شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

را فتح نکرده مخصوص من است. خداوند دستور داده آن را به تو بدهم. از سوی دیگر مهریه مادرت حضرت خدیجه عليها‌السلام بر عهده پدرت مانده و پدرت در قبال مهریه مادرت و به دستور خداوند فدک را به تو عطا می کند. آن را برای خود و فرزندانت بردار و مالک آن باش ».

حضرت زهراعليها‌السلام عرض کرد: «تا شما زنده اید بر من و مال من صاحب اختیار هستید». پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:ترس آن را دارم که نااهلان تصرف نکردن تو را در زمان حیاتم، بهانه ای قرار دهند و بعد از من آن را از تو منع کنند . حضرت صدیقهعليها‌السلام عرض کرد: آن گونه که صلاح می دانید عمل کنید. پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم امیرالمؤمنینعليه‌السلام را فرا خواند و فرمود: «سند فدک را به عنوان بخشوده و اعطائی پیامبر بنویس و ثبت کن». علیعليه‌السلام آن را نوشت و پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و یکی از غلامان رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و امّ ایمن شهادت دادند و پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: امّ ایمن زنی از اهل بهشت است، و تا زمان حیات رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وکلای حضرت زهراعليها‌السلام در آن سرزمین بودند.(۱)

درآمد فدک

رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مردم را در منزل حضرت زهرا عليها‌السلام جمع نمود و به آنان خبر داد که فدک از آن فاطمه عليها‌السلام است و از درآمد فدک به عنوان اعطائی فاطمه عليها‌السلام بین مردم تقسیم کرد .

درآمد فدک را سالیانه ازهفتاد هزار سکه طلا تا صد و بیست هزار سکه نوشته اند. هر سال چشمان بسیاری از نیازمندان منتظر سر رسیدن درآمد فدک بود.

غصب فدک

بعد از رحلت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مأموران ابوبکر به دستور او نماینده حضرت صدیقهعليها‌السلام را از فدک اخراج کردند و ملک آن را غصب نمودند و درآمد آن را به طور کامل برای مخارج حکومت غاصبانه خود صرف کردند.

____________________

۱. کافی: ج۱ ص۵۴۳. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۱ ص۱۸۷. بحار الانوار: ج ۲۹، ص ۱۱۰، ۱۱۵، ۱۱۸، ج۴۸ ص ۱۵۷. نهج الحق و کشف الصدق: ص۳۵۷.

حضرت صدیقهعليها‌السلام همان نوشته و سند فدک را که پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمودند و آن حضرت ثبت کرد، عیناً نزد ابوبکر آورد، ولی ابوبکر نه سند را قبول کرد و نه شاهدان را.(۱)

بعد از۱۵ روز که از شهادت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم گذشته بود، حضرت صدیقه شهیدهعليها‌السلام همراه با جمعی از زنان بنی هاشم به مسجد تشریف بردند و خطبه ای ایراد فرمودند که دریائی از معارف، حقایق بلاغت و فصاحت و شرایع اسلامی در آن است.

ابوبکر نامه ای دال بر بازگرداندن آن به حضرت نوشت، ولی هنگامی که فاطمه زهراعليها‌السلام آن سند را در دست داشت و به منزل باز می گشت با عمر روبرو شد و او نوشته ابوبکر رابا جسارت به ساحت ملکوتی حضرت از او گرفت .

۲. افشاء سر ولایت توسّط عایشه و حفصه(۲)

در این روز در سال دهم هجرت درحجة الوداع پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به حفصه سرّی را بیان فرمود و به او تذکر داد که اگر این سرّ را با کسی بازگو کنی، لعنت خدا و ملائکه و تمامی مردم بر تو باد.

عایشه بلافاصله آن سِر را به حصفه گفت . و هر کدام آن سِرّ را به پدرانشان بازگو کردند، و ابوبکر هم عمر را در جریان قرار داد. کار به جایی رسید که آن چهار زن و مرد تصمیم گرفتندپیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را مسموم کنند .(۳)

____________________

۱. بحار الانوار: ج۲۹ ص۱۰۵.

۲. الغدیر: ج۵ ص۳۴۲. تفسیر قرطبی: ج۵ ص۱۷۲. مجمع الزوائد: ج۵ ص۱۷۸، ج۷ ص۱۲۶. الدر المنثور: ج۶ ص۲۴۰. المعجم الکبیر: ج۱۲ ص۹۲. صحیح بخاری: ج۳ ص۱۰۶. طبقات الکبری: ج۸ ص۱۸۴، ۱۸۷، ۱۹۰. تفسیر الجلالین: ص ۷۵۱. سنن الداقطنی: ج۴ ص۸۸.

