام گردد.

د - راهنمايى بهداشتى

 در «راهنمايى بهداشتى»، به دانش آموز كمك مى شود تا سلامت جسمى و روانيش تاءمين شود و از ابتلا به بيماريهاى جسمى و روانى، پيشگيرى به عمل آيد.

ه - راهنمايى اجتماعى

 در «راهنمايى اجتماعى»، به دانش آموز يا فرد ديگر كمك مى شود تا او از انزوا طلبى بپرهيزد و بتواند در برقرارى بهتر روابط اجتماعى كوشش ‍ نمايد و در سازش و همكارى با ديگران و فداكارى و از خود گذشتگى و ديگر صفات اخلاقى و اجتماعى موفق باشد.

هدف از دوره سه ساله راهنمايى

 هدف از تشكيل دوره سه ساله راهنمايى تحصيلى در ايران نيز همين بود كه با كشف تواناييها و استعدادهاى دانش آموزان و پرورش آنان، در آموزش ‍ مهارتهاى لازم و تمرين جنبه هاى عملى و حرفه اى، دانش آموزان را براى ادامه تحصيل در دوره متوسطه آماده سازند و آنان را در انتخاب رشته تحصيل يا اشتغال به كار و حرفه مناسب كمك نمايند.

همكاران راهنما و مشاور

 افرادى كه در موضوع راهنمايى در مدارس، بايد با مشاوران راهنمايى همكارى داشته باشند تا راهنمايى به نيكوترين وجه انجام شود، عبارتند از:

والدين، معلمان، مربيان، مديران، مددكاران اجتماعى، انجمن اوليا و مربيان، روان شناسان و... كه هريك به نحوى در امر مشاوره و راهنمايى، مشاور و راهنما را كمك مى نمايند تا دانش آموز به بهترين صورت به اهداف خود در زندگى تحصيلى، اجتماعى، شغلى و... برسد.

راهنمايى و شناخت دانش آموز

 مهمترين كارى كه راهنما و مشاور بايد در راهنمايى انجام دهد، شناخت كامل از دانش آموز است كه از طريق مراجعه به پرونده تحصيلى، آزمونهاى هوش، پرسشنامه او و نظرخواهى از والدين، معلم و...انجام مى گيرد.

پی نوشت ها :

۱- انفال / ۲۴.

۲- ديوان منسوب به امام اميرالمؤمنينعليه‌السلام ، ص ۷۵ كه از منابع بحارالاءنوار است .

۳- مؤ لفان ، مشاوره مهارتهاى حل مساءله ، ترجمه فريده كمالى ، ص ۱۵.

۴- كتاب درمانى ، خود يك روش درمانى است .

۵- آشفتگى روانى يا حالت عاطفى و علاقه شديد و كوركورانه اى كه آن را با هيجان جنسى مقارن دانسته اند (ر. ك : مهدى ضوابطى ، مبانى مشكل شناسى ، ص ۷۳).

۶- بيمارى روانى كه باعث خيالات بيهوده مى گردد و معمولا به بدبينى و بى اعتنايى و گاه خودكشى كشيده مى شود.

۷- «مفاوضات» اپيكتتوس را «آرين» جمع آورى كرده و تحت عنوان «رساله نخبه «پيكتتوس» تلخيص كرده است (ر. ك : معين ، فرهنگ فارسى ، ج ۵، ص ۹۷، اميركبير، چاپ چهارم).

۸- وى پيرو فلسفه افلاطون بود و با توجه به فلسفه رواقى و فلسفه افلاطونى ، كتابى را از مجموعه تفكرات و نظراتش ، به نام «راجع به خود» نوشت (ر. ك : همان منبع ، ج ۶، ص ۱۸۷۰).

۹- ايوى - مارى بلك برن و كيت ام ديويدسون ، شناخت درمانى افسردگى و اضطراب ، ترجمه حسن توزنده جانى ، ص ۳۸، مؤ سسه انتشارات آستان قدس رضوى ، ۱۳۷۴.

