۵. بر صراط مستقيم

 ما يريد الله الله ليجعل عليكم من حرج و لكن يريد ليطهر كم.(۲۲)

خدا نمى خواهد بر شما تنگ بگيرد، ليكن مى خواهد شما را پاك گرداند.

ظرف ها را چند بار آب مى كشد، هر روز لباس هايش را مى شويد، گاهى در و ديوار خانه را آب مى كشد. كمتر اتفاق مى افتد به ميهمانى برود و يا غذاهاى آنها را نجس نداند، هميشه ترشرو و عصبانى است، فكر مى كند همه چيز نجس است و همه مردم بى مبالات هستند.

او به بلاى شيطانى «وسواس» گرفتار شده است. بايد بداند كه زندگى روز به روز بر او تنگ تر خواهد شد و روى خوشبختى و آرامش را نخواهد ديد. او از جاده مستقيم دين منحرف گشته است، هر چه سريع تر بايد وسوسه هاى شيطانى را ناديده انگارد و به همان راه و رسمى كه آدمهاى متدين و مساله دان عمل مى كنند، عمل كند.

بعضى ها بر خلاف وسواسى ها همه چيز را پاك مى دانند به قول خودشان دلشان پاك است، كمتر اتفاق مى افتد كه به طهارت و نجاسات اهميت دهند و جايى كه نجس شده به روش صحيح تطهير نمايند. اينها نيز مسير انحرافى را مى پيمايند هر چه سريع تر به دستورات دين در اين زمينه اهميت داده و بر اساس آن زندگى كنند. براى آنكه دچار اشتباه و كج سليقگى نگرديم بايد ابتدا نجس ها را بشناسيم و آنگاه راه پاكسازى چيزهاى نجس را فرا گيريم.

پاك ها و نجس ها

 ممكن است چيزى كثيف باشد اما نجس نباشد يا چيزى تميز باشد اما پاك نباشد.

بنابراين پاكى و نجسى غير از تميزى و كثيفى است.

نجس ها انگشت شمارند. با احكام برخى از آنها آشنا مى شويم.

نجس ها

 نجس ها عبارتند از:

۱. ادرار و مدفوع انسان و حيوان هاى حرام گوشتى كه خون جهنده دارند يعنى اگر رگ آنها را ببريم خون بيرون مى جهد مانند گربه، موش و روباه.

۲. منى، مردار و خون انسان و حيوانى كه خون جهنده دارند مانند گوسفند و گربه.

۳. سگ و خوكى كه در خشكى زندگى مى كنند.

۴. شراب و هر مايع مست كننده ديگر.

۵. آبجو غير طبيعى.

۶. عرق شتر نجاست خوار.

۷. كافر.(۲۳)

برخى نجاست هاى ديگر نيز هست كه براى اطلاع بيشتر مى توانيد به رساله توضيح المسائل رجوع كنيد.

نجاست مسرى

 نجس ها را شناختيم. نجس ها مى توانند چيزهاى پاك را از طريق زير نجس ‍ كنند:

پاك با نجس تماس برقرار كند.

يكى از آنها يا هر دو، مرطوب باشند.

رطوبت يكى به ديگرى سرايت كند.

بنابراين اگر نجاسات، خشك باشند و چيزى كه با آنها تماس برقرار مى كند آن هم خشك باشد نجاست سرايت نمى كند.

البته بايد به فراتر از اينها انديشيد: آيا اگر دختر پاكى با دختر آلوده اى به گونه اى گرم و صميمى ارتباط برقرار كرد آلوده نمى شود؟

احكام نجس ها

 از نجس ها و چيزهايى كه نجس شده اند بپرهيزيم به عنوان نمونه:

۱. خوردن و آشاميدن نجس و چيز نجس شده حرام است.(۲۴)

۲. با بدن يا لباس نجس نماز نخوانيم كه اگر عمدى باشد نماز باطل است.(۲۵)

۳. بر نجس تيمم نكنيم كه باطل است.(۲۶)

۴. بر نجس سجده نكنيم كه باطل است.(۲۷)

پاك كننده ها

 انسان دوست دارد پاك و پاكيزه باشد. خداوند نيز به اين خواسته پسنديده او پاسخ مثبت داده و بعضى از چيزها را پاك كننده قرار داده است.

