شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

فرشتگان بلا و رحمت

از آیـات و روایـات اسـتـفـاده مـی شـود کـه فـرشـتـگـانـی اسـت کـه بـعضی از آنها مامور نزول بالا و عذاب قوم لوط در قرآن کریم چنین آمده است :

و لمـا جـاءت وسـلنـا ابـراهـیـم بـالبـشـری قـالوا انـا مـهـلکـوا اهـل هذه القریه ان اهلها کانوا ظالمین (362) . و چون فرستادگان ما برای ابراهیم بـشـارت آوردنـد ، گـفـتـنـد : مـا (بـه امر خدا) اهل دیار را که قوی ستمکارند ، هلاک می کنیم ابـراهـیـم به فرشتگان گفت : لوط (که بنده صالح موحد پاکی است ) در این دیار است پـاسـخ دادنـد کـه مـا بـه احـوال آن که در این دیار است آگاه ترین ، او را با خانواده اش نـجـات می دهیم ، جز زن وی که در میان اهل هلاکت باقی خواهد ماند و چون فرشتگان ما نزد لوط آمـدنـد از دیـدن آنـهـا (کـه بـه صـورت جـوانـانـی زیـبـا متمثل شده بودند) اندوهگین شد ، گفتند : هیچ بیمناک و غمگین مباش که ما تو و خانواده ات را را نـجـات مـی دهیم ، جز زنت که در میان آن قوم بافی خواد ماند ما به دستور خداوند بر اهـل ایـن دیـار کـه فـاسـق و بـدکـارنـد ، از آسـمـان عـذابـسـی سـخـت نـازل مـی کـنیم همانا از دیار لوط آثار خرابی و عذاب را به جا گذاشتین ، تا نشانه و آیتی روشن برای عبرت عاقلان و خردمندان باشد .

و نـیـز خـداونـد در آیـانـی دیـگـر نـزول فـرشـتـگـان رحـمـت کـه بـه ابـراهـیـم خلیل (علیه السلام ) بشارت فرزند را دادند ، چنین می فرماید :

و بـنـدگـانـم را از فـرشتگانی مهمان ابراهیم آگاهی ده ، زمانی که آنان بر ابراهیم وارد شـدنـد و گـفـتند : سلام ابراهیم گفت : ما از شما بیمناکیم ش گفتند : هیچ مترس ؟ ما آمـده ایـم تـو را بـه فـرزندی دانا از جانب خدا بشارت دهیم ابراهیم گفت : آیا مرا در این سـن پـیـری بشارت فرزند می دهید ؟ ! مشانه این مژده چیست ؟ گفتند : ما تو را به حق و حقیقت بـشـارت دادیم ، و هرگز از لطف و عنایت خداوند ناامید مباش ابراهیم گفت : آری ! بر جز مردم گمراه کسی از لطف و رحمت خدا هرگز ناامید نمی شود(363) .

و نیز می فرماید :

ان الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل علهیم الملائکه الا تخافوا و لا تحزنوا و ابشروا بالجنه التی کنتم توعدون (364) آنان که گفتند : بدون شک پروردگار مـا ، خـدای یـکـتـاسـتـو بـر ای ایـمـان ، پـایـدار مـانـنـد ، فـرشـتـگـان رحـمـت بـر آنـهـا نـازل مـی شـونـد و بـشارت می دهند که دیگر هیچ ترس و حزن و اندوهی از گذشته خود نداشته باشید ، و شما را به همان بهشتی که (انبیاء) وعده دادند ، بشارت باد .

نزول ملائکه بر مومنان اختصاص به حال احـتـضـار و مـرگ آنـهـا نـدارد ، چـه ایـن کـه اخـتـصـاص بـه حال برزخ و قیامت هم نخواهد داشت ، بلکه در تمام شئون زندگی آنها جلوه می کند؛ زیرا کـسـانـی کـه زنـدگـی و مـرگ آنـهـابـرا خـداسـت ، هـمـیـن نزول فرشتگان رحمت ، موجب آرامش آنان خواهد بود .

قـرآن کـریـن انـسـان را از سـریـق تـفکراتش می پروراند و فرشتگان هم از تعالی فکر انـسـان حـمـایـت می کنند اگر فرشتگان با جلب عنایات و رحمت خداوند سبحان ، از انسان حـمـایـت و پـیـشـتـیـبـانـی نـکـنـنـد ، زنـدگـی او از اضـطـراب و نـاامـنـی و بـلکـه عوامل هلاکت و نابودی در امام نخواهد بود بنابراین قسمتی از امنیت انسان مرهون عنایت حق و همایت فرشتگان است .