جبرئیل پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را با خبر کرد و آن حضرت آنها را از توطئه و افشاء سرّ خبر داد. سپس حفصه را طلاق دادند، ولی بعداً به اصرار بعضی رجوع فرمودند و آیات سوره تحریم نازل شد.(۱) به قولی افشاء سر در دوازدهم این ماه واقع شده است.(۲)

این دو زن چه کرده بودند که خداوند در سوره تحریم آنها را به زن نوح و لوطعليهما‌السلام تشبیه نموده است؟(۳) در آخر آیه ۴ این سوره آمده است: اگر شما دو زن یاور هم شوید برای قتل آن حضرت، خداوند و جبرئیل و صالح المؤمنین - یعنی امیرالمؤمنینعليه‌السلام - و ملائکه یاور پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هستند.(۴) «تظاهروا » در آیه شریفه خطاب به عایشه و حفصه است، و معنایش این است که آنان تعاون بر اذیّت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نموده سرّ آن حضرت را فاش کردند و زنان آن حضرت را اذیت نمودند. عمر می گوید: مراد از این دو زن که در اذیّت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هم پیمان بودند عایشه و حفصه است.(۵)

۳. منزل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۶ «ذات عرق»

در این روز که دوشنبه بود، امامعليه‌السلام با اهل بیتشعليهم‌السلام به منزل ذات عرق رسیدند.(۶)

____________________

۱. «وَ إذْ أسَرَّ النَّبِیُّ إلی بَعْضِ أزْواجِهِ حَدیثاً فَلَمّا نَبَّأَتْ بِهِ وَ أظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ فَلَمّا نَبَّأَها بِهِ قالَتْ مَنْ أنْبَأَکَ هذا قالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلیمُ الْخَبیرُ إنْ تَتُوبا إلَی اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما وَ إنْ تَظاهَرا عَلَیْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْریلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمَلائِکَهُ بَعْدَ ذلِکَ ظَهیرٌ ». (سوره تحریم: آیات ۳و ۴).

۲. وقائع الشهور: ص۲۲۹.

۳. «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ کَفَرُوا امْرَأتَ نُوحٍ وَ امْرَأتَ لُوطٍ کانَتا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبادِنا صالِحَیْنِ فَخانَتاهُما فَلَمْ یُغْنِیا عَنْهُما مِنَ اللَّهِ شَیْئاً وَ قیلَ ادْخُلاَ النّارَ مَعَ الدّاخِلینَ ». (سوره تحریم: آیه۱۰). ریاحین الشریعة: ج ۲، ص ۳۸۲ - ۳۸۳. به نقل از تفسیر خازن بغدادی، فخر رازی، زمخشری. بحار الانوار: ج ۲۲، ص ۲۳۲-۲۲۸، ج۲۸ ص۹۷.

۴. تفسیر برهان: ج ۴، ص ۳۵۲ - ۳۵۳. بحار الانوار: ج ۲۲، ص ۲۳۲، ۲۴۰، ۵۰۰، ج۳۶ ص۲۷. الغدیر: ج۱ ص۳۹۴. غایة المرام: ج۴ ص۸۳. شرح احقاق الحق: ج۳؛ ج۱۴؛ ج۲۰؛ ج۳۰.

۵. بحار الانوار: ج۴ ص۳۵۲-۳۵۳. ریاحین الشریعة: ج۲ ص۳۸۳-۳۸۲. به نقل از تفسیر خازن بغدادی، فخر رازی، زمخشری. صحیح بخاری: ج۶ ص۶۹، ج۷ ص۴۶. صحیح مسلم: ج۴ ص۱۸۹. مسند احمد: ج۱ ص۴۸. جامع البیان: ج۲۸ ص۲۰۷. مسند ابن راهویة: ج۴ ص۲۱. کنز العمال: ج۲ ص۵۳۳. طبقات الکبری: ج۸ ص۱۸۵. تفسیر قرطبی: ج۱ ص۲۶، ج۱۸ ص۱۸۹.

۶. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۵۸.

۱۵ ذی الحجه

۱. ولادت امام هادیعليه‌السلام

امام هادیعليه‌السلام بنابر مشهور در چنین روزی ازسال ۲۱۲ یا ۲۱۴ هـ ، در قریهصریا نزدیکی مدینه به دنیا آمد.(۱) ولادت آن بزرگوار در ۲۷ جمادی الاخر(۲) و ۲ و ۳ و ۵ و ۸ و ۱۳ رجب(۳) و ۲۷ و ۲۹ ذی الحجه(۴) هم نقل شده است.