يكى از پاك كننده ها «آب» است البته ممكن است بعضى از مايعات ديگر و مواد شيميايى و بخار آب در بين مردم پاك كننده به شمار آيند ولى از نظر شرعى پاك كننده نيستند.

همچنين اگر آب با چند چيز ديگر مخلوط شود به طورى كه ديگران به آن آب نگويند نمى تواند پاك كننده باشد مثل آبدوغ يا آب ميوه و در اصطلاح به آن «آب مضاف» مى گويند.

آب اگر مضاف نباشد مطلق است و تنها آب مطلق پاك كننده است.

اقسام آب مطلق

 ۱. آب باران

۲. آب چاه

۳. آب جارى (آبى كه از زمين مى جوشد و جارى مى شود)

۴. آب راكد (آبى كه از زمين نمى جوشد)

آب راكد (دو گونه است)

 ۱. آب قليل (آبى كه كمتر از اندازه مخصوص است)

۲. آب كر (آبى كه به اندازه مخصوص يا بيشتر از آن است)

مقدار آب كر يا قليل

 اگر حوضچه اى داشته باشيم كه ۳۸۵ ليتر آب خالص در دماى معمولى را در خود جاى دهد مطمئن هستيم كه اين مقدار آب، كر است(۲۸) ؛ البته حضرت امام خمينى رحمه الله عليه كمتر از اين مقدار را نيز كر مى دانند يعنى ۴۱۹/۳۷۷ليتر آب. آبى كه از مقدار كر كمتر باشد «آب قليل» ناميده مى شود.(۲۹)

آب لوله ها

 آب لوله ها كه به منبع بزرگ آب، متصل است و آب هر لوله اى كه به آب كر متصل باشد، حكم آب كر را دارد البته تا آن لحظه كه آب از لوله مى آيد و منبع آن، كمتر از كر نشده است. ولى آب لوله هاى حمام كه از شيرها و دوش ها مى ريزد اگر متصل به كر باشد در حكم آب جارى است.(۳۰)

احكام آب مطلق

 ۱. تمام آب هاى مطلق به جز آب قليل تا آن زمان كه بو يا رنگ يا مزه نجاست به خود نگرفته باشند پاك و پاك كننده است.(۳۱)

۲. آب قليل به محض تماس با نجاست، نجس مى شود و ديگر پاك كننده نيست.(۳۲)

به عنوان مثال:

اگر در آب كر يا آب جارى لباس هاى نجس را شسته باشند آن آبها پاك و پاك كننده هستند مگر آنچه بو يا رنگ يا مزه نجاست به خود گرفته باشند البته در اين صورت ممكن است اين آب، بهداشتى نباشد و مساله بهداشت و تميزى چيز ديگرى است.

همين طور اگر كوچك ترين نجاست يا چيز نجسى به آب ظرف و تشت بخورد ديگر آن آب، پاك و پاك كننده نخواهد بود.

۶. فرهنگ پاك سازى

 ان الله طيب يحب الطيب، نظيف يحب النظافة

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌ فرمود: خدا پاك است، پاك را دوست دارد، پاكيزه است، پاكيزگى را دوست دارد.(۳۳)

هميشه تميز و تنظيف است خانه را تميز نگه مى دارد، شيشه هاى در و پنجره را تميز مى كند، ديوار و سقف اتاق ها را گردگيرى مى كند، تار عنكبوت ها را مى گيرد، اثاث خانه را گردگيرى مى كند، ظرف هاى كثيف و چرب را روى هم انباشته نمى كند به موقع همه چيز را تميز مى كند و در جاى خودش قرار مى دهد او پاكيزه است و خدا نيز او را دوست دارد.

