شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

چهل حديث گهربار، از امام موسى بن جعفرعليه‌السلام

قالَ الا مام موسى بن جعفرالكاظمعليه‌السلام :

۳۲۱ وَجَدْتُ عِلْمَ النّاسِ فى اءرْبَعٍ: اءَوَّلُها اءنْ تَعْرِفَ رَبَّكَ، وَالثّانِيَةُ اءنْ تَعْرِفَ ما صُنِعَ بِكَ، وَالثّالِثَةُ اءنْ تَعْرِفَ ما اءرادَ بِكَ، وَالرّبِعَةُ اءنْ تَعْرِفَ ما يُخْرِجُكَ عَنْ دينِكَ.(۳۷۵)

فرمود: تمام علوم جامعه را در چهار مورد شناسائى كردم :

اوّلين آنها اينكه پروردگار و آفريدگار خود را بشناسى و نسبت به او شناخت پيدا كنى.

دوّم اينكه بفهمى كه از براى وجود تو و نيز براى بقاء حيات تو چه كارها و تلاشهائى صورت گرفته است.

سوّم بشناسى كه براى چه آفريده شده اى و منظور از خلقت تو چيست.

چهارم اينكه معرفت پيدا كنى نسبت به آن چيزهائى كه سبب مى شود از دين و اعتقادات خود منحرف شوى، يعنى سبب و راه خوشبختى و بدبختى خود را بشناسى و چشم و گوش بسته حركت نكنى.

۳۲۲ قالعليه‌السلام : رَحِمَ اللّهُ عَبْدا تَفَقَّهَ، عَرِفَ النّاسَ وَلايَعْرِفُونَهُ.(۳۷۶)

فرمود: خداوند متعال رحمت كند آن بنده اى را كه در مسائل دينى و اجتماعى و سياسى و... فقيه و عالم باشد و نسبت به مردم شناخت پيدا كند گرچه مردم او را نشناسند و قدر و منزلت او را ندانند.

۳۲۳ قالَعليه‌السلام : ما قَسَّمَ بَيْنَ الْعِبادِ اءفْضَلُ مِنَ الْعَقْلِ، نَوْمُ الْعاقِلِ اءفْضَلُ مِنْ سَهْرِالْجاهِلِ.(۳۷۷)

فرمود: چيزى با فضيلت تر و بهتر از عقل بين بندگان توزيع نشده است، تا جائى كه خواب عاقل هوشمند افضل از شب زنده دارى جاهل بى خرد است.

۳۲۴ قالَعليه‌السلام : الدُّنيا سِجْنُ الْمُؤمِنِ، وَالْقَبْرُ حِصْنُهُ، وَالْجَنَّةُ مَاءواهُ.(۳۷۸)

فرمود: دنيا همچون زندانى است براى مؤمن و قبر قلعه و منزلگاه موقّت او است و بهشت جايگاهش خواهد بود.

۳۲۵ قالَعليه‌السلام : بِئْسَ الْعَبْدُ يَكُونُ ذاوَجْهَيْنِ وَ ذالِسانَيْنِ.(۳۷۹)

فرمود: بد شخصى است آنكه داراى دو چهره و دو زبان مى باشد، (در پيش ‍ رو چيزى مى گويد و پشت سر چيز ديگر).

۳۲۶ قالَعليه‌السلام : اَلْمَغْبُونُ مَنْ غَبِنَ عُمْرُهُ ساعَةً.(۳۸۰)

فرمود: خسارت ديده و ورشكسته كسى است كه عمر خود را هر چند به مقدار يك ساعت هم كه باشد بيهوده تلف كرده باشد.

۳۲۷ قالعليه‌السلام : مَنِ اسْتَشارَ لَمْ يَعْدِمْ عِنْدَ الصَّوابِ مادِحا، وَ عِنْدَالْخَطاءِ عاذِرا.(۳۸۱)

فرمود: كسى كه در امور زندگى خود با اهل معرفت مشورت كند، چنانچه درست و صحيح عمل كرده باشد مورد تعريف و تمجيد قرار مى گيرد و اگر خطا و اشتباه كند عذرش پذيرفته است.

۳۲۸ قالَعليه‌السلام : مَنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ مِنْ نَفْسِهِ واعِظٌ تَمَكَّنَ مِنْهُ عَدُوُّهُ يعني الشّيطان.(۳۸۲)

فرمود: هر كسى عقل و تدبيرش را مورد استفاده قرار ندهد، دشمنش يعنى شياطين إ نسى و جنّى و نيز هواهاى نفسانى به راحتى او را مى فريبند و منحرف مى شود.

