فرهنگ سخنان حضرت فاطمهعليها‌السلام

مؤلف: محمد دشتى

این کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنینعليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.

لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام نگردیده است.

سخن آغازين چاپ چهاردهم

بسمه الله الرحمن الرحيم

از سالهاى ۶۵ تا ۷۲ كه كار استخراج سخنان حضرت زهراعليها‌السلام را براى رهنمونى بانوان مسلمان كه در جستجوى الگوى كامل زندگى بودند، آغاز كرديم، و گوهرهاى درخشنده كوثر قرآن را از لابلاى صدها كتاب گرد مى آوريم، و گل هاى هميشه معطر بوستان فاطمى را مى بوئيم.

نمى دانستيم كه عطر كلمات بزرگ بانوى جهانيان در فرصت كوتاهى جان و جهان را اين گونه معطر مى سازد، و با اين سرعت از مرزهاى خاكى ما مى گذرد، و همه مرزها را در مى نوردد، و نسيم دل انگيز آن در فضاى دورترين كشورهاى اسلامى وزيدن آغاز كرده روح و روان جهان را شاداب مى كند.

و نامه هاى فراوانى از كشورهاى اروپايى و افريقايى و آسيايى، هند و پاكستان به طرف ما سرازير مى شود.

كه در تمام نمايشگاههاى داخل و خارج حضور فعال مى يابد.

كه روحانى پيرمردى با پيمودن ۴۰۰ كيلومتر راه در كشور هند خود را به خانه فرهنگى جمهورى اسلامى ايران رسانده، با گريه مى گويد:

«يك جلد نهج الحياة به من بدهيد، زيرا ما فقط نامى از حضرت فاطمهعليها‌السلام شنيده بوديم، و نمى دانستيم كه فرهنگ سخنان او، موجود است»

باور نمى كرديم كه فرهنگ سخنان حضرت فاطمهعليها‌السلام تنها در مدت ۳ سال ۱۳ بار چاپ و منتشر مى شود. (آن هم بدون امكانات نشر و توزيع مناسب)

و در همين فرصت كوتاه براى ارزيابى مفاهيم وحى گونه اش، سمينارها برگزار مى گردد، و مسابقات فرهنگى تحقق مى يابد

و باور كرده ايم كه با داشتن منابع روائى، و آثار ارزنده اهل بيت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله نبايد از تهاجم فرهنگى دشمن بهراسيم

اگر بيدار شويم، و به ارزشهاى خويش باز گرديم

اگر به گونه اى شايسته اين فرهنگ غنى را شناخته و به جهانيان بشناسانيم اگر مصداق اين شعر نباشيم كه:

«آنچه خود داشت ز بيگانه تمنا مى كرد»

پس از انتشار نهج الحياة، رهنمودهاى فراوان و پيشنهادهاى ارزشمندى به دست ما رسيد كه اصلاح و بازنگرى بايسته اى را مى طلبيد مانند:

الف - تغيير كيفى عبارات فارسى و عربى

ب - اديت متن كتاب

ج - آوردن نام و سال وفات و مذهب مؤ لفان در پاورقى كتاب

د- اصلاح و كنترل پاورقى در سراسر كتاب

ه - كنترل اعراب متن عربى

و- كنترل مجدد آدرسها و مدارك و اسناد احاديث در پاورقى كتاب

ز- اصلاح ترجمه ها

اميدواريم با ويژگيهاى ياد شده در چاپ چهاردهم، به بخشى از خواسته هاى علاقه مندان پاسخ داده، و رضايت اول شهيد خط ولايت را جلب كرده باشيم.

انشاءالله - ۲۰/۱۰/۷۵ - محمد دشتى

مقدمه

بسم الله الرحمن الرحيم

بر اساس رهنمودهاى پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله دين كامل الهى بر پايه هاى هميشه استوار قرآن و عترت «خط ثقلين» جاودانه است و براى همه انسانها در تمام قرون و اعصار يك ضرورت غير قابل انكار مى باشد. همواره هشدار داده اند كه:

روى آوردن به قرآن فقط و با گرايش به اهل بيتعليهم‌السلام جداى از قرآن تفكرى انحرافى و گرايشى خلاف اسلام ناب و دين كامل الهى است.

