شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

در صورتى كه در اقوام كدورتى پيش آيد و يك ظرف قطع ارتباط كند و طرف ديگر به قطع ارتباط او اعتنا نكند وظيفه شرعى خودش را انجام دهد اين رفتار اثر سوء و ناگوار را براى قطع رحم كننده در پى خواهد داشت اين مطلب را داود رقى از امام صادقعليه‌السلام نقل مى كند و مى گويد

۳ - كنت جالسا عندا ابى عبداللهعليه‌السلام اذ قال لى مبتدئا من قبل نفسه : يا داود لقد عرضت على اعمالكم يوم الخمس فراءيت فيما عرض على من عملك صلتك لابن عمك فلان فسرنى ذالك، انى علمت ان صلتك له اسرع لفناء عمره وقطع اجله قال داود: و كان لى ابن عم معاندا خبيثا بلغنى عنه و عن عياله سوء حال فصككت له و الصك معرب چك با الفارسية نفقة قبل خروجى الى مكة، فلما صرت بالمدينة خبرنى ابوعبداللهعليه‌السلام بذالك(۹۶)

داود رقى گويد: در خدمت امام صادقعليه‌السلام نشسته بودم ناگاه امامعليه‌السلام آغاز سخن نمودند و فرمودند اى داود روزهاى پنجشنبه اعمال شما بر من عرضه مى شود در چيزهائيكه بر من عرضه شده بود عمل تو را ديدم با فلان پسر كه عمويت كه پيوند خويشاوندى برقرارى كرده اى و اين عمل تو مرا خوشحال نمود به درستى كه پيوند برقرار كردن شما با او در نابودى عمر او و به پايان رساندن اجل وى سرعت بخشيده است داود مى گويد من پسر عمويى داشتم كه خبيث و معاند بود به من رسيد از او و عيالش كه وضع مالى آنها خوب نيست وقتى كه مى خواستم به مكه بروم براى آنها حواله اى چك كنار گذاشتم وقتى كه به مدينه رسيدم امام صادقعليه‌السلام به من از جريان خبر دادند.

كوتاهى عمر و محروميت از مال دنيا هم يكى ديگر از آثار نامطلوب قطع ارتباط خويشاوندى است.

۴ - ابوحمزه ثمالى از اميرالمؤ منينعليه‌السلام روايت مى كند:

قال : قال اميرالمومنينعليه‌السلام فى خطبة اعوذبالله من الذنوب التى تعجل الفناء فقام اليه عبدالله بن الكواء اليشكرى فقال : يا اميرالمومنين او تكون ذنوب تعجل الفنا؟ فقال نعم ويلك قطيعه الرحم، ان اهل بيت ليجتمعون و يتواسون و هم فجره فيرزقهم الله و ان اهل البيت ليترقون و يقطع بعضهم بعضا فيحرمهم الله و هم اتقياء.(۹۷)

ابو حمزه ثمالى مى گويد: اميرالمومنينعليه‌السلام در خطبه اى فرمودند پناه مى برم به خدا از گناهانى كه در نابودى مرتكب شونده شتاب مى كند عبدالله بن يشكرى برخاست و گفت يا اميرالمومنين! مگر گناهى هم هست كه عامل شتاب در نابودى باشد حضرت فرمودند، آرى واى بر تو آن گناه قطع رحم است، چه بسا نواده هايى هستند گرد هم مى آيند و يارى هم مى كنند با اينكه از حق دورند خداوند به آنان وسعت روزى مى دهد و چه بسا نواده هايى هستند كه از هم جدا مى شوند و از همديگر قطع رحم مى كنند پس خداوند آنان را محروم از روزى مى كند در حالى كه پرهيزكارند.

۵- عن ابى عبداللهعليه‌السلام قال : قال اميرالمومنينعليه‌السلام : لن يرغب المرء عن عشيرته و ان كان ذامال و ولد و عن مودتهم و كرامتهم و دفاعهم بايديهم و السنتهم، هم اشد الناس ‍ حيطه من ورائه و اعطفهم عليه و المهم لشعثه ان اصابته مصيبته او نزل به بعض مكاره الامور، و من يقبض يده عن عشيرته فانما يقبض عنهم يدا واحده و تقبض عنه منهم ايدى كثيره و من يلن حاشيه يعرف صديقه منه الموده و من بسط يده باالمعروف اذا وجده يخلف الله له ما انفق فى دنياه و يضاعف له فى آخرته و لسان المصدق للمرء يجعله الله فى الناس خير من المال، ياكله و يورثه لا يزدادن احدكم كبرا و عظما فى نفسه و نايا عن عشيرته، ان كان موسرا فى المال، و لا يزدادن احدكم فى اخيه زهدا و لا منه بعدا اذا لم يرمنه مروة و كان معوذا فى المال و لا ينفع احدكم عن القرابة بها الخصاصة ان يسدها بها لا ينفعه ان مسكه و لا يضره ان استهلكه.(۹۸)