۳۲۹ قالَعليه‌السلام : لايَخْلُواالْمُؤْمِنُ مِنْ خَمْسَةٍ: سِواكٍ، وَمِشْطٍ، و سَجّادَةٍ، وَ سَبْحَةٍ فيها اءرْبَعٌ وَ ثَلاثُونَ حَبَّة، وَ خاتَمُ عَقيقٍ.(۳۸۳)

فرمود: مؤمن بايد هميشه پنج چيز همراه خود داشته باشد: مسواك، شانه، مهر و جانماز، تسبيح براى ذكر گفتن انگشتر عقيق به دست راست در حال نماز و دعا و....

۳۳۰ قالَعليه‌السلام : لاتَدْخُلُواالْحَمّامَ علىّ الرّيقِ، وَلاتَدْخُلُوهُ حَتّى تُطْعِمُوا شَيْئا.(۳۸۴)

فرمود: بعد از صبحانه بدون فاصله حمّام نرويد، همچنين سعى شود با معده خالى داخل حمّام نرويد و حتّى الا مكان قبل از رفتن به حمّام قدرى غذا بخوريد.

۳۳۱ قالَعليه‌السلام : اِيّاكَ وَالْمِزاحَ، فَاِنَّهُ يَذْهَبُ بِنُورِ إ يمانِكَ، وَيَسْتَخِفُّ مُرُوَّتِكَ.(۳۸۵)

فرمود: برحذر باش از شوخى و مزاح بى جا چون كه نور ايمان را از بين مى برد و جوانمردى و آبرو را سبك و بى اهميّت مى كند.

۳۳۲ قالَعليه‌السلام : اَلْلَّحْمُ يُنْبِتُ اللَّحْمَ، وَالسَّمَكُ يُذيبُ الْجَسَدَ.(۳۸۶)

فرمود: خوردن گوشت موجب روئيدن گوشت در بدن و فربهى آن مى گردد، ولى خوردن ماهى گوشت بدن را آب و جسم را لاغر مى كند.

۳۳۳ قالَعليه‌السلام : مَنْ صَدَقَ لِسانُهُ زَكى عَمَلُهُ، وَ مَنْ حَسُنَتْ نِيَّتُهُ زيدَ فى رِزْقِهِ، وَ مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ بِإ خْوانِهِ وَ أ هْلِهِ مُدَّ فى عُمْرهِ.(۳۸۷)

فرمود: هر كه زبانش صادق باشد اعمالش پاك مى باشد، هر كه فكر و نيّتش ‍ نيك باشد توسعه در روزيش خواهد بود، هر كه به دوستان و آشنايانش ‍ نيكى و احسان كند عمرش طولانى خواهد شد.

۳۳۴ قالَعليه‌السلام : اِذا ماتَ الْمُؤْمِنُ بَكَتْ عَلَيْهِ الْمَلائِكَةُ وَ بُقاعُ الاَْرضِ.(۳۸۸)

فرمود: زمانى كه دانشمند مؤمنى وفات يابد و بميرد، ملائكه براى او گريه مى كنند.

۳۳۵ قالَعليه‌السلام : اءلْمُؤْمِنُ مَثَلُ كَفَتَّىِ الْميزانِ كُلَّما زيدَ فى ايمانِهِ زيدَ فى بَلائِهِ.(۳۸۹)

فرمود: مثال مؤمن همانند دو كفّه ترازو است كه هر چه ايمانش افزوده شود بلاها و آزمايشاتش بيشتر مى گردد.

۳۳۶ قالَعليه‌السلام : مَنْ اَرادَ اءنْ يَكُونَ اءقْوىَ النّاسِ فَلْ يَتَوَكَّلْ علىّ اللّهَ.(۳۹۰)

فرمود: هر كس بخواهد (در هر جهتى) قوى ترينِ مردم باشد بايد در همه اءمور توكّل بر خداوند سبحان نمايد.

۳۳۷ قالَعليه‌السلام : اءداءُالاْ مانَةِ وَالصِّدقُ يَجْلِبانِ الرِّزْقَ، وَالْخِيانَةُ وَالْكِذْبُ يَجْلِبانِ الْفَقْرَ وَالنِّفاقَ.(۳۹۱)

فرمود: امانت دارى و راستگوئى هر دو موجب توسعه روزى مى شوند، و ليكن خيانت در امانت و دروغگوئى موجب فلاكت و بيچارگى و سبب تيرگى دل مى گردد.