۱۰- ر. ك : ساعتچى ، محمود، مشاوره و روان درمانى ، ص ۲۲ - ۲۷.

۱۱- اين شيوه در اروپا معمول بوده ، گرچه در لندن در سال ۱۲۴۷ م بيمارستانى براى نگهدارى بيماران روانى تاءسيس شد و در قرن ۱۵ در كشور بلژيك نيز بيماران روانى با خانواده هاى ساكن كنار معبد درگيل ، زندگى مى كردند (ر. ك : ساعتچى ، محمود، مشاوره و روان درمانى ، ص ۳۱).

۱۲- Weyer

۱۳- Scot

۱۴- Pholie Pinel

۱۵- ر. ك : دكتر باقر، ثنائى ، روان درمانى و مشاوره گروهى ، ص ۲۱ و ۱۱ انتشارات سهامى چهر، ۱۳۶۲.

۱۶- ر. ك : ساعتچى ، محمود، مشاوره و روان درمانى ، ص ۳۱ - ۳۴.

۱۷- همان ماءخذ، ص ۳۷ - ۳۸.

۱۸- Parsons

۱۹- Vocational Bulleetin

۲۰- Ginzberg

۲۱- ر. ك : سمينار شماره ۱۷ علوم تربيتى ، دفتر همكارى حوزه و دانشگاه ، راهنمايى و مشاوره ، ص ۲، سال ۱۳۶۱.

۲۲- Sigmund , Freud

۲۳- Libido

۲۴- ر. ك : شفيع آبادى و ناصرى ، نظريه هاى مشاوره و روان درمانى ، ص ۳۱ - ۶۰، مركز نشر دانشگاهى تهران ، ج ۳، ۱۳۷۱. و شريعتمدارى ، على ، مقدمه روانشناسى ، ص ۳۲ - ۳۵، انتشارات مشعل ، اصفهان ، ۱۳۶۴. و ...

۲۵- آدلر، حدود يكصد كتاب و مقاله نوشت ، بهترين كتاب وى كتاب «اصول تجربى و نظرى روانشناسى فردى»، «The Practice and Theory of Individual Psychology» است .

۲۶- Individual Psychology

۲۷- ر. ك : شفيع آبادى و ناصرى ، نظريه ها، مشاوره و روان درمانى ، ص ۸۳.

۲۸- همان ماءخذ، ص ۸۴.

۲۹- Rtional- Emotional Thery

۳۰- بلك برن و ديويدسون ، شناخت درمانى افسردگى و اضطراب ، ترجمه حسن توزنده جانى ، ص ۴۴.

۳۱- همان ماءخذ، ص ۴۶.

۳۲- به مناظره و مذاكره كلامى براى آشكار شدن حق نيز «مشاوره» گفته مى شود: المشاورة وهو المفاوضة وفى الكلام ليظهر الحق ...، (مجمع البحرين ، ج ۳، ص ۳۵۴).

۳۳- كسائى ، نورالله ، مدارس نظاميه و تاءثيرات اجتماعى آن ، پيشگفتار، ص ۱۲.

۳۴- ر. ك : شبلى ، احمد، تاريخ آموزش در اسلام ، ترجمه ساكت ، محمد حسين ، ص ۱۰۲، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ، ۱۳۶۱.

۳۵- غزالى ، ابوحامد، احياء علوم الدين ، ترجمه خوارزمى ، مؤ يدالدين ، ج ۱، ص ۷۸.

۳۶- احمدى ، سيد احمد، مقدمه اى بر مشاوره و روان درمانى ، ص ۱۲ - ۱۳، انتشارات دانشگاه اصفهان ، ۱۳۷۴.

۳۷- ر. ك : ساعتچى ، محمود، مشاوره و روان درمانى ، ص ۲۸ - ۲۹.

۳۸- همان ماءخذ.

۳۹- عبارت بوعلى اين است : ينبغى للطبيب ان يكون دائما مبشرا بالصحة فان للعوارض ‍ النفسانية تاءثيرات عظيمة .

