شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

برگشتند و افراد زیادی در مسیر همراه آنها به مدینه آمدند و حدود پنجاه روز خانه او را محاصره کردند.

عثمان در ایّام محاصره، از امیرالمؤمنینعليه‌السلام آب طلبید. حضرت سه مشک آب سرد بردند، ولی آخر الامر معترضین به منزل او ریختند و مردی مصری عثمان را کشت. گرچه بنی هاشم مانع شدند، و بنابر نقلی امام حسنعليه‌السلام جراحت مختصری برداشت و سر قنبر زخمی شد.(۱)

۳. خلافت ظاهری امیر المؤمنینعليه‌السلام

در روز قتل عثمان درسال ۳۵ هـ مردم با امیرالمؤمنینعليه‌السلام بیعت کردند.(۲)

۴. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۱۰ «خزیمیه»

در این روز امام به منزل «خزیمیه» رسیدند.(۳) یک شب و یک روز در این منزل ماندند، و صبح هنگام حضرت زینبعليها‌السلام فرمود: برادر! دیشب صدایی شنیدم که گوینده ای می گفت:

امام بهعليه‌السلام خواهرشان فرمودند: ای خواهر هر چه مقدّر باشد انجام می شود.(۴)

____________________

۱. الغدیر: ج۹ ص۲۳۷-۲۳۶. مروج الذهب: ج۲ ص۳۵۳. تاریخ دمشق: ج۳۹ ص۴۱۸. تاریخ المدینة: ج۴ ص۱۳۰۴.

۲. مسار الشیعة: ص۲۲ -۲۱. بحار الانوار: ج۳۱ ص۴۹۳، ج۹۵ ص۱۹۴. فیض العلام: ص۲۵. تتمة المنتهی: ص ۱۶. مستدرک سفینة البحار: ج۵ ص۲۱۲. تذکرة الخواص: ص۶۰.

۳. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۶۴.

۴. بحار الانوار: ج۴۴ ص۳۷۲. مناقب آل ابی طالبعليهم‌السلام : ج۴ ص۱۰۳. کلمات الامام الحسینعليه‌السلام : ص۳۴۲. لواعج الاشنان: ص ۸۳.

۲۰ ذی الحجه

۱. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۱۱ «شقوق»

در این روز امام حسینعليه‌السلام به منزل «شقوق» رسیدند، و گفته شده در اینجا بود که فرزدق امام حسینعليه‌السلام را ملاقات نمود.(۱)

۲۱ ذی الحجه

۱. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۱۲ «زرود»

در این روز حضرت به «زرود» رسیدند،(۲) در این منزل زهیب بن قین بجلی امام حسینعليه‌السلام را ملاقات کرد.(۳)

۲۲ ذی الحجه

۱. شهادت میثم تمّار

در این روز در سال ۶۰ هـ میثم تمّار به دلیل وفاداری به امام حسینعليه‌السلام به دست ابن زیاد به دار آویخته شد و به شهادت رسید.(۴) تاریخ شهادت میثم ۱۹ ذی الحجه و روز عاشورا نیز نقل شده است.(۵)

____________________

۱. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۶۶-۱۶۵.

۲. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۶۶.

۳. کلمات الامام الحسینعليه‌السلام : ص ۳۴۲. مقتل الحسینعليه‌السلام (ابی مخنف): ۷۳، ۷۵. تاریخ طبری: ج۴ ص۲۹۸. اخبار الطوال: ص۲۴۶.

۴. میثم التماررحمه‌الله : ص۷۴. اعلام الوری: ج ۱، ص ۳۴۳. قلائد النحور: ج ذی الحجه، ص ۴۱۶. منتخب التواریخ: ص ۱۳۱. مراقد المعارف: ج ۲، ص ۳۴۰. وقایع المشهور: ص ۲۴۰.

۵. مستدرک سفینه البحار: ج ۵، ص ۲۱۴.

ابوسالم میثم بن یحیی التمار عجمی، چون خرما فروش بود ملقب به «تمار» شد. از یاران و صحابی با وفا دوستان و شیعیان حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام بود، صاحب علم منایا و بلایا بود، و دارای علم تفسیر، و ایمانی کامل بود. او زاهد و عابد بود، و شب ها به قیام و روز ها را به روزه می گذراند. دارای بیانی فصیح بود و نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مقامی جلیل داشت.