۳۳۸ قالَعليه‌السلام : اءبْلِغْ خَيْرا وَ قُلْ خَيْرا وَلاتَكُنْ إ مَّعَة.(۳۹۲)

فرمود: نسبت به هم نوع خود خير و نيكى داشته باش، و سخن خوب و مفيد بگو، و خود را بى تفاوت و بى مسئوليت قرار مده.

۳۳۹ قالَعليه‌السلام : تَفَقَّهُوا فى دينِ اللّهِ، فَاِنَّ الْفِقْهَ مِفْتاحُ الْبَصيرَةِ، وَ تَمامُ الْعِبادَةِ، وَ السَّبَبُ اِلى مَنازِلِ الرَفيعَةِ وَالرُّتَبِ الْجَليلَةِ فِى الدّينِ وَالدّنيا.(۳۹۳)

فرمود: مسائل و احكام اعتقادى و عملى دين را فرا گيريد چون كه شناخت احكام و معرفت نسبت به دستورات خداوند كليد بينائى و بينش و انديشه مى باشد و موجب تماميّت كمال عبادات و اعمال خواهد بود، و راه به سوى مقامات و منازل بلند مرتبه در دنيا و آخرت است.

۳۴۰ قالَعليه‌السلام : فَضْلُ الْفَقيهِ عَلَى العابِدِ كَفَضْلِ الشَّمْسِ عَلَى الْكَواكِبِ.(۳۹۴)

فرمود: ارزش و فضيلت فقيه بر عابد همانند فضيلت خورشيد بر ستاره ها است.

۳۴۱ قالعليه‌السلام : عَظِّمِ العالِمَ لِعِلْمِهِ وَدَعْ مُنازَعَتَهُ، وَ صَغِّرِالْجاهِلَ لِجَهْلِهِ وَلاتَطْرُدْهُ وَلكِنْ قَرِّبْهُ وَ عَلِّمْهُ.(۳۹۵)

فرمود: عالم را به جهت عملش تعظيم و احترام كن و با او منازعه منما، و اعتنائى به جاهل مكن ولى طردش هم نگردان، بلكه او را جذب نما و آنچه نمى داند تعليمش ده.

۳۴۲ قالَعليه‌السلام : صَلوةُ النّوافِلِ قُرْبانٌ اِلَى اللّهِ لِكُلِّ مُؤ مِنٍ.(۳۹۶)

فرمود: انجام نمازهاى مستحبّى، هر مؤمنى را به خداوند متعال نزديك مى نمايد.

۳۴۳ قالَعليه‌السلام : مَثَلُ الدّنيا مَثَلُ الْحَيَّةِ، مَسُّها لَيِّنٌ وَ فى جَوْفِهَا السَّمُّ الْقاتِلِ، يَحْذَرُهَاالرِّجالُ ذَوِى الْعُقُولِ وَ يَهْوى اِلَيْهَاالصِّبْيانُ بِاءيْديهِمْ.(۳۹۷)

فرمود: مثل دنيا همانند مار است كه پوست ظاهر آن نرم و لطيف و خوشرنگ مى باشد، ولى درون آن سمّ كشنده است كه مردان عاقل و هشيار از آن گريزانند، ولى بچه صفتان و بولهوسان به سوى آن عشق مى ورزند.

۳۴۴ قالَعليه‌السلام : مَثَلُ الدُّنيا مَثَلُ ماءِالْبَحْرِ كُلَّما شَرِبَ مِنْهُ الْعطْشانُ اِزْدادَ عَطَشا حَتّى يَقْتُلَهُ.(۳۹۸)

فرمود: مثل دنيا (و اموال و زيورآلات و تجمّلات آن) همانند آب دريا است كه انسان تشنه هر چه از آن بياشامد بيشتر تشنه مى شود و آنقدر ميل مى كند تا هلاك شود.

۳۴۵ قالَعليه‌السلام : لَيْسَ الْقُبْلَةُ عَلَى الْفَمِ اِلاّ لِلزَّوْجَةِ وَالْوَلَدِ الصَّغيرِ.(۳۹۹)

فرمود: بوسيدن لبها و دهان براى يكديگر در هر حالتى جايز نيست مگر براى همسر و يا فرزند كوچك.