۴۰- ر. ك : خواجه نصير طوسى ، اخلاق ناصرى ، ص ۲۲۸.

۴۱- احمدى ، احمد، مقدمه اى بر مشاوره و روان درمانى ، ص ۱۹ - ۲۱.

۴۲- ر. ك : اردبيلى ، يوسف ، اصول و فنون راهنمايى و مشاوره در آموزش و پرورش ، ص ۷۵ - ۷۶، چاپ مؤ سسه انتشارات بعثت ، ۱۳۷۲.

۴۳- ر. ك : راغب اصفهانى ، المفردات فى غريب القرآن ، ص ۲۷۰ و المقرى الفيومى احمد بن محمد، المصباح المنير، ج ۱، ص ۳۹۵.

۴۴- طريحى ، مجمع البحرين ، ج ۳، ص ۳۵۶.

۴۵- راغب ، المفردات ، ص ۲۷۰.

۴۶- مانند اصول راهنمايى شرتزر واستون ، ترجمه دكتر على شريعتمدارى و زمينه مشاوره و راهنمايى ، دكتر قاسم قاضى و ...

۴۷- دكتر ساعتچى ، مشاوره و روان درمانى ، ص ۴۶ - ۴۷.

۴۸- C.H.Patterson

۴۹- R. Nelson - Jones

۵۰- P.Halmos

۵۱- همان ماءخذ، ص ۴۸.

۵۲- ثنائى ، باقر، روان درمانى و مشاوره گروهى ، ص ۲، ۳ و ۴.

۵۳- Hahn

۵۴- Maclean

۵۵- قاضى ، قاسم ، روشها و تكنيكهاى مشاوره و روان درمانى ، چاپ دوم ، بهمن ۱۳۷۲.

۵۶- Wolberg

۵۷- همان ماءخذ، ص ۱۷۵ - ۱۷۶.

۵۸- Brammer

۵۹- Shostrom

۶۰- همان ماءخذ، ص ۱۶۳.

۶۱- Mwrer

۶۲- همان ماءخذ، ص ۱۶۶.

۶۳- Tyler

۶۴- همان ماءخذ و ساعتچى ، محمود، مشاوره و روان درمانى ، ص ۴۸.

۶۵- نهج الفصاحه ، حكمت ۱۶۳۷.

۶۶- همان ماءحذ، حكمت ۲۵۷۰.

۶۷- وسائل الشيعه ، ج ۸، ص ۴۲۴، باب ۲۱ از ابواب احكام العشره ، حديث ۴.

۶۸- همان ماءخذ، حديث ۲.

۶۹- همان مدرك ، حديث ۵.

۷۰- غرر الحكم ، ترجمه محمد على انصارى ، ج ۱، ص ۴۲، شماره ۱۲۶۲.

۷۱- بحارالانوار، ج ۸۸، ص ۲۵۳، ذيل حديث ۴، چاپ مؤ سسه وفاء بيروت .

۷۲- وسائل الشيعه ، ج ۸، ص ۴۲۵، ح ۷ از باب ۲۱ از ابواب احكام العشره .

۷۳- غررالحكم ، ترجمه انصارى ، ج ۲، ص ۷۴۰، شماره ۷۴.

۷۴- غررالحكم ، ترجمه خوانسارى ، ج ۱، ص ۳۱۶.

۷۵- نهج الفصاحه ، حكمت ۳۰۹۵.

۷۶- مكارم الاخلاق ، ترجمه ، ص ۱۲۴.

۷۷- و ۴ - وسائل ، ج ۸، ص ۴۲۴ و ۴۲۵ از باب ۲۱ از ابواب احكام العشره .

۷۸- و ۴ - وسائل ، ج ۸، ص ۴۲۴ و ۴۲۵ از باب ۲۱ از ابواب احكام العشره .

۷۹- الدرالمنثور، ج ۲، ص ۹۰، س ۱۳.

۸۰- نهج الفصاحه ، حكمت ۲۹۶۲.