نام مبارک آن حضرت «علی»، نام پدرشان جواد الائمهعليه‌السلام ، و نام مادر آن حضرتسمانه مغربیه معروف به سیده است.

کنیه شریفش ابوالحسن ثالث است. القاب حضرت: نجیب، مرتضی، هادی، نقی، عالم، فقیه، امین، مؤتمن، الطیب، عسکری، فقیه عسکری و ابن الرضا بود.(۶)

۲. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۷ «حاجر»(۷)

در این روز که پنجشنبه بود، حضرت امام حسین به منزل «حاجر» رسیدند،(۸) و در اینجا بود که برادر رضاعی خود عبدالله بن یقطر یا قیس بن مسهر را با نامه ای به سوی حضرت مسلم فرستاد که در قادسیه توسط حصین بن نمیر دستگیر شد.(۹)

____________________

۱. کافی: ج۱ ص۴۹۷. تهذیب الاحکام: ج۶ ص۹۲. توضیح المقاصد: ص ۳۰. ارشاد: ج۲ ص۲۹۸. اعلام الوری: ج ۲، ۱۰۹. فیض العلام: ص ۱۲۱. بحار الانوار: ج ۵۰، ص ۱۱۶ - ۱۱۷. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج ۴، ص ۴۳۳. تاریخ قم: ص۲۰۱. تاج الموالید: ص۵۵. روضة الواعظین: ص۲۴۶. ۲. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج ۴، ص ۴۳۳.

۳. بحار الانوار: ج ۵۰ ص ۱۱۴، ۱۱۷، ج۹۹ ص۷۹. منتخب التواریخ: ص ۷۸۹. تاریخ قم: ص۲۰۱. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج ۴، ص ۴۳۳. تقویم المحسنین: ص ۱۷. اختیارات: ص۳۶.

۴. مصباح المتهجد: ص ۷۱۲. مسار الشیعة: ص۲۳. تاج الموالید»: ص۵۵.

۵. کافی: ج۱ ص۴۹۸. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج ۴، ص ۴۳۳. ریاحین الشریعه: ج ۳، ص ۲۳.

۶. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۴ ص۴۳۲. ۷. «حاجز» غلط است.

۸. الامام الحسین و اصحابه: ج۱ ص۱۶۱.

۹. بحار الانوار: ج۴۴ ص۳۶۹. الارشاد: ج۲ ص۷۰. لهوف: ص۱۳۶. مثیر الاحزان: ص ۳۰.

۱۶ ذی الحجه

۱. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۸ «فَید»

در این روز حضرت امام حسینعليه‌السلام به منزل «فید» رسیدند.(۱)

۱۷ ذی الحجه

۱. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ج۹ «اجفُر»

در این روز حضرت اباعبدالله الحسین به منزل «اجفُر» که ۳۶ فرسخی مکه بود رسیدند.(۲)

۱۸ ذی الحجه

۱ - عید غدیر

در این روز در سال دهم هجرت واقعه غدیر در بازگشت از حجة الوداع به وقوع پیوست(۳) ، و طی سه روز -که کاروان صد و بیست هزار نفری حجاج در غدیر خم توقف

____________________

۱. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۶۲.

۲. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۶۳.

۳. الغدیر: ج۱ ص۱۰، ۳۳، ۲۳۱، ۲۳۶، ۲۶۸، ۲۸۰، ۲۸۶، ۲۹۶، ۳۹۲. کافی: ج۴ ص۱۴۹. توضیح المقاصد: ص ۳۱. العدد القویة: ص ۱۶۶. مصباح کفعمی: ج۲ ص۶۰۱. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۳ ص۳۷. مصباح المجتهد: ص ۷۵۴. بحار الانوار: ج۳۵ ص۱۵۰، ج۳۷ ص۱۰۸، ۱۵۰، ۱۵۹، ۱۸۹، ج۹۴ ص۱۱۰، ج۹۵ ص۱۸۹، ۲۹۸. عیدالغدیر فی الاسلام علامه امینی. فیض العلام: ص ۱۲۵. تذکرة الخواص: ص ۳۷. تاریخ دمشق: ج۴۲ ص۲۳۳، ۲۳۴. شواهد التنزیل: ج۱ ص۲۰۰، ۲۰۳. ینابیع المودة: ج۲ ص۲۸۳. تاریخ بغداد: ج۸ ص۲۸۴.