هنگامی که قصد حج داشت ام سلمه به او گفت: خیلی از اوقات در دل شب رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به علی بن ابی طالبعليهما‌السلام سفارش شما را می فرمود.

منزلت میثم در نزد امیرالمؤمنینعليه‌السلام مانند منزلت سلمان بود در نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بود. ابن زیاد ملعون این بزرگوار را به شهادت نرساند مگر به خاطر مصاحبت و ولای امیرالمؤمنینعليه‌السلام . آن حضرت نیز علاقه و افری به او داشت، حتی گاهی اوقات از مسجد جامع خارج شد و در مغازه میثم می نشست و با او صحبت می کرد. و گاهی که حضرتعليه‌السلام میثم را برای کاری فرستاد و برای میثم خرما می فروخت.(۱)

میثم از امیرالمؤمنین و از امام حسن و امام حسین علم را فرا گرفته بود، تا اینکه آن بزرگوار را گرفتند و به دار زدند، با اینکه دست و پای او را قطع کرده بودند اما فضائل و مناقب امیرالمؤمنینعليه‌السلام را می گفت تا او را به شهادت رساندند.

۷ نفر از خرما فروشان کوفه شبانه او را از دار پایین آورده، بدن او را درمحلی فعلی قبر شریف دفن نمودند.(۲)

۲. خروج ابراهیم بن مالک اشتر برای جنگ با ابن زیاد

هنگامی که کوفه را جناب مختاررحمه‌الله از قتله سیّد الشّهداءعليه‌السلام پاک کرد، در این روز

____________________

۱. مناقب آل ابی طالب: ج۲ ص۳۶۷. میثم التمار: ۱۹. بحار الانوار: ج۴۱ ص۲۶۸.

۲. ارشاد: ج۱ ص۳۲۵-۳۲۳. رجال کشّی: ص۸۰، ۸۳، ۸۶. بحار الانوار: ج۴۱ ص۲۶۸، ج۴۲ ص ۱۲۴، ۱۳۸. اعیان الشیعة: ج۱۰ ص۱۹۸. نفس المهموم: ص ۱۲۷. میثم التماررحمه‌الله . سفینة البحار: ج۴ ص۳۳۷. اختیار معرفة الرجال: ج۱ ص۲۹۲. شرح نهج البلاغة: ج۲ ص۲۹۲ -۲۹۱.

ابراهیم بن مالک اشتر با ۱۲۰۰۰ یا به روایت ابن نما با کمتر از ۲۰۰۰۰ نفر برای جنگ با ابن زیاد از کوفه خارج شد و مختار به مشایعت او رفت.

لشکر ابراهیم تا کنارنهر خازر در پنج فرسخی موصل رفت، و آن مکان را لشکرگاه کرد. عبیداللَّه به موصل آمد و آنجا را با سی هزار یا هشتاد هزار سواره تصرّف کرد و آماده جنگ با لشکر ابراهیم شدند.

شبی که فردایش جنگ شروع می شد، خواب به چشمان ابراهیم بن مالک نیامد و این کلمات را بارها برای لشکرش تکرار کرد: «ایها الناس، شمائید انصار دین و شیعه امیرالمؤمنین عليه‌السلام ، و این است عبیداللَّه بن مرجانه قاتل حسین بن علی عليه‌السلام . این است که پسر فاطمه زهرا عليها‌السلام را از جرعه ای آب منع کرد در حالی که عیالات و اطفال او فریاد «العطش» می زدند. او بود که مانع شد که پسر پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به جائی برود، و اطراف او را گرفتند تا با لب تشنه شهیدش کردند و عیالات او را مانند کنیزان بر شتران سوار کرده به شام بردند. به خدا قسم فرعونیان با بنی اسرائیل نکردند آنچه این ملاعین با ذریّه پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم کردند ».

سپس ابراهیم دعا کرد که خداوند نصرت و پیروزی را نصیب ما فرماید، چون ما برای خونخواهی اهل بیت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم غضب کرده ایم.