تكامل و سعادت فرد و جامعه در پذيرش خط ثقلين، «قرآن و عترت» است.

درست است كه بايد همه چيز را از قرآن خواست و در قرآن جستجو نمود.

اما بدون رهنمودهاى عترت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله در قالب هزاران حديث كه در تفسير و تاويل آيات الهى مطرح شده اند هرگز نمى توان حقايق قرآنى را شناخت و به ارزشهاى واقعى قرآن راه يافت.

بودند افرادى كه با همه ادعاها و با برخوردارى از همه علوم مقدماتى و ابزار شناخت و تفسير، نتوانستند بدون رهنمودهاى عترت پيامبرعليه‌السلام حتى مباحث و مسائل ابتدائى قرآن را بدرستى درك نمايند و هر چه تلاش ‍ كردند فايده اى نداد.

خداى بزرگ در اين باره بروشنى مى فرمايد:

و ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمومنين و لا يزيد الظالمين الا خسارا

(و ما آنچه را كه از قرآن فرستاديم شفاى دل و رحمت الهى براى اهل ايمان است، لكن كافران و ظالمان را جز زيان چيزى نخواهد افزود.(۱) )

و امام موسى بن جعفرعليه‌السلام فرمود:

من نظر برايه هلك و من ترك اهل بيت نبيهصلى‌الله‌عليه‌وآله ضل و من ترك كتاب الله و قول نبيهصلى‌الله‌عليه‌وآله كفر

(كسى كه به راى خويش عمل كند، هلاك مى شود و كسى كه اهل بيت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله را ترك نمايد، گمراه مى گردد و كسى كه قرآن كريم و سنت رسول گرامى را ترك كند كافر است.(۲) )

امام علىعليه‌السلام در رهنمود وحى گونه اى علل نيازمندى انسانها را به قرآن و عترت و ضرورت تداوم خط ثقلين، چنين بيان فرمود:

هذا القرآن انما خط مستور بين الدفتين لا ينطق بلسان و لا بدله من ترجمان

(اين قرآن، خطوطى است كه ميان دو جلد خود پنهان است با زبان سخن نمى گويد نيازمند به ترجمان است.(۳) )

پيامبر گرامى اسلام ترجمان قرآن، و زبان هاى گوياى وحى الهى را در روايت معروف «ثقلين» شناسانده است، و بهمه انسانها پيام خود را ابلاغ فرمود كه:

اسلام ناب و دين كامل الهى در تداوم خط ثقلين «قرآن و عترت»امكان پذير است.

از اين رو شيعيان و پيروان عترت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله براى فهم و تفسير و ارزيابى قرآن كريم از هزاران روايت و حديث و رهنمودهاى گسترده و متنوع اهل بيتعليه‌السلام استفاده مى كنند و در جمع آورى و ضبط و حفظ احاديث، تلاشى مستمر دارند.

آنان، سنت و حديث و رهنمودهاى پيامبر اسلام و اهل بيت آن حضرتعليه‌السلام را يكى از پايه هاى استوار اجتهاد و استنباط احكام الهى مى شناسند.

در تداوم همين تلاش پر بركت است كه بزرگ سنگرداران مرزهاى انديشه شيعه، «اصول كافى و تهذيب و من لا يحضره الفقيه و استبصار» و هزاران كتاب و جزوه و مقاله روائى را بجهانيان هديه نمودند.

و با برخوردارى از رهنمودهاى عترت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به تفسير واقعى قرآن راه يافتند و آب را از سرچشمه زلال حقيقت نوشيدند

و از هر گونه تفسير به راى و جعل و تحريف و بدعت ها در امان ماندند و همان اسلام ناب رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله را در تمام اعصار و قرون، با جهاد و پيكار و خون و شهادت، تداوم بخشيدند.

دانشمندان شيعه، فقهاء و علماى بيدار اسلام قتل عام شدند، ناقص العضو گرديدند، سياه چال ها را پر كردند، رنج مهاجرت هاى پياپى را بر خود هموار نمودند، سر بر دار شدند اما داغ آرزوى «جدائى قرآن از عترت» را بر دل هاى منحرفان هميشه تاريخ نهادند.

