شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

پى نوشتها:

۱. پيامبر، رهنما، ج ۱، ص ۴۳.

۲. تاريخ تمدن اسلامى، ص ۹۷۶، و رجوع كنيد به: تاريخ الامم و الملوك، ج ۴، ص ۱۷۵ - ۱۷۹.

۳. تاريخ الامم و الملوك، ج ۴، ص ۱۷۷، الاخبارالطوال، ص ۱۲۱.

۴. تاريخ تمدن اسلامى، ص ۹۷۵.

۵. مروج الذهب، ج ۱، ص ۲۹۰ - ۲۹۱.

۶. فرهنگ عميد، تاريخ و جغرافيا، ص ۳۹۲.

۷. پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، ص ۴۱ - ۴۳.

۸. المنجد، اعلام، ص ۶۴۴.

۹. نفس الرحمن، ص ۵۲۸، ربيع الابرار، ج ۱، ص ۳۲۵.

۱۰. فرهنگ عميد، تاريخ و جغرافيا، ص ۳۹۲ و ۳۹۳.

۱۱. خدمات متقابل اسلام و ايران، ج ۱، ص ۷۷، تاريخ اجتماعى ايران، سعيد نفيسى.

۱۲. خدمات متقابل اسلام و ايران، ج ۱، ص ۷۷.

۱۳. پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، زين العابدين رهنما، ج ۱، ص ۵۲.

۱۴. ديباچه اى بر رهبرى، ص ۲۵۸ - ۲۶۱، شاهنامه فردوسى، چاپ سنگى، ص ۴۹۵.

۱۵. الاخبار الطوال، ص ۶۵ - ۶۶.

۱۶. كامل ابن اثير، ج ۲، ص ۲۴۵.

۱۷. فتاوى صحابى كبير سلمان، ص ۲۸۱.

۱۸. فتاوى صحابى كبير سلمان، ص ۲۸۶، فرهنگ عميد، تاريخ و جغرافيا، ص ۸۷۶، تاريخ الامم والملوك، ج ۲، ص ۱۵۳.

۱۹. فتاوى صحابى كبير سلمان، ص ۲۸۷، فرهنگ عميد، تاريخ و جغرافيا، ص ۲۵۹.

۲۰. تاريخ الامم و الملوك، ج ۲، ص ۱۴۳ - ۱۴۴.

۲۱. فتاوى صحابى كبير سلمان، ص ۶۹.

۲۲. مروج الذهب، ج ۲، ص ۳۷۴.

۲۳. فتاوى صحابى كبير، ص ۶۳، بحار الانوار، ج ۳۲، ص ۴۲۳.

۲۴. مروج الذهب، ج ۲، ص ۳۱۰.

۲۵. خدمات متقابل اسلام و ايران، ج ۱، ص ۸۰، تاريخ ادبيات ايران، ج ۱، ص ۲۹۹.

۲۶. فتاوى صحابى كبير سلمان، ص ۳۱۰.

۲۷. تاريخ الخلفاء، ص ۱۳۱.

۲۸. المعارف، ص ۷۹.

۲۹. اسد الغابة، ج ۲، ص ۱۵.

۳۰. بحار الانوار، ج ۲۰، ص ۲۰۸.

۳۱. سيرة الحلبية، ج ۳، ص ۱۶۲.

۳۲. بحار الانوار، ج ۲۲، ص ۱۱۰.

۳۳. الدرجات الرفيعة، چاپ قم، ص ۲۱۵.

۳۴. شرح نهج البلاغه، ج ۱۸، ص ۳۹.

۳۵. اسد الغابة، ج ۲، ص ۳۳۱.

۳۶. نفس الرحمن، ص ۵۸۷، كامل شيخ بهايى، ص ۳۳۵.

۳۷. مروج الذهب، ج ۲، ص ۳۰۶.

۳۸. صحيح مسلم، ج ۴، ص ۱۰۸.

۳۹. صحيح مسلم، ج ۴، ص ۱۰۸.