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: كه اميرالمومنينعليه‌السلام فرمودند: انسان اگر چه مال و فرزند داشته باشد هرگز نبايد از خويشاوند خود و از دوستى و كرامت و دفاع، دستى و زبانى آنها رو بگرداند آنها از مردم، در كنار او محكمترند و به او مهربان ترند و اگر مصيبتى به او برسد يا بدى براى او پيش بيايد پريشانى او را سامان دهنده ترند و هر كه دست كمك از فاميل خويش باز دارد از آنها يكدست گرفته شده و از خود او دستهاى بسيار و هر كه نرمى و فروتنى نشان دهد دوستش از او مودت مى بيند و هر كه چون دارا شود و دست به احسان بگشايد آنچه را داده در دنيا جبران مى كند و در آخرت هم برايش چند برابر مرحمت مى كند و نام نيكى كه خداوند براى كسى در ميان مى گذارد از مالى كه مى خورد و به ارث مى گذارد بهتر است هر كه از شما كه ثروت و مالى پيدا كرد نبايد تكبرش زياد شود و خود را بزرگ بداند و از خويشاوندانش دور شود و هيچ يك از شما نبايد نسبت به برادرى كه چون مال ندارد، به او احسان نمى كند از او دورى كند و هيچ يك از شما نبايد از كمك كردن مالى به خويشاوندى كه در فقر و نياز شديد به سر مى برد غفلت كند به مالى كه بودن و نبودن آن براى انسان اهميتى ندارد«زيرا گاهى ممكن است خويشاوند به چيزى احتياج داشته باشند كه نزد انسان اضافه و بى فايده باشد».

كسانى كه با ارحام و خويشاوندانشان قطع ارتباط مى كنند و دور از هم زندگى مى كنند در روز گرفتارى در خودشان احساس تنهائى مى كنند در همچو مواقعى خويشاوندان هستند كه بايد يار و ياور هم باشند در اين حديث شريف كه بيان كرديم ملاحظه فرموديد كه علىعليه‌السلام فرمودند ارحام از همه بيشتر هواى همديگر را مى توانند داشته باشند.

۶- شكايت از خويشاوندان 

در روايتى از امام علىعليه‌السلام نقل شده است آمده است خويشاوندانى كه به هم ديگر كمك مالى نمى كردند و يكى از آنها بدهكار شده بود خدمت حضرت علىعليه‌السلام آمد از بقيه شكايت كرد كه در آن روايت آمده است كه امام فرمودند قطع رحم كنندگان در آخرت وزر و بال و وخامت و سختى حساب روز قيامت را در پى خواهند داشت اما اصل روايت : عن جابر: عن ابى جعفرعليه‌السلام قال : لما خرج اميرالمومنينعليه‌السلام ! يريد البصره تنزل باالربذه فاتاه رجل من محارب(۹۹)  فقال : يا امير المومنين انى تحملت فى قومى حمالة و انى سالت فى طوائف منهم المواساة و المعونه فسبقت الى السنتهم بالكند فمر هم يا اميرالمومنين بمعونتى و حثهم على مواساتى فقال : اين هم؟ فقال : هوالاء فريق منهم حيث ترى قال : فنص راحله فادلفت كانها ظليم فادلف بعض اصحابه فى طلبها فلايا بلاى ما لحقت فانتهى الى القوم فسلم عليهم و سالهم ما يمنعهم من مواساة صاحبهم؟ فشكوه و شكاهم فقال اميرالمومنينعليه‌السلام : وصل امرو عشيرته فانهم اولى ببره و ذات يده و وصلت العشيرة اخاها ان عثر به دهر و ادبرت عنه دنيا فان المتواصلين المتباذلين ماجورون و ان المتقاطعين المتدابرين موزورون (قال) ثم بعث راحلة و قال : حل.(۱۰۰)

ترجمه : امام باقرعليه‌السلام فرمود چون اميرالمومنينعليه‌السلام به عزم بصره بيرون رفت در محل ربذه (كه مدفن و محل تولد ابى ذر عليه الرحمة است) فرود آمد مردى از قبيله محارب خدمت حضرت رسيد و عرض كرد: يا اميرالمومنين! من از قبيله خود غرامتى را تحمل كرده ام(۱۰۱)  و چون از برخى از آنان تقاضاى كمك مالى كردم از تهيدستى دم زدند لطفا به ايشان امر فرما و وادارشان كن كه به من كمك كنند.

حضرت فرمود: آنها كجا هستند؟ عرض كرد دسته اى از آنها آنجا هستند كه مى بينى حضرت مركب خود را به سرعت هر چه تمام تر به حركت درآورد و مركب مانند شتر مرغ مى رفت، جماعتى از اصحاب هم كه حركت كردند در خدمت حضرت بودند به سختى و كندى به حضرت رسيدند حضرت به آنها رسيد بر آنها سلام كرد و پرسيد چرا با رفيق خود مواسات نمى كنيد؟ آنها از او و او از آنها شكايت كردند تا اميرالمومنين فرمودند: هر كسى به خويشاوند خود پيوند برقرار كند زيرا خويشاوند به احسان و دستگيرى مالى از ديگران سزاوارترند و در صورتى كه حوادث روزگار به يكى از خويشاوندان فشار آورد و او را به زمين بزند خويشاوندان ديگر او را كمك كنند كه پيوندكنندگان و بذل و بخشش كنندگان از طرف خداوند پاداش دريافت خواهند كرد و آنهائى كه قطع ارتباط و خويشاوندى نمايند و به هم پشت كنند بار آنها سنگين خواهد بود و مورد مواخذه قرار خواهند گرفت سپس مركب خود را برانگيخت و فرمود برو.

۷- روايتى از امام سجادعليه‌السلام

عن على بن حسينعليه‌السلام قال : «قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله من سره ان يمد الله فى عمره و ان يبسط له فى رزقه فليصل رحمة فان الرحم لها لسان يوم القيامه ذلق تقول : يا رب صل من وصلنى و اقطع من قطعنى فاالرجل ليرى بسبيل خير اذا اتته الرحم التى قطعها فتهوى به الى اسفل قعر فى النار.(۱۰۲)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمودند: هر كه مى خواهد و دوست دارد كه خداوند عمرش را طولانى كند و روزيش را توسعه بخشد بايد صله رحم كند زيرا روز قيامت رحم را زبان تند و تيزى است كه مى گويد: پروردگارا پيوند كن با هر كه با من پيوند برقرار كرد و قطع كن با هر كه از من قطع كرد و مردى با ظاهر خوب ديده مى شود ولى چون خويشاوندى كه از او بريده نزدش بيايد او را به پائين ترين قعر دوزخ سرنگون مى كند.

بنابراين قطع پيوند خويشاوندى اين اثر ناگوار را - عذاب الهى و رسوائى اخروى در حضور ائمه اطهارعليهم‌السلام و مومنين باشد - در پى خواهند داشت.

۸- سفارش به صعصعه 

در قسمتى از كلام اميرالمومنينعليه‌السلام آمده است كه حضرت به صعصعه بن صوحان فرمودند: به سبب قطع روابط با خويشاوندان منافع فراوانى از انسان باز گرفته مى شود (يخلعون منه ايدى كثيرة ) يعنى نعمتهاى فراوان از طرف خويشاوندان از اين شخص قطع رحم كننده گرفته مى شود ما اينجا متن كامل اين روايت شريفه را مى آوريم.

عن صعصعه بن صوحان قال : عادنى اميرالمومنينعليه‌السلام فى مرض ثم قال : انظر فلا تجعلن عيادتى اياك فخرا على قومك و اذا رايتم فى امر، فلا تخرج منه فانه ليس باالرجل غنى عن قومه اذا خلع منهم يدا واحدة يخلعون منه ايدى كثيرة فاذا رايتم فى خير فاعنهم عليه و اذا رايتم فى شر فلا تخذلنهم، و ليكن تعاونكم على طاعة الله فانكم لن تزلوا بخير ما تعاونتم على طاعة الله تعالى و تناهيتم عن معاصيه.(۱۰۳)

صعصعه بن صوحان مى گويد: امام علىعليه‌السلام از من عيادت فرمودند در مرضى كه داشتم سپس فرمودند بنگر عيادت من از شما را پيش نزديكانت براى خودت افتخار قرار مده وقتى قبيله ات را در امرى ديدى از آنها جدا مشو به درستى كه براى مرد بى نيازى نيست از اقوامش وقتى از آنها نعمتى گرفته شود از اين مرد نعمتهايى گرفته مى شود وقتى كه آنها را در امر خيرى ديدى آنها را بر آن امر خير كمك كن وقتى كه آنها را در امر بدى ديدى آنها را رسوا مكن در اطاعت خداوند به همديگر كمك كنيد به درستى كه شما اگر در اطاعت خداوند به همديگر كمك كنيد و از گناه باز داريد هميشه در خير خواهيد بود.

در قسمت آخر اين روايت حضرت فرمودند اگر همديگر را از گناه باز داريد (و تناهيتم عن معاصيه) هميشه در خير خواهيد بود اجتناب از گناه عزت مومن را حفظ مى كند و هنگامى كه گناه مرتكب مى شود و بعد از آن خوفناك است و عده ديگرى كه گناه براى آنها در اثر سوء تربيت و رفاقت خطرناك و نامناسب بودن محيط زندگى، عادى شده مى آيند و مى گويند ما وزر و بال گناهان شما را به گردن مى گيريم اجازه بدهيد در اينجا يك روايت در اين رابطه از امام صادقعليه‌السلام بياوريم.