نهج الحياة:

در تداوم تلاش جاودانه پاسدارى از مرزهاى انديشه، به فكر جمع آورى سخنان حضرت زهراعليه‌السلام افتاديم تا ارزشهاى اسلامى را و تفسيرهاى واقعى آيات قرآنى را از كلمات نورانى آن بزرگ زن جهانيان، فراگيريم و در اين تلاش و جستجو، نام زيباى «نهج الحياه» يا «راه و رسم زندگى» از ديدگاه حضرت زهراعليه‌السلام را برگزيديم كه هم سنگ نهج البلاغه و راهنماى همه تشنگان حقيقت باشد.

در تحقيق اين آرمان مقدس، تلاش هاى فرهنگى زير صورت گرفت

۱. شناسائى و استخراج

پس از تشكيل جلسات نهائى گروهى از پژوهندگان مؤ سسه تحقيقاتى اميرالمؤمنينعليه‌السلام انتخاب و در طول ۶ سال منابع شيعه و اهل سنت دقيقا مورد مطالعه قرار گرفت و روايات و اظهار نظرهاى آن يگانه كوثر قرآنعليها‌السلام ، شناسائى و استخراج گرديد.

۲. انتخاب عناوين و قالب ريزى احاديث فاطمهعليها‌السلام

چون هدف ما در تدوين نهج الحياة، ارائه الگوهاى ناب و ارزشهاى اصيل اسلامى به نسل معاصر و بخصوص جامعه بانوان بود، ناچار بوديم تا پس از مطالعه و ترجمه و ارزيابى دقيق احاديث فاطمه زهراعليها‌السلام آنها را در قالب عناوين و فهرستهاى زيباو گويائى، مطرح نمائيم، تا مراجعه كنندگان بسهولت بتوانند مفاهيم ارزشمند و مباحث وحى گونه و گرانسنگ آن بزرگ بانوى جهانيان را بشناسند و در فراگيرى آن بكوشند.

۳. ترجمه احاديث

در ترجمه روايات حضرت زهراعليها‌السلام سعى بر اين بوده است تا اهداف اصلى آن حضرت در قالب عبارت فارسى گنجانده شود و مقيد بودن به عباراتى عربى، مشكلى را در فهم مباحث نهج الحياه پديد نياورد.

۴. انتخاب سوژه ها و زمينه سازى هاى مناسب

اگر احاديث و روايات حضرت زهراعليه‌السلام را بدون پردازش لازم عرضه مى كرديم، اهداف آموزشى آنحضرت روشن نمى شد و مراجعه كننده براى پيدا كردن معانى واقعى روايات سرگردان مى شد.

براى تحقق اين هدف ارزنده آموزشى كارهايى ضرورت داشت مانند:

الف - انتخاب سوژه ها

ب - زمينه سازيهاى لازم

قبل از آوردن يك حديث، در چند خط، علت صدور، مكان و زمان روايت و هدف حضرت زهراعليها‌السلام را به روشنى آورده ايم، تا مطالعه كننده، به آسانى، اهداف سياسى، عقيدتى آن حضرت را بشناسد، در اين رابطه از روش شهيد مطهرى در عرضه داستانهاى، كتاب (داستان راستان)، رهنمود گرفته ايم.

ج - تعيين جايگاه اصلى حديث

مخاطبها را شناسانديم، علت لطف و محبت يا خشم و غضب را در آغاز يا پايان احاديث آورديم.

د- نتيجه گيريهاى ضرورى

در كنار هر روايتى سعى كرديم تا نتيجه هاى لازم را بدست آوريم و اهداف آموزشى خود را مشخص نمائيم.

۵. نظم الفبائى «فرهنگ سخنان فاطمهعليها‌السلام »)

همه مى دانيم كه اگر پردازش ضرورى، پيرامون احاديث در منابع روائى انجام نپذيرد، يافتن يك حديث به سهولت ممكن نيست، بخصوص براى مراجعه كنندگان كه علوم مقدماتى حوزه هاى علميه را فرانگرفته اند.

اگر روايات اهلبيتعليهم‌السلام پس از استخراج، ترجمه و قالب ريزى شده و آنگاه داراى نظم الفبائى گردد، هر مراجعه كننده اى در حداقل فرصت مناسب مى تواند روايات دلخواه خود را بيابد.(۴)

۶. فهرست موضوعى

گرچه انجام فهرست موضوعى، وقت زيادى مى طلبيد و مشكلات فراوانى داشت اما براى يافتن احاديث دلخواه، ضرورى بود.