۴۰. مجمع الزوائد، ج ۵، ص ۲۰۴.

۴۱. بحار الانوار، ج ۳۲، ص ۱۷ و ۲۶، فتاوى صحابى كبير سلمان، ص ۹۲.

۴۲. نهج البلاغه دكتر صبحى صالح، خ ۲۱۰، ص ۴۲۶، نهج البلاغه فيض الاسلام، خ ۲۰۱، ص ۶۶۶.

۴۳. نهج البلاغه صبحى صالح، نامه ۵، ص ۴۶۶.

۴۴. فتاوى صحابى كبير سلمان، ص ۱۴۶، حلية الاولياء، ج ۱، ص ۲۰۳.

۴۵. سوره يوسف، آيه ۱۱۱.

۴۶. تاريخ الامم و الملوك، ج ۴، ص ۸۸.

۴۷. فتاوى صحابى كبير، ص ۵۹ - ۷۶، سلمان الفارسى، ص ۱۳۰.

۴۸. مناقب آل ابى طالب، ج ۱، ص ۱۰۹، بحار الانوار، ج ۱۸، ص ۱۳۱، نفس الرحمن، ص ۳۸۲.

۴۹. تاريخ الامم و الملوك، ج ۴، ص ۱۷۵.

۵۰. الاستيعاب، ج ۲، ص ۵۹، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج ۱۸، ص ۳۵.

۵۱. بحار الانوار، ج ۲۲، ص ۳۹۰.

۵۲. الاستيعاب، ج ۲، ص ۵۸، شرح نهج البلاغه، ج ۱۸، ص ۳۵.

۵۳. اسد الغابة، ج ۲، ص ۳۳۱، مروج الذهب، ج ۲، ص ۳۰۷.

۵۴. فروع كافى، ج ۵، ص ۶۸، نفس الرحمن، ص ۵۱۶، بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۲۳۵ و ج ۶۷، ص ۱۲۵.

۵۵. فروع كافى، ج ۵، ص ۷۱، بحار الانوار، ج ۶۷، ص ۳۱۰.

۵۶. بحار الانوار، ج ۶۷، ص ۳۱۰، فروع كافى، ج ۵، ص ۷۱.

۵۷. نهج البلاغه فيض، حكمت ۳، ص ۱۰۸۹، بحار الانوار، ج ۶۶، ص ۴۰۹.

۵۸. بحار الانوار، ج ۶۷، ص ۳۱۱.

۵۹. نهج البلاغه فيض، خ ۲۰۰، ص ۶۶۳.

۶۰. فتاوى صحابى كبير سلمان، ص ۷۷.

۶۱. نفس الرحمن، ص ۵۵۵، السيرة الحلبية، ج ۱، ص ۱۹۵.

۶۲. الدرجات الرفيعة، ص ۲۱۵، فتاوى صحابى كبير سلمان، ص ۸۸-۱۱۷، حلية الاولياء، ج ۱، ص ۱۹۸.

۶۳. نفس الرحمن، ص ۳۵۸، تحفة الاحباب، ص ۱۳۰.

۶۴. بحار الانوار، ج ۴۱، ص ۵۲.

۶۵. فتاوى صحابى كبير ص ۸۸، صفوة الصفوة، ص ۱، ص ۲۹۱.

۶۶. نفس الرحمن، ص ۵۵۱ - ۵۵۵.

۶۷. شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج ۱۸، ص ۳۴، نامه ۶۸، نهج البلاغه فيض، ص ۱۰۶۵، نامه ۶۸.

۶۸. سلمان الفارسى، ص ۱۳۳، كامل ابن اثير، ج ۳، ص ۲۲.

۶۹. سوره حجرات، آيه ۱۲.

۷۰. سوره قصص، آيه ۸۳.

۷۱. نفس الرحمن، ص ۵۲۸، بحار الانوار، ج ۲۲، ص ۳۶۰، فتاوى صحابى كبير سلمان، ص ۸۳، الاحتجاج، ج ۱، ص ۱۸۵.

۷۲. فتاