فصل دوم: قبر
توضیح
یکی از منزل های هولناکِ سفرِ آخرت، قبر است
که در هر روز می گوید:
«اَنَا بَیتُ الغُرْبَةِ، اَنَا بَیتُ الْوَحْشَةِ، اَنَا بَیتُ الدُّودِ».
و این منزل عَقَباتِ بسیار سخت، و جاهای دشوار و هولناک دارد و ما در این جا به چند عقبه از آن اشاره می کنیم:
عقبه اول: وحشت قبر است
در کتاب «من لا یحضره الفقیه» است که چون میت را به نزدیک قبر آورند به ناگاه او را داخل قبر نکنند، بدرستی که از برای قبر هول های بزرگ است، و پناه بَرَد حامل آن به خداوندِ تعالی از هَولِ مُطَّلَعْ و بگذارد میت را نزدیک قبر، و اندکی صبر کند تا استعداد دخول را بگیرد؛ پس اندکی او را پیشتر بَرَد و اندکی صبر کند، آن گاه او را به کنار قبر برد
.
مجلسی اول رحمه الله در شرح آن فرموده: هر چند روح از بدن مفارقت کرده است و روح حیوانی مرده است، اما نفس ناطقه زنده است و تعلّقِ او از بدن بِالْکُلِّیه زایل نشده است، و خَوفِ ضَغطِه قبر و سؤال مُنکَر و نکیر و رومان، - فتّانِ قبور - و عذابِ برزخ هست، با آنکه از جهت دیگران عبرت است که تفکر کنند چنین واقعه ای در پیش دارند.
و در حدیث حسن از یونس منقول است که گفت: حدیثی از حضرت امام موسی کاظم
عليه‌السلام
شنیده ام که در هر خانه [ای که به خاطرم می رسد، آن خانه با وسعتش بر من تنگ می شود، و آنست که
فرمودند: چون میت را به کنار قبر بری ساعتی او را مهلت دِه، تا استعداد سؤالِ مُنکر و نَکیر بکند. اِنتَهی..
و روایت شده از بُراءِ بنِ عازِب - که یکی از معروفینِ صحابه است - که ما در خدمت حضرت رسول
صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
بودیم که نظرش افتاد به جماعتی که در محلّی جمع گشته بودند.
پرسید: بر چه این مردم اجتماع کرده اند؟
گفتند: جمع شده اند قبر می کَنَند.
براء گفت: چون حضرت اسم قبر شنید شتاب کرد در رفتن به سوی آن، تا خود را به قبر رسانید، پس به زانو کنار قبر نشست.
من رفتم به طرف دیگر مقابل روی آن حضرت، تا تماشا کنم که آن حضرت چه می کند؟ دیدم گریست به حدّی که خاک را از اشک چشم خود تَر کرد.
پس از آن رو کرد به ما و فرمود:
«اِخوانی لِمِثلِ هذا فَاَعِدُّوا».
«برادران من! از برای مثل این مکان تهیه ببینید و آماده شوید»
.
شیخ بهایی نقل کرده که بعضی از حکما را دیدند که در وقت مرگ خود دریغ و حسرت می خورد.
بِدو گفتند که: این چه حالی است که از تو مشاهده می شود؟
گفت: چه گمان می برید به کسیکه می رود به سفر طولانی بدون توشه و زاد، و ساکن می شود در قبر وحشتناکی بدون مونسی، و وارد می شود بر حاکم عدلی، بدون حُجّتی؟
و قطب راوندی روایت کرده که: حضرت عیسی
عليه‌السلام
صدا زد مادر خود حضرت مریم
عليها‌السلام
را بعد از مردنش و گفت:
ای مادر! با من تکلم کن؛ آیا می خواهی به دنیا برگردی؟
گفت: بلی! برای آنکه نماز گزارم برای خدا در شب بسیار سرد، و روزه بگیرم در روز بسیار گرم. ای پسر جان من! این راه بیمناک است.
و روایت شده که حضرت فاطمه - صلوات اللَّه علیها - در وصیت خود به امیرالمؤمنین - صلوات اللَّه علیه - گفت:
چون من وفات کردم، شما مرا غسل بده و تجهیز کن و بر من نماز گزار و مرا داخل در قبر کن و در لحد بسپار و خاک بر روی من بریز و نزد سر من مقابل صورتم بنشین، و قرآن و دعا برای من بسیار بخوان؛ زیرا که آن ساعت، ساعتی است که مرده به انس گرفتن با زنده ها محتاج است
.