داشتند - پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در بلندترین خطبه خود علی بن ابی طالب و یازده امامعليهم‌السلام بعد از او را به عنوان امامان مردم تا روز قیامت معرفی کردند و از همه آن جمعیّت بیعت گرفتند.

عید بزرگ آل محمّدعليهم‌السلام

این روز بزرگترین عید آل محمّد عليهم‌السلام به شمار می آید ، چرا که واقعه ای مهم و عظیم بعد از زحمات انبیاء و اوصیاء و اولیاء است، و طی آن به دستور الهی اعلان عمومی به وصایت بلافصل امیر المؤمنین علی بن ابی طالبعليه‌السلام شده است.

این روز عید مبارک آسمانی است.

روزی است که خداوند متعال حضرت ابراهیمعليه‌السلام را از آتش نجات داد.

روزی است که توبه حضرت آدمعليه‌السلام قبول شد.

روزی است که خداوند متعال حضرت موسیعليه‌السلام را بر ساحران غلبه داد.

روزی است که حضرت موسیعليه‌السلام در حضور امّت خود یوشع بن نون را وصی خود گردانید.

روزی است که حضرت عیسیعليه‌السلام شمعون الصفا را جانشین خود گردانید.

روزی که حضرت سلیمانعليه‌السلام رعیت خود را بر جانشینی آصف بن برخیا گواه گرفت.

در این روز کشتی حضرت نوحعليه‌السلام روی زمین قرار گرفت.(۲)

روز عقد اخوت بستن پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بین اصحابش است.(۳)

در این روز پیامبران جانشینان خود را معیّن می نمودند،(۴) و زیارت امیر المؤمنینعليه‌السلام در این روز وارد شده است.(۵)

____________________

۱. مسار الشیعه: ص ۲۲. الاقبال: ج۲ ص۲۶۵. وسائل الشیعة: ج۱۰ ص۴۴۵. فیض العلام: ص ۱۲۵. زاد العماد: ص۲۶۷. تقویم المحسنین: ص ۱۴.

۲. امالی صدوق: ص ۱۹۰. بحار الانوار: ج۴۵ ص۲۰۳.

۳. مصباح کفعمی: ج ۲، ص ۱۲۵. تقویم المحسنین: ص ۱۴. تقویم الائمهعليهم‌السلام : ص ۱۴.

۴. توضیح المقاصد: ص۳۲.

۵. بحار الانوار: ج ۹۷، ص ۳۵۸، ۳۵۹، ۳۷۲. فرحة الغری: ص۱۳۶.

شرکت کنندگان در مراسم غدیر

ماجرای غدیر چنین بود که در روز شنبه، چهار یا پنج روز مانده به آخر ذی القعده سال ۱۰ هـ، پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم غسل نمودند و همراه با ۱۲۰ هزار نفر از مسلمانان از مدینه خارج شدند.

در این سفر حضرت علیا مخدره صدیقه طاهره فاطمه زهراعليها‌السلام ، امّ هانی خواهر امیر المؤمنینعليه‌السلام ، فاطمه بنت حمزه امّ سلمه و سایر همسران پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از جمله عایشه و حفصه حضور داشتند. امیر المؤمنینعليه‌السلام هم از یمن با عده ای وارد مکه شدند.(۱)

دستور الهی برای مراسم غدیر

بعد از انجام اعمال حج دستور الهی رسید که علم و ودایع انبیاء را به امیر المؤمنینعليه‌السلام تحویل دهند و امر ولایت آن حضرت را به مردم تبلیغ نمایند.

پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بسیار گریست، به طوری که محاسن مبارکش از اشک تر شد. حضرت از خداوند خواستند که ایشان را از شر منافقین محافظت فرماید.(۲) در منی پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم دوبار خطبه ایراد فرمودند، و اشاره کلّی به ولایت امیر المؤمنینعليه‌السلام فرمودند. در مسجد خیف جبرئیل نازل شد که خداوند می فرماید: «ولایت علیعليه‌السلام را به مردم برسان ولی وعده محافظت از شر دشمنان را برای آن حضرت نیاورد. در کُراع الغُمَیم، بار دیگر جبرئیل نازل شد و این آیه را آورد که «فَلَعَلَّکَ تارِکٌ بَعْضَ ما یُوحی إلَیْکَ وَ ضائِقٌ بِهِ صَدْرُکَ »: «شاید تو ترک کنی بعضی از اموری را که به تو وحی می شود و سینه تو به خاطر آن گرفته باشد».(۳)

____________________

۱. کافی: ج ۴، ص ۲۴۸. مناقب ابن شهر آشوب: ج ۳، ص ۲۵. الغدیر: ج۱ ص۹. طبقات الکبری: ج ۳، ص ۱۷۳. ارشاد الساری: ج ۹، ص ۴۲۶.