۳۴۶ قالَعليه‌السلام : مَنْ نَظَرَ بِرَاءيْهِ هَلَكَ، وَ مَنْ تَرَكَ اءهْلَ بَيْتِ نَبيِّهِ ضَلَّ، وَمَنْ تَرَكَ كِتابَ اللّهِ وَ قَوْلَ نَبيِّهِ كَفَرَ.(۴۰۰)

فرمود: هر كس به راءى و سليقه خود اهميّت دهد و در مسائل دين به آن عمل كند هلاك مى شود، و هر كس اهل بيت پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله را رها كند گمراه مى گردد، و هر كس قرآن و سنّت رسول خدا را ترك كند كافر مى باشد.

۳۴۷ قالَعليه‌السلام : إنَّ اللّهَ لَيُبْغِضُالْعَبْدَ النَّوّامَ، إنَّ اللّهَ لَيُبْغِضُ الْعَبْدَالْفارِغَ.(۴۰۱)

فرمود: همانا خداوند دشمن دارد بنده اى را كه زياد بخوابد، همانا خداوند دشمن دارد بنده اى را كه بيكار باشد.

۳۴۸ قالَعليه‌السلام : التَّواضُعَ: اءنْ تُعْطى النّاسَ ما تُحِبُّ اءنْ تُعْطاهُ.(۴۰۲)

فرمود: تواضع و فروتنى آنست كه آنچه دوست دارى ديگران درباره تو انجام دهند تو هم همان را درباره ديگران انجام دهى.

۳۴۹ قالَعليه‌السلام : يُسْتَحَبُّ غَرامَةَ الْغُلامِ فى صِغَرِهِ لِيَكُونَ حَليما فى كِبَرِهِ وَ يَنْبَغى لِلرَّجُلِ اءنْ يُوَسِّعُ عَلى عَيالِهِ لِئَلاّ يَتَمَنَّوْا مَوْتَهَ.(۴۰۳)

فرمود: بهتر است پسر را در دوران كودكى بكارهاى مختلف و سخت وادار نمائى تا در بزرگى حليم و بردبار باشد. و بهتر است مرد نسبت به اهل منزل خود دست و دل باز باشد و در حدّ توان رفع نياز كند تا آرزوى مرگش را ننمايند.

۳۵۰ قالَعليه‌السلام : لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يُحاسِبْ نَفْسَهُ فى كُلِّ يَوْمٍ، فَإِنْ عَمِلَ حَسَنا إ سْتَزادَ اللّهَ، وَ إنْ عَمِلَ سَيِّئا إ سْتَغْفَرَاللّهَ وَ تابَ اِلَيْهِ.(۴۰۴)

فرمود: از شيعيان و دوستان ما نيست كسى كه هر روز محاسبه نفس و بررسى اعمال خود را نداشته باشد كه چنانچه اعمال و نيّاتش خوب بوده سعى كند بر آنها بيفزايد، و اگر زشت و ناپسند بوده است از خداوند طلب مغفرت و آمرزش كند و جبران نمايد.

۳۵۱ قالَعليه‌السلام : لِكُلِّ شَيْئٍى دَليلٌ وَ دَليلُ الْعاقِلِ التَّفَكُّر.(۴۰۵)

فرمود: براى هر چيزى دليل و راهنمائى است و راهنماى شخص عاقل تفكّر و انديشه مى باشد.

۳۵۲ قالَعليه‌السلام : ما فِى الْميزانِ شَيْئٌى اءثْقَلُ مِنَ الصَّلاةِ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ.(۴۰۶)

فرمود: نيست چيزى و عملى سنگينتر در ميزان از ذكر صلوات بر محمّد و اهل بيتش (صلوات اللّه عليهم اجمعين).

۳۵۳ قالَعليه‌السلام : قَليلُ الْعَمَلِ مِنَ الْعاقِلِ مَقْبُولٌ مُضاعَفٌ وَ كَثيرُالْعَمَلِ مِنْ اءهْلِ الْهَوى وَالْجَهْلِ مَرْدُودٌ.(۴۰۷)

فرمود: اعمال شخص عاقل مقبول است هر چند كم و ناچيز باشد چند برابر اءجر خواهد داشت، ولى شخص نادان و هوسران گرچه زياد كار و خدمت و عبادت كند پذيرفته نخواهد بود.