۸۱- نورالثقلين ، ج ۴، ص ۵۸۴، ح ۱۱۸، چاپ حكمت قم .

۸۲- تاريخ طبرى ، ج ۳، ص ۹۵۶، چاپ انتشارات جهان .

۸۳- همان مدرك ، ص ۹۶۰.

۸۴- همان مدرك ، ص ۱۰۷۶. بحارالاءنوار، ج ۴۱، ص ۸۸، ح ۱۲.

۸۵- بحارالاءنوار، ج ۲۸، ص ۲۱۰، ح ۷.

۸۶- همان ماءخذ، ج ۳۸، ص ۱۸۰، حديث ۱.

۸۷- وسائل الشيعه ، ج ۸، ص ۴۲۸، حديث ۱، باب ۲۴ ازابواب احكام العشرة و بحارالاءنوار، ج ۷۲، ص ۱۰۱، حديث ۲۳.

۸۸- وسائل الشيعه ، ج ۸، ص ۴۲۸، حديث ۳. بحارالاءنوار، ج ۷۲، ص ۱۰۱، حديث ۲۵ و ج ۸۸، ص ۲۵۴، حديث ۵. موارد مشورت معصومينعليهم‌السلام بسيار زياد است (ر. ك : مجلدات ذكر شده از بحارالاءنوار، ج ۱۴، ص ۳۹۴ - ۳۹۸ و كتابهاى سيره و تاريخ معصومين (عليهم السلام».

۸۹- آل عمران / ۱۵۹.

۹۰- توبه / ۱۰۱.

۹۱- بحارالاءنوار، ج ۱۰، ص ۴۱۵ - ۴۱۶، ششمين مناظره شيخ مفيد.

۹۲- همان ماءخذ، ج ۴۴، ص ۵۱، حدث ۵.

۹۳- همان ماءخذ، ج ۴۷، ص ۱۲۸، حديث ۱۷۵.

۹۴- كافى ، ج ۲، ص ۱۶۶، حديث ۵.

۹۵- ر. ك : احمدى ، سيد احمد، مشاوره و روان درمانى ، ص ۵۵ - ۷۰.

۹۶- ر. ك : ترجمه كمالى ، فريده ، مشاوره مهارتهاى حل مساءله ، ص ۴۸.

۹۷- ر. ك : ترجمه كمالى ، فريده ، مشاوره مهارتهاى حل مساءله ، ص ۴۹. ساعتچى ، محمود، مشاوره و روان درمانى ، ص ۱۷ - ۱۸، مؤ سسه نشر ويرايش ، شهريور، سال ۱۳۷۴.

۹۸- ر. ك : ترجمه كمالى ، فريده ، مشاوره مهارتهاى حل مساءله ، ص ۲۳ - ۲۴.

۹۹- ر. ك : همان ماءخذ، ص ۴۸.

۱۰۰- تفسير تسترى ، ص ۲۸.

۱۰۱- خوانسارى ، غررالحكم ، ج ۳، ص ۴۲۸.

۱۰۲- بحارالاءنوار، ج ۷۷، ص ۴۲۰.

۱۰۳- وسائل الشيعه ، ج ۸، ص ۴۲۶.

۱۰۴- تفسير تسترى ، ص ۲۸.

۱۰۵- خوانسارى ، غررالحكم ، ج ۴، ص ۱۷۹.

۱۰۶- بحارالاءنوار، ج ۷۲، ص ۱۰۴، حديث ۳۷.

۱۰۷- بحارالاءنوار، ج ۷۲، ص ۱۰۳، حديث ۳۳، از مصباح الشريعه .

۱۰۸- بحارالاءنوار، ج ۱۳، ص ۴۲۲، حديث ۱۸ و ج ۷۳، ص ۲۷۱، از امام صادقعليه‌السلام از لقمان .

۱۰۹- غرر الحكم ، ترجمه خوانسارى ، ج ۶، ص ۲۷۰.