۲. بحار الانوار: ج ۳۷، ص ۱۲۹-۱۲۷.

۳. سوره هود: آیه ۱۲.

باز این بار هم امر ولایت مورد تأکید قرار گرفت، ولی آیه ای دال بر محافظت آن حضرت از شر دشمنان نیامد. پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مطالب منافین را به جبرئیل فرمود و کوچ کردند.

اوایل روز ۱۸ ذی الحجه به غدیر خم رسیدند، و بار دیگر جبرئیل نازل شد و آیه ۶۷ سوره مائده را آورد که شامل تبلیغ ولایت مولی الموالی امیر المؤمنینعليه‌السلام و در امان بودن آن حضرت از شر منافین بود:( یا أیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ إنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ ) : «ای پیامبر تبلیغ کن به مردم آن امری را که در باره علیعليه‌السلام از جانب خدا بر تو فرستاده شد و اگر این کار را انجام ندهی رسالت الهی را تبلیغ نکرده ای، و خدا تو را از شر مردم حفظ می نماید. خداوند کافران را هدایت نمی کند».(۱)

پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بر فراز منبر غدیر

قبل از ظهر، پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بعد از دو رکعت نماز جماعت عید غدیر، بالای منبری - که زیر دو درخت کهنسال بود و توسّط سلمان و ابوذر و مقداد و عمار ساخته شده بود - رفتند و امیر المؤمنینعليه‌السلام را بر فراز منبر یک پله پایین تر قرار دادند، در حالی که عده ای از منافقین مقابل منبر بودند.

بعد از بیان کلمات دُرربار خویش در توحید و صفات کمال حق تعالی و بیان قسمت عمده ای از احکام حلال و حرام دین خدا، گذشته عرب و زندگی و عقائد آنان و زحماتی که آن حضرت کشیده اند را بیان داشتند. سپس فرمودند: «بین قرآن و اهل بیتعليهم‌السلام اتصال ناگسستنی است و از یکدیگر جدا نمی شوند تا روز قیامت کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.

____________________

۱. سوره مائده: آیه ۶۷.

سپس قسمتی از فضائل و مناقب امیر المؤمنینعليه‌السلام را بیان فرمودند، و در باره امامت و ولایت آن حضرت و اولادشان تا حضرت مهدیعليه‌السلام چند بار تأکید کردند. آنگاه فرمودند: بر من وحی شده است: «بسم اللَّه الرحمن الرحیم یا ایها الرسول بلِّغ ما اُنزِل اِلَیک مِن رَبِّکَ ...».

سپس فرمودند: ای مردم، من در تبلیغ آنچه خدا بر من نازل کرده کوتاهی نکردم و من سبب نزول این آیه را بیان می کنم. جبرئیل دوبار بر من نازل شد و از جانب خداوند متعال به من امر کرد که در این مکان به هر سفید و سیاهی از هر قبیله ای اعلام کنم که علی بن ابی طالبعليهما‌السلام وصی و جانشین و امام بعد از من است. او بعد از خدا و رسولش ولی و صاحب شما و اولی بر همه شما از خود شماست. در این باره خداوند بر من آیه ای نازل نموده است. در این باره خداوند بر من آیه ای نازل نموده است:( إنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُونَ ) .(۱)

سپس فرمودند: من از جبرئیل خواستم که از خداوند بخواهد مرا از تبلیغ این امر معذور بدارد، چون به کمی مؤمنین و زیادی منافقین و استهزاء کنندگان به اسلام آگاهم. آنگاه فرمودند: معاشر الناس و هو الامام المبین، روی بر مگردانید از ولایت او. فهو الذی یهدی الی الحق و یعمل به. اوست که هدایت به حق می کند و عمل به آن می نماید. او را فضیلت دهید که خدا او را فضیلت داده و او را قبول کنید که خداوند او را منصوب نموده است. ای مردم، او امام از طرف خداست.منکر ولایت او آمرزیده نخواهد شد و توبه اش قبول نمی شود . بعد از من افضل از همه، زنان و مردان علیعليه‌السلام است. ملعون و مورد غضب الهی است کسی که قول مرا رد کند و موافق آن نباشد. بدانید جبرئیل خبر داد که خداوند متعال می فرماید:هر کس با علی عليه‌السلام دشمنی کند و او را دوست نداشته باشد لعنت و غضب من بر او باد .