۷. ثبت سلسه روات

در نهج الحياه تلاش كرديم تا نام راويان يك حديث را بياوريم كه براى اهل تحقيق امرى ضرورى و براى تشخيص صحت احاديث، سرنوشت ساز مى باشد.

۸. جمع آورى اسناد و مدارك و روايات

كار ديگرى كه براى مراجعه كنندگان به احاديث اهل بيتعليهم‌السلام بسيار ارزنده و مفيد مى تواند باشد، جمع آورى اسناد و مدارك يك روايت است.

در اين كتاب خواهيد ديد كه روايات مطرح شده اسناد و مدارك متعددى دارد و در بسيارى از منابع دست اول اسلامى آمده است.

۹. فهرست موضوعى منابع تحقيق

از آغاز تا مرحله نهائى استخراج كلمات حضرت زهراعليها‌السلام كه با منابع فراوانى از شيعه و اهل سنت آشنا شديم اسامى تمام آنها را بصورت «فهرست موضوعى منابع تحقيق» در پايان كتاب آورده ايم، تا علاقه مندان به تحقيقات و بررسى هاى بيشتر بتوانند به منابع اصلى مراجعه نمايند.

۱۰. گزينش و انتخاب احاديث

پس از جمع آورى سخنان حضرت زهراعليها‌السلام كار گزينش و انتخاب احاديث، را آغاز نموديم كه دو روش مطرح بود.

اول - طرح همه روايات جمع آورى شده

برخى اعتقاد داشتند كه:

همه روايات فراهم آمده را مانند روش علامه مجلسى در بحارالانوار بايد تدوين و منتشر كرد.

اين نظر تا حدودى درست بود: اما با هدفدارى كار ما سازگار نبود زيرا اگر كسى بخواهد دائرة المعارفى يا يك منبع روائى به جامعه محققان عرضه نمايد، مى تواند همه روايات فراهم آمده را منتشر كند و كار تحقيق و ارزيابى و تشخيص صحيح و نادرست را به محققان واگذارد.

دوم - گزينش و انتخاب روايات

نظريه اول گر چه درست بود اما با اهداف ما سازگار نبود، هدف ما اين بود كه:

الگوهاى اصيل، ارزشهاى ناب اسلامى را به جامعه بانوان و نسل جوان معاصر ما، معرفى نمائيم كه از ديدگاه حضرت زهراعليها‌السلام ، «بايدها» و «نبايدها»را بشناسند.

پس بايد زحمت ارزيابى و مشكلات تشخيص صحت يا بطلان يك روايت را بر خود هموار سازيم.

از اين رو با ملاك ها و مبانى اصولى و فقهى شيعه و اصول مسلم اعتقادى نقد و ارزيابى روايات پرداختم.

رواياتى را انتخاب كرديم كه:

۱. مخالف قرآن نباشد

۲. مخالف سنت رسول خدا نباشد

۳. مخالف عقل (مستفاد از قرآن و حديث) نباشد

۴. مخالف اجماع علماء شيعه نباشد

۵. مخالف اصول مسلم اعتقادى نباشد

۶. مخالف صفات و ويژگيهاى معصومينعليهم‌السلام (مانند: علم غيب، عصمت و...)نباشد

كه در اين راه از «علوم مقدماتى» و روش «جرح و تعديل» حوزه هاى علميه استفاده گرديد و با صاحب نظران و حديث شناسان آگاه، مشورت شد، تا مجموعه احاديث «نهج الحياه» براى مراجعه كنندگان، مشكلاتى ايجاد ننمايد و چراغ راه تشنگان حقيقت باشد.

همواره، «خود ببويد»

و «زلال حقيقت را خود بگويد»كه:

«آفتاب آمد دليل آفتاب».

