شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

دعا شناسى موضوعى (پژوهشى نوين در دعاى جوشن كبير)

نام نويسنده : عليرضا فراهانى منش

این کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنینعليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.

لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام نگردیده است.

مقدّمه دفتر

بى شك، «دعا و نيايش» يك نوع عبادت و خضوع انسان در برابر خداوند تواناست و چونان عبادات ديگر، از اثر تربيتى فراوان برخوردار مى باشد. با دقت در آيات و روايات مربوط به آن، درمى يابيم كه دعا، انسان را به معرفت خداوند رهنمون مى شود.

«دعا»، سبب مى گردد تا بشر به نيازمنديهاى خويش پى برده و در برابر ذات پاك و بى همتاى پروردگار متعال، خضوع كند.

«دعا»، انسان را با نعمتهاى الهى آشنا ساخته و رابطه اى عميق و استوار ميان بنده و خالقش ‍ ايجاد مى نمايد.

«دعا»، به كمك انسان شتافته و در دستيابى به خواسته هايش، وى را مدد مى كند.

«دعا»، انسان را به مقامى مى رساند كه خويشتن را جز بنده خدا نمى بيند و غير از فرمان او، اطاعت نمى كند.

خلاصه : «دعا»، خداشناسى، اعتماد به نفس، تقويت اراده و آرامش به انسان مى بخشد و روح ياءس و نوميدى را از او دور كرده و وى را فردى بلند همّت، تلاشگر، هوشمند و اميدوار مى سازد.

ترديدى نيست، افرادى به هدف بالا و والاى «دعا» دست مى يابند كه آن را شناخته و با شرايط مخصوصش به انجام رسانند.

پر واضح است كه شناخت ابعاد گوناگون دعا، نياز به تخصص و بحثهاى فراوان دارد و اين نوشته بسيار كوتاه، تنها اشارتى است و بس.

كتابى كه اكنون در دست شما خواننده گرامى قرار دارد، شيوه اى جالب در بررسى گوشه هايى از دعاى پربار «جوشن كبير» است كه مؤلف محترم آن را با شيوه «تفسير دعا به دعا» و دعا به قرآن عرضه مى كند تا اينكه مؤمنان واقعى بهتر با مضامين عاليه دعا آشنا شده به صراط مستقيم راه يابند.

اين دفتر، پس از بررسى و ويرايش، آن را چاپ و در اختيار علاقه مندان قرار مى دهد، اميدواريم مورد قبول خداوند متعال قرار گيرد.

در خاتمه، از خوانندگان محترم تقاضا داريم هرگونه انتقاد يا پيشنهادى كه دارند به آدرس :

قم : صندوق پستى ۷۴۹

دفتر انتشارات اسلامى

بخش فارسى

ارسال دارند. سپاسگزاريم

- دفتر انتشارات اسلامى

وابسته به جامعه مدرّسين حوزه علميه قم

مقدمه مؤلف

(...اُدْعُونِى اءسْتَجِبْ لَكُمْ ... ).(۱)

ارتباط ميان پروردگار متعال و انسان، صورتهاى گوناگونى دارد. «دعا» يكى از خالصترين و عاطفى ترين ارتباطها در اين زمينه به شمار مى رود. به همين جهت، ملاحظه مى كنيم كه پروردگار متعال، خود در قرآن كريم به برقرارى اين نوع ارتباط، امر فرموده و با شيواترين عبارت، بشر را به سوى آن سوق داده است :

(وَإ ذا سَئَلَكَ عِبادِى عَنّى فَإِنّى قَرِيبٌ اءُجِيبُ دَعْوَةَالدّاعِ إِذا دَعانِ ... ).(۲)

و از سوى ديگر ملاحظه مى كنيم كه اولياى بزرگ الهى، پاكترين احساسات و والاترين معارف خود را در قالب «دعا» عرضه نموده اند. بنابراين، بر ماست كه با غور در اين درياى نور، به مقدار توان و استعداد خود، گهرهاى آن را استخراج نموده و از فوايد منحصر به فرد آن، بهره مند شويم.

آنچه در اين نوشتار بر صفحه كاغذ آمده است، كاوشى است بسيار مختصر در يكى از شريفترين ادعيه اى كه به دست ما رسيده است ؛ يعنى «دعاى شريف جوشن كبير». در شرافت اين دعا همين بس كه فرستنده آن، پروردگار متعال، آورنده آن، جبرئيل امين و گيرنده آن، پيامبر اكرم (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌ ) مى باشد. بنابراين، از اين جهت، اين دعاى عظيم الشأن بى شباهت به قرآن كريم نيست، هرچند از لحاظ محتوا نيز، محتواى اين دعا كه شامل يك هزاراسم و صفت از پروردگار متعال مى باشد به طور صريح يا غيرصريح، برگرفته از قرآن كريم مى باشد. بنابراين، آشنايى با اين دعا، يك نوع آشنايى اجمالى با قرآن كريم نيز محسوب مى شود.

شيوه اى كه براى آشنايى با اين دعا از آن استفاده شده عبارت است از روش دعا به دعا، به اين معنا كه ابتدا دعاى جوشن كبير، موضوع بندى شده و اسما و صفات مرتبط با يكديگر، در يك بحث گنجانده شده است، آنگاه از ديگر ادعيه براى تبيين اين بحث، استفاده شده است.

اين ادعيه همگى برگرفته از كتاب شريف مفاتيح الجنان مى باشند؛ زيرا اين كتاب در حال حاضر، رايجترين و آشناترين كتاب در زمينه ادعيه مى باشد كه دسترسى به آن نيز براى همگان ساده و آسان است. بنابراين، در اين نوشتار، يك آشنايى اجمالى با كل مفاتيح الجنان نيز حاصل مى شود.

همچنين با ذكر آيات قرآنى مربوطه، تطابق و ارتباط ادعيه با قرآن كريم نيز تا اندازه اى روشن مى شود. نكته اى كه ذكر آن در اينجا ضرورى است اين است كه مقدارى كاوش ‍ در ابعاد گوناگون ادعيه، انسان را بر اين باور راسخ مى كند كه تاءسيس رشته اى مستقل، تحت عنوان «دعاشناسى»، توسط اهل فن، امرى بسيار لازم و مفيد مى باشد كه اميد است صاحبان امكانات معنوى و مادى از هيچ تلاش خيرى در اين زمينه دريغ نورزند.

به هرحال، كوزه شكسته هاى خود را به دست گرفته بر ساحل اقيانوس بى كران «دعا» مى ايستيم تا به مقدار قابليت و لياقت خود، از اين اقيانوس ژرف و عميق، آب حيات بركشيم. «رَبَّنا وَفِّقْنا لِما تُحِبُّ وَتَرْضى».

توضيح اينكه : عناوينى كه براى هريك از مباحث، انتخاب شده است، نشان دهنده موضوعى كلّى مى باشد كه اسما و صفات الهى در پيرامون آن موضوع وارد شده است. به عبارت ديگر : اين عناوين، خود از اسماء و صفات الهى نمى باشند بلكه بيانگر موضوع كلى بحث مى باشند.

عليرضا فراهانى منش

عيد قربان ۱۴۱۶ - -