دستگاه گوارش - اشاره به حكمت نهفته در دستگاه گوارش

امام صادقعليه‌السلام - خطاب به طبيب هندى -: كبد، قوسدار است تا معده را سنگينى كند و به تمامى بر روى آن قرار گيرد و آن را بفشُرد و در نتيجه، بخارى كه در آن هست، بيرون رود.

امام صادقعليه‌السلام - خطاب به مفضّل بن عمر-: اى مفضّل! در همه ى اندام هاى بدن و در اين حقيقت بينديش كه چگونه هر كدام از آنها براى هدفى سامان يافته اند: دهان را براى غذا خوردن، معده را براى هضم كردن، جگر را براى افشُره ساختن، گذرها براى برون شدِ پس مانده ها، و روده ها براى انتقال آنها...

چه كسى معده را درشت و سخت قرار داده و آن را بر گوارش غذاهاى ديرْهضم، توانمند ساخته است؟ و چه كسى جگر را نازك و نرم قرار داده است تا غذاى ناب و نرم را پذيرا شود و گوارشى كه دقيق تر و حساس تر از كار معده است، انجام دهد؟ آيا به گمان تو در هيچ كدام از اينها، اهمال و به خود واگذاشتگى پذيرفته است؟ نه، هرگز! بلكه اينها همه تدبيرى است از سوى مدبرى حكيم، توانا و آگاه به چيزها، پيش از اين كه آنها را بيافريند، هيچ چيز او را ناتوان نسازد، و همو لطيف و خبير است...

خداوند، مخرج انسان را در پوشيده ترين جاى بدن او قرار داده، نه برآمده شسته از جلو، و نه برجسته از عقب؛ بلكه نهفته در جايى بسته پوشيده و پنهان از بدن جايى كه در آن دو سر ران به هم مى رسند؛ و سرين ها با گوشتى كه در آن هاست بر آن پرده افكنده و آن را مى پوشاند و چون انسان را به قضاى حاجت نياز افتد و آن سان بنشيند، آن مخرج براى بيرون دادن فضولات آماده مى شود. آفرين بر خدايى كه منت هايش پى در پى رسيده و نعمت هايش از شمار بيرون است!

در آب دهان و سودى كه در آن است، تاءمل كن. آن به گونه اى آفريده شده كه پيوسته در دهان جريان داشته باشد تا حلق و زبان كوچك را تَر بدارد و نگذارد خشك شوند؛ چه اين جاى هاى اگر بدين (گونه) واگذاشته شوند، نابودى انسان را در بر دارند، افزون بر اين كه اگر در دهان، رطوبتى نبود كه در غذاها نفوذ كند، انسان نمى توانست هيچ غذايى را مزه كند و گواراتر را بيابد. تجربه، بر اين حقيقت، گواهى مى دهد...

بدان كه رطوبت، مَركب رَهوار غذاست و قدرى از اين تَرى در جايى ديگر از صفرا نيز جريان مى يابد و اين خود تندرستى كامل انسان را ميسّر مى سازد، در حالى كه اگر صفرا خشك شود، انسان نابود مى شود...

بدان كه در بدن انسان، چهار نيرو وجود دارد: نيروى جذب كننده كه غذا را مى پذيرد و به معده مى رساند؛ نيروى نگه دارنده كه غذا را حبس مى كند تا طبيعت، اثر خود را در آن بگذارد؛ نيروى گوارش كه غذا را مى پرورد و افشره ى آن را بيرون مى كشد و در بدن مى پراكند؛ و نيروى دفع كننده كه فضولات پس مانده را پس از اين كه نيروى گوارش كننده، نياز خود را از آنها بر مى گيرد، بيرون مى راند.

در سامان يافتگى اين نيروهاى چهار گانه در بدن، در عملكرد آنها و به اندازه بودن آنها با نيازى كه بدانها هست و هدفى كه از وجود شان هست و سرانجام، در تدبير و حكمتى كه در اين همه هست، بينديش، اگر آن نيروى جذب كننده نبود، چگونه انسان در جستجوى غذايى كه مايه ى برپايى جسم است. به راه مى افتاد؟ اگر نيروى نگهدارنده نبود، چگونه غذا در درون مى ماند تا معده آن را هضم كند؟ اگر نيروى گوارش نبود، چگونه غذا پخته مى شد تا افشره اى كه خوراك بدن را تاءمين مى كند و رخنه گاه هاى آن را پُر مى كند، از آن بيرون كشيده شود؟ و اگر آن نيروى دفع كننده نبود، چگونه فضولات كه هاضمه بر جاى مى گذارَد، يك به يك، از بدن رانده و بيرون فرستاده مى شد؟