و رسـلک مـن المـلائکـه الی اهـل الارض بـمـکـروه مـایـنـزل مـن البلاء و محبوب الرخاء (365) الهی ، درود فرست بر فرشتگانی که به دستور تو بر عاصیان و مجرمان بلا آرند و برای دوستان و عاشقانت رحمت .

فرشتگانی کاتب اعمال

از دیـگـر وظـایـف فـرشـتـگـان ، ثـبت تمام اعمال بندگان خداست و دبون تردید خداوند مـتـعـال قبل و بهتر از هر کسی شاهد و ناظر اعمال بندگان است ، لکن برای این که انسان بـیـشـتـر مـراقـب خـود بـاشـد و احـسـاس مـسـوولیـت زیادتری کند ، مراقبان بسیاری بر او گماشته که یک گروه مهم از آنان فرشتگان می باشند چنان که می فرماید :

1-و ان علیکم لحافظین کراما کاتبین یعلمون ناتفعلون (366) البته از جانب خـداونـد مـحـافـظـان و نـگـهانانی بر شما گمارده شده اند ، محافظانی که در پیشگاه حق محترم و مکرمند و پیوسته اعمال شم را می نویسند ، و از آن چه می کنید با خبرند .

2-ما یلفظ من قول الا لدیه رقیب عتی د(367) هیچ سخنی (انسان ) نمی گوید ، مگر این که در آن هنگام فرشته ای در کنار او ، مراقب و آماده است .

3-ان رسـلنا یکتبون ما تمکرون (368) همانا رسولان ما هر آن چه فریب کاری می کنید ، می نویسند .

4- اذ یـتـلقـی المـتـلقـیـان عـن المین و عن الشمال قعید ؛ به خاطر بیاورید هنگامی را که دو فرشته راست و چپ که ملازم شما هستند ، اعمالتان را ثبت می کنند .

مـرحـوم سـیـد عـلیـخـان مـدنـیـبـه نـقـل از تـفـسـیـر صـافـی روایـت مـی کـنـد : کـاتـبـان اعمال زمانی که حسنات بندگان را ثبت کنند ، با خوشحالی صعود می کنند و در حالی که شـادمـان و مـسـرورنـد ، آنهارا بر پروردگارشان عرضه می دارند ، و چون گناهی را ثبن کـنـنـد بـا اکـراه و حـزن بـالا مـی رونـد ، پـس خـداونـد - عـزوجـل - مـی فـرمـایـد : گـویـیـد بـنـده ام چـه کـرده اسـت ؟ سـاکـت مـی مـانـنـد و چـون سـوال سـه مـرتـبـه تـکرار شود ، می گویند : بار خدایا ! تو بر گناهانت ستاری ، و به پـوشیدن عیوب نیز امر فرموده ای پس عیب هیا بندگانت را بپوشان ، و تو بسیار غیب و نهانی ها هستی بدین جهت این فرشتگان کرام کاتببن نامیده شده اند(369) .

از حضرت موسی بن حعفر (علیه السلام ) سوال شـد : دو فـرشته ای که مامور ثبت اعمال انسانند ، آیا از ارداه و تصمین باطنی او به هنگام گناه یا کار نیک نیز با خبر می شوند ؟ حضرت فرمود : آیا بوی چاه فاظلاب و عطر یکی اسـت ؟ روای گـفـت : نـه ! امـا فـرمـود : هنگامی که انسان نیت کار خوب کند نفسش خوشبو می شود فرشته ای که در سمت راست است به فرشته سمت چپ می گیو : برخیز ؟ او اراده کار نیک کرده است و هنگامی که آن را انجام داد ، زبانش قلم فرشته و آب دهانش مرکب او می شود و آن را ثبت می کند اما هنگامی که اراده گناهی می کند نفس او بدبو می شود ، لذا فرشته طرف چپ به فرشته سمت راست می گوید : برخیز که او اراده معصیت کرده است ، و هنگامی کـه آن را نـجـام مـی دهـد زبـانش قلم آن را انجام می دهد زبانش قلم آن فرشته و آب دهانش مرکب اوست و آن را می نویسد(370) .