و سید بن طاووس رحمه الله از حضرت رسول
صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
روایت کرده که فرمود:
نمی گذرد بر میت ساعتی سخت تر از شب اول قبر، پس مردگان خود را به صدقه رحم نمایید، و اگر نیافتی چیزی که صدقه بدهی پس یکی از شماها دو رکعت نماز کند، بخواند در رکعت اول فاتحة الکتاب یک مرتبه، و قُل هو اللَّه احد دو مرتبه، و در رکعت دوم فاتحه یک مرتبه، و اَلهیکُم التّکاثر ده مرتبه و سلام دهد و بگوید:
«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبرِ ذلِکَ المَیتِ فُلانِ بنِ فُلان».
پس حق تعالی می فرستد همان ساعت هزار مَلَک به سوی قبر آن میت با هر مَلَکی جامه [ای و حُلِّه [ای، و تنگی قبر او را وسعت دهد تا روز نفخ صور و عطا کند به نماز کننده بعدد آن چه آفتاب بر آن طلوع می کند حسنات، و برای او چهل درجه بالا برده شود
.
نماز دیگر
برای رفع وحشت شب اول قبر دو رکعت گزارد در رکعت اول حمد و آیة الکرسی یکمرتبه و در رکعت دوم حمد و ده مرتبه انا انزلناه بخواند و چون سلام دهد بگوید:
«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبرِ فُلانٍ».
به جای فلان، نام میت را بگوید
.
حکایت
شیخ ما ثقة الإسلام نوری - نَوَّرَ اللَّهُ مَرقَدَه - در «دار السلام» از شیخ خود معدن الفضایل و المعالی، مولانا الحاج ملاّ فتحعلی سلطان آبادی - عَطَّر اللَّهُ مَضْجَعَه - نقل کرده که فرمود:
عادت و طریقه من بر آن بود که هر کس از دوستان اهل بیت را که خبر فوتش را می شنیدم دو رکعت نماز در شب دفن او برای او می گزاردم، خواه آن میت را بشناسم یا نشناسم، و هیچ کس بر این طریقه من مطّلع نبود، تا آنکه روزی یکی از دوستان، مرا در راهی ملاقات کرد.
گفت: دیشب خواب دیدم فلان شخص را که در این ایام وفات کرده. و پرسیدم از حال او و از آنچه بر او گذشته بعد از مردن؟
گفت: من در سختی و بلا بودم و مَآل کارم به عِقاب بود، الاّ آنکه دو رکعت نمازی که فلانی خواند - و اسم شما را برد - آن دو رکعت نماز مرا از عذاب نجات داد؛ خدا رحمت کند پدرش را به این احسانی که از او به من رسید.
مرحوم حاج ملاّ فتحعلی فرموده: آنگاه آن شخص از من پرسید که آن نماز چه نمازی بوده؟ پس من او را خبر دادم به طریقه مستمرّه خودم برای اموات
.
و نیز از چیزهایی که نافع است برای وحشت قبر آنکه رکوع نماز را کامل و تمام کند، چنانکه از حضرت امام محمد باقر
عليه‌السلام
مروی است که کسی که تمام کند رکوع خود را داخل نشود او را وحشتی در قبرش
.
و نیز آنکه در هر روزی صد مرتبه بگوید:
«لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ الْمُبین».
تا بوده باشد برای او امانی از فقر، و از وحشت قبر، و بِکِشَد به سوی خود توانگری را، و گشوده شود برای او درهای بهشت، چنانکه در خبر وارد شده است
.
و نیز آنکه بخواند سوره «یس» را پیش از آنکه بخوابد
، و آنکه بخواند نماز «لَیلَةُ الرَّغائِب» را؛ و من آن نماز را با بعضی از فضایل آن در «مفاتیح الجنان» در اعمال ماه رجب ذکر کردم.
و روایت شده که هر که دوازده روز از ماه شعبان روزه بگیرد، زیارت کنند او را در قبر او هر روزی هفتاد هزار [هزار] مَلَک تا وقت دمیدن در صور
.
و هر که عیادت کند مریضی را حق تعالی موکّل فرماید به او مَلَکی که عیادت کند او را در قبرش تا وقتی که وارد محشر شود
.