سرانجام ۲۱۳ حديث بشماره «حروف ابجد» مطابق با نام نورانى «زهرا» انتخاب گرديد كه پس از مطالعه خواهيد خواهيد دانست:

و رمز و راز جاودانگى و جامعيت و فصاحت و بلاغت حضرت فاطمه زهراعليها‌السلام را بايد از زبان همسر نمونه آن مظلومه، امير بيان، اول مظلوم تاريخ، حضرت اميرالمؤمنين على بن ابيطالبعليه‌السلام شنيد كه فرمود:

و انا لامراء الكلام و فينا تنشبت عروقه و علينا تهدلت غصونه

(همانا اميران سخن ما مى باشيم و ريشه درخت سخن در ميان ما ريشه دوانده و شاخه هاى آن بر سر ما سايه گسترده است.(۵) )

در پايان از همه عزيزانى كه در جهت تكميل و اعراب گذارى متن احاديث و اديت عبارات و تطبيق فهرست ها، تلاش موثرى نمودند تشكر مى كنيم و پاداش همه را به الطاف خفيه حضرت فاطمهعليها‌السلام مى سپاريم.

قم - مؤ سسه تحقيقاتى اميرالمؤمنينعليه‌السلام - ۱۱ ذيقعده ۱۳۷۲روز تولد امام رضاعليه‌السلام محمد دشتى

آ: اول: آيين همسردارى

۱- ايثارگرى فاطمهعليه‌السلام

همسر ايده آل، براى گرم نگهداشتن كانون خانواده، بايد مهربان و ايثارگر باشد، ديگران را بر خود مقدم بدارد، با سختيهاى زندگى و ناملايمات آن بسازد، و با لبخند شادى آفرين خود، تاريكى حزن و اندوه را از دل شوهر بزدايد. در اين رابطه به سخنان فاطمهعليها‌السلام بايد نظر دوخت.

در يكى از صبحگاهان امام علىعليه‌السلام فرمود: فاطمه جان! آيا غذايى دارى تا گرسنگى ام بر طرف شود؟ پاسخ داد:

نه، بخدايى كه پدرم را به نبوت و شما را به امامت برگزيد سوگند كه دو روز است در منزل غذاى كافى نداريم، آن چه بود به شما و فرزندانم «حسن و حسين» دادم و خود از غذاى اندك موجود، استفاده نكردم.

اما با تاسف فرمود:

فاطمه جان! چرا به من اطلاع ندادى، تا بدنبال تهيه غذا بروم؟

حديث ۱

قالت فاطمهعليها‌السلام : يا ابا الحسن انى لا ستحيى من الهى ان اكلف نفسك ما لا تقدر عليه(۶)

حضرت زهراعليها‌السلام فرمود: (اى اباالحسن! من از پروردگار خود حياء مى كنم چيزى را از تو درخواست نمايم كه تو بر آن توان و قدرت ندارى)(۷)

زنان دنياى معاصر بايد از اينگونه جلوه هاى ايثار درس زندگى بگيرند، و با ساده زيستى و مراقبت از خويشتن و دورى از آرزوهاى زودگذر، زندگى زناشويى را رنگى جاودانه زنند.

۲- كار در خانواده

الف - هماهنگى زن و شوهر در كار روزانه: ز. زن و كار، حديث ۹۲

ب - تقسيم كار در خانواده: ز. زن و كار، حديث ۹۴

ج - تقسيم كار با همسر: ز. زن و كار، حديث ۹۵

۳- اوج ادب و ايثار

امام علىعليه‌السلام باغ خود را به ۱۲ هزار درهم مى فروشد و همه پولها را بين فقرا و تهيدستان مدينه تقسيم مى كند و به منزل باز مى گردد.

طبيعى است كه انتظار فرزندان و همسر، پس از فروش باغ، آوردن غذا و ميوه به منزل است.

فاطمهعليها‌السلام پرسيد: غذاى امروز ما چه شد؟ امام براى تهيه غذا بيرون مى رود، اما فاطمهعليها‌السلام ناراحت است، با خود مى گويد: چرا سئوال كردم؟ و آنگاه فرمود:

حديث ۲:

قالت: فانى استغفر الله و لا اعود ابدا.(۸)

(من از خدا آمرزش مى طلبم و ديگر اين رفتار را تكرار نخواهم كرد)(۹)

۴- هماهنگى با شوهر: دفاع حديث ۷۳

پس از ماجراهاى تلخ سقيفه و انزواى اهل بيتعليه‌السلام ، سران سقيفه براى جلب افكار عمومى مردم بفكر چاره افتادند، تا بگونه اى از حضرت زهراعليها‌السلام دلجوئى نمايند، كه اجازه ملاقات مى خواستند و تظاهر به جبران اشتباهات مى كردند.