صبح قسمتهای مختلف لشکر و پرچم ها را بازدید نمود و جنگ آغاز شد. سرانجام بعد از چند روز جنگ، و فرار لشکر عبیداللَّه بن زیاددر روز عاشورای سال ۶۷ هـ عبیداللَّه به دست ابراهیم بن مالک اشتر نخعی به درکات جهنّم شتافت و سر او را برای مختار فرستادند.(۱)

۳. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۱۳ «ثعلبیه»

در این روز امام حسین به همراه اهل بیت و اصحابشان به منزل «ثعلبیه» رسیدند

____________________

۱. بحار الانوار: ج ۴۵، ص ۳۸۴-۳۸۰. فرسان الهیجاء: ج ۲، ص ۲۳۹-۲۳۵. تاریخ طبری: ج۴ ص۵۴۸. البدایة و النهایة: ج۸ ص۳۰۷، ۳۱۰.

که یکی از دهات مخروبه بود.(۱) بنابر نقلی در این منزل عبدالله بن سلیم و مذری بن مشهل که هر دو از بنی اسد بودند از مکه به طرف امام حسین می آمدند که کسی را ملاقات کردند که خبر از شهادت جناب مسلم و هانی داد. این دو نفر خبر شهادت جناب مسلم و هانی را در ثعلبیه به امام حسین دادند، امام چند بار فرمود: انا الله و انا الیه راجعون، صدای گریه و ناله بلند شد.(۲) ولی مشهور این است که خبر در منزل زباله به حضرتعليه‌السلام رسیده است.

۲۳ ذی الحجه

۱. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۱۴ «زباله»

در این روز حضرت ابا عبدالله الحسین با اهل بیت و یاران خود به منزل «زباله» رسیدند.(۳) شیخ مفید و علامه مجلسیرحمه‌الله می فرمایند: در این منزل خبر شهادت جناب مسلم بن عقیل و هانی و عبدالله بن یقطر به امام حسین رسید، و صدای گریه و ناله بلند شد و آنهایی که ایمان نداشتند از اطراف حضرت رفتند.(۴)

۲۴ ذی الحجه

۱. روز مباهله

این روز از یک سو روز مباهله اهل بیتعليهم‌السلام با نصاری نجران است و از سوی دیگر نزول آیه تطهیر در شأن اهل بیتعليهم‌السلام .(۵)

____________________

۱. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۶۶.

۲. ارشاد: ج۲ ص۷۴. بحار الانوار: ج۴۴ ص۳۷۳. کلمات الامام الحسینعليه‌السلام : ص۳۴۴. تاریخ طبری: ج۴ ص۲۹۹.

۳. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۷۲.

۴. ارشاد: ج۲ ص۷۵. بحار الانوار: ج۴۴ ص۳۷۳. مثیر الاحزان: ص ۳۲.

۵. مسار الشیعة: ص ۲۳ - ۲۲. العدد القویة: ص ۳۰۷ - ۳۰۸. مصباح کفعمی: ج ۲، ص ۶۰۱. توضیح المقاصد: ص۳۲. بحار الانوار: ج ۲۱، ص ۳۴۵، ج۷۸ ص۲۲، ج۹۵ ص۱۹۸، ج۹۷ ص۱۶۸، ۲۱۰، ۳۸۴. فیض العلام: ص ۱۲۹ - ۱۲۷. زاد المعاد: ص ۲۸۷. تقویم المحسنین: ص ۱۴. اختیارات: ص۴۰.

هنگامی که این آیه نازل شد پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم علی و فاطمه و حسن و حسینعليهم‌السلام را فرا خواند و فرمود: «اللهم هؤلاء اَهلی (اَهل بیتی) » «بار الها اینان اهل من هستند».(۱)

نامه پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به نصارای نجران

در سال دهم هجری پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نامه ای به نصارای نجران فرستادند، به این مضمون که خداوند یکتا را عبادت کنند و مسلمان شوند، یا به مسلمین جزیه بدهند و به مذهب خود باشند وگرنه آماده جنگ باشند.

بنی نجران در کلیسای بزرگ خود به مشورت پرداختند، عده ای مانند «سید» که از بزرگان قوم بود و «عاقب» که اسقف نجران بود مخالفت خود را با تسلیم در برابر خواسته پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اعلام کردند. در مقابل عده ای مانند «ابوحارثه» اسقف اعظم نجران که۱۲۰ سال عمر داشت و در باطن مسلمان بود با امر پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم موافق بودند. بعد از دو روز مشورت قرار شد کتاب «جامعه » را که صفات پیامبر بعد از حضرت عیسیعليه‌السلام را ذکر کرده بود، و صحیفه حضرت شئتعليه‌السلام را بخوانند. در حضور جمع مسیحیان و فرستادگان پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فصلهای جامعه قرائت شد و با اذعان به آنچه در جامعه آمده بود تصمیم گرفتندهفتاد نفر از جمله سیّد و عاقب و ابوحارثه را برای تحقیق به مدینه بفرستند.