۱۱۰- بحارالاءنوار، ج ۷۵، ص ۱۰۱.

۱۱۱- همان ماءخذ، ج ۱۰۳، ص ۲۵۳.

۱۱۲- بحارالاءنوار، ج ۹۳، ص ۱۶۲، حديث ۶.

۱۱۳- همان ماءخذ، ج ۷۵، ص ۹۹.

۱۱۴- نهج البلاغه ، فيض الاسلام ، ص ۹۹۸.

۱۱۵- غررالحكم ، ترجمه انصارى ، ج ۲، ص ۸۱۶.

۱۱۶- بحارالاءنوار، ج ۷۵، ص ۱۰۳.

۱۱۷- وسائل الشيعه ، ج ۸، ص ۴۲۶، حديث ۵، باب ۲۲ ابواب احكام العشرة .

۱۱۸- بحارالاءنوار، ج ۷۵، ص ۱۰۳.

۱۱۹- زمر / ۱۷ - ۱۸.

۱۲۰- تحف العقول ، چاپ اسلاميه ، ص ۲۷۵، بند ۴.

۱۲۱- ولقد كرمنا بنى آدم وحملنا هم فى البر والبحر ورزقناهم من الطيبات وفضلناهم على كثير ممن خلقنا تفضيلا، (اسراء / ۷۰).

۱۲۲- ان اكرمكم عندالله اتقيكم ...، (حجرات / ۱۳).

۱۲۳- كانصلى‌الله‌عليه‌وآله‌ يكرم من يدخل عليه حتى ربما بسط ثوبه ويؤ ثر الداخل بالوسادة التى تحته ، (بحارالاءنوار، ج ۱۶، ص ۲۲۸، ذيل حديث ۳۴).

۱۲۴- متن حديث در ص ۸۵ خواهد آمد.

۱۲۵- انسان / ۳.

۱۲۶- آل عمران / ۵۲.

۱۲۷- افلاطون مى گفت : «برده ، كسى است كه هدف ديگرى را به مورد اجرا درآورد».

۱۲۸- آل عمران / ۱۵۹.

۱۲۹- تحف العقول ، ص ۲۷۵، بند ۴۰، ط كتابفروشى اسلاميه .

۱۳۰- رساله حقوق امام سجادعليه‌السلام ، بند ۳۹ نقل از تحف العقول ، ص ۳۰۵.

۱۳۱- مسند احمد بن حنبل ، ج ۲، ص ۳۶۵.

۱۳۲- بحارالاءنوار، ج ۷۷، ص ۱۶۵.

۱۳۳- غررالحكم ، ترجمه خوانسارى ، ج ۱، ص ۲۶۲.

۱۳۴- اصول كافى ، ج ۲، ص ۳۱۲. باب الكبر، ح ۱۷ و بحارالاءنوار، ج ۷۰، ص ۲۲۵، حديث ۱۷.

۱۳۵- غررالحكم ، ج ۶، ص ۱۸۱.

۱۳۶- غررالحكم ، ترجمه خوانسارى ، ج ۳، ص ۲۴۰.

۱۳۷- غررالحكم ، ترجمه خوانسارى ، ج ۶، ص ۳۸۴.

۱۳۸- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۲، ص ۶۰۲.

۱۳۹- روضة الكافى ، ج ۸، ص ۳۴۸.

۱۴۰- وسائل الشيعه ، ج ۸، ص ۴۲۷.

۱۴۱- مائده / ۲.

۱۴۲- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۶، ص ۴۰۷.

۱۴۳- ر. ك : ثنائى ، باقر، روان درمانى و مشاوره گروهى ، ص ۱۲۲.

۱۴۴- ديوان امام علىعليه‌السلام ، ص ۷۵، نشر پيام اسلام قابل توجه است كه اين كتاب از منابع كتاب شريف بحارالاءنوار، علامه مجلسى - رحمة الله عليه - است .