اما فاطمهعليها‌السلام در تداوم يك مبارزه منفى همه جانبه، هر گونه پيشنهادى را رد مى نمود، و موضع اعتراض يا سكوت و بيزارى را ادامه مى داد.

روزى امام علىعليه‌السلام وارد منزل شد و فرمود:

فاطمه جان خليفه و عمر در پشت درب خانه، منتظر اجازه ورود مى باشند، تا نظر شما چه باشد؟

حضرت زهراعليها‌السلام در برابر شوهر فرمود:

حديث ۳:

قالت: البيت بيتك والحرة زوجتك فافعل ما تشاء

(على جان! خانه، خانه توست و من همسر تو مى باشم. هر آنچه مى خواهى انجام ده(۱۰) )

۵- تحمل مشكلات اقتصادى:

م - مشكلات اقتصادى حديث ۱۷۹ و ۱۸۰ و ۱۸۱

۶- تحمل مشكلات زندگى و خانوادگى:

م - مشكلات اقتصادى حديث ۱۷۹ و ۱۸۰ و ۱۸۱ ش - شعرهاى فاطمهعليها‌السلام

۷- معرفى همسر نمونه: ر- روابط اجتماعى، حديث ۸۴

آ: دوم: آداب غذا خوردن:

ب - بهداشت حديث ۲۹

آ: سوم: آرايش و زيبائى:

ز- زن و آرايش حديث ۹۶

آ: چهارم: آگاهى و شناخت

۱. آگاهى از زمان شهادت خود

۲. آگاهى از لحظه شهادت

۳. آگاهى از شهادت حسينعليه‌السلام در كربلا

۴. آگاهى از حوادث تلخ آينده

ع - علم و آگاهى

ع - عرفان فاطمهعليها‌السلام

الف: اول: احكام اسلامى

۱- كيفيت تطهير كودك

امام حسن مجتبىعليه‌السلام از مادرش حضرت زهراعليها‌السلام نسبت به تطهير ادرار كودك نقل كرد كه:

حديث ۴:

قالت: رايت ام سلمه تغسل بول الجاريه ما كانت، و لا تغسل بول الغلام حتى يطعم، تصب عليه الماء صبا(۱۱)

حضرت زهراعليها‌السلام فرمود:

(ام سلمه را ديدم كه ادرار دختربچه را اينگونه مى شست «با آب كر يك بار و با آب قليل ۳ بار» اما ادرار پسر بچه اى را كه هنوز غذاخوار نشده و شير مادر مى خورد، نمى شست، تنها بر روى ادرار پسر بچه مقدارى آب مى پاشيد(۱۲) )

۲- مصرف گوشت عيد قربان

رسول گرامى اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله ، حضرت علىعليه‌السلام را به سفرى دور اعزام فرمود، حضرت زهراعليه‌السلام كه بار سفر و وسائل رفت و آمد را آماده مى ساخت، مقدارى از گوشت قربانى را براى شوهرش ‍ ذخيره نمود

پرسيدند مگر رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از مصرف گوشت قربانى نهى نفرمود؟ پاسخ داد:

حديث ۵:

انه قد رخص فيها(۱۳)

(مصرف گوشت عيد قربان اجازه داده شد(۱۴) )

الف: دوم: اخلاص در عبادت

عبادت پسنديده است، اما اخلاص در عبادت پسنديده تر. بايد با اخلاص ‍ و توجه لازم به عبادت خدا پرداخت كه ره آورد فراوانى بهمراه خواهد داشت.

حديث ۶:

قالت فاطمهعليها‌السلام : من اصعد الى الله خالص عبادته اهبط الله عزوجل اليه افضل مصلحته(۱۵)

حضرت فاطمهعليها‌السلام فرمود:

(كسى كه عبادت هاى خالصانه خود را بسوى خدا فرستد، پروردگار بزرگ، برترين مصلحت را بسويش فرو خواهد فرستاد)

الف: سوم: اخلاق و روابط انسانى

۱- خوشرويى

امام صادقعليه‌السلام روش برخورد صحيح اجتماعى با پرهيزكاران و فاسدان و دشمنان را از حضرت فاطمهعليها‌السلام اينگونه توضيح داد.