حـدیـث نـیـک و بـد مـا نـوشته خواهد شد

زمانه را سند و دفتری و دیوانی است

از آیـات و راویـات اسـتـفـاده مـی شـود کـه دو دسـتـه ار فـرشـتـگـان بـرای نـوشـتـن اعمال انسان مهیا شده اند ، یک دسته در طرف راست و دسته دیگر در طرف چپ ملائکه دست راسـت ؟ وظـیـفـه آنـان ضـبـط اعـمـال خـوب اسـت ، بـه مـجـرد ایـن کـه عـمـل خـوبـی از انـسـان سـرزد - چنان که قرآن می فرماید - به ده برابر می نویسند ، و فرشتگان طرف چپ نوشتم عمل بد را به تاخیر می اندازند که شاید متنبه نشود و توبه کـنـد ، اگـر تـوبـه نـکـرد آن خـطـا و گـنـاه را بـه انـدازه خـود عمل ثبت می کنند .

شـایـد مـقـصـود از نـوشـتـن ، هـمـان ضـبـط نـمـودن و ثـابـت داشـتـن اعـمـال اسـت نـه نـوشـتـن مـتـعـارف بـیـن مـردم ، چـنـان آیـه در آیـه : کتب علیکم الصیام(371) و کـتـبفـی قـلوبـهـم الایمان (372) مراد ثابت بودن و مستقر داشـتـن اسـت در ایـن باره بعضی ار نتفکران گفته اند : هر چه که انسان با حواس ظاهری درک کـند ، یک اثری بر روح او می گذارد و در صحفیه ذاتش جمع و جزء مخزونات فکری شـود ، اثـرش بـر نـفـس بـاقی خواهد بود ، لذا کارهایی که زیاد تکرار می شوند و نیز اعـتـقـادات راسـخ در نـفـوس انـسـان مـانـنـد نـوشـتـن در الواح اسـت چـنـان کـه خـداونـد متعال می فرماید: کتب فی قلوبهم الایمان (373) .

و این الواح نفسانی صحیفه های اعمال هستند ، نفس انسان کتابی است که چشمان نمی تواند آن را بـبـیند و بخواند ، و هنگامی که مرگ فرا می رسد ، پرده ها کنار می رود و کتاب نفس آشکار می گردد چنان که یم فرماید : و اذ الصحف نشرت(374) .

بـنابراین شایسته است که انسان در طول مدت زندگی به صیانت نفس بپردازد و بداند عـلاوه بـر ایـن کـه خـداونـدی که شاهد اعمال امروز او و حاکم روز جز است ، مراقبت و ناظر اوسـت ، مـراقـبـان دیـگـری نـیـز بـر وی مـقرر فرموده که امیر المومنین (علیه السلام ) می فـرمـایـد : بـنـدگـان خـدا ! بـدانـیـد (کـه ) دیده بانانی از خودتان و جاسوس هایی از انـدامـتـان بـر شـمـا ( گماشه شده ) است و (از فرشتگان ) نگه دارنده هایی هستند که از روی راسـتـی کـردار و شـماره نفس هایتان را ضبط می نمایند ، تاریکی شب تار شما را از ایـن فـرشـتـگـان نـمـی پوشاند و در بزرگ محکم بسته شده تشما را از آنها پنهان نمی گرداند ، و فردا (مرگ ) به امروز نزدیک است(375) .

در آخـر تـوجه دوستاران ولایت را به این حدیث شریف نبوی جلب می کنم که فرمود : همانا دو فرشته مراقب علی (ع ) بر سایر فرشتگان مراقب به جهت مصاحب و ملازم بودن با او فخر می فروشند ، و این افتخار بدین سبب است که هرگز از جانی علی (ع ) هیچ کاری یا کلامی به سوی خدا بالا نمی برند که موجب سخط و خشم الهی شود(376) .

فرشتگان محافظ انسان

از آیـات کـریـمـه قرآن مجید چنین استفاده می شود که از جمله وظایف فرشتگان این است که به فرمان خداوند متعال انسانها را در بعضی مواقع حفظ می کنند ، تا این که قضای حتمی و قطعی الهی فرا رسد ، چنان که می فرماید :

له مـعـقبان من بین یدیه و من خلقه یحفظونه من امر الله (377) برای او (انسان ) نگهبان هایی در پیش روی و پیش سر وجود دارد که او را بر حسب امر خدا حفظ می کنند .