۱۴۵- Directive Metod

۱۴۶- ر. ك : قشلانى ، محمد، روان شناسى مشاوره و راهنمايى ، ص ۲۸، انتشارات مانى ، ۱۳۷۳.

۱۴۷- Non Directive Metod

۱۴۸- كارل راجرز «Rogers Carl» (۱۹۰۲ - ۱۹۸۶ م) بنيانگذار اين نظريه است كه آن را در سال ۱۹۴۰ مطرح كرد. وى از افكار متفكران درباره انسان بويژه جان ديوئى - كه معتقد است انسان با شناخت خود مى تواند آينده اش را آن گونه كه مى خواهد بسازد - الهام گرفته است .

۱۴۹- Perls. Frederick

۱۵۰- Client- Centered

۱۵۱- در «روش گشتالت درمانى»، از صندلى خالى استفاده مى شود؛ يعنى مراجعه كننده فردى را (مانند پدر، مادر، همسر و ...) كه در زندگى او دخالت دارد، در صندلى رو به رو تصور مى كند و با اين فرد خيالى ، صحبت مى نمايد و آنچه را كه واقعا در ذهن اوست ، با وى در ميان مى گذارد (ر. ك : احمدى ، مقدمه اى بر مشاوره و روان درمانى ، ص ۱۲۲ - ۱۲۳).

۱۵۲- فردريك تورن « Frederik C.Thorne» (متوفاى ۱۹۷۸. م .)

۱۵۳- گريندر «Grinder».

۱۵۴- در اين مكتب هيچ نظريه واحدى به عنوان نظريه اصلى و محورى مطرح نيست بلكه هر نوع رويه كمكى شناخته شده و معتبر را به شيوه اى نظامدار و براى كمك به مراجعه كنندگان در جهت حل مشكلات خود و حفظ ثبات در زندگيشان - به كار مى گيرد (ر. ك : ساعتچى ، محمود، مشاوره و روان درمانى ، ص ۵۵۴، مؤسسه نشر ويرايش ، ۱۳۷۴).

۱۵۵- Rational Therapy

۱۵۶- ر. ك : قاضى ، قاسم ، روشها و تكنيكهاى مشاوره و روان درمانى ، ص ۱۹ - ۳۱، جهاد دانشگاهى دانشگاه تهران ، ۱۳۷۲.

۱۵۷- Psycho Analysis Therapy

۱۵۸- ر. ك : همان ماءخذ، ص ۳۵ - ۵۷.

۱۵۹- ر. ك : احمدى ، مقدمه اى بر مشاوره و روان درمانى ، ص ۳۷ - ۴۰.

۱۶۰- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۳، ص ۳۸۳.

۱۶۱- وسائل الشيعه ، ج ۸، ص ۴۴۱، باب ۳۵، حديث ۲.

۱۶۲- بحارالاءنوار، ج ۷، ص ۱۶۵، حديث ۲.

۱۶۳- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۴، ص ۱۱۷.

۱۶۴- ر. ك : احمدى ، سيد احمد، مقدمه اى بر مشاوره و روان درمانى ، ص ۵۳ - ۵۴.

۱۶۵- ر. ك : احمدى ، احمد، مقدمه اى بر مشاوره و روان درمانى ، ص ۴۵ و ۵۲.

۱۶۶- (بحارالاءنوار، ج ۷۵، باب المشورة وقبولها، ح ۳۷، ص ۱۰۴).

۱۶۷- بايد تست مناسب انتخاب شود و پس از اجرا، مشاور به تفسير نتايج آن بپردازد.

۱۶۸- Reflection of Content

۱۶۹- Reflection of Feelings

۱۷۰- ديويد گدارد، مفاهيم بنيادى و مباحث تخصصى در مشاوره ، ترجمه دكتر سيمين حسينيان ، ص ۵۷، نشر ديدار، تابستان ۱۳۷۴.

۱۷۱- احمدى ، احمد، مقدمه اى بر مشاوره و روان درمانى ، ص ۸۹، چاپ پنجم ، انتشارات دانشگاه اصفهان .