حديث ۷:

قالت: بشر فى وجه المومن يوجب لصاحبه الجنه و بشر فى وجه المعاند المعادى يقى صاحبه عذاب النار

(پاداش خوشرويى در برابر مؤمن بهشت است و خوشرويى با دشمن انسانهاى ستيزه جو، انسان را از عذاب باز مى دارد(۱۶) )

۲- اخلاق زناشويى:

آ- آئين همسردارى

۳- اخلاق اقتصادى:

م - مشكلات اقتصادى

۴- اخلاق سياسى:

م - مبارزات سياسى - و - ف - فدك

الف - امامت و رهبرى

و - وصيتهاى سياسى

ج - جنگ و جهاد

د - دفاع

۵- اخلاق فردى

ح - حجاب و پوشش

ف - فضايل فاطمهعليها‌السلام

الف - اخلاص

ع - عرفان فاطمهعليها‌السلام

خ - خداشناسى

ز - زن و زندگى اجتماعى

د - دعاهاى فاطمه

ز - زن و كار

خ - ازخودگذشتگى

ش - شادى و شهادت

ش - شعرهاى فاطمهعليها‌السلام

ق - قيامت - و - ت - ترس

الف - ازدواج

م - مشكلات زندگى

الف - ويژگيهاى امام علىعليه‌السلام

پ - پيامبر و فاطمهعليها‌السلام

۶- اخلاق اجتماعى

آ - آئين همسردارى

ز - زن و كار، زن و زندگى اجتماعى

د - دعاهاى حضرت زهراعليها‌السلام

ز - زن و ساده پوشى

خ - ازخودگذشتگى

ز - زن و آرايش

م - مبارزات سياسى

د - دفاع حضرت زهراعليها‌السلام

م - مشكلات زندگى

الف - ازدواج

پ - پيامبر و فاطمهعليها‌السلام

الف - امامت و رهبرى

ح - حجاب و پوشش زن

خ - خطبه هاى حضرت زهراعليها‌السلام

ش - شكوه هاى فاطمهعليها‌السلام

ش - شعرهاى فاطمهعليها‌السلام

ع - ارزش علم

ت - تربيت كودك

و - وصيت هاى شخصى

و - وصيت هاى سياسى

الف: چهارم: ازدواج از ديدگاه فاطمهعليها‌السلام

۱- مشورت با دختر

يكى از آداب پسنديده در ازدواج اسلامى، مشورت و تبادل افكار پدر با دختر است كه آگاهانه همسر ايده آل خود را برگزيند.

پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله اين اصل تربيتى، روانى را بدقت رعايت مى كرد و به امت اسلامى سفارش مى فرمود، تا از ظلم و ستم دوران جاهليت دورى گزينند، و پدران و مادران بدون مشورت و رضايت دختران در امر ازدواج اقدامى نكنند. چنانكه پيامبر نسبت به ازدواج دخترش با او مشورت كرد و فرمود:

دخترم فاطمه! پسر عمويت علىعليه‌السلام از تو خواستگارى نموده است. پاسخ تو چيست؟

فاطمهعليه‌السلام به پدر احترام كرد و فرمود نظر شما چه مى باشد؟

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

اذن الله فيه من السماء

خدا از آسمان اجازت فرمود.

فاطمه (عليها‌السلام ) گفت: (در حالى كه تبسم بر لب داشت):

حديث ۸:

رضيت بما رضى الله لى و رسوله(۱۷)

(خشنودم به آنچه كه خدا و پيامبر او براى من رضايت دادند(۱۸) )

و در روايتى ديگر آمده است كه فرمود:

رضيت بالله ربا و بك يا ابتاه نبيا و بابن عمى بعلا و وليا

(خشنودم كه خدا پروردگار من است و تو اى پيامبر من و پسر عمويم (على عليه السلام) شوهر و امام من است(۱۹) )

۲- احترام متقابل دختر به نظر پدر

يكى ديگر از آداب پسنديده و مساءله قابل توجه در ازدواج، احترام متقابل فرزندان به افكار و آراء پدر و مادر است.

دختران و پسران بايد بدانند كه مربيان دلسوزشان آرزوى سعادت و تكامل و بهروزى آنها را دارند و در امر ازدواج نبايد نظريات پدر و مادر را ناديده انگارند.