معقبات جمع معقه است و آن نیز جمع معقب می باد و به معنی گروهی است ، کـه پـی در پـی و بـه طـور مـتـنـاوب بـه دنـبـال کاری می روند طبق این آیه خداوند به گروهی از فرشتگان ماوریت می دهد ، که در شب و روز به طور مستمر به سرغ انسان آمده و از پیش رو و پشت سر ، نگاهبان و حافظ او باشند و امیر المومنین (علیه السلام ) در این رابـطـه چـنـیـن فـرموده است : هیچ انسانی نیست مگر این که با او چندین فرشت نگهبان هـسـتـند ، که او را نگاه می دارند از این ؟ در چاهی در افتد ، یا دیواری بر او فرود آید ، یا به وی شری ، و چون اجلش فرا رسد ، بین او و آن چه به او می رسد مانع نشوند (تا از ین دنیا برود)(378) .

بدون ترید انسان در زندگی خود در معرض آفات و بلاهای بسیاری می باشد ، و انواع بـیـمـاری هـا و مـیکروب ها ، انواع حادثه ها و خطراتی ؟ هد زمین و آسمان موجود است ، او را تـهـدیـد می کند؛ به خصوص در ایام کودکی که آگاهی انسان از اوضاع و شرایط محیط خود بسیار ناچیز است و هیچ گونه تجربه ای ندارد ، در هر قدمی خطری در کمین او است ، گـاهـی انـسـان تـعـجـب می کند ، که کودک چگونه می تواند از میان این حوادث جانی سالم بـبـرد؛ بـه ویـژه خـانـواده هـایـی کـه پـدران و مـادران آگـاهـی چـنـدانـی از مسائل ایمنی و بهداشتی ندارند و ای امکاناتی در اختیار آنها نیست ، مانند کودکانی که در روسـتـاهـا بـزرگ شـده و در مـیـان انـبـوه مـحـرومـیـت هـا ، عـوامـل بـیـمـاری زا و خـطـران قـرار دارنـد لذا بـا انـدکـی تامل در این مسائل می یابیم نیروی محافظی وجود دارد که ما را در برابر این حوادث حفظ مـی کـنـد ، و هـمچون سپری خطرناکی که برای انسان پیش می آید ، به طور معجزه آسا از آنـهـا راهی می یابد ، به طوری که احساس می کند همه اینها نمی تواند ، تصادف باشد ، بکله میروی محافظی از او پاسداری و نگهبانی می کند .

امام باقر (علیه السلام ) می فرماید : (این دسته از فرشتگان ) به فرمان خدا انسان را از ایـن کـه در چـاهـی سـقوط کند ، دیواری بر او بیفتد ، یا حادثه دیگری برای او پیش بـیـاید ، حفظ می کنند تا زمانی که مقدرات حتمی فرا رسد ، در این هنگام آنها کنار رفته و او تسلیم حوادث می کنند ، و آنها دو فرشته اند که انسان را در شب حفظ می کنند ، و در روز به طور متناوب به این وظیفه می پردازند(379) .

استغفار و شفاعت ملائکه برای مومنین

از جمله کار فرشتگان این است که در دنیا برای بندگان استغفار می کنند و در آخرت نیز شـفـاعـت ، و ایـن بـطـفی است دیگر ، علاوه بر الطاف بی پایان الهی که برای بندگان قرار داده است :

الذنی یحلمون العرش و من حوله یسبحون بحمد ربهم و یومنون به و یستغفرون للذین آمـنـوا . . (380) آنان که عرش را حمل می کنند و کسانی که در اطراف آن هستند ، برای سـپـاس خـدا او را تسبیح می گویند و به او ایمان دارند و برای مومنان طلب بخشایش می کنند .

از آیـه اسـتـفاده می شود ، که فرشتگان خدا را تسبیح می گیوند وبرای مومنین اتغفار یم کـنـنـد ، کـه این خود شفاعت است و این که مراد از یحلمون العرش ملائکه اند ، به دلیل وجود بعضی روایات است و ظاهر آیه نیز شاهد بر مدعاست .

تـکـاد السـمـوات یـتـفـطـرن مـن فوقهن و الملائکه یسبحون بحمو و یستغفرون لمن فی الارض (381) نـزدیـک اسـت کـه آسـمـاهـا بـر فـراز یـک دیـگـر شـکـافـته شوند و فـرشـتـگان (رحـمـت ) بـه سـتـایـش خـدای خـود تـسـبـیـح گـویـنـد و بـرای اهل زمین آمرزش می طبند .