۳۵۴ قالَعليه‌السلام : وَشَعْرُالْجَسَدِ إذا طالَ قَطَعَ ماءَ الصُّلْبِ، وَاءرْخىَ الْمَفاصِلَ، وَ وَرَّثَ الضَّعْفَ وَالسِلَّ، وَ إنَّ النُّورَةَ تَزيدُ فِى ماءِالصُّلْبِ، وَ تُقَوّى الْبَدَنَ، وَتَزيدُ فى شَحْمِ الْكُلْيَتَيْنِ، وَ تَسْمِنُ الْبَدَنَ.(۴۰۸)

فرمود: موهاى بدن زير بغل و اطراف عورت چنانچه بلند شود سبب قطع و كمبود آب كمر، و سستى مفاصل استخوان و سبب ضعف و مرض سلّ خواهد شد، استعمال نوره موجب تقويت تمامى آنها خواهد بود.

۳۵۵ قالَعليه‌السلام : ثَلاثَةٌ يَجْلُونَ الْبَصَرَ: النَّظَرُ إلَى الخَضْرَةِ، وَالنَّظَرُ إ لَى الْماءِالْجارى، وَالنَّظَرُ إلَى الْوَجْهِ الْحَسَنِ.(۴۰۹)

فرمود: سه چيز بر نورانيّت چشم مى افزايد: نگاه بر سبزه، نگاه بر آب جارى، نگاه به صورت زيبا.

۳۵۶ قالَعليه‌السلام : إنَّ الاْءرْضَ لاتَخُلُو مِنْ حُجَّةٍ، وَ اءنَاوَاللّهِ ذلِكَ الْحُجَّةُ.(۴۱۰)

فرمود: همانا زمين در هيچ موقعيّتى خالى از حجّت خدا نيست و به خدا سوگند كه من خليفه و حجّت خداوند هستم.

۳۵۷ قالَعليه‌السلام : سُرْعَةُالْمَشْىِ تَذْهَبُ بِبَهاءِالْمُؤْمِنِ.(۴۱۱)

فرمود: با سرعت و شتاب راه رفتن بهاء و موقعيّت مؤمن را مى كاهد.

۳۵۸ قالَعليه‌السلام : إنَّما اءمِرْتُمْ اءنْ تَسْئَلُوا، وَلَيْسَ عَلَيْنَاالْجَوابُ، إنَّما ذلِكَ إ لَيْنا.(۴۱۲)

فرمود: شماها ماءمور شده ايد كه از ما اهل بيت رسول اللّه سؤال كنيد، و ليكن جواب و پاسخ آنها بر ما واجب نيست بلكه اگر مصلحت بود پاسخ مى دهيم وگرنه ساكت مى باشيم.

۳۵۹ قالَعليه‌السلام : ماذِئْبانِ ضارِيانِ فى غَنَمٍ قَدْ غابَ عَنْهُ رُعاؤُها، بِاءضَرٍّ فى دينِ مُسْلِمٍ مِنْ حُبِّ الرِّياسَةِ.(۴۱۳)

فرمود: خطر و ضرر علاقه به رياست براى مسلمان بيش از آنست كه دو گرگ درنده به گله گوسفندى كه چوپان ندارند حمله كنند.

۳۶۰ قالَعليه‌السلام : الا يمانُ فَوْقَ الاْ سْلامِ بِدَرَجَةٍ، وَالتَّقْوى فَوْقَ الا يمانِ بِدَرَجَةٍ، وَ الْيَقينُ فَوْقَ التَّقْوى بِدَرَجَةٍ، وَ ما قُسِّمَ فِى النّاسِ شَيْئٌى اءقَلُّ مِنَ الْيَقينِ.(۴۱۴)

فرمود: ايمان به يك درجه از اسلام بالاتر است، تقوى نيز يك درجه از ايمان بالاتر، يقين يك درجه از تقوى بالاتر و برتر مى باشد و درجه اى كمتر از مرحله يقين در بين مردم ثمربخش نخواهد بود.

خلاصه حالات دهمين معصوم هشتمين امام حضرت امام على بن موسى الرضاعليه‌السلام

آن حضرت روز جمعه يا پنجشنبه، ۱۱ ذى القعدة، سال ۱۴۸(۴۱۵) هجرى قمرى، يكسال پس از شهادت امام صادقعليه‌السلام در مدينه منوّره ديده بجهان گشود.

نام : علىّ صلوات اللّه و سلامه عليه(۴۱۶)

كنيه : ابوالحسن ثانى، ابوعلى و...

القاب : رضا، صابر، زكىّ، وفىّ، ولىّ، رضىّ، ضامن، غريب، نورالهدى، سراج اللّه، غيظ المحدّثين و...

پدر: امام موسى كاظم، باب الحوائج إلى اللّهعليه‌السلام .

