ز

اول: زن و زندگى اجتماعى

- ح - حجاب

۱- آن چه براى زنان نيكو است

امام علىعليه‌السلام مى فرمايد: خدمت پيامبر گرامى اسلام بوديم، آن حضرت پرسيد: چه چيزى براى زنان نيكو و رواست؟

حضرت فاطمهعليها‌السلام پاسخ داد:

حديث ۸۷:

قالت: خير للنساء ان لا يرين الرجال و لا يراهن الرجال(۱۷۶)

(آن چه براى زنان نيكو است، اينكه «بدون ضرورت» مردان نامحرم را نبينند و نامحرمان نيز او را ننگرند(۱۷۷) )

۲- ساده زيستى و كار روزانه فاطمهعليها‌السلام

روزى پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله وارد منزل فاطمهعليها‌السلام شد، دخترش را ديد كه روى زمين نشسته، با يك دست فرزندش را در آغوش ‍ گرفته شير مى دهد، و با دست ديگر با آسياب دستى گندمها را آرد مى كند، اشك در چشمان رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله حلقه زد و فرمود:

يا بنتاه تعجلى مراره الدنيا بحلاوه الاخره

(دخترم! تلخى ها و مشكلات دنيا را به ياد شيرينى و سعادت بهشت بر خود گوارا ساز)

حضرت فاطمهعليها‌السلام در جواب پدر فرمود:

حديث ۸۸:

قالت: يا رسول الله، الحمد لله على نعمائه والشكرلله على آلائه(۱۷۸)

(اى رسول خدا! حمد و شكر و سپاس سزاوار خداست، در برابر نعمتهاى بيكرانه او(۱۷۹) )

۳- ساده پوشى

الف - سادگى در لباس

سلمان فارسى مى گويد: روزى حضرت فاطمهعليها‌السلام را ديدم كه چادرى وصله دار و ساده بر سر داشت.

در شگفتى ماندم و گفتم: عجبا! دختران پادشاهان ايران و قيصر روم بر كرسيهاى طلايى مى نشينند و پارچه هاى زربفت به تن مى كنند، وه كه اين دختر رسول خداست! نه چادرهاى گران قيمت بر سر دارد و نه لباسهاى زيبا.

فاطمهعليها‌السلام پاسخ داد:

حديث ۸۹:

قالت: يا سلمان! ان الله ذخر لنا الثياب والكراسى ليوم آخر

(اى سلمان! خداوند بزرگ، لباسهاى زينتى و تختهاى طلائى را براى ما در روز قيامت ذخيره كرده است(۱۸۰) )

ب - سادگى زندگى

حضرت زهراعليها‌السلام سپس به خدمت پدر رفت و شگفتى سلمان را مطرح فرمود:

حديث ۹۰:

قالت: يا رسول الله! ان سلمان تعجب من لباسى

فوالذى بعثك بالحق مالى و لعلى منذ خمس سنين الا مسك كبش نعلف عليها بالنهار بعيرنا و اذا كان الليل افترشناه و ان مرفقتنا لمن ادم حشوها ليف(۱۸۱)

(اى رسول خدا! سلمان از سادگى لباس من تعجب نمود، سوگند به خدائى كه تو را مبعوث فرمود، مدت پنج سال است فرش خانه ما پوست گوسفندى است كه روزها بر روى آن شترمان علف مى خورد و شب ها بر روى آن مى خوابيم و بالش ما چرمى است كه از ليف خرما پر شده است.(۱۸۲) )

۴- لحظه اى كه زن به خدا نزديك تر است.

پيامبر گرامى اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله از ياران خود پرسيد:

در كدام لحظه، زن به خدا نزديكتر است؟

پاسخ مناسبى مطرح نشد، تا اينكه حضرت زهراعليها‌السلام سئوال پدر را شنيد و پاسخ داد:

حديث ۹۱:

قالت فاطمهعليها‌السلام : ادنى ما تكون من ربها ان تلزم قعر بيتها(۱۸۳)

(آن لحظه كه زن در خانه خود مى ماند «و به امور زندگى و تربيت فرزند مى پردازد» به خدا نزديكتر است.(۱۸۴)

دوم: زن و آيين زندگى

آ- آيين همسردارى

م - مشكلات اقتصادى

ح - حجاب و پوشش

- الف - اخلاق

- ز- زن و زندگى اجتماعى

- م - مبارزه

- ز - زن و كار

د- دفاع و مبارزه

سوم: زن و كار

۱- زن و كار روزانه

ام سلمه از امام علىعليه‌السلام نقل مى كند:

روزى رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله وارد منزل ما شد و از اوضاع و احوال زندگى خانوادگى ما پرسيد:

حضرت زهراعليها‌السلام پاسخ داد:

حديث ۹۲:

قالت: يا رسول الله مجلت يداى من الرحى اطحن مره و اعجن مره(۱۸۵)

(اى رسول خدا! دستان من با كار كردن با آسياب سنگى تاول زده و زخم شده است، زيرا گاهى گندم آرد مى كنم و زمانى آرد را خمير مى سازم(۱۸۶) )

۲- هماهنگى زن و شوهر در كار منزل

حضرت زهراعليها‌السلام چون ديگر زنان جامعه كار مى كرد، گندم را با آسياب دستى آرد مى نمود، نان مى پخت، كار روزانه را انجام مى داد، به بچه دارى و تربيت كودك توجه كامل داشت، تا آنكه هر دو دست آن يگانه روزگار زخم شد. ناچار خدمت پدر رفت و فرمود:

حديث ۹۳:

فقالت: قد مجلت يداى من الرحى، ليلتى جميعا ادير الرحى حتى اصبح، و ابوالحسن يحمل حسنا و حسينا(۱۸۷)

(يا رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله ! هر دو دستم به علت آرد كردن گندم با آسياب دستى ورم كرده و زخم شده است، ديشب را تا صبح به آرد كردن گندم مشغول بودم و ابوالحسن، فرزندانم، حسن و حسينعليهما‌السلام را نگهدارى مى كرد.(۱۸۸) )

۳- تقسيم كار در خانواده

فاطمهعليها‌السلام در زندگى پربار خويش، به كار و انجام وظايف خانوادگى و تربيتى توجه كامل داشت، نه تنها كار مى كرد، و نيازمنديهاى خانواده را بر طرف مى ساخت، بلكه به تقسيم كار در خانواده و تحقق عدالت در محيط كوچك خانه و خانواده نيز اهميت مى داد.

كارهاى خانه و خانواده را بين خود و اميرالمؤمنين علىعليه‌السلام ، و كار روزانه داخل منزل را نيز بين خود و خدمتكارش فضه، بگونه اى مساوى تقسيم مى كرد.

سلمان فارسى مى گويد: فاطمه زهراعليها‌السلام را ديدم كه با دستان مبارك و با آسياب دستى گندم را آرد مى كند، جلو رفته پس از سلام، گفتم:

اى دختر رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ! خود را به زحمت مينداز، در كنار شما خدمتكار منزلتان فضه ايستاده است كار منزل را به ايشان واگذار! !

حضرت زهراعليها‌السلام پاسخ داد:

حديث ۹۴:

قالت: اوصانى رسول الله ان تكون الخدمة لها يوما و لى يوما فكان امس ‍ يوم خدمتها واليوم يوم خدمتى(۱۸۹)

(رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به من سفارش فرمود كه كارهاى خانه را با فضه تقسيم كنم، يك روز او كار كند و روز ديگر من، ديروز نوبت او بود و امروز نوبت من است(۱۹۰)

۴- تقسيم كار با همسر

يكى از عوامل شادابى و تكامل خانواده ها، تعيين حدود مسئوليت افراد در خانواده است.

با تقسيم كار، عدالت اجتماعى در محيط كوچك خانواده سعادت مى آفريند، و زن را از دخالت در امورى كه سزاوار نيست باز مى دارد

امام باقرعليه‌السلام فرمود:

حضرت فاطمهعليها‌السلام كارهاى منزل را با حضرت علىعليه‌السلام اينگونه تقسيم كرد كه:

خمير كردن آرد، و نان پختن، و تميز كردن و جارو زدن خانه، به عهده فاطمه باشد و كارهاى بيرون منزل از قبيل، جمع آورى هيزم و تهيه مواد اوليه غذايى را علىعليه‌السلام انجام دهد.

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

اين تقسيم كار، با رهنمود رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله انجام گرفت.

آنگاه كه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: كارهاى داخل منزل را فاطمهعليها‌السلام ، و كارهاى بيرون منزل را على (ع) انجام دهد، حضرت زهراعليها‌السلام با خوشحالى فرمود:

حديث ۹۵:

قالت: فلا يعلم ما داخلنى من السرور الا الله باكفائى رسول الله تحمل رقاب الرجال(۱۹۱)

(جز خدا كسى نمى داند كه از اين تقسيم كار تا چه اندازه خوشحال شدم، زيرا رسول خدا مرا از انجام كارهايى كه مربوط به مردان است، بازداشت.(۱۹۲) )

چهارم: زن و زينت و آرايش

۱. عطر و زينت در نماز

در اسلام، به آرايش و عطر زدن و استفاده از بوهاى خوش و وسايل زيبايى براى شوهر و محارم يا در منزل و يا در حالت عبادت و نيايش سفارش شده و نوعى عبادت است. آنچه نهى شده و سفارش به احتياط كرده اند، استفاده از عطر و آرايش براى نامحرمان يا در روابط اجتماعى است كه عامل فساد مى شود و حرام است.

در اين باره توجه به سفارش حضرت زهراعليه‌السلام در لحظه هاى واپسين زندگى ضرورى است كه پس از وضوء گرفتن به «اسماء بنت عميس» فرمود:

حديث ۹۶:

قالت: هاتى طيبى الذى اتطيب به وهاتى ثيابى التى اصلى فيها، اجلسى عند راسى فاذا جاء وقت الصلوه فاقيمينى فان قمت و الا فارسلى الى علىعليه‌السلام

(اى اسماء! عطر مرا، همان عطرى كه هميشه مى زنم، و پيراهنى را كه هميشه با آن نماز مى گزارم بياور و بر بالينم بنشين، هرگاه وقت نماز شد مرا از خواب بيدار كن: اگر بيدار شدم كه نماز مى گزارم و اگر بيدار نشدم كسى را به دنبال علىعليه‌السلام بفرست تا بيايد.(۱۹۳) )

۲. استفاده دائمى از بوى خوش

ام سلمه مى گويد: از حضرت زهرا (عليها‌السلام ) پرسيدم كه آيا عطر و بوى خوش ذخيره اى كرده اى؟

فرمود: آرى

رفت و شيشه عطرى آورد و مقدارى در كف دست من ريخت و بوى خوشى داشت كه هرگز نبوئيده بودم.

گفتم: اين عطر خوشبو را از كجا تهيه كرده اى؟

فرمود:

حديث ۹۷:

قالت: هو عنبر يسقط من اجنحه جبرئيل(۱۹۴)

(اين عطر، مشكى است كه از بال و پر جبرئيل فرو ريخته است.(۱۹۵) )

۳- تهيه عطر براى شب عروسى فاطمهعليها‌السلام

آرايش و عطر زدن براى زنان آنچنان ارزشمند است كه هم عبادت به حساب مى آيد و هم مايه گرمى و شادابى زندگى زناشويى است.

پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله به اينگونه ظرافت هاى زندگى كاملا توجه داشت كه به عمار ياسر ماموريت داد براى شب عروسى حضرت زهراعليها‌السلام عطرهاى خوشبو تهيه نمايد.

عمار ياسر مى گويد: عطر خوبى تهيه كرده به منزل فاطمهعليها‌السلام بردم فرمود:

حديث ۹۸:

قالت: يا ابااليقظان ما هذا الطيب؟

(اى عمار ياسر! ين عطر چيست؟(۱۹۶)

گفتم: پدرت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله مرا امر كرد، تا فراهم نمايم(۱۹۷)

پنجم: بزرگ زن جهانيان

- ف - فضائل فاطمهعليها‌السلام ، حديث ۱۶۱

ش - شادى و خشنودى فاطمهعليها‌السلام ، حديث ۹۹

ششم: بزرگ زن بهشتى

- ف - فضائل فاطمهعليها‌السلام ، حديث ۱۶۲