اكنون مگر نمى بينى كه چگونه خداوند به صُنع دقيق خود و حُسن تقدير خويش، اين نيروها را به خدمت بدن انسان و انجام دادن آنچه درستى اش ‍ در آن است گمارد؟ در اين باره، برايت مثالى مى آورم. جسم انسان، سراى پادشاهى را مى مانَد كه در آن، خدمتگزاران، غلامانِ سبك پاى و سرگماشتگانى هستند و كار سراى را بر عهده دارند: يكى، نيازمنديهاى خدمتگزاران را فراهم مى آورد و در اختيارشان مى نهد، يكى آنچه را آمده است، تحويل مى گيرد و براى فراورده شدن و آماده شدن به انبار مى سپرد، ديگرى آن را آماده و پرورده مى سازد و مى پراكند؛ و ديگرى، آلودگى را از خانه مى پالايد و بيرون مى برد. در اين جا نيز، آفريدگار حكيم و پروردگار جهان و جهانيان، همان پادشاه است. پيكر انسان، آن سراى است خدمتگزاران، اندام هاى بدن اند، و سرگماشتگان نيز همان چهار نيرو هستند.

شايد گمان كنى آنچه درباره ى اين چهار نيرو و عملكرد آنها پس از بيان كلى درباره شان آورده ام، زيادت و افزونى است؛ امّا نه آنچه گفتم، بر سياق آن چيزى است كه در كتاب هاى پزشكان آمده، و نه سخن ما در اين باره به سان سخن آنان است؛ چه آنها اين آگاهى را به عنوان چيزهايى كه در فن طبابت و تندرستى بدان نياز است، يادآور شده اند و ما آنها را به عنوان آنچه در درستى دين و شفاى دل ها از گمراهى بدان نياز مى افتد، يادآور شده ايم همانند آن تدبير و حكمتى كه در كار بدن است و آن را به توصيفى فراگير و حكايتى آشنا، باز گفتم...

اى مفضّل! در طلوع و غروب خورشيد، بينديش كه جا به جايى روز و شب را سامان مى دهد...؛ چه اگر غروب نبود، مردم آرام و قرار نداشتند، در حالى كه آنان را به آرامش و راحتى، نيازى فراوان است تا بدن هايشان بياسايد، حواسشان جمع شود، دستگاه گوارش، به كار گوارش غذا برانگيخته گردد، و غذا به اندام ها راه بگشايد.

امام صادقعليه‌السلام - در روايتى از ايشان -: سپس در آدم، نور، آتش، باد و آب را به جريان انداخت. انسان، به نور ديد و انديشيد و فهميد، و به آتش خورد و نوشيد. اگر در معده آتش نبود، معده غذا را نرم نمى كرد؛ اگر در درون آدميزاد بادى نبود كه آتش معده را شعله ور سازد، آن آتش بر نمى افروخت؛ و اگر درون آدميزاده آبى نبود كه زبانه هاى آتش معده را فرو نشاند، آن آتش درون آدمى را يكسره مى سوزاند.

سلامت دستگاه گوارش

امام صادقعليه‌السلام : معده خانه ى درد است و پرهيز، يگانه درمان.

سودمند براى گوارش

خرما

الكافى - به نقل از ابوعمرو، از مردى از امام صادقعليه‌السلام -: «بهترين خرماى شما، خرماى بَرنى است؛ دردها را مى برد و خود، بيمارى نمى زايد، خستگى را مى زدايد و زيانى در بر ندارد، بلغم را از ميان مى برد و با هر خرمايى خوبى اى همراه است».

در روايتى ديگر است كه فرمود: « (خرما) گوارا و سبك مى كند و خستگى را مى بَرَد و سير مى كند».

سويق

امام صادقعليه‌السلام : سويق (قاووت گندم يا جو)، كلّه پاچه را هضم مى كند.

به پشت دراز كشيدن پس از غذا خوردن

امام صادقعليه‌السلام : به پشت دراز كشيدن پس از غذا خوردن، بدن را چاق مى كند، غذا را گوارا مى سازد و درد را (از درون انسان ) بيرون مى كند.

عوامل پالايش و تقويت معده

سيب

امام صادقعليه‌السلام : سيب پالاينده و خوش بو كننده معده است.

انار

امام صادقعليه‌السلام : انار مَلَس را با پيه آن بخوريد؛ چرا كه معده را پاك مى كند.

طب الائمه (عليهم‌السلام )-به نقل از حارث بن مغيره - از سنگينى اى كه در قلبم احساس مى كردم و از بدگوارى و سوء هاضمه اى كه داشتم، نزد امام صادقعليه‌السلام اظهار ناراحتى كردم. فرمود: «از اين انار شيرين ميل كن و آن را با پيه اش بخور چرا كه معده را كاملا پاك مى كند، بدگوارى را درمان مى سازد، غذا را هضم مى كند و در درون بدن، تسبيح مى گويد».

گلابى

امام صادقعليه‌السلام : گلابى معده را مى پالايد و تقويت مى كند و با بِه، همگون است. خوردنش روى غذا سودمندتر است تا چاشت ناخورده. هر كس هم كه احساس سنگينى مى كند، از آن (بر روى غذا) بخورد.

بِه

امام صادقعليه‌السلام : بر تو باد خوردن بِه شيرين با دانه هايش؛ چرا كه قلب ضعيف را تقويت مى كند، معده را مى پالايد و معده را پاك مى سازد.

امام صادقعليه‌السلام : بِه، معده را گشايش مى دهد، دل را استحكام مى بخشد و خداوند، هيچ پيامبرى را مبعوث نفرمود، مگر آن كه بِه نيز خورده است.

باقلا

امام صادقعليه‌السلام : باقلا را با پوستش بخوريد؛ چرا كه معده را پاك مى كند.

حَزا

امام صادقعليه‌السلام : حزا به همراه آب سرد، براى معده سودمند است.

(حَزا، گياهى است شبيه كرفس، در فارسى آن را دينارويه مى گويند. مزه ى تلخى دارد).

موجبات زيان معده

بدگوارى

امام صادقعليه‌السلام : هر دردى از بدگوارى (سنگين خوارى است)، مگر تب، كه به خودى خود به بدن در مى آيد.

نوشيدن آب سرد و فقاع در حمام

امام صادقعليه‌السلام : از نوشيدن آب سرد و فقاع در حمّام، حذر كن؛ چرا كه معده را تباه مى كند.

سودمند براى برخى دردهاى شكم

گلابى

امام صادقعليه‌السلام : گلابى بخوريد، كه به اذن خداوند (عزوجل) دل را جلا مى دهد و دردهاى درون را تسكين مى بخشد.

برنج و سماق

الكافى - به نقل از عمران -: امام صادقعليه‌السلام شكم درد داشت. فرمود براى او برنج بپزند و بر آن، سماق بيفزايند. آن گاه، آن را خورد و بهبود يافت.

تنقيه كردن

امام صادقعليه‌السلام : تنقيه كردن، نوعى درمان است گفته اند كه شكم را بزرگ مى كند، در حالى كه مردان صالحى اين كار را انجام داده اند.

آرد برنج

المحاسن - به نقل از محمد بن مروان -: نزد امام صادقعليه‌السلام بودم. ايشان شكم درد (اسهال) سختى داشت. شامگاهان، در حالى كه بسيار بر حال ايشان نگران بودم، از نزد وى رفتم. فردا روز، نزد ايشان بازگشتم و ديدم دردى كه داشته، فرو نشسته است. گفتم: فدايت شوم! شامگاه ديروز كه از تو جدا شدم، آن چنان بيمار بودى؟!

فرمود: «گفتم قدرى برنج آوردند، شستند، خشك كردند و آسياب كردند. سپس از آن دارويى (سفوفى) ساختم (و خوردم) و شكمم، بند آمد».

الكافى - به نقل از خالد بن نجيح -: از شكم درد، نزد امام صادقعليه‌السلام اظهار ناراحتى كردم. به من فرمود: «قدرى برنج بگير، آن را بشوى و در سايه، خشك كن. سپس آن را آسياب كن و در هر صبحگاه، به اندازه يك كف دست از آن بردار».

اسحاق جريرى بدين حديث افزوده است: «آن را در آبى به وزن يك اوقيه بجوشان و آن گاه بخور».

امام صادقعليه‌السلام : سخت بيمار شدم و در ابن بيمارى به شكم درد گرفتار آمدم و تنم تحليل رفت. گفتم كه قدرى برنج در آب جوشاندند و از آن آشى ساخته شد و من، از آن استفاده مى كردم. پس (نيروى) تنم به من برگشت.

نان برنج

امام صادقعليه‌السلام : به كسى كه شكم درد دارد، نان برنج بدهيد، چرا كه هيچ چيز، سودمندتر از آن به شكم چنين بيمارى در نيامده است. آن، معده را پاك مى كند و درد را به كلى از بدن بيرون مى كشد.

آرد گاوَرس

الكافى - به نقل از عبدالرحمان بن كثير -: در مدينه بيمار شدم و به اسهال، گرفتار آمدم. امام صادقعليه‌السلام برايم گاوَرس نسخه كرد و مرا فرمود كه آرد گاورس بگيرم و با آب زيره بخورم. اين كار را كردم و اسهالم متوقف شد و بهبود يافتم.

مفيد براى درمان بواسير

الكافى - به نقل از فرات بن اَحنَف - از امام صادقعليه‌السلام درباره ى تره پرسيدند. فرمود: «آن را بخور؛ چرا كه در آن، چهار ويژگى است: بوى بد دهان را خوش مى سازد؛ بادها را (از بدن) مى راند؛ بواسير را ريشه كن مى كند، و براى كسى كه بر (خوردن) آن مداومت ورزد، مايه ى ايمنى از جذام است».

زردك

امام صادقعليه‌السلام : زردك، مايه ى ايمنى از قولنج و بواسير و توان نزديكى را تقويت مى كند.

برنج

امام صادقعليه‌السلام : برنج، خوب خوراكى است! روده ها را فراخ مى كند و بواسير را ريشه كن مى سازد. ما بر مردم عراق غبطه مى خوريم كه برنج و خرما خرك مى خورند. اين دو، روده ها را فراخ مى كنند و بواسير را ريشه كن مى سازند.

سنجد

امام صادقعليه‌السلام : سنجد... كليه ها را گرم مى كند، معده را پاك مى سازد و مايه ى ايمنى از بواسير و تنگدستى است.

طهارت گرفتن با آب سرد

امام صادقعليه‌السلام : طهارت گرفتن با آب سرد، بواسير را از ميان مى برد.

فصد (رگزنى)

مكارم الاخلاق - به نقل از محسن وشّاء -: نزد امام صادقعليه‌السلام از درد كبد اظهار ناراحتى كردم. امامعليه‌السلام رگزنى را خواست و او پاى مرا رگ زد. همچنين فرمود: «براى درد پهلو، آبِ زيره كوهى بنوشيد».

سياه دانه

طب الائمه (عليهم‌السلام ) - به نقل از عبدالرحمان بن جَهم -: ذريح محاربى، نزد امام صادقعليه‌السلام اظهار كرد كه شكم وى غُرغُر مى كند. امام پرسيد: «آيا درد هم دارى؟ » گفت: آرى.

فرمود: «چرا براى درمان آن از سياه دانه و عسل، بهره نمى جويى؟ »

سركه ى شراب

امام صادقعليه‌السلام : سركه ى شراب، جنبندگان شكم را مى كُشد.

خرما خوردن پيش از خواب

امام صادقعليه‌السلام : هر كس به هنگام خواب، هفت خرماى عجوه بخورد، خرما كرم هاى شكم او را مى كشد.

آب درمانى

امام صادقعليه‌السلام : پيامبر خدا، به هنگام روزه گشودن، با حلوا افطار مى كرد. اگر حلوا نبود، با شكرينه اى ديگر يا چند دانه خرما، و اگر آن نيز نبود، با آب خالى. مى فرمود: «آب معده و كبد را تميز مى كند، دهان را خوشبو مى كند، دندان ها را محكم مى سازد، چشم را قوت مى دهد و ديده را جلا مى بخشد، گناهان را از انسان مى شويد، رگ هاى برآشفته و تلخه ى تحريك شده را فرو مى نشاند، بلغم را از بين مى برد، حرارت را از معده بر مى دارد، و سردرد را نيز از ميان مى برد».

سودمند براى درمان بى اشتهايى

پنير

امام صادقعليه‌السلام : چه نيكو لقمه اى است پنير! دهان را تَر و تازه مى كند، بوى دهان را خوش مى سازد، غذاى پيشين را هضم مى كند. و براى غذاى بعد اشتها را باز مى كند.

حوك

امام صادقعليه‌السلام : حوك، سبزى پيامبران است. بدانيد كه در آن هشت ويژگى است: هضم كنند است، گرفتگى عروق و مجارى را مى گشايد، آروغ را خوشبو مى سازد، دهان را بوى خوش مى بخشد، اشتها آور است و درد را از (بدن) بيرون، مى كشد.

نشانه هاى بيمارى هاى خون

امام صادقعليه‌السلام : خون و جوش آمدنش، سه نشانه دارد: جوشى كه از اندام بر آيد، خارش و حركت جنبندگان.

سودمند براى درمان بيمارى هاى خون

امام صادقعليه‌السلام : هنگامى كه خون كسى از خدمتگزارانش جوش ‍ مى آمد، به وى مى فرمود: - قدرى سويق عدس بخور؛ چرا كه جوشش ‍ خون را آرام مى كند و حرارت بدن را فرو مى نشاند.

امام صادقعليه‌السلام : بر شما باد كاهو؛ چرا كه خون را تصفيه مى كند.

خوردن انار پس از حجامت

مكارم الاخلاق - به نقل از زيد شحّام -: نزد امام صادقعليه‌السلام بودم كه حجامتگرى را طلبيد پس به او فرمود: «ابزارهاى حجامت خود را بشوى و بياويز. »

آن گاه انارى طلبيد و خورد. چون حجامت را به پايان برد، انار ديگرى طلبيد و خورد و فرمود: «اين صفرا را فرو مى نشاند. »

آنچه خون تازه توليد مى كند

الف - باقلا

امام صادقعليه‌السلام : خوردن باقلا، استخوان هاى ساق را تراكم درونى مى دهد، توان مغز را افزون مى سازد و خون تازه توليد مى كند.

سودمند براى درمان درد طحال

امام صادقعليه‌السلام : درباره امام باقرعليه‌السلام : مردى از دوستان وى، نزد او از درد طحال اظهار ناراحتى كرد، در حالى كه پيش تر هر درمانى را براى اين درد به كار بسته بود، اما هر روز بر درد وى افزوده مى شد تا جايى كه در آستانه ى مرگ قرار گرفته بود.

(امام باقرعليه‌السلام به او فرمود: «با سكه اى نقره، قدرى تَره بخر و آن را در روغن عربى، كاملا بجوشان و هر كس را كه چنين دردى دارد سه روز از اين بخوران؛ چرا كه اگر چنين كند به خواست خداوند بهبود خواهد يافت. »

ماليدن روغن به بدن

الف - خواص چرب كردن پوست

امام صادقعليه‌السلام : روغن بدى را از ميان مى برد.

ب - چرب كردن با روغن بنفشه

امام صادقعليه‌السلام : بنفشه، مهتر همه ى روغنهاى شماست.

امام صادقعليه‌السلام : حكايت بنفشه در ميان روغن ها، حكايت ما در ميان مردم است.

امام صادقعليه‌السلام : برترى بنفشه بر ديگر روغن ها به سان برترى اسلام بر ديگر اديان است. بنفشه، خوب روغنى است! درد را از سر و چشمان مى برد.

ج - استفاده از روغن بان

امام صادقعليه‌السلام : خوب روغنى است روغن بان!

امام صادقعليه‌السلام : بان روغن مردانه است. چه خوب روغنى است بان! اما من از خَلوق خوشم مى آيد.

د - استفاده از خيرى

امام صادقعليه‌السلام : از روغن بنفشه نام برد و آن را ستود و سپس فرمود -: خيرى، نرم و لطيف است.

استفاده از خطمى

امام صادقعليه‌السلام : شستن سر با خطمى، مايه ى شادابى است.

امام صادقعليه‌السلام : شادابى در ده چيز است: و شستن سر با خطمى در حمام و غير آن.

خضاب كردن

امام صادقعليه‌السلام : حنا كردن در پى نوره كشيدن، مايه ى ايمنى از جذام و پيسى است.

آغاز كردن غذا با نمك

امام صادقعليه‌السلام : بر شما باد آن دو سفيد: نان و نمك... كه ايمنى از جذام و پيسى و ديوانگى، در نمك است.