مادر: شقراء، معروف به خيزران، امّ البنين، و بعضى گفته اند: نجمه بوده است.

نقش انگشتر: حَسْبىَاللّهُ، ماشاءَاللّهُ وَلاقُوَّةَ إلاّ بِاللّهِ، وَليىّ اللّهُ.

دربان : محمدبن فرات، محمدبن راشد را گفته اند.

مدّت امامت : بنابر مشهور، روز جمعه، ۲۵ رجب، سال ۱۸۳ هجرى پس از شهادت پدر مظلومش بلافاصله مسئوليت رهبرى جامعه و امامت را بعهده گرفت و تا سال ۲۰۳ يا ۲۰۶ رهبريّت و امامتش بطول انجاميد.

مدّت عمر: در طول عمر آن حضرت بين ۴۹ تا ۵۷ سال اختلاف است و بر همين مبنا در مقدار و مدّت همزيستى با پدر بزرگوارش و نيز در مدّت حيات پس از پدرش اختلاف مى باشد، گرچه گفته اند كه آن حضرت ۲۹ سال و دو ماه در حيات پدر خود بوده است.

و در سال ۲۰۰ هجرى به خراسان توسط ماءمون احضار گرديد.

در علّت آمدن امام رضاعليه‌السلام به خراسان بين مؤرّخين اختلاف است، ولى مى توان از مجموع استفاده نمود براينكه : چون هارون الرّشيد به هلاكت رسيد، بغداد و حوالى آن در اختيار اءمين، و خراسان با حوالى آن تحت حكومت ماءمون بود.

پس از گذشت مدّتى كوتاه بين دو برادر اختلاف و جنگ رونق گرفت و امين كشته شد.

و ماءمون جهت استحكام قدرت خود چنان ابراز داشت كه از علاقمندان خاندان علىّ بن ابى طالب و سادات بنى الزهراء مى باشد.

در سال ۲۰۰ هجرى نامه اى به مدينه فرستاد تا حضرت علىّ بن موسى الرّضاعليه‌السلام را از راه بصره اهواز از غير مسير شهر قم به خراسان منتقل گردانند.

و چون حضرت كاملا نسبت به افكار و دسيسه هاى ماءمون آگاه بود، هنگامى كه به شهر مَرْوْ رسيد و ماءمون پيشنهاد بيعت و خلافت را داد نپذيرفت و دو ماه بطور مرتّب با شيوه هاى گوناگونى اصرار و در نهايت حضرت را تهديد به قتل كرد.

به همين جهت مجبور گرديد ولايتعهدى را تحت شرائطى بپذيرد و پنجشنبه پنجم ماه رمضان سال ۲۰۱ بيعت انجام گرفت مشروط بر آنكه در هيچ كارى از حكومت دخالت ننمايد.

و در نهايت پس از آنكه ماءمون به هدف خود رسيد و از هر جهت حكومت خود را ثابت و استوار يافت، شخصا تصميم قتل حضرت رضاعليه‌السلام را گرفت و به وسيله انگور زهرآلود آن امام مظلوم و غريب را مسموم و شهيد كرد.

شهادت : بنابر مشهور بين تاريخ ‌نويسان روز جمعه يا دوشنبه آخر ماه صفر در سال ۲۰۳ يا ۲۰۶ قمرى(۴۱۷) به وسيله زهر مسموم و در سناباد خراسان شهيد و به عالم بقاء رحلت نمود و در منزل حميدبن قحطبه كنار قبر هارون الرّشيد دفن گرديد.

فرزندان : عدّه اى گفته اند حضرت داراى پنج پسر و يك دختر به نام فاطمه بوده، ولى اكثر بر اين عقيده اند كه حضرت بيش از يك پسر به نام ابوجعفر محمدجوادعليه‌السلام نداشته است.

خلفاء هم عصر آن حضرت : امامت حضرت مصادف با حكومت هارون الرّشيد، فرزندش امين، عمويش ابراهيم، دوّمين فرزندش محمّد، سوّمين فرزندش عبداللّه ملقّب به ماءمون عبّاسى گرديد.

نماز آن حضرت : شش ركعت است در هر ركعتى پس از حمد، ده مرتبه «هل اءتى عَلَى الا نْسانِ حينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئا مَذْكُورا» خوانده مى شود(۴۱۸) .

و بعد از آخرين سلام، تسبيح حضرت زهراء عليها السلام را بگويد و حاجت خود را از درگاه خداوند متعال مسئلت نمايد كه انشاء اللّه برآورده خواهد شد.