____________________

۱. سوره مائده: آیه ۵۵.

بعد فرمودند: خداوندا، تو شاهد باش. من رسالتم را ادا کردم. من رساندنم آنچه فرموده بودی. من بر همگان واضح نمودم. آگاه باشید، غیر از برادرم علی بن ابی طالبعليه‌السلام دیگری امیرالمؤمنین نیست. امارت مؤمنین بعد از من برای احدی جز علی بن ابی طالبعليه‌السلام حلال نیست.

معرفی علی بن ابی طالبعليه‌السلام

در اینجا بازوی علیعليه‌السلام را گرفتند و در همین حال علیعليه‌السلام دستان مبارکش را به طرف آن حضرت بلند کرد. پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آن حضرت را بالا برد به حدی که پاهای مبارک حضرت تا سر زانوهای پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم رسید. سپس فرمود: «اَلَستُ اولی بِکُم مِن اَنفُسِکُم »؟ همه گفتند: «اللهم بلی». فرمود: «هذا علی اخی و وصیی، من کنت مولاه فهذا علی مولاه و هو علی بن ابی طالب . هر کس که من مولی و صاحب اختیار او هستم این علی مولی و صاحب اختیار اوست. مکان و منزلت او مثل مکان و منزلت من نزد شماست. بار الها، دوست بدار هرکس او را دوست بدارد، و دشمن بدار هرکس او را دشمن بدارد، و کلماتی دیگر برای تأکید فرمان الهی و اقرار مردم بیان نمودند. سپس فرمودند: خبر غدیر را حاضرین به غتئبین و پدران به فرزندان تا روز قیامت برسانند.

بیعت لسانی و عملی

همین که آن حضرت از منبر پائین آمدند، مردم با صدای بلند با زبان و دست بیعت کردند و پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمود: «هنِّئونی هنِّئونی »(۱) به من تبریک بگوئید.

بعد دستور دادند تا چادری جداگانه برای امیرالمؤمنینعليه‌السلام زدند و فرمود: همه بروند و به آن حضرت سلام کنند و بگویند: «السّلام علیک یا امیرالمؤمنین ». عمر آمد

____________________

۱. الغدیر: ج ۱، ص ۲۷۴، ۲۸۴، ۳۷۵. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۳ ص۴۵. شرح احقاق الحق: ج۲ ص۴۷۲. الروض النضیر فی معنی حدیث الغدیر: ص۸۷.

و سلام کرد و گفت: «بخٍ بخٍ یَابنَ ابی طالب، أَصبَحتَ مَولای و مولی کُلِّ مؤمنٍ و مؤمنةٍ ».(۱)

ابوبکر نیز در این تهنیت با عمر شریک بود.(۲) بیعت سه روز طول کشید و در این سه روز نماز ظهر و عصر را با هم می خواندند. بعد از نماز بیعت تا غروب ادامه داشت، و نماز مغرب و عشاء را نیز با هم می خواندند.

بیعت زنان

برای بیعت زنان، ظرف آبی زیر پرده ای قرار دادند، به طوری که نصف ظرف در طرفی و نصف دیگر آن در طرف دیگر پرده قرار داشت. یک طرف امیرالمؤمنینعليه‌السلام دست مبارک خود را داخل ظرف آب قرار داده بودند، و طرف دیگر زنها دست خود را می گذاشتند و ضمن تبریک می گفتند: «السّلام علیک یا امیرالمؤمنین ». حضور حضرت صدیقه طاهرهعليها‌السلام زینت بخش مراسم بود.

از سوی دیگر بیعت عایشه این سابقه او را در اذهان ثبت کرد تا روزی که جنگ جمل را برپا کرد، و در مقابل صاحب غدیر صف آرائی نمود و با خواری و ذلّت از لشکر ولایت شکست خورد.(۳)

بعد از اعلام ولایت در غدیر، جبرئیل نازل شد و این آیه را آورد:( الْیَوْمَ أکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ اْلإِسْلامَ دیناً ) (۴) :«امروز برای شما دینتان را کامل نمودم و نعمتم را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دین شما راضی شدم».