و از ابو سعید خُدْری منقول است که گفت: شنیدم که حضرت رسول
صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
به علی
عليه‌السلام
می فرمود:
یا علی! شاد شو و مژده بده که نیست برای شیعه تو حسرتی وقت مردن، و نه وحشتی در قبور، و نه اندوهی در روزِ نُشُور
.
عَقَبه دوم: ضَغطه و فشار قبر
و این عَقَبه ای است بسیار دشوار که تصوّرش دنیا را بر انسان تنگ می کند.
«قالَ اَمیرُالْمُؤْمِنینَ
عليه‌السلام
: یا عِبادَ اللَّهِ ما بَعْدَ الْمَوتِ - لِمَنْ لا یغْفَرُ لَهُ - اَشَدُّ مِنَ الْمَوتِ، الْقَبْرَ فَاحْذَرُوا ضیقَهُ وَ ضَنْکَهُ وَ ظُلْمَتَهُ وَ غُرْبَتَهُ؛ اِنَّ الْقَبْرَ یقوُلُ کُلَّ یوْمٍ اَنَا بَیتُ الْغُرْبَةِ [اَنَا بَیتُ التَّراب] اَنَا بَیتُ الْوَحْشَةِ اَنَا بَیتُ الدُّودِ [وَ الْهَوامّ، وَالْقَبْرُ رَوْضَةٌ مِنْ رِیاضِ الْجَنَّةِ اَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النَّارِ - اِلی اَنْ قالَ - وَ اِنَّ [الْ] مَعیشَةَ الضَّنْکِ الَّتی حَذَّرَ اللَّهُ مِنْها عَدُوَّهُ عَذابُ الْقَبْرِ؛ اِنَّهُ یسَلِّطُ عَلَی الْکافِرِ فی قَبْرِهِ تِسْعَةً وَ تِسْعینَ تِنّیناً فَینْهَشْنَ لَحْمَهُ وَ یکْسِرْنَ عَظْمَهُ یتَرَدَّدْنَ عَلَیهِ کَذلِکَ اِلی یوْمِ یبْعَثُ؛ لَوْ اَنَّ تِنّیناً مِنْها نَفَخَ فِی الْاَرْضِ لَمْ تُنْبِتْ زَرْعاً. یا عِبادَ اللَّهِ اِنَّ اَنْفُسَکُمُ الضَّعیفَةَ وَ اَجْسادَکُمُ النَّاعِمَةَ الرَّقیقَةَ الّتی یکْفیهَا الْیسیرُ، تَضْعُفُ عَنْ هذا... »
و روایت شده است که حضرت صادق
عليه‌السلام
در آخر شب که از خواب برمی خواست صدا را بلند می نمود به حدّی که اهل خانه بشنوند و می گفت:
«اَللَّهُمَّ اَعِنّی عَلی هَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ وَسِّعْ عَلَی ضیقَ الْمَضْجَعِ وَ ارْزُقْنی خَیرَ ما قَبْلَ الْمَوْتِ وَارْزُقْنی خَیرَ ما بَعْدَ الْمَوْتِ».
و از دعاهای آن حضرت است:
«اَللَّهُمَّ بارِکْ لی فِی الْمَوْتِ، اَللَّهُمَّ اَعِنّی عَلی سَکَراتِ الْمَوْتِ، اَللَّهُمَّ اَعِنّی عَلی غَمِّ الْقَبْرِ، اَللهُمَّ اَعِنّی عَلی ضیقِ الْقَبْرِ، اَللهُمَّ اَعِنّی عَلی ظُلْمَةِ الْقَبْرِ اَللَّهُمَّ اَعِنّی عَلی وَحْشَةِ الْقَبْرِ، اَللَّهُمَّ زَوِّجْنی مِنَ الْحوُرِ العینِ».
بدانکه عمده عذاب قبر از عدم احتراز از بول و استخفاف به آن، یعنی سهل شمردن آن، و از نمّامی و سخن چینی کردن و غیبت نمودن و دور شدن مرد است از اهل خود
. و از روایت «سعد بن معاذ» مُستَفاد می شود که بدخُلقی مرد با اهل خود، و درشت گویی به اهلِ خود نیز سبب فشار قبر می شود
.
و به روایتی از حضرت صادق
عليه‌السلام
مَرویست که هیچ مؤمنی نیست مگر آنکه از برای او فشار قبر است
. و در روایت دیگر است که آن [فشار قبر] کفاره آن چیزی است
که مؤمن تضییع کرده
.
و شیخ صدوق؛ از حضرت صادق 7 روایت کرده که مردی از اَحْبار
را در قبرش نشاندند و گفتند: ما صد تازیانه به تو می زنیم از عذاب خدا، گفت: من طاقت ندارم. پس کم کردند تا رساندند به یکی و گفتند چاره ای از یک تازیانه نیست. گفت: به چه سبب مرا می زنید؟ گفتند به سبب آنکه نماز خواندی روزی به غیر وضو، و گذشتی بر ضعیفی پس او را یاری نکردی. پس او را یک تازیانه از عذاب اللَّه زدند که قبرش مَمْلوّ از آتش شد
.
و نیز از آن حضرت روایت کرده که هر مؤمنی که برادر مؤمن او از او حاجتی بخواهد و او توانایی داشته باشد که آن حاجت را برآورد و برنیاورد، حق تعالی مُسَلّط فرماید بر او در قبر او مار عظیمی که او را «شجاع» گویند که پیوسته بگزد انگشتان او را
؛ و در روایت دیگر است که بگزد انگشتِ نر (شَست) او را تا روز قیامت، خواه آمرزیده باشد یا مُعَذّب باشد
.
[چیزهایی که باعث نجات از فشار قبر است:]
و اما چیزهایی که باعث نجات از فشار قبر و عذاب آن است پس بسیار است و ما در اینجا اکتفا می کنیم به ذکر چند چیز
:
اول: از حضرت امیرالمؤمنین
عليه‌السلام
روایت شده که هر که در هر جمعه سوره «نساء» بخواند از فشار قبر ایمن شود
.
دوم: روایت شده که هر که مداومت کند به خواندن سوره «زُخرُف» حق تعالی او را در قبرش از جانوران زمین و از فشار قبر ایمن گرداند
.
سوم: روایت شده که هر که سوره «ن وَ القَلَم» را در فریضه یا نافله بخواند حق تعالی او را از فشار قبر پناه دهد
.
چهارم: از حضرت صادق
عليه‌السلام
منقول است که هر که بمیرد ما بین زوال روز پنج شنبه تا زوال روز جمعه، حق تعالی او را از فشار قبر پناه دهد
.
پنجم: از حضرت امام رضا
عليه‌السلام
منقول است که فرمود: بر شما باد به نماز شب، نیست بنده ای که برخیزد آخر شب و بجا آورد هشت رکعت نماز شب و دو رکعت نمازِ شَفع و یک رکعت وَتر و استغفار کند در قنوتِ وَتر هفتاد مرتبه، مگر آنکه پناه داده شود از عذاب قبر و از عذاب جهنم و طولانی شود عمرش، و معیشتش گشاده شود
.
ششم: از حضرت رسول
صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
مرویست که هر که بخواند [سوره]
(
أَلْهیکُمُ التَّکاثُر
)
را در وقت خواب، نگاه داشته شود از عذاب قبر
.
هفتم: آنکه بخواند در هر روزی ده مرتبه «اَعدَدْتُ لِکُلِّ هَوْلٍ لا اِلهَ اِلاّ اللَّهُ» تا آخر و این دعا در عقبه سکرات موت گذشت
.
هشتم: آنکه دفن شود در نجف اشرف، زیرا که از خواصِّ آن تربت شریف آنست که عذاب قبر و حسابِ مُنکَر و نَکیر از کسیکه در آن مدفون شود ساقط می شود
.
نهم: از چیزهایی که نافع است برای رفع عذاب قبر، گذاشتنِ «جَریدَتَین» یعنی دو چوب تر است با میت. و روایت شده که برطرف می شود عذاب از مَیت مادامیکه آن چوب، تر است
. و نیز روایت شده که حضرت رسول
صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
گذشتند بر قبری که عذاب می کردند صاحب آن قبر را. پس حضرت طلبیدند «جریده» - یعنی شاخ [ه] درختی که برگش را کنده بودند - و به دو نصف کرد، نصفی را نزد سر مَیت فرو کرد بقبر و نصف دیگر را بنزد پاها فرو کرد.
و نیز نافع است آب پاشیدن بر قبر چه آنکه وارد شده عذاب برداشته می شود از میت، مادامیکه نم و تری در خاک قبر باشد
.