ارزش ما در اين نيست كه لوازم و وسائل منزلمان نو و گران قيمت باشد بلكه ارزش در اين است كه همه چيز تميز و منظم مرتب باشد. البته بايد توجه داشته باشيم كه در اسلام پاكى و طهارت با تميزى فرق مى كند بنابراين علاوه بر تميزى بايد پاك هم باشيم.

چيزهاى نجس را بايد پاك كرد. بعضى فكر مى كنند اگر پارچه مرطوبى را روى زمين يا فرش نجسى بكشند پاك مى شود يا با ريختن مقدارى آب و جمع كردن آن آبها، چيز نجس پاك مى شود، اينگونه نيست.

تطهير و پاك سازى اشيأ نجس آداب خاصى دارد كه مى توان به آسانى آن را فرا گرفت.

قبل از تطهير عين نجاست را از چيز نجس برطرف مى كنيم آنگاه آن را با آب به روشى كه خواهيم گفت تطهير مى كنيم:

تطهير ظروف

 با آب كر، جارى و چاه: يك بار در را آب فرو مى بريم و بيرون مى آوريم.

با آب لوله: (وصل به كر يا جارى): آن را زير شير آب مى گيريم تا آب به همه جاى آن برسد و از ظرف جدا شود.

با آب قليل: آن را سه مرتبه پر از آب كرده و خالى مى كنيم و يا سه مرتبه مقدارى آب داخل آن مى ريزيم و هر مرتبه آب را طورى داخل آن مى گردانيم كه به جاهاى نجس برسد و آن را بيرون مى ريزيم.

البته ظرفى را كه سگ آن را ليسيده و يا از آن مايعى نوشيده است بايد قبلا از تطهير با خاك پاك، خاك مالى كرده آنگاه بنابر احتياط واجب دو مرتبه آب بكشيم.(۳۴)

تطهير غير ظروف

 غير ظروف مثل لباس و فرش را به طريق زير تطهير مى كنيم:

با آب كر، جارى و چاه: يك مرتبه در آب فرو مى بريم و بيرون مى آوريم و اگر آب را به خود مى گيرد و قابل فشردن است بنابر احتياط واجب آن را داخل آب مى رسانيم و آن را خارج مى كنيم.

با آب لوله: (وصل به كر يا جارى): يك مرتبه زير شير آب مى گيريم و با شيلنگ آب را روى آن مى گيريم و اگر آب را به خود مى گيرد و قابل فشردن است و بنابر احتياط واجب آب را داخل آن مى رسانيم و خارج مى كنيم.

با آب قليل: اگر با بول نجس شده آن را دو مرتبه و اگر با چيز ديگر نجس ‍ شده آن را يك مرتبه مى شوييم.

در هر صورت اگر آب را به خود مى گيرد و قابل فشردن است بايد بعد از هر بار شستن آن را بفشاريم تا آبهاى داخلش بيرون بيايد و يا به گونه اى ديگر آب آن را بگيريم.

توجه:

غير ظروف، اگر با بول پسر بچه شير خوارى كه غذا خور نشده است نجس ‍ شوند، اگر يك مرتبه آب روى آن بريزيم كه به تمام جاهاى نجس برسد پاك مى شود و در فرش و لباس و مانند آن، فشار دادن هم لازم نيست.(۳۵)

لباس شويى ها

 ابتدا عين نجاست را از لباس ها برطرف مى كنيم، آنگاه لباسها را داخل لباس ‍ شويى مى ريزيم و اگر لباس شويى پس از جمع شدن مقدارى آب در مخزن، آبش قطع مى شود و شروع به شستن مى كند بايد دو بار آن را بشويد و هر دفعه آب آن خارج گردد و اگر آب لباس شويى قطع نمى گردد يك بار شستن كافى است.(۳۶)

درباره لباس شويى هاى عمومى به اين دو نكته توجه كنيم:

 ۱. اگر لباس را پاك تحويل داديم ولى شك داريم كه نجس شده است يا نه، پاك است.