و در آیـه دیگر شفاعت ملائکه را در حق بدگان خدا بیان کرده و اذن و رضایت خدا را در آن شرط می داند :

و کـم مـن مـلک فـی السـمـوات لا تغنی شفاعتهم شیئا الا من بعد ان یاذن الله لمن یشاء و بـرضـی (382) چـه بسار فرشتگان که در آسمان ها هستند که شفاعتشان برا هیچ کـس سودمند نیست ، مگر از آن پس که خدا برای هر که بخواهد ، اجازه بدهد و اضی باشد یـعـنـی جـایـی کـه فـرشـتـان آسـمان با آن همه عظمت ، قادر بر شفاعت نیستند جز به اذن پـروردگار؛ چه انتظاری از بت های بی شعور و فاقد هر ونه ادراک می توان داشت ؟ آیا شـرم آور نـیـسـت کـه بـگویند : ما بت ها را از این جهت می پرستیم ، تا شفیعان ما در درگاه خـدابـاشند ؟ ! و هم چنین تکیه بر روی فرشتگان از میان تمام شفاعت کنندگان ، شاید به خاطر این باشد که گروهی از بت پرستان عرب آنها را می پرستید ند ، و یا از این نظر باشد که وقتی شفاعت آنها بدون فرمان خدا مفید نباشد ، هرگز انتظاری از بت بی شعور نمی توان داشت .

فرشتگان و امداد مومنان

یـکـی دیـگـر از وظـایـف و کـارهـای فـرشـتـگـان الهـی امـداد مـومـنـانـاسـت چـنـانکه خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید :

اذ تـقـول للمـومـنـیـن الن یـکـفـیکم ربکم بثلاثه منزلین بلی ، ان تصبروا و تتقوا و یاتوکم من فور هم هذا یمددکم ربکم بخمسه آلاف من الملائکه مسومین (383) هنگامی کـه ! هـمـومـنـان مـی گـفـتـی : آیـا کـاهـی نـیـسـت که شما را به سه هزار تن از فرشتگان نـازل شـده یـاری کند ؟ آری ، اگر شکیبایی گنی و پرهیزگار باشید ، چون دشمنان به سـراغ شـمـا بـیایندت خداوند با پنج هزار تن ار فرشتگان نشانه دار و مشخص ، شما را امداد می کند .

بدون شک فرشتگان در جنگ بدر به یاری پیامبر (ص ) شتافتند ، اما دلیلی در دست نیست کـه ایـن جـنـود نـاپـیـدای الهـی ، رسـمـا وارد مـیـدان جـنـگ شـده و مشغول نبرد شده باشند ، بلکه قرائنی موجود است نشان می دهد ، آنها برای تقویت روجیه مومنان و دل گرمی آنان نازل گشته اند پسموجدی به نام فرشته وجود دارد که امدادهای غیبی توسط آنهابه مومنان می رسد چنان که خداوند آنها را برای کمک به مجاهدان در جنگ بدر فرساد .

در جـای دیـگـر خـداونـد مـی فـرمـایـد :ان تـظـاهـرا عـلیـه فـان الله هـو مـولیـه و جبرئیل و صالح المومنین و الملائکه بعد ذلک ظهیر (384) و اگر بر ضد او هم دست شـویـد ، همانا خدا مولای او است و نیز جبرئیل و شایستگان از مومنان و فرشتگان از آن پس پشتیبان هستند .

تعلیم و تربیت انسان توسط فرشتگان

بـرای انـسـان هـا مـربـیـانـی اسـت که تعلیم دهنده و تربیت کنند و خرد و قوه عاقله او می باشند در مرحله اول ، مربی انسان خداوند متعال است و در مرحله دوم ، فرشتگان و مامورن غیبی عالم تکوینند که به اذن الهی ، پیوسته به وسیله الهام درونی و هدایت های باطنی ، انـسـان را تـعـلیـم مـی دهـند و تربیت می کنند ، که شاید خود انسان از وجود و خدمات این مربیان دلسوز ، بی اطلاع باشد چنان که امام صادق (علیه السلام ) فرموده است : مومنی نـیـسـت جـز آن کـه قـلبش از درون دو گوش دارد : گوشی که شیطان در آن وسوسه کند و گـوشـی کـه فـرشـتـه در آن دهـد ، و خـداونـد مـومـن را بـه وسـیـله فـرشـتـه تـقـویـت می کند(385) .