نجرانیان در مدینه

آنان به مدینه آمدند و خدمت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شرفیاب شدند. هرچه آن حضرت دلیل و

____________________

۱. بحار الانوار: ج۳۵ ص۲۳۷-۲۰۶، ۲۶۵. مناقب امیرالمؤمنین: ج۱ ص۱۵۷، ج۲ ص۱۳۲، ۱۵۲، ۱۵۹، ۱۶۲، ۵۰۲. شرح احقاق الحق: ج۲، ۳، ۹، ۱۴، ۱۸، ۲۲، ۲۴، ۳۰، ۳۳. غایة المرام: ج۳ ص۲۳۰ - ۱۷۳. مسند احمد: ج۱ ص۱۸۵، ج۴ ص۱۰۷، ج۶ ص۲۹۲، ۳۰۴. مستدرک حاکم: ج۲ ص۴۱۶، ج۳ ص۱۰۸، ۱۴۶، ۱۴۷، ۱۵۰. صحیح مسلم: ج۷ ص۱۲۱. شواهد التنزیل: ج۱ ص۱۱۶۱، ج۲ ص۱۳۹-۲۸. تاریخ دمشق: ج۱۳ ص۲۰۶-۲۰۳، ج۱۴ ص۱۴۵-۱۳۸، ج۴۲ ص۱۱۴-۱۱۲. جامع البیان: ج۲۲ ص۱۲-۱۰. تاریخ الخلفاء: ص۱۶۹.

برهان آورد آنان قبول نکردند و امر به مباهله واگذار شد. جبرئیلعليه‌السلام نازل شد و این آیه را آورد:( فَمَنْ حَاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أبْناءَنا وَ أبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أنْفُسَنا وَ أنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبینَ ) (۱) «اگر کسی با تو مجادله کند بعد از علمی که نزد تو آمده، بگو بیاید تا فرا خوانیم پسران خود و زنهای خود و کسی که به منزله جان ماست. آنگاه نفرین کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم».

لذا قرار بر مباهله شد و سیّد و عاقب به محل ارروی خود در خارج مدینه رفتند. آنان با یکدیگر مشورت کردند و بعضی از علمای آنها گفتند: «اگر فردا محمّد صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم با اصحاب و جمعی کثیر برای مباهله حاضر شود این روش پادشاهان است و ترسی به خود راه ندهید. ولی اگر خواص اهل بیت خود را آورد این کار انبیاء است ».

مراسم مباهله

روز دیگر هنگام بالا آمدن آفتاب،پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم دستعلی بن ابی طالب عليه‌السلام را گرفت و از حجره بیرون آمد.امام حسن و امام حسین عليهما‌السلام را پیش رو روانه فرمود وحضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا عليها‌السلام از پشت سر آمدند، تا بین دو درختی که قبلاً تعیین شده بود رسیدند. قبلاً به دستور حضرت زیر آن دو درخت را جارو زدند، و به عنوان سایه بان عبای سیاهی بالای درخت قرار دادند. مسلمانان مدینه هم آمدند، بنی نجران هم با فرزندان خود آمدند. پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم کسی را نزد سیّد و عاقب فرستاد که ما آماده ایم.

اسقف با همراهان آمد و گفت: به چه کسانی با ما مباهله می کنید؟ پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: «با بهترین اهل زمین و نیکوترین جهانیان نزد خداوند متعال زیرا که از طرف خداوند متعال امر شده ام که آنها را بیاورم »، و اشاره به آل عباعليهم‌السلام فرمودند.

____________________

۱. سوره آل عمران، آیه ۶۱.

سید و عاقب و اسقف همین که چشمشان به پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و آل عباعليهم‌السلام افتاد، وحشت کردند به حدی که چهره هایشان زرد شد. ابوحارث که میل به اسلام داشت فرصت را مغتنم شمرده، پا پیش گذاشت و دست سید و عاقب را گرفته پس کشید و آنها را نصیحت کرد و از عواقب این مباهله مطلع کرد و گفت: صفات او و اهل بیت او را در کتاب ها خوانده اید. این محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم همان پیامبر است، مگر نمی بینید ابرهای سیاه را، و دگرگونی آفتاب را، و شاخه های درختان را که خم شده، و صدای مرغان، و دود سیاه اطراف و آثار زلزله را که در کوه ها نمودار شده است. آن بزرگواران منتظرند که دست به دعا بردارند.به خدا قسم اگر سخنی گویند از ما نشانی نمی ماند. برویم و با او صلح کنیم .

پرهیز نجرانیان از مباهله

بنی نجران ابوحارث را فرستادند و او مسلمان شد و عرض کرد:مردم نجران پشیمان شده اند . حضرت فرمود: اسلام بیاورند. گفت: قبول نمی کنند. فرمود: آماده جنگ باشند. گفت: قدرت این کار را ندارند، ولی حاضرند جزیه را قبول کنند.

پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمودند: «شرایط ذمّه و مقدار آن را به آنها بگویید ». بعد از معیّن نمودن جزیه و شرائط آن، امیرالمؤمنینعليه‌السلام آنها را نزد پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آوردند، و پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: «اگر با من و این جماعت اهل بیت من مباهله می نمودید، به صورت میمون و خوک می شدید و این وادی بر شما آتش می شد و یک سال نمی گذشت که تمامی نصاری نابود می شدند ».(۱)

____________________

۱. اقبال: ج۲ ص۳۵۰-۳۰۹. بحار الانوار: ج۲۱ ص ۲۷۸، ۲۸۱، ۳۴۵، ج۳۵ ص۲۵۹، ۲۶۱. تفسیر برهان: ج ۱، ص ۲۸۷ - ۲۸۸. روضة الواعظین: ص۱۶۴. قلائد النحور: ج ذی الحجه، ص ۴۳۸-۴۲۷. تاریخ المدینة: ج۲ ص۵۸۲. الدر المنثور: ج۲ ص۳۹. جامع البیان: ج۳ ص۴۰۹.

۲. روز خاتم بخشی(۱)

در این روز امیرالمؤمنینعليه‌السلام در مسجد پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم انگشتر خود را در حالت رکوع به سائل بخشید، و آیه مبارکه( إنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُونَ ) (۲) در شأن آن حضرت نازل شد.(۳)

امام صادقعليه‌السلام درباره معنای این آیه شریقع از پدرشان از جدّشانعليهم‌السلام نقل می کنند که فرمودند:( یَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ یُنْکِرُونَها ) (۴) : «نعمت خداوند را می شناسند و سپس آن را انکار می کنند». حضرت فرمودند: هنگامی که آیه مبارکه «انما ولیکم اللَّه...» نازل شد عده ای از اصحاب پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در مسجد مدینه جمع شدند. بعضی به بعض دیگر گفتند: در باره این آیه چه می گویید؟ بعضی گفتند: اگر منکر این آیه بشویم سایر آیات را هم باید منکر شویم و اگر ایمان به این آیه بیاوریم و قبول کنیم برای ما ذلّت است، زیرا علی بن ابی طالبعليه‌السلام بر ما مسلّط می شود. عده ای از منافقین گفتند: ما می دانیم که محمّد (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) در آنچه می گوید صادق است. او را به ظاهر دوست داریم، ولی از علی (عليه‌السلام ) در آنچه امر می کند اطاعت نمی کنیم.

حضرت فرمودند: در این هنگام این آیه نازل شد:( یَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ یُنْکِرُونَها ) ، یعنی: ولایت علی بن ابی طالبعليه‌السلام را می شناسند و حال اینکه اکثر آنها که آن را می شناسند نسبت به ولایت آن حضرت کافرند.(۵)

____________________

۱. قلائد النحور: ج ذی الحجه، ص ۴۲۶. اکابر اهل سنّت اتّفاق دارند که آیه «انما ولیکم اللَّه...» در شأن امیرالمؤمنینعليه‌السلام نازل شده است. مانند فخر رازی، محمّد صدر عالم، ابن مردویه، خطیب بغدادی، ابن عساکر، محمّد بن اسماعیل الامیر، ابن مغازلی، ابواللیث سمرقندی، سبط ابن جوزی، شهاب الدین احمد، ابن صباغ، ابونعیم، ملاعلی قوشجی، سمعانی، واقدی، بیهقی، نسائی، خوارزمی، طبری، کلبی، حموینی و... ۲. سوره مائده: آیه ۵۵.