دهم: آنکه روز اول رجب ده رکعت نمازکند، درهر رکعت یک مرتبه حمد و سه مرتبه توحید بخواند تا از فتنه قبر و عذاب روز قیامت محفوظ بماند
.
و در شب اول رجب بعد از نماز مغرب بیست رکعت به حمد و توحید خواندن برای رفع عذاب قبر نافع است
.
یازدهم: آنکه چهار روز از ماه رجب روزه بگیرد
، و همچنین است روزه گرفتن دوازده روز از شعبان
.
دوازدهم: از چیزهایی که باعث نجات است از عذاب قبر خواندن سوره «تَبارَکَ الْمُلْک» است بالای قبر میت؛ چنانکه «قُطبِ راوندی» از «اِبنِ عبّاس» نقل کرده که مردی خیمه زد بر روی قبری و ندانست که آن، قبر است؛ پس خواند سوره
(
تَبارَکَ الَّذی بِیدِهِ الْمُلک
)
را. پس شنید صیحه زننده [ای که گفت: این سوره، مُنْجِیه است. پس این مطلب را به حضرت رسول
صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
عرض کرد. آن حضرت فرمود: آن سوره نجات دهنده است از «عذاب قبر! »
.
و شیخ کلینی از حضرت امام محمد باقر
عليه‌السلام
روایت کرده که فرمود: سوره «مُلْک» مانعه است، از «عذاب قبر» منع می کند
.
سیزدهم: از دَعَوات راوندی نقل شده که حضرت رسول
صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
فرمود: هر که نزد قبر میتی وقتیکه دفن شود، سه مرتبه بگوید: «اَللَّهُمَّ اِنّی اَسْاَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آل مِحَمَّدٍ اَنْ لا تُعَذِّبَ هذَا الْمَیتْ» حق تعالی تا روزی که دمیده شود در صور عذاب را از او بردارد
.
چهاردهم: شیخ طوسی در «مِصباح مُتَهجِّد» روایت کرده از حضرت رسول
صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
که هر که در شب جمعه دو رکعت نماز کند، بخواند در هر رکعت حمد و پانزده مرتبه
(
اِذا زُلزِلَت
)
حق تعالی او را از عذاب قبر و از هولهای روز قیامت ایمن گرداند
.
پانزدهم: و نیز از برای رفع عذاب قبر نافع است، سی رکعت نماز کردن در شب نیمه رجب، در هر رکعت «حمد» یک مرتبه و «توحید» ده مرتبه
؛ و همچنین است در شب شانزدهم و شب هفدهم رجب
؛ و آنکه در شب اول شعبان صد رکعت نماز کند به «حمد» و «توحید» و چون از نماز فارغ شود پنجاه مرتبه «حمد» بخواند
؛ و آنکه در شب بیست و چهارم شعبان دو رکعت نماز کند، بخواند در هر رکعت «حمد» یک مرتبه و
(
اِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ
)
ده مرتبه
؛ و برای روز نیمه رجب پنجاه رکعتی به «حمد» و «توحید» و «فَلَق» و «ناس» وارد است که برای رفع عذاب قبر نیز نافع است
. مانند صد رکعت نماز شب عاشورا
.
عَقَبه سوّم: سؤالِ مُنکر و نکیر در قبر
از حضرت صادق
عليه‌السلام
روایت شده که فرمود: نیست از شیعه ما هر که انکار کند سه چیز را: معراج و سؤال در قبر و شفاعت
.
و روایت شده که آن دو مَلَک به هیئت هولناکی می آیند، صدای ایشان مثل رعد غرّنده و چشمهایشان مثل برق خیره کننده. سؤال کنند که پروردگارت کیست؟ و پیغمبرت کیست؟ و دینت چیست؟ و نیز سؤال کنند از ولی و امام او
.
پس در آن حال چون جواب دادن سخت است بر میت، و محتاج است به اعانت، لاجَرَم برای مرده دو جا تلقین ذکر کرده اند. یکی وقتی که او را در قبر گذارند و بهتر آنست که به دست راست، دوش راست او را، و به دست چپ، دوش چپ او را بگیرند و حرکت دهند و تلقین کنند، و دیگر وقتی که او را دفن کردند.
سُنّت است که ولی میت - یعنی اقرب خویشان او - بعد از آن که مردم از سر قبر او برگردند نزد سر میت نشیند و به صدای بلند او را تلقین کند
، و خوب است که دو کف دست را روی قبر گذارد و دهان را نزدیک قبر بَرَد، و اگر دیگری را نائب کند نیز خوب است.
و وارد شده است که چون این تلقین را بکند مُنکَر به نکیر می گوید: بیا برویم، تلقین حُجَّتَش کردند احتیاج به پرسیدن نیست، پس برمی گردند و سؤال نمی کنند
.
و در کتاب «مَن لا یحْضُرُهُ الفَقیهِ» است که «چون «ذَرّ» پسر جناب ابوذرّرضی الله عنه وفات کرد، ابوذر بر قبر او ایستاد و دست بر قبر مالید و گفت: «رحمت کند خدا تو را ای ذرّ! به خدا سوگند که تو نسبت به من نیکوکار بودی و شرط فرزندی را بجا می آوردی، و ألحال که تو را از من گرفته اند من از تو خشنودم. به خدا قسم! که از رفتن تو باکی نیست بر من و نقصانی به من نرسید، و
«مالی الی احدٍ سوی اللَّه مِن حاجةٍ»؛
«از برای من به غیر از حق تعالی به احدی حاجت نیست»
و اگر نبود هول مُطَّلع - یعنی جاهای هولناک آن عالَم که بعد از مرگ دیده می شود - هر آینه مسرور می شدم که من به جای تو رفته باشم، و لکن می خواهم چند روزی تلافی مافات کنم و تهیه آن عالَم را ببینم، و به تحقیق که اندوه از برای تو مرا مشغول ساخته است از اندوه بر تو، یعنی همگی [همیشه در غم آنم که عبادات و طاعاتی که از برای تو نافع است بکنم، و این معنا مرا بازداشته است از آنکه غم مردن و جدایی تو را از خود، بخورم.
و اللَّه که گریه نکردم از جهت تو که مرده ای و از من جدا شده ای و لیکن گریه بر تو کردم که حال تو چون خواهد بود و چون بگذرد؟
«فَلَیتَ شَعْری ما قُلْتَ وَ ما قیلَ لَکَ؟ »؛
«پس کاش می دانستم که تو چه گفتی و به تو چه گفتند؟ »
خداوندا! به او بخشیدم حقوقی را که بر او واجب کرده بودی از برای من، پس تو هم ببخش حقوق خود را که بر او واجب گردانیده بودی، چه آنکه تو به جود و کَرَم از من سزاوارتری»
.
و از حضرت صادق
عليه‌السلام
منقول است که چون مؤمن را داخل در قبر کنند نماز در طرف راست او واقع شود، زکات در طرف چپ او، و بِرّ یعنی نیکویی و احسانِ او مُشْرفِ بر او شود، و صبر او در ناحیه ای قرار گیرد، پس وقتی که دو مَلَکِ سؤال بیایند، صبر به نماز و زَکات و بِرّ گوید: شما صاحب خود را دریابید یعنی میت را نگاهداری کنید، پس هرگاه عاجز شدید از آن، من هستم نزد آن
.
علامه مجلسی رحمه الله فرموده: در محاسن [احمد بن محمد بن خالد برقی به سند صحیح از آن حضرت - یعنی حضرت صادق یا حضرت باقر
عليهما‌السلام
- روایت کرده است که چون مؤمن می میرد، با او در قبرش شش صورت داخل می شود، که یکی از آنها خوشروتر و خوشبوتر و پاکیزه تر از باقی صورت ها است.
پس یکی از جانب راست می ایستد و یکی در جانب چپ و یکی در پیش رو و یکی در پشت سر و یکی در پائین پا، و آنکه خوش صورت تر است در بالای سر؛
پس سؤال یا عذاب از هر جهت که می آید آنکه در آن جهت ایستاده است مانع می شود، پس آنکه از همه خوش صورت تر است به سایر صورت ها می گوید: شما کیستید؟ خدا شما را از جانب من جزای خیر دهد. صاحب جانب راست گوید: من نمازم؛ صاحب جانب چپ گوید: من زکاتم؛ آنکه در پیش رو است گوید: من روزه ام؛ آنکه در عَقَبِ سر است گوید: من حَجّم و عمره ام؛ و آنکه در پایین پا است گوید: من بِرّ و احسان به برادران مؤمنم؛ پس آنها به او گویند، تو کیستی که از همه ما بهتر و خوشروتر و خوشبوتری؟ گوید: من ولایت آل محمّدم - صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیهِم اَجمَعین -
.
و شیخ صدوق رحمه الله در فضیلت روزه شعبان روایت کرده که هر که نُه روز از آن را روزه دارد منکر و نکیر بر او وقت سؤال از او مهربان شوند
.
و از حضرت باقر
عليه‌السلام
فضیلت بسیار وارد شده برای کسی که احیا دارد شب بیست و سوم ماه رمضان را و صد رکعت نماز در آن گزارد، از جمله آنکه حق تعالی رفع کند از او هَوْلِ مُنْکَر و نکیر را، و بیرون بیاید از قبرش نوری که روشنی دهد برای اهل جمع
.
و از حضرت رسول
صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
روایت شده که در خضاب چهارده خصلت است، و یکی از آنها را این شمرده که نکیر و منکر از او حیا می کنند
.
و دانستی قبل از این، که از خواصّ تربت پاک نجف آن است که حساب منکر و نکیر ساقط است از کسی که در آن مدفون است، ألحال به جهت تأیید آن [چند حکایت] می گوییم:
حکایت
علامه مجلسی رحمه الله در تحفه از «ارشاد القلوب» و «فَرحَةُ الغَرِی» نقل کرده که مرد صالحی از اهل کوفه گفت: من در شب بارانی در مسجد کوفه بودم. ناگاه دری را که در جانب قبر مسلم [
عليه‌السلام
است کوبیدند. چون در را گشودند جنازه ای را داخل کردند و در صُفّه ای که در برابرِ قبر مسلم است گذاشتند. یکی از ایشان را خواب برد. در خواب دید که دو شخص نزد جنازه حاضر شدند، و یکی به دیگری گفت که ببین ما را با او حسابی هست تا از او بگیریم پیش از آنکه از رُصافه
بگذرد که بعد از آن ما به نزدیک او نمی توانیم رفت. پس بیدار شد و خواب را برای رفیقان خود نقل کرد و در همان ساعت آن جنازه را برداشتند و داخل نجف کردند که از حساب و عذاب نجات یابد.
قُلْتُ وَ للَّهِ دَرُّ مَنْ قال:
اِذا مِتُّ فَادْفِنّی اِلی جَنْبِ حَیدَرٍ
|
|
اَبی شُبَّرٍ - اَکْرِم بِه - وَ شُبَیرٍ
|
فَلَسْتُ اَخافُ النَّارَ عِنْدَ جَوارِه
|
|
وَ لاَ اَتَّقی مِنْ مُنْکَرٍ وَ نَکیرٍ
|
|
|
|
اِذا ضَلَّ فِی الْبَیداءِ عِقالُ بَعیرٍ
|
حکایت
از استاد اکبر، «مُحقّق بهبهانی رحمه الله» نقل است که فرموده: در خواب دیدم حضرت ابو عبد اللَّه الحسین
عليه‌السلام
را، پس گفتم ای سید و مولای من! آیا سؤال می کنند از کسی که دفن شده در جوار شما؟ فرمود: کدام مَلَک است که او را آن جرأت باشد که از او سؤال کند.
مؤلف گوید: که در أمثالِ عرب است که می گویند «اَحْمی مِنْ مُجیرِ الْجَرادِ» یعنی فلانی حمایت کردنش از کسی که در پناه او است، بیشتر است از پناه دهنده ملخها؛ و قصّه آن چنان است که مردی بادیه نشین از قبیله «طی» که نامش «مُدلِجِ بنِ سُوَید» بود، روزی در خیمه خود نشسته بود، دید جماعتی از طایفه طی آمدند و جوال و ظرفهایی با خود دارند، پرسید چه خبر است؟ گفتند: ملخهای بسیار در اطراف خیمه شما فرود آمده اند. آمده ایم آنها را بگیریم.
«مُدْلِج» که این را شنید برخاست، سوار بر اسب خود شد. نیزه خود را بر دست گرفت و گفت: به خدا سوگند است که هر کس مُتَعرّضِ این ملخها شود من او را خواهم کشت.
«اَیکُونُ الْجَرادُ فی جِواری، ثُمَّ تُریدُونَ اَخْذَهُ؟ »؛
«آیا این ملخها در جوار و پناه من باشند و شما آنها را بگیرید؟ چنین چیزی نخواهد شد».