۱۷۲- موانعى كه در راه انتخاب و اقدام مراجعه كننده ممكن است قرار داشته باشد، امورى از اين قبيل اند: ناتوانى در مقابله باعكس العمل ديگران ، ناتوانى از تسلط بر احساسات خويش ، ترس از پيامدها و آثار اقدام خويش و نداشتن مهارت لازم در اجراى اقدام مطلوب .

۱۷۳- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۱، ص ۳۳۷.

۱۷۴- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۱، ص ۲۹۹.

۱۷۵- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۱، ص ۱۸۶.

۱۷۶- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۱، ص ۲۲۱.

۱۷۷- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۳، ص ۳۱۶.

۱۷۸- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۱، ص ۳۶۶.

۱۷۹- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۱، ص ۱۴۳.

۱۸۰- نهج البلاغه ، صبحى صالح ، حكمت ۲۴۵.

۱۸۱- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۳، ص ۳۳۸ و ميزان الحكمه ، ج ۲، ص ۵۷۰، ش ۴۶۰۵.

۱۸۲- همان مدرك ، ج ۶، ص ۲۸۳.

۱۸۳- غررالحكم ، خوانسارى ، ج ۵، ص ۲۴۰.

۱۸۴- بحارالاءنوار، ج ۷۸، ص ۲۳۲، حديث ۳۴.

۱۸۵- كافى ، ج ۲، ص ۷۸.

۱۸۶- بلك برن و ديويد سون ، شناخت درمانى افسردگى و اضطراب ، ترجمه حسن توزنده جانى ، ص ۱۷، آستان قدس ، ۱۳۷۴ ش .

۱۸۷- فلك ، فردريك ، افسردگى واكنش يا بيمارى ، ترجمه نصرت الله پورافكارى ، ص ۱۹.

۱۸۸- بلك برن و ديويد سون ، شناخت درمانى افسردگى و اضطراب ، ص ۱۸.

۱۸۹- ر. ك : بلك برن و ديويد سون ، شناخت درمانى افسردگى و اضطراب ، ص ۲۱.

۱۹۰- فرقانى ، شهلا، شناخت مشكلات رفتارى در كودكان و نوجوانان ، ص ۸۳.

۱۹۱- به روش برخورد با باورهاى نامعقول كه در بخش روشهاى مرحله ادامه گذشت ، مراجعه شود.

۱۹۲- منظور موزيكهاى شادى است كه از نظر شرع هم حلال است .

۱۹۳- امروزه از داروهايى مانند: «ليتيوم»، «آمى تريپتلين»، «لوراز پام»، «بنزو ديازپين» و «ايمى پيرامين» براى درمان افسردگى است كه با تجويز پزشك ، مى تواند مورد استفاده قرار گيرد.

۱۹۴- ر. ك : بلك برن و ديويد سون ، شناخت درمانى افسردگى و اضطراب ، ص ۳۰ - ۳۱.

۱۹۵- «جريان»، هر پديده اى است كه تغيير مستمر را نشان دهد و راهنمايى نيز از اين قبيل است ؛ يعنى در برگيرنده فعاليتهايى است كه به صورت مستمر به سوى يك هدف يا چند هدف در حال پيشرفت است .

۱۹۶- بقره / ۱۸۵.

۱۹۷- بقره / ۲.

۱۹۸- غررالحكم ، ۱۰۰۱۰، اميرالمؤمنينعليه‌السلام فرمود: «راهنمايى خدا، بهترين راهنمايى است».

۱۹۹- غررالحكم ، ۸۰۷۱، اميرالمؤمنينعليه‌السلام نيز فرمود: «كسى كه به هدايت الهى راهنمايى شود، خدا او را به رشد و كمالش مى رساند».

۲۰۰- نهج الفصاحه ، ۲۲۱۶.

۲۰۱- غررالحكم ، ۸۵۰۱.

۲۰۲- غررالحكم ، ۸۵۶۹.

۲۰۳- غررالحكم ، ۶۹۷۸.