۳. مسار الشیعة: ص۲۳. مصباح المجتهد: ص۷۰۳. السرائر: ج۱ ص۴۱۸. العدد القویة: ص۳۰۸. بحار الانوار: ج۳۵ ص۱۹۰، ج۹۵ ص۳۸۴. توضیح المقاصد: ص۳۲. اختیارات: ص۴۰. وقائع الشهور: ص۲۴۲. قلائد النحور: ج ذی الحجه، ص۴۲۶. انوار العلویة: ص۱۲۵. ۴. سوره نحل: آیه ۸۳.

۵. کافی: ج۱ ص۴۲۷. بحار الانوار: ج۴۲ ص۶۳، ج۳۵ ص۱۹۱. تفسیر برهان: ج ۱، ص ۴۷۹. غایة المرام: ج۲ ص۱۵. تفسیر نور الثقلین: ج۱ ص۶۴۴.

بعضی از مخالفین گفته اند: برای کسی اتّفاق نیفتاده که در یک زمان جمع بین دو عبادت مالی و بدنی بنماید مگر برای علی بن ابی طالبعليه‌السلام ، و برای احدی نیامده از فضائل مثل آنچه برای علیعليه‌السلام آمده است.

۳. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۱۵ «القاع»

در این روز امام حسینعليه‌السلام به منزل القاع رسیدند.(۱)

۲۵ ذی الحجه

۱. نزول سوره هل اتی

در این روز سوره «هل اتی » در شأن امیر ال مؤمنین و فاطمه زهرا و امام حسن و امام حسینعليهم‌السلام نازل شده است. این مهم بعد از سه روز روزه آنان و اعطای افطارشان به مسکین و یتیم و اسیر بود که آن طعام بهشتی نازل شد.(۲)

امام صادقعليه‌السلام فرمود:آن کاسه ای که طعام از بهشت آوردند و آن بزرگواران میل کردند نزد ماست و حضرت صاحب الامر عليه‌السلام آن را ظاهر خواهد کرد، و طعام بهشتی از آن تناول خواهند فرمود .(۳)

۲. اولین نماز جمعه امیر المؤمنینعليه‌السلام

این روز مقارن است با اولین جمعه ای که امیرالمؤمنینعليه‌السلام بعد از بیعت مردم با آن حضرتنماز جمعه خواندند.(۴)

____________________

۱. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۷۸.

۲. مسار الشیعة: ص۲۳. مصباح المتهجد: ص ۷۱۲. العدد القویه: ص ۳۱۵. مصباح کفعمی: ج ۲، ص ۶۰۱. توضیح المقاصد: ص ۳۲. بحار الانوار: ج۳۵ ص۲۴۲، ۲۵۵، ج۹۵ ص۱۹۹، ج۹۷ ص۲۱۰. تقویم المحسنین: ص۱۴. زاد المعاد: ص ۳۰۱. اختیارات: ص۴۰. فیض العلام: ص ۱۲۸.

۳. زاد المعاد: ص ۳۰۴. بحار الانوار: ج۴۳ ص۳۱، ۶۳.

۴. بحار الانوار: ج۳۲ ص۸. منتخب التواریخ: ص ۱۵۹. تاریخ طبری: ج۳ ص۴۵۷، ۴۶۸. الفتنة و وقعة الجمل: ص۹۵، ۱۱۱. مستدرک حاکم: ج۳ ص۱۱۴.

۳. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۱۶ «عقبه»

در این روز حضرت سید الشهداءعليه‌السلام به منزل عقبه رسیدند.(۱) امام صادقعليه‌السلام می فرماید: هنگامی که حضرتعليه‌السلام بالای وادی عقبه آمدند به اصحاب فرمودند: «نمی بینم خود را مگر آنکه به دست دشمن کشته می شوم». عرض کردند: چرا یا اباعبدالله؟ فرمود: «رؤیایی دیدم که سگ هایی چند بر من حمله می کنند و یکی از آن سگ ها که موذی ترین آنها بود سگی پیس بود».(۲)

۲۶ ذی الحجه

۳. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۱۷ «شراف»

در این روز حضرت ابا عبدالله الحسینعليه‌السلام با اهل بیت و اصحاب به منزل «شراف» رسیدند.(۳) این منزل دارای آب زیادی بود و امامعليه‌السلام به جوانان امر فرمودند که آب بردارند.