عن ابى عبداللهعليه‌السلام قال ان قوما اصابوا ذنوبا فخافوا منها و اشفقوا فجاء هم آخرون فقالوا: مالكم؟ فقالوا انا اصبنا ذنوبا فخفنا منها و اشفقنا، فقالوا لهم : نحن نحملها عنكم.(۱۰۴)

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: به درستى كه عده اى گناه مى كنند و از آن گناه مى ترسند عده ديگر مى آيند و مى گويند چرا مى ترسيد مى گويند گناه كرده ايم و مى ترسيم به آنها مى گويند ما گناهان شما را به گردن مى گيريم.

در قسمتى از روايت هشتم كه از امام علىعليه‌السلام نقل كرديم در يكى از جملاتش فرمودند وقتى در خويشاوندانت امر بدى ديدى آنها را رسوا مكن (و اذا رايتم فى شر فلا تخذلنهم) در اين مورد امام سجادعليه‌السلام هم در صحيفه سجاديه مى فرمايد خدايا در من تغيير بده بد رفتارى با خويشاوندان را به خوشرفتارى و خوار گردانيدن نزديكان را بيارى كردن آنها اما عين جمله امامعليه‌السلام : و من عقوق ذوى الارحام المبرة و من خذلان الا قربين النصرة.(۱۰۵)

۹- مرگ زودرس

يكى ديگر از آثار نامطلوب قطع رحم زود رس بودن مرگ قاطع رحم است مرحوم علامه مجلسى ره در بحار در قسمتى از حديث مفصلى كه از امام سجادعليه‌السلام نقل فرموده آمده است كه شش چيز انسان را زود مرگ مى كند از جمله قطع رابطه خويشاوندى است مى فرمايد: والذنوب التى تجعل الفناء قطيعه الرحمم و اليمين الفاجره و الاقوال الكاذبه و الزنا و سد طريق المسلمين و ادعا الامامه بغير حق.(۱۰۶)

گناهانى كه مرگ انسان را زود مى رساند شش چيز است : ۱ - قطع رابطه خويشاوندى ۲ - قسم خلاف واقع، ياد كردن ۳ - گفتارهاى دروغ ۴- زنا و عمل نا مشروع ۵ - بستن راه مسلمانها.

۶ - ادعاى امامت براى كسى كه شايستگى امامت ندارد.

۱۰ - بيم از چهار عمل

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله : انى اخاف عليكم استخفافا باالدين، و بيع الحكم (و منع الحكم خ ل) و قطيعه الرحم و ان تتخذ و القرآن مزامير تقدمون احدكم و ليس بافضلكم فى الدين.(۱۰۷)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمودند: من بر شما از چهار چيز بيمناكم، ۱- اينكه نسبت به دينتان بى پروا باشيد و حكم الهى را بفروشيد و از اجزاء حكم الهى جلوگيرى كنيد و قطع ارتباط خويشاوندى بنماييد ۲ - و اينكه قرآن را با غنا بخوانيد ۴ - و اينكه كسى را مقدم بداريد در حالى كه از جهت دينى با فضيلت تر از شماها نيست.

توضيح : فروختن حكم كنايه است از اينكه بوسيله رشوه و غير رشوه جلو اجرا احكام الهى گرفته شود گو اينكه چيزى را به عنوان رشوه از طرف اخذ مى كند در مقابل حكم الهى را درباره او تغيير مى دهد و عرفا به اين يك نوع معامله «معامله فاسده» گفته مى شود و حضرت فرمودند از اين نوع كارها بر شما بيمناكم.

در پايان اين فصل آيه اى از قرآن مجيد در رابطه با كمك مالى به خويشاوندان را متذكر مى شويم و با ذكر اين آيه شريفه اين فصل را به پايان مى بريم.

خداوند متعال مى فرمايد:و لا ياتل او لو الفضل منكم و السعة ان يوتو اولى القربى و المساكين و المهاجرين فى سبيل الله .(۱۰۸)

آنها كه از ميان شما داراى برترى (مالى) و وسعت زندگى هستند نبايد سوگند ياد كنند كه از انفاق نسبت به نزديكان و مستمندان و مهاجران در راه خدا دريغ نمايند.

مفسر عظيم الشان مرحوم طبرسى در مجمع البيان در ذيل آيه شريفه مى فرمايد: «قسم نخورد يا كوتاهى نكند از شما كسانى كه داراى وسعت مالى هستند بر اينكه به نزديكان كمك مالى نكند».