۲. اگر لباس مان نجس بوده و متصدى شستن كه مسلمان است بگويد آن را تطهير كرده ام، حكم لباس پاك را دارد.

خشك شويى ها

 لباسى را كه نجس است نبايد داخل خشك شويى انداخت بايد ابتدا خودمان يا متصدى خشك شويى آن را تطهير كند و داخل خشك شويى بيندازد. چون خشك شويى با مواد مانند شيميايى بنزين و ساير مواد پاك كننده، لباسها را تميز مى كند و با آب و شستن سر و كار ندارد. بنابراين:

۱. اگر لباس پاك خود را تحويل خشك شويى داديم و شك كرديم كه آيا در دستگاه نجس شده است يا نه، آن لباس، پاك است.

۲. اگر شك كنيم كه لباس ما با لباسهاى نجس مخلوط شده است، لباس ما نجس است.

۳. اگر لباس ما نجس بوده و فراموش كرديم كه به متصدى خشك شويى تذكر دهيم بايد از او بپرسيم چنانچه آن را تطهير نكرده است، نجس ‍ است.(۳۷)

تطهير جامدات

 اگر گندم و برنج، گوشت و صابون و چيزهاى جامد ديگر نجس شوند:

۱. اگر فقط ظاهر آنها نجس شده باشد، تطهير آنها همانند ظروف نجس ‍ انجام مى پذيرد.

۲. اگر نجاست به داخل آنها هم رسيده باشد قابل تطهير نيستند.

۳. اگر شك داريم نجاست به داخل آنها رسيده است يا نه، تطهير ظاهر آنها كافى است.

تطهير زمين نجس

 با آب كر، جارى و لوله: ابتدا عين نجاست را برطرف مى كنيم آنگاه آب را روى آن مى گيريم تا تمام جاهاى نجس را فراگيرد.

با آب قليل: اگر زمين سخت و محكم نيست و آب را فرو مى گيرد قابل تطهير نيست ولى اگر آب بر آن جارى مى شود، آب قليل را روى محل نجس ‍ مى ريزيم تا آب، جارى شود، آنگاه آب را به داخل چاه يا فاضلاب هدايت مى كنيم.

زمينى كه روى آن ريگ يا شن است با آب قليل پاك مى شود ولى زير ريگها و شن ها نجس مى ماند.(۳۸)

۷. پاك سازى بدن

 و الله يحب المطهرين .(۳۹)

و خدا كسانى را كه خواهان پاكى اند دوست مى دارد.

بهشت سراسر پاكى و قداست است و بهشتيان پاكند آنان پاكى را از اين دنيا به ارمغان برده اند. ميل به طهارت و پاكى امرى فطرى است، همه و به ويژه دوشيزگان و بانوان دوست دارند پاك و پاكيزه باشند.

اگر آدمى در همين اندام و دنيا خلاصه مى شد، پاكيزگى او همين شستشوى عادى بود؛ ولى او علاوه بر اندام، روح لطيف و پاك خواه دارد و زندگى او با پايان يافتن دنيا به شكلى زيباتر، لطيف تر و برتر ادامه مى يابد از اين رو مى بايد براى تحصيل طهارت و پاكى همه جانبه عمل كند تا روح او نيز پاك گردد و گسترده پاكيزگى او آخرت را نيز فرا گيرد.

اسلام كه به خوبى انسان و نيازهاى فطرى او را مى شناسد، براى پاكيزگى روح و اندام او راههايى ارائه داده است كه يكى از آنها «غسل» است. غسل تنها شستن اندام نيست بلكه يك امر معنوى و عبادى است از اين رو بايد همراه با نيت «اطاعت دستور خداوند» باشد.

غسلهاى واجب

 غسلهاى واجب دو دسته اند:

۱. غسلهايى كه براى دختران و پسران واجب مى شود كه عبارتند از: غسل جنابت، غسل مس ميت و غسل ميت.