از این منزل به بعد بود که عبدالله بن زیاد لشکر برای مانع شدن آن حضرت از ورود به کوفه فرستاد.(۴)

۲۷ ذی الحجه

۳. منازل امام حسینعليه‌السلام تا کربلا: ۱۷ «ذو حُسُم»(۵)

در این روز امام حسین به منزل «ذو حُسُم»، ذو حُسی، ذو خشُب، ذو جشمی

____________________

۱. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۸۰.

۲. کامل الزیارات: ص۱۵۷. بحار الانوار: ج۴۵ ص۳، ۸۷.

۳. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۸۱، ۱۸۷.

۴. ارشاد: ج۲ ص۷۶. بحار الانوار: ج۴۴ ص۳۷۵. مقتل الحسین: ص۸۱. تاریخ طبری: ج۴ ص۳۰۲.

۵. نام این منزل را «ذو حُسی»، «ذو خشُب»، «ذو جشمی» نیز گفته اند.

رسیدند.(۱) روز یکشنبه بود که امامعليه‌السلام امر فرمودند خیمه ها را بر پا کنند. در این هنگام لشکر حر بن یزید ریاحی با قریب هزار سرباز در گرمای ظهر رسیدند. امامعليه‌السلام به جوانانش دستود داد تا آنان را با اسب هایش سیراب کنند. جوانان و اصحاب همه را سیراب کردند و ظروف و طشت ها را پر آب می نمودند و نزد چهارپایان می بردند و صبر می کردند تا سه، چهار پنج بار سر از طشت بر می داشتند و سیراب که می شدند به نزد حیوان دیگر می بردند.(۲)

۱. مرگ مروان

در این روز درسال ۱۳۳ هـ مروان بن محمد بن مروان بن حکم معروف به مروان حمار آخرین خلیفه بنی امیّه کشته شد، و دولت هزار ماهه بنی امیّه منقرض شد.(۳)

بعد از قیام بنی عباس به ریاست سفاح، عبداللَّه بن علی عموی خویش را برای جنگ با مروان فرستاد. مروان به بوصیر که نواحی فیوم در مصر بود گریخته بود، در طول مسیر هر کس از بنی امیّه را که می دیدند می کشتند. در کنار نهر اردن جماعت بسیاری را کشتند و روی آنها سفره انداختند و غذا خوردند. عبداللَّه عموی سفاح گفت: «هرچه انجام دهیم تلافی روز شهادت حسین بن علی عليه‌السلام نمی شود ».

از آنجا عده ای را همراه با عامر بن اسماعیل برای دفع شر مروان فرستاد. در بوصیر مروان را در کلیسایی سر بریدند و زبان او را قطع کردند و زبانش را گربه ای خورد. جالب اینکه روز قبل مروان زبان غلامی را بریده بود و همان گربه خورده بود. سپس زن و بچه او را اسیر کرده نزد سفاح فرستادند. بعضی این واقعه را در۲۱ این ماه ذکر کرده اند(۴) و عده ای در هفدهم.(۵)

____________________

۱. الامام الحسینعليه‌السلام و اصحابه: ج۱ ص۱۸۳.

۲. ارشاد: ج۲ ص۸۰-۷۰. بحار الانوار: ج۴۴ ص۳۷۶. نفس المهموم: ص۱۸۸. ذریعة النجاة: ص۵۹.

۳. اقبال: ج۳ ص۱۱۵. تتمة المنتهی: ص ۱۴۶. زاد المعاد: ص ۳۰۴. فیض العلام: ص ۱۳۱. وقائع الشهور: ص۲۴۳. التنبیه و الاشراف: ص۲۸۳. تاریخ طبری: ج۶ ص۹۷.

۴. جنات الخلود: ص۶۴. قلائد النحور: ج ذی الحجه، ص ۴۱۳.

۳. واقعه حرّه

درچهارشنبه، ۲۷ ذی الحجه سال ۶۳ هـ به وقوع پیوست، که تعبیر رواین سه روز به آخر ذی الحجه مانده ۲۷ یا ۲۸ است.(۶)

در این روز بود که به امر یزید ملعون قتل و غارت اهل مدینه صورت گرفت و پس از کشتن بیش از۴۰۰۰ نفر ، مسرف (مسلم) بن عقبه اموال و زنان اهل مدینه را تا سه روز بر لشکر خود مباح کرد. اینواقعه مشهور به واقعه حرّه است و دو ماه و نیم قبل از مرگ یزید ملعون اتّفاق افتاده است.