نوشيدن سويق با روغن زيتون

امام صادقعليه‌السلام : نوشيدن (سويقى) كه با روغن زيتون فراهم آمده باشد، گوشت را مى روياند، استخوان را استحكام مى بخشد، پوست را نازك مى كند و بر توان جنسى مى افزايد.

سنجد

امام صادقعليه‌السلام : سنجد، گوشتش گوشت مى روياند، هسته اش استخوان را رشد مى دهد، پوستش پوست را مى پرورد... رگ جذام را به كلى از ميان مى برد.

گياه انيسون و گردو

امام صادقعليه‌السلام : چهار چيز چشم را جلا مى دهد، سودمند است و هيچ زيانى ندارد.

درباره آنها از امام پرسيدند. فرمود: «آويشن و نمك، وقتى باهم باشند، و انيسون و گردو، وقتى با هم باشند. »

به آن حضرت گفتند: اين چهار چيز وقتى با هم باشند، به چه كار مى آيند؟ فرمود: «نانخواه و گردو، بواسير را مى سوزانند، باد را دور مى كنند و رنگ پوست را زيبا مى سازند... »

پياز

امام صادقعليه‌السلام : پياز، دهان را خوشبو مى كند، پشت را قوى مى سازد و پوست را نرمى مى دهد.

گياه سنا

امام صادقعليه‌السلام : اگر مردم مى دانستند گياه سنا چه خواصى دارد، ارزش ‍ هر مثقال آن را به اندازه دو مثقال طلا مى رساندند. هان! بدانيد كه اين گياه، مايه ايمنى يافتن از بَهَك، پيسى، جذام، ديوانگى، فلج و لقوه است. بايد آن را با كشمش سرخ و بدون هسته، همراه با مقدارى برابر از هليله ى كابلى، زرد و سياه و به صورت ناشتا، به اندازه سه درهم، مصرف كرد و هنگامى كه به بستر خواب مى روى نيز، همين اندازه مصرف كن، كه اين، مهتر همه ى داروهاست.

مكارم الاخلاق:

از امام صادقعليه‌السلام روايت شده كه مردى در حضور ايشان از خارش (كهير)، اظهار ناراحتى كرد. امامعليه‌السلام فرمود: «سه بار در هر دو پا، در فاصله ى ميان پِى پا و استخوان قوزك، حجامت كن».

آن مرد، اين كار را انجام داد و خارش بدن وى از ميان رفت.

مردى ديگر نيز اظهار ناراحتى كرد.

امامعليه‌السلام فرمود: «در پىِ پا (يكى از پاها يا هر دو پا) سه بار حجامت كن كه به خواست خداوند، بهبود يابى».

تاءثير برخى از ذكرها در بهداشت پوست

امام صادقعليه‌السلام : هر كس پيش از نماز صبح و پيش از آنكه با كسى سخن بگويد، هفت بار بگويد: بسم الله الرحمن الرحيم لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم خداوند، هفتاد گونه بلا را از او دور كند، و هر كس اين (ذكر) را پس از نماز مغرب و پيش از آنكه با كسى سخن بگويد، بر زبان آورد، هفتاد گونه بلا را كه كمترين آنها جذام و پيسى است، از او دور كند.

عوامل بيمارى هاى پوستى

به جوش آمدن خون

امام صادقعليه‌السلام : خون و جوش آمدنش سه نشانه دارد: جوشى كه از اندام بر آيد، خارش (كهير) و حركت جنبندگان (مورمور شدن بدن).

عوامل ابتلا به جذام

خوردن تره تيزك به هنگام شب

امام صادقعليه‌السلام : هر كس شب هنگام، تره تيزك بخورد، رگ جذام به بينى او حمله كند چون شب بخوابد، خون دماغ شود.

خوردن شلغم

امام صادقعليه‌السلام : هيچ كس نيست كه در او ريشه اى از جذام نباشد. اين ريشه را با (خوردن) شلغم بسوزانيد.

خوردن چغندر

امام صادقعليه‌السلام : خوردن چغندر در برابر جذام ايمنى مى دهد.

امام صادقعليه‌السلام : خداوند، جذام را از ميان يهوديان برداشت، بدان سبب كه چغندر مى خوردند و رگ ها را بيرون كشيدند.

خوردن حَوك

امام صادقعليه‌السلام : حوك (بادروج) سبزى پيامبران است... و امان انسان از جذام است. چون در درون انسان جاى مى گيرد، همه ى بيمارى ها را فرو مى نشاند.

خوردن هزار اسپند

امام صادقعليه‌السلام : در پاسخ پرسشى درباره هزار اسپند و كُندر -: اما هزار اسپند، هيچ ريشه اى از آن در زمين فرو نمى رود و هيچ شاخه اى از آن به آسمان بلند نمى شود، مگر اين - خداوند، فرشته اى را بر آن گمارد تا آن هنگام كه خشك شود با به سرنوشتى ديگر در آيد. شيطان نيز از خانه اى كه در آن هزار اسپند است، هفتاد خانه دور مى شود، و آن، شفاى هفتاد بيمارى است كه كمترين آنها جذام است. پس مبادا كه آن را از دست بدهيد.

تاءثير زكام در پيشگيرى از جذام

امام صادقعليه‌السلام : پيامبر خدا، زكام را درمان نمى كرد و مى فرمود: «هيچ كس نيست كه رگى از جذام در او نباشد؛ اما چون زكام به او رسد، اين رگ را مى زدايد».

امام صادقعليه‌السلام : گرفتن سبيل و ناخن ها از جمعه تا جمعه، مايه ايمنى از جذام است.

عوامل ابتلا به پيسى

ماليدن سفال بر بدن در حمام

امام صادقعليه‌السلام : در حمام، تكيه نزن؛ چرا كه چربى كليه ها را ذوب مى كند. در حمام، شانه مزن؛ چرا كه مو را باريك مى كند. سفال (سنگ پا) را به تن ممال؛ چرا كه پيسى مى آورد. لُنگ را نيز بر خود مكش؛ چرا كه آب روى را مى برد.

پيشگيرى از پيسى

الف - استفاده از خطمى

امام صادقعليه‌السلام : شستن سر با خَطمى در هر جمعه، مايه ى ايمنى از پيسى و ديوانگى است.

ب - خوردن بادمجان

امام صادقعليه‌السلام : بر شما باد بادنجان (/بادنجان) بورانى؛ زيرا شفايى است كه از پيسى ايمنى مى دهد. بادنجانى هم كه به روغن زيتون سرخ شود، چنين است.

سودمند براى درمان پيسى

الف - خوردن گوشت گاو با چغندر

امام صادقعليه‌السلام : آب گوشت چغندر با گوشت گاو سفيدى را از ميان مى برد.

ب - آب گوشت گاو

امام صادقعليه‌السلام : آب گوشت گاو، پيسى را از ميان مى برد.

ج - سويق

امام صادقعليه‌السلام : سويق خشك (قاووت گندم و جو)، سفيدى و پيسى را از ميان مى برد.

سودمند براى درمان ترك پوست

الكافى - به نقل از عمر بن اُذَينَه -: مردى از تَرَك پوست دست و پاى خود نزد امام صادقعليه‌السلام اظهار ناراحتى كرد. امام به او فرمود: «پنبه اى بردار و يك گياهِ بان در ميان آن قرار ده و آن را در ناف خود كن».

اسحاق بن عمار گفت: فدايت شوم! گياهِ بان را در ميان پنبه اى بپيچد و آن را در ناف خود قرار دهد؟

فرمود: «اما تو اى اسحاق! بان را در ناف خود بريز، كه بزرگ است (و گنجايش دارد)».

ابن اذينه مى گويد: پس از آن ماجرا، آن مرد را ديدم و به من گفت كه آن كار را يك بار انجام داده و ناراحتى او از ميان رفته است.

سودمند براى درمان كك و مك صورت

امام صادقعليه‌السلام : هر كس بر نخستين لقمه ى غذاى خود نمك بپاشد، كَك و مك صورت او از ميان مى رود.

مفيد براى درمان سبوسه (شوره سر)

امام صادقعليه‌السلام : شستن سر با خطمى، مايه ى ايمنى از سردرد، بركنار ماندن از فقر، و پاكيزگى سر از سبوسه است.

سودمند براى درمان بدبويى عرق

امام صادقعليه‌السلام : حنا، بوى بد عرق را از ميان مى برد. بر طراوت صورت مى افزايد، دهان را خوش بو مى كند و فرزند را نيكو مى سازد.