۲. غسل هايى كه ويژه دختران و بانوان است كه عبارتند از: غسل حيض، غسل استحاضه و غسل نفاس.(۴۰)

غسل مس ميت

 با قدم نهادن به دوران بلوغ جنسى دنياى شيرين، لذيذ و در عين حال شگفت و رويا گونه در برابر چشمان نوباوگان ظاهر مى شود. در اين دوره ويژگى هاى جنسى و تركيب و تناسب اندام كاملا مشخص و نمايان مى گردد.

ميل و غريزه جنسى كه خداوند آن را براى تشكيل يك خانواده گرم و صميمى، در انسان به وديعت نهاده است، شكوفا و شكوفاتر مى گردد.

در اين دوران حساس و مواظبت و مراقبت از آرزوها، و ميل ها و خواسته ها در پرتو تعاليم نجات بخش اسلام، لازم و ضرورى است.

چه بسا دخترانى كه تحت تاثير محيط آلوده و برنامه هاى فسادانگيز قرار گرفته و كرامات خود را فراموش كرده و به پشيمانى ابدى دچار گشته اند.

غرب كه مى كوشد فرهنگ و تمدن خود را بر جوانان ما غالب كند، دختران و دوشيزگان را به دنياى پر از تيرگى ها و سرگردانى ها كشانيده است و خود نيز به اين معترف است.

اسلام از ما مى خواهد به خصوص در اين ايام از هر گونه برنامه و خيالى كه غريزه جنسى را تحريك مى كند به شدت بپرهيزيم.

اسلام از دختران پاك و معصوم مى خواهد كه در اولين وقت ممكن ازدواج كنند و از حوادث ناگوار روزگار خود را نجات دهند.

جنابت

 اگر منى از انسان خارج شود چه در خواب باشد و چه در بيدارى انسان، انسان «جنب» مى شود البته از راه آميزش حلال يا حرام نيز انسان جنب مى شود.(۴۱)

بنابراين توجه به اين نكته لازم است ممكن است دختران نيز به واسطه خارج شدن منى، جنب شوند.(۴۲)

در تاريخ آمده است:

زنى نزد پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌ آمد و با شرم و حيا پرسيد: اگر زنى در خواب آنچه را كه مردها مى بينند ببيند حكمش چيست؟

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌ فرمود: آيا همراه با لذت است؟

زن گفت: آرى.

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌ فرمود: آنچه بر مردان هست بر او نيز هست (بايد غسل جنابت كند).(۴۳)

بنابراين اگر كسى يقين كند آنچه كه بيرون آمده است منى است بايد غسل كند و اگر يقين ندارد، چنانچه رطوبتى از او خارج شود همراه با شهوت باشد حكم منى را دارد و بايد غسل جنابت كند و اگر اين نشانه را نداشته باشد و شك كند كه اين گونه بوده است يا نه، غسل بر او واجب نيست.(۴۴)

بنابراين ترشحات سفيد رنگ و ساير ترشحات و آبها، همگى پاكند و نبايد زمينه وسواس ما را فراهم سازند.(۴۵)

آداب ويژه غسل

 به دو روش مى توان غسل كرد:

۱. ترتيبى

به نيت غسل ابتدا سر و گردن را مى شوييم، سپس نيمه راست بدن و سپس ‍ نيمه چپ بدن را.

۲. ارتماسى

به يكى از دو روش زير غسل مى كنيم:

با نيت غسل به تدريج زير آب مى رويم تا تمام بدن در آب قرا گيرد. هر چند احتياط آن است كه يك دفعه داخل آب برويم.

و يا زير آب رفته و در آب به نيت غسل، بدن را تكان مى دهيم.