و پیوسته از آنها حمایت کرد تا آفتاب گرم شد، ملخها پریدند و رفتند.
آن وقت گفت: این هنگام ملخها از جوار من منتقل شدند دیگر خود دانید با آنها
.
حکایت
از کتاب «حَبلُ المَتین» نقل است که «میر مُعین الدّین اشرف» که یکی از صُلَحاء خُدّام روضه رضویه - عَلی ساکِنِها آلافُ السَّلامِ وَ التَّحِیةِ - بوده نقل کرده که در خواب دیدم که در دارُ الحُفّاظ یا کِشیک خانه مبارکه هستم و بیرون آمدم از روضه مُتَبَرّکه به جهت تجدید وضوء، پس چون به صُفّه میر علی شیر رسیدم، جماعت بسیاری را که داخل در صحن مطهر شدند دیدم و در جلو آنها شخص نورانی، خوش صورت، عظیم الشأنی بود، و در دست جماعتی از آن اشخاص که پشت سر او بودند کلنگها بود، پس همینکه به وسط صحن مقدس رسیدند آن بزرگ که در جلو آن جماعت بود به آنها فرمود که بشکافید این قبر را، و بیرون بیاورید این خبیث را - و اشاره کرد به قبر مخصوصی - پس چون شروع کردند به کندن قبرش، از شخصی پرسیدم که این شخص بزرگوار - که امر می فرماید - کیست؟ گفت: حضرت امیرالمؤمنین
عليه‌السلام
است.
پس در این حال دیدم که امام ثامنِ ضامن، حضرت امام رضا
عليه‌السلام
از روضه مبارکه بیرون آمد و خدمت حضرت امیرالمؤمنین
عليه‌السلام
رسید و سلام کرد. آن حضرت ردّ سلام نمود.
پس امام رضا
عليه‌السلام
عرض کرد که ای جَدّاه! از شما مسئلت و خواهش می کنم که عفو بفرمایید از این شخصی که در اینجا مدفون است و به من تقصیر او را ببخشید. فرمود: که می دانی این فاسقِ فاجر، شُربِ خمر می کرد؟ عرض کرد: بلی لکن وصیت کرد در وقت مرگ خویش که او را در جوار من دفن کنند. پس ما امیدواریم از شما که عفو بفرمایید از او. فرمود: به تو بخشیدم تقصیرات او را.
پس تشریف برد آن حضرت و من از وحشت بیدار شدم و بیدار کردم بعض خدّام آستانه مبارکه را و آمدیم به همان موضع که در خواب دیدم؛ دیدیم که قبر تازه ای است و بیرون ریخته شده است قدری از خاک آن. پس پرسیدم که صاحب این قبر کیست؟ گفتند مردی از اتراک است که دیروز در اینجا دفن شده است
.
فقیر گوید که در حکایت تشرّف حاج علی بغدادی به خدمت امام عصر - ارواحناه فداه - و سؤالات او از آن حضرت نقل شده که گفت: گفتم به آن حضرت، سیدنا! صحیح است که می گویند: هر کس زیارت کند حضرت حسین
عليه‌السلام
را در شب جمعه، پس برای او امان است؟ فرمود: آری واللَّه! و اشک از چشمان مبارکش جاری شد و گریست. گفتم: سیدنا! مسألةٌ؟ فرمود: بپرس؛ گفتم: سنه
حضرت امام رضا
عليه‌السلام
را زیارت کردیم و در ورود، یکی از عربهای شروقیه را - که از بادیه نشینان طرف شرقی نجف اشرفند - ملاقات کردیم، و او را ضیافت کردیم و از او پرسیدیم که چگونه است ولایت رضا
عليه‌السلام
؟ گفت: بهشت است؛ امروز پانزده روز است که من از مال مولای خود حضرت رضا
عليه‌السلام
خورده ام چه حدّ [حقّ دارد مُنکَر و نَکیر که در قبر، نزد من بیایند؛ گوشت و خون من از طعام آن حضرت روییده در مهمانخانه آن جناب. آیا این صحیح است، علی بن موسی الرّضا
عليه‌السلام
می آید او را از منکر و نکیر خلاص می کند؟ فرمود: آری واللَّه! جدّ من ضامن است
.
0%
نویسنده: مرحوم شیخ عباس قمی