____________________

۱. الروضة فی المعجزات و الفضائل: ص۱۲۹. بحار الانوار: ج ۳۷، ج۳۸ ص ۳۴۴. الامام علی فی آراء الخلفاء: ص۶۲. شرح احقاق الحق: ج۶ ص۴۶۹. بحار الانوار: شرح احقاق الحق الحق: ج۲، ج۶ ج۲۱، ج۳۰. الغدیر: ج۱، این مطلب را از ۶۰ منبع اهل سنّت نقل کرده است. غایة المرام: ج۱ ص۲۶۸. خلاصة عبقات الانوار: ج۷، ج۸، ج۹. الامام علی فی آراء الخلفاء. تاریخ دمشق: ج۴۲.

۲. الغدیر: ج۱ ص۱۱، ۲۷۳، ۲۸۱، ۲۸۲، ۳۰۳، ۳۰۹، ۳۵۴. فیض لعلام: ص ۱۲۳، به نقل از دار قطنی و عاصمی.

۳. بحار الانوار: ج ۲۱، ص ۳۸. عوالم: ج ۱۵/۳، ص ۳۰۹.

۴. سوره مائده: آیه ۳.

۲. قتل عثمان

در این روز درسال ۳۵ هـ عثمان بن عفان بعد از محاصره خانه او توسّط مسلمین، درسن ۸۱ یا ۹۰ سالگی به دست مردی از اهل مصر کشته شد.(۱) عثمان را بعد از کشتن از خانه اش بیرون آوردند و در یکی از مزبله های مدینه انداختند. جسد او متغیر شد و از هم پاچید و سگ ها یکی از پاهایش را خوردند.(۲)

از ترس مهاجرین و انصار کسی او را دفن نمی کرد، تا بعد از سه روز با نیرنگ او را به مقبره یهودیان مدینه به نام «حُشّ کوکب » بردند که مزبله ای برای قضای حاجات یا مقبره یهودیان بود و دفن کردند. معاویه در دوران خلافتش خانه های بین این قبرستان و بقیع را خراب کرد، و آن را به قبرستان مسلمین متّصل کرد!(۳)

خلافت غاصبانه عثمان

عثمان بعد از عمر بن خطاب به جای او نشست . عمر در زمان حیات خود بارها گفته بود که بعد از من خلافت از آن عثمان است(۴) ، ولی به ظاهر امر خلافت را به شوری گذاشت، و آن را به گونه ای پیش بینی کرد که سرانجامش خلافت عثمان شود.

بدعت های عثمان

عثمان در ایامی که حکومت را به دست داشت خلافهای بزرگی انجام داد:

۱. منازلی وسیع و زیبا از سنگ و آجر و ساروج و درب هایی از چوب های هندی و

____________________

۱. مسار الشیعه: ص ۲۲ - ۲۱. توضیح المقاصد: ص ۳۲. العدد القویة: ص۱۶۶. مصباح کفعمی: ج ۲، ص ۶۰۱. بحار الانوار: ج۳۶ ص۴۹۳، ج ۹۵، ص ۱۸۹. منتخب التواریخ: ص۶. فیض العلام: ۱۲۵. تاریخ الخلفاء: ص ۱۶۲. اسد الغابة: ج۳ ص۳۸۲. مستدرک حاکم: ج۳ ص۹۶.

۲. بحار الانوار: ج۳۱ ص ۱۶۸. وقائع الشهور: ص۲۴۰، از الفتوح ابن اعثم کوفی: ج۱ ص۴۳۰.

۳. مسار الشیعة: ص۲۱. بحار الانوار: ج۳۱ ص۱۶۷، ۲۵۷. الغدیر: ج۹ ص۱۳۱، ۲۱۳ - ۲۰۸. فیض العلام: ص ۱۲۵. مروج الذهب: ج۲ ص۳۴۱، ۳۵۵. تهذیب الکمال: ج۱۹ ص۴۵۸. استیعاب: ج۳ ص۱۰۴۸. شرح نهج البلاغة: ج۲ ص۱۵۸. تاریخ مدینة: ج۱ ص۱۱۲. معجم البلدان: ج۲ ص۲۶۲.

۴. تاریخ دمشق: ج ۳۹، ص ۱۸۸ - ۱۸۹. کنز العمال: ج۵ ص۷۳۶.