احكام غسل

 با كيفيت غسل كردن آشنا شويد، در اينجا به برخى از نكته هاى مهم اشاره مى كنيم:

۱. چيزهايى را كه مانع رسيدن آب به بدن است ابتدا برطرف مى كنيم و اگر پيش از اين كار غسل كنيم، غسل، باطل است.(۴۶)

۲. در غسل، بايد آب بر بدن جارى شود و تمام آن برسد ولى دست كشيدن لازم نيست.(۴۷)

۳. شستن لاله داخلى گوش و بين انگشتان پا واجب است ولى شستن جاهايى كه ديده نمى شود مانند داخل گوش و بينى واجب نيست.

۴. هنگام غسل پاهاى خود را از زمين برداريم تا كف پاها هم آب برسد و شسته شود.

۵. اگر در بين غسل كردن كارى كه وضو را باطل مى كند از انسان سر بزند، غسل او باطل نمى شود. ولى براى نماز بايد وضو بگيرد.(۴۸)

۶. اگر كسى شك دارد كه غسل كرده است يا نه، واجب است غسل كند.

۷. كسى كه غسل كرده و پس از غسل كردن شك مى كند كه غسل او صحيح بوده يا نه، لازم نيست دوباره غسل كند.(۴۹)

۸. پديده قاعدگى

 يسئلونك عن المحيض قل هو اذى (۵۰)

(اى پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌ ) از تو درباره عادت ماهيانه (زنان) مى پرسند، بگو: آن يك نوع رنج است.

صداى گريه نوزاد، تبسم هاى نمكين، چنگ زدن ها و خوشمزگى هايش؛

همه چيزش زيبا و دوست داشتنى است.

او يك «روح لطيف» نياز دارد تا زيبايى هايش را درك كند.

يك «عاطفه عالى» كه او را با مهر بپروراند.

و يك «احساس سرشار» كه خواسته هايش را لمس كند.

او يك «مادر»نياز دارد.

اين مادر است كه با عشق و علاقه، رنج و زحمت و باردارى او را تحمل مى كند.

عادت ماهيانه يا قاعدگى، اعلان آمادگى براى پرورش جنين و مادر شدن است.

اين پديده تازه و كاملا معمولى در سن ۱۲ تا ۱۳ سالگى براى دختران پيش ‍ مى آيد سطح داخلى رحم كنده مى شود؛ ابتدا عروق منقبض و سپس ‍ منبسط و خونريزى شديد آغاز مى شود و لايه ها در اثر نداشتن خون و از پا در آمدن كنده و خارج مى گردد؛ اما خونى كه لخته نمى گردد و به طور متوسط تا روز چهارم زياد است، حرارت بدن در نيمه دوم قاعدگى بيشتر ولى فشار خون كمتر است.

در اين ايام زن، بيمار نيست ولى ممكن است كم خون و عصبانى باشد و نتواند به خوبى كارهايش را انجام دهد. او نياز به عواطف پدرانه و مادرانه دارد.(۵۱)

البته چنانچه او به اين حقيقت آگاه باشد كه قاعدگى هرگز حالت بيمارى نيست بلكه كاملا طبيعى و براى بدن او لازم است، بى شك مى تواند طبق معمول و بدون ناراحتى و نگرانى به كار خود ادامه دهد بدون آنكه اطرافيان او متوجه شوند، ولى توجه به نظافت و جلوگيرى از كارهاى سنگين و خسته كننده در دوران قاعدگى بيش از هر زمان ضرورت دارد.(۵۲)

به خونى كه در ايام قاعدگى ديده مى شود «خون قاعدگى» يا «خون حيض» گفته مى شود. اين خون داراى نشانه هاى زير است:

۱. سرخ و بعضى اوقات مايل به سياه است.

۲. غالبا گرم بوده و با فشار و سوزش همراه است.

۳. مدت آن از سه روز كمتر و از ده روز بيشتر نيست.

۴. خونريزى در سه روز اول به طور مستمر مى باشد.

۵. فاصله دو حيض حداقل ده روز مى باشد.

۶. حداقل سن براى قاعدگى ۹ سال قمرى و حداكثر سن براى بانوان سيده ۶۰ سال قمرى و براى ديگران ۵۰ سال قمرى است.(۵۳)

تشخيص كامل

 زن خونريزى هاى ديگرى نيز دارد مانند «خون استحاضه» و «خون نفاس» از اين رو براى تشخيص كامل خون حيض بايد دقت هاى زير را به كار بندند:

چهار گروه از بانوان بايد دقت كنند اگر خونى را مى بينند كه نشانه خون حيض را داراست بايد آن را حيض به حساب آورند، وگرنه حيض ‍ نيست.

۱. كسانى كه براى اولين بار خونريزى آنها شروع شده است.

۲. كسانى كه خونريزى آنها سابقه دارد ولى هنوز تعداد روزها و زمان آن مشخص و منظم نيست.

۳. كسانى كه تنها تعداد روزهاى خونريزى آنها مشخص و معين است.

۴. كسانى كه خونريزى آنها مشخص و معين بوده ولى تاكنون آن نظم را فراموش كرده اند.

دو گروه ديگر از بانوان، بايد از ابتداى خونريزى آن را حيض به حساب آورند.

۱. كسانى كه تعداد و روزها و زمان خونريزى آنها مشخص و معين است.

۲. كسانى كه تعداد روزهاى خونريزى آنها مشخص نيست ولى وقت آن منظم است.(۵۴)

مقررات ايام قاعدگى

 دوران قاعدگى دو مشخصه دارد: يكى آلودگى جسمى و ديگرى ناراحتى روحى.

دين مقدس اسلام براى هر دو مشخصه ها، تدابيرى انديشيده است.

۱. زن با آلودگى جسمى كه دارد از برخى حريم ها دور كرده است مثلا كارهايى كه بر جنب حرام است بر او نيز حرام كرده است.

۲. زن را با ناراحتى روحى كه دارد از برخى عبادات موقتا يا به طور كلى معاف داشته است مثلا نماز را به طور كلى از عهده او برداشته است. همچنين او را از روزه گرفتن معاف داشته ولى قضاى آن روزها را بر او واجب كرده است.(۵۵)

زن در ايام قاعدگى نسبت به شوهر وظايفى دارد كه مى توان به رجوع به رساله توضيح المسائل آنها را فرا گرفت.(۵۶)

پايان قاعدگى

 زن پس از پايان يافتن ايام قاعدگى به حالت عادى بر مى گردد، ولى براى انجام عبادات و وظايف شرعى بايد نخست «غسل حيض» را انجام دهد.

۱. غسل حيض مانند بقيه غسلها انجام مى گيرد، تنها نيت آن فرق مى كند.

۲. پس از غسل حيض، براى نماز بايد وضو بگيرد.(۵۷)

۹. دوره نفاس

 و وصينا الانسان بوالديه احسانا حملته امه كرهه و وضعته كرها. (۵۸)

و انسان را به نيكى به پدر و مادر سفارش كرديم ؛ مادرش با تحمل رنج و سختى بر او باردار شده و با تحمل رنج و سختى او را به دنيا آورد.

سرانجام پس از نه ماه و چندين روز، همراه با شيرينى انتظار، كودك پا به دنياى تازه مى گذارد. مادر با ديدن او همه سختى هاى دوران باردارى و وضع حمل را به فراموشى مى سپارد.

با به دنيا آمدن نوزاد در محل اتصال جفت در رحم، پس ساز خارج شدن جفت، زخم هاى سطحى باقى مى ماند كه به زودى پس از زايمان التيام مى يابند و ترشحاتى كه بر اثر اين زخم ها حاصل مى شود در اوايل، خون آلود و سپس قهوه اى رنگ مى باشد و كم كم درد اثر التيام كم رنگ تر و بالاخره طبيعى مى شود.(۵۹)

به خونى كه هنگام زايمان و پس از آن بيرون مى آيد «خون نفاس» مى گويند. البته ممكن است خون نفاس يك لحظه و گاهى تا ده روز ديده شود. اما خونى كه پس از ده روز ديده مى شود خون نفاس ‍ نيست.(۶۰)

احكام نفاس

 در دوران نفاس بايد همان مقررات دوران قاعدگى را رعايت كرد.(۶۱) اما پس از قطع شدن خون نفاس بايد «غسل نفاس» كرد و از آن حالت بيرون آمد. البته در برخى مناطق مرسوم است كه زنى پس از هفت يا ده روز غسل مى كند و قبل از آن هر چند خونريزى بند آمده باشد غسل نمى كند، اين رسم باطلى است و ريشه دينى ندارد.(۶۲)

غسل نفاس همانند غسل حيض انجام مى شود، تنها در نيت تفاوت دارد و كفايت از وضو نيز نمى كند(۶۳) ؛ يعنى براى نماز بايد وضو بگيرد.

خون استحاضه

 خون استحاضه مربوط به بلوغ و بعد از آن نيست بلكه ممكن است پيش از بلوغ و همچنين در دوران «دوران يائسگى» كه ديگر زن غالبا باردار نمى شود و خون قاعدگى و نفاس نمى بيند، مشاهده گردد.

راههاى تشخيص

 در دو مورد زير به احتمال بسيار قوى خون، خون استحاضه است البته اگر خون، ناشى از زخم يا نفاس نباشد.

۱. خونى كه قبل از بلوغ و پس از يائسگى ديده مى شود.

۲. خونى كه كمتر از سه روز جريان دارد.(۶۴)

براى تشخيص خون استحاضه بايد به نشانه هاى آن توجه كرد: خون استحاضه غالبا زرد رنگ و سرد است و بدون فشار و سوزش مى آيد و غليظ نيست.(۶۵)

اقسام استحاضه

 جريان خون استحاضه هميشه يكسان نيست ؛ گاهى كم ؛ گاهى زياد و گاهى متوسط است كه هر كدام احكام ويژه اى دارد.

۱. استحاضه قليله (جريان كم)

 خون تنها يك طرف پنبه بهداشتى را آلوده مى كند ولى از طرف ديگر ظاهر نمى شود. در اين صورت فقط بايد بدن را تطهير كرد و بنابر احتياط واجب پنبه را عوض كرد، نماز را با وضو خواند، و روزه گرفتن هم صحيح است.(۶۶)

۲. استحاضه متوسطه (جريان متوسط)

 خون دو طرف پنبه بهداشتى را آلوده مى كند ولى به دستمال بهداشتى نمى رسد. در اين جا هر شبانه روز يك بار براى همان نمازى كه پيش از آن خون ديده غسل مى كند، براى نمازها وضو مى گيرد، روزه گرفتن او (به شرط انجام غسل) مانعى ندارد. البته پس از پايان يافتن خون ريزى هم بايد غسل كند.(۶۷)

۳. استحاضه كثيره (جريان زياد)

 خون از پنبه مى گذرد و به پنبه بهداشتى سرايت مى كند. در اين هنگام قبل از هر نماز بايد غسل كند؛ البته اگر بين نماز ظهر و عصر، و بين مغرب و عشأ را فاصله نيندازد، يك غسل براى دو نماز كافى است.(۶۸)

نكته هاى مهم

 در جريان متوسط و زياد خون بايد به اين نكته ها توجه داشت:

۱. براى هر نماز بدن، پنبه و دستمال بهداشتى از خون استحاضه پاك باشند.

۲. پس از وضو و غسل تا حدى كه امكان دارد و بيم ضرر ندارد و بايد از بيرون آمدن خون جلوگيرى كرد.

توجه

دختران بايد با مطالعه و استمداد از مربيان و مادر يا خواهر بزرگ خود برداشت درستى از خود قاعدگى و استحاضه داشته باشند تا دچار تصورات عجيب و غريب در نتيجه گوشه نشينى و دلهره و سردرگمى نگردند و از انجام وظايف خود باز نمانند.