۴. وفات علی بن جعفرعليه‌السلام

در این روز درسال ۲۱۰ هـ علی بن جعفرعليه‌السلام وفات کرد.(۷) امامزاده جلیل القدر جناب علی بن جعفر الصادقعليه‌السلام سیّدی بزرگوار، شدید الورع، کثیر الفضل و عالمی عامل و یکی از بزرگترین روات موثق شمرده شده است. او امام صادق و حضرت موسی بن جعفر و امام رضا و حضرت جوادعليهم‌السلام را درک نموده است.

جناب علی بن جعفرعليه‌السلام از سایر برادران خود کوچکتر بود، و پس از فوت پدر بزرگوارش همواره ملازمت برادر خود حضرت موسی بن جعفرعليه‌السلام را اختیار کرده بود. معالم دین و احادیث بسیاری از آن حضرت اخد نموده و روایت می کرد که از جمله آنها کتاب «مسائل علی بن جعفر » است. همچنین «مسائل الحلال و الحرام » و «المناسک » منسوب به آن بزرگوار است. (۸)

____________________

۵. بحار الانوار: ج۹۵ ص۳۵۷.

۶. بحار الانوار: ج ۱۸، ص ۱۲۶ - ۱۲۵. قلائد النحور: ج ذی الحجه، ص ۴۴۸. فیض العلام: ص ۱۳۲. تاریخ خلیفة بن خیاط: ص۱۹۲. تاریخ دمشق: ج۲۷ ص۱۹، ج۳۴ ص۲۸۷.

۷. قلائد النحور: ج ذی الحجه، ص ۴۴۸. سبل الرشاد الی اصحاب الامام الجوادعليه‌السلام : ص ۱۷۵.

۸. سبل الرشاد الی اصحاب الامام الجوادعليه‌السلام : ص ۱۷۵.

احترام علی بن جعفرعليه‌السلام به مقام امامت

محمّد بن حسن عمار می گوید: مدت۲ سال در مدینه طیّبه محضر علی بن جعفرعليه‌السلام را درک کرده احادیثی را که از برادر خود موسی بن جعفرعليه‌السلام اخذ نموده بود شنیده و می نوشتم. روزی خدمتش بودم که حضرت جوادعليه‌السلام وارد مسجد پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شد. علی بن جعفرعليه‌السلام تا آن حضرت را دید از جای برخاست و بدون کفش و رداء به خدمتش شتافت و دست او را بوسید و او را تعظیم و تکریم نمود. آن حضرت فرمودند: عمو بنشین، خداوند تو را رحمت کند. علی بن جعفرعليه‌السلام فرمود: آقای من، چگونه بنشینم با اینکه شما ایستاده اید.

هنگامی که آن حضرت به او اجازه فرمودند، به جای خود باز گشت و در مجلس مشست. اصحابش او را سرزنش کردند که تو عموی پدر او هستی! چگونه با وی این سان معامله می کنی؟ علی بن جعفرعليه‌السلام فرمود: ساکت شوید! پس دست را بالا برد و محاسن خود را گرفت و فرمود: حق تعالی مرا با این محاسن اهلیّت امامت نداده، ولی این جوان را اهلیّت بخشیده و امامت را به او تفویض فرموده،با این حال چگونه فضل او را انکار کنم و چگونه به او احترام نگذارم. با اینکه من بنده او هستم؟ (۱)

از این روایت پیداست که آن جناب تا چه حدّی نسبت به امام زمان خود معرفت داشته و از جمله رواتی است که تمامی علماء رجال ایشان را ستایش بلیغ نموده اند.

مسافرت های علی بن جعفرعليهما‌السلام

مسکن آن جناب در قریهعریض در چهار میلی مدینه طیّبه بوده است، و از این جهت به آن حضرتعریضی مدنی گویند، و فرزندان او راعریضیون می خوانند. نسل آن حضرت از چهار پسرش محمّد و احمد و حسن و جعفر است.

____________________

۱. کافی: ج۱ ص۳۲۲. بحار الانوار: ج۴۷ ص۲۶۶. سبل الرشاد الی اصحاب الامام الجوادعليه‌السلام : ص ۱۷۹.