خوشبو و گران قیمت ساخت. باغ ها و زمین ها و چشمه های زیادی را مالک شد، و اموال بسیاری را در خزانه خود جمع آوری کرد. هنگامی که کشته شد صد و پنجاه هزار دینار و یک میلیون درهم نزد خازن او بود. اضافه بر زمین های اطراف حنین که صد هزار دینار قیمت داشت، و گاو و گوسفند و شتر فراوانی که از او بر جای مانده بود.(۱)

۲ - به گروهی چون عبدالرحمن بن عوف و زبیر بن عوام آن قدر مال و باغ و زمین داد که آنها هم خانه های سنگی و آجری و گچ کاری شده بنا کردند. فقط زبیر بعد از مرگ پنجاه هزار دینار، هزار غلام و هزار اسب از خود بر جای گذاشت.(۲)

۳ - عبیداللَّه بن عمر را به خاطر قتل سه مسلمان قصاص نکرد. بعد از دفن عمر بن خطاب،عبیداللَّه پسر عمر چون دسترسی به ابولؤلؤ پیدا نکرد ، بر در خانه او دختر کوچکش را کشت. هرمز عجمی مسلمان و جفینه غلام سعد بن ابی وقاص را هم کشت، به جرم اینکه چند روز قبل از کشته شدن عمر آن دو نفر را دیده بود با فیروز در حال گفتگو هستند.

سعد وقاص عبیداللَّه بن عمر را زمین زد و شمشیرش را گرفت و به غلامانش دستور داد او را حبس کردند تا امر شوری تمام شود. عثمان که خلیفه شد، علی بن ابی طالبعليه‌السلام و دیگران گفتند: «او را قصاص کن ». عثمان او را آزاد کرد و گفت: دیروز پدرش کشته شده، امروز پسرش را بکشم؟ من به عنوان خلیفه مسلمین، عبیداللَّه را بخشیدم.(۳)

۴ -حکم بن ابی ال عاص پدر مروان را که دشمن خدا و رسول بود با احترام به مدینه آورد . او عموی عثمان بود که به عداوت با پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و اهل بیتعليهم‌السلام مشهور بود. حکم به

____________________

۱. مروج الذهب: ج ۲، ص ۳۴۱.

۲. مروج الذهب: ج ۲، ص ۳۴۱.

۳. الغدیر: ج ۹، ص ۲۶۰. دانستنیهای تاریخ: ج ۳، ص ۲۲۳.

خاطر جسارت هایی که به پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نموده بود، از طرف آن حضرت به طائف تبعید شد. بعد از شهادت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ابوبکر و عمر شفاعت عثمان را برای حکم قبول نکردند. همین که حکومت به دست عثمان رسید، عموی خود حکم و مروان را با اطرافیان آنها به مدینه آورد و مخالفت صریح با امر پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نمود.

دیری نگذشت که به جایحَکَم ، ابوذر را بعد از ضرب و شتم بسیار تبعید کرد. از سوی دیگر صد هزار درهم از اموال مسلمین را به حَکَم داد. همچنین خمس افریقیه را که صد هزار دینار بود و همه مسلمین در آن شریک بودند، با فدک به مروان داد! و نیز مروان را برای وزارت و کتابت اسرار خود انتخاب کرد و حال اینکهپیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مروان و حکم را بارها لعنت فرموده بود .(۱)

۵. ولید بن عقبه را که پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده بود: «اهل آتش است »، والی کوفه کرد. ولید مردی فاسق و شارب الخمر بود و شبی تا صبح با کنیزان و مغنیه ها مشروب خورد و صبح با همان حال به مسجد رفت و نماز صبح را چهار رکعت خواند و گفت: دوست دارید بیشتر بخوانم! او در حالتی که سجده را طول داده بود می گفت: «اشرب و اسقنی».(۲)

قتل عثمان به دست مردم

آخر الامر تعداد زیادی از مردم کوفه و مصر و بصره به عنوان اعتراض نزد عثمان آمدند و چون او اوضاع را خطرناک دید با واسطه قرار دادن امیرالمؤمنینعليه‌السلام ، وعده داد که به درخواست آنها عمل کند، و حکّام را تعویض و حسن سیره و عدل را پیشه کند. امّا هنگامی که معترضین به شهرهای خود باز می گشتند، پیک مخصوص عثمان را دیدند که از بیراهه می رود. او را گرفتند و نامه ای از طرف عثمان دیدند که به والی مصر نوشته است:به محض آمدن اینها، یکی را بکش، و دست دیگری را قطع کن ... آنان

____________________

۱. شفاء الصدور فی شرح زیارة العاشور: ج ۱، ص ۲۲۱.

۲. بحار الانوار: ج۳۱ ص۱۵۵-۱۵۳. الغدیر: ج۸ ص۱۲۲-۱۲۰. تاریخ یعقوبی: ج۲ ص۱۶۵. مروج الذهب: ج ۲، ص ۳۴۳ - ۳۴۴. الاصابة: ج۶ ص۴۸۱.