آنگاه كه پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله براى دخترش ارزش و اعتبار قائل شد و در ازدواج با علىعليه‌السلام با او به مشورت نشست، حضرت زهراعليه‌السلام نيز به پدر احترام كرد و راى و نظريه پدر را محترم شمرد و فرمود:

حديث: ۹

قالت فاطمهعليها‌السلام : يا رسول الله انت اولى بما ترى(۲۰)

(اى رسول خدا! تو از من سزاوارترى (كه اظهار نظر كنى(۲۱) ))

۳- پرهيز از ارزشهاى دروغين در ازدواج

در امر مقدس ازدواج كه پايه تربيت انسانهاى كامل است، نبايد به ارزشهاى دروغين و آداب و رسوم ناروا و ناپسند توجه نمود

بلكه سلامت جسم و جان و دين دختر و پسر را بايد اساس پذيرش قرار داد.

بزرگان قبائل و سرمايه دارانى با باورهاى زشت مادى و جاهلى، از دختر پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله خواستگارى نمودند، ولى جواب منفى شنيدند.

پيامبر و فاطمه (عليها‌السلام ) در شرايطى به ازدواج امام علىعليه‌السلام پاسخ دادند كه نه سرمايه اى داشت و نه باغ و زمين و اموالى فراهم آورده بود

در اين ازدواج مقدس، توجه فاطمهعليها‌السلام به ارزشهاى معنوى و سلامت و عصمت همسر آينده اش بود.

وقتى صبح عروسى پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله پرسيد:

كيف رايت زوجك؟

(دخترم! شوهرت را چگونه ديدى؟)

پاسخ داد:

حديث ۱۰:

قالت: يا ابة خير زوج(۲۲)

(اى پدر! بهترين شوهر ديدم(۲۳) )

۴- شكوه از طرفداران ارزشهاى جاهلى در ازدواج:

بسيارى با ارزشهاى مادى و جاهلى به ازدواج و شوهر آينده مى نگرند، و به سرزنش اين و آن مى پردازند. ارزشهاى انسانى و اسلامى همسران خودساخته را چيزى نمى شمارند، و با كنايه و اشاره و به سرزنش روى مى آورند.

حضرت زهراعليها‌السلام از اين گرايش جاهلى نزد پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله شكايت مى كند:

حديث ۱۱:

قالت فاطمهعليها‌السلام : يا رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله !

دخل على نساء من قريش و قلن لى زوجك رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله من فقير لا مال له(۲۴)

(اى رسول خدا! زنانى از قريش به منزل من وارد شدند و سرزنش آغاز كردند و گفتند: پيامبر، تو را همسر كسى قرار داد كه فقير است و سرمايه اى ندارد.(۲۵) )

۵- حالات معنوى فاطمهعليها‌السلام در شب ازدواج:

شب ازدواج و آغاز لحظه هاى يك زندگى نوين براى هر زن و مردى شيرين و خاطره انگيز است

بسيارى اين لحظه هاى شيرين را به انواع گناه مى آلايند

و فكر مى كنند، هر گونه زشتى و پليدى مى تواند مجاز باشد.

بايد ديد كه كاملترين الگوى بانوان جهان، حضرت فاطمهعليها‌السلام در شب عروسى چه حالاتى دارد؟ و زندگى مشترك با همسرش را چگونه شروع مى نمايد؟

در شب ازدواج امام علىعليه‌السلام ، فاطمه زهرا را نگران و گريان ديد. پرسيد: چرا ناراحتى؟

پاسخ داد:

حديث ۱۲:

قالت: تفكرت فى حالى و امرى عند ذهاب عمرى و نزولى فى قبرى فشبهت دخولى فى فراشى بمنزلى كدخولى الى لحدى و قبرى فانشدك الله ان قمت الى الصلاة فنعبد الله تعالى هذه الليلة(۲۶)

(پيرامون حال و رفتار خويش فكر كردم. به ياد پايان عمر خويش و قبر افتادم كه امروز از خانه پدر به خانه شما منتقل شدم و روزى ديگر از اينجا به طرف قبر و قيامت خواهم رفت پس تو را به خدا سوگند مى دهم كه: بيا تا به نماز بايستيم تا با هم در اين شب خدا را عبادت كنيم)