بـنـابـرایـن فـرشـتـگـان در اوقـات حـسـاس زنـدگـی انـسـان ، یـعـنـی در انـتـخـاب اعـمـال خـوب و زشـت کـه سـعـادت و شـقـاوت را بـه دنـبـال دارد ، او را تذکر می دهند و به کردار نیک رهنمون می شوند و تشویق می کنند؛ و از عـمل زشت باز می دارند و بر عواقب و خیم آن هشدار می دهند این رفیقان شایسته و اساتید بـی مـزد و پـر مـهر ، پیوسته با وی هستند ، مگر این که شقاوت وی به جایی برسد که تـنـبـیـه و تـذکـر او بـی فـایـده و بی اثر باشد البته مطلب نمی تواند دلالت کند ؟ فـرشـتـه بـر انـسـان فـضـیـلت و بـرتـری دارد؛ زیـرا شـک انـسـان هـای کـامـل از آنـهـا بـرتـرنـد ، و هـم چـنـیـن در روایـت وارد اسـت کـه شـخـص رسـول خـدا (ص ) تـوسـط خـداونـد مـتـعال تربیت شده است : امیر المومنین (ع ) فرمود : ای کـمـیـل ! رسـول الله را خـداونـد ادب آمـوخـت و مـرا رسـول خـدا (ص ) و مـن نـیـز مـومـنان را تربیت خواهم کرد و آداب بزرگواران را با ارث خواهم گذاشت(386) .

شـــهـــادت فـــرشـــتـــگـــان بـــه وحـــدانـــیـــت خـــدا و رسـالترسول اکرم (ص )

بـا بـررسـی اجمالی آیات و روایات معلوم می شود که ملائکه موجوداتی عالم و عارف و بیداراند ، که به وجود خداوند و وحدانیت او و رسالت پیامبر (ص ) گواهی می دهند .

شـهـد الله انه لا اله الا هو و الملائکه واولوا العلم قائما بالقسط لا اله الا هو العزیز الحکیم ؛(387)

خـدا و فـرشـتـگان و دانشمندان و انسان کامل گواهی می دهند که جز او هیچ معبودی شایسته پرساش نیست ؛ او نگهبان عدل و قسط است ؛ خدایی جز او نیست ، بر هر کاری توانا و بر همه جیز داناست .

بـنا به فرموده امام باقر - (علیه السلام ) - منظور از دانشمندان در آیه شریفه ، انیبا و اوصـیـا هـسـتند و در مرخلع بعد دانشمندانی است که از معارف دین توسط پیامبران و امامان بـهـره مـنـد شـده انـد لذا خـداونـد مـتـعـال در بـعـضـی آیـات ، انـسـان کامل را هم ردیف فرشتگان ذکر کرده است و نقش موثر آنان را در اجرای احکام دین متذکر می شود ، و در سوره نساء می فرماید :

لکـن الله یـشـهـد بـمـا انـزل الیـک انـزله بـعـلمـه و المـلائکـه یشهدوت و کفی بالله شهیدا ؛(388)

ولی خـداونـد بـه آن چـه بـرای تـو فـرسـتاد گواهی می دهد که آن را براساس علم بی نهایتش فرستاد ، و فرشتگان نیز گواهی می دهند ، گواهی خدا تو را کفایت می کند .

فـرشـتـگـان کـه حـامـلان وحـی الخـی انـد و ایـن امـانـت الهـی را دز قـلب رسـول خدا القا می گنند شاهد رسالتند ، لکن باید توجه داشت که شهادت فرشتگان و انسان کامل در طول شهادت خداوند است نه در عرض آن ؛ زیرا شهادت

حـضـرت حـث ذانـی و بـالاصـابـه اسـت ، اما شهادت غیر خداوند بالتبع والغرض بوده و اصـالتـی نـدارد پـس شـهـادت فـرشـتـگـان و اولیـاء کـمـل الهـی از مـظـاهـر شـهادت الله است به عبارت دیگر شهادت خداوند دو گونه است : قـولی و فـعـلی لذا خـداونـد سـبـحـان هـم بـه رسـالت زسـول خـدا (ص ) شـهـادت داد کـه فـرمـود : انـک لمـن المـرسلین ؛ و همانا تو البته از پیامبران مرسل می باشی .

و هـم بـه طـور عـمـلی بـا اعـزام فـرشـتـه هـا و ارسـال آنـهـا و نازل کردن قرآن به رسالت پیاکبر اکرم (ص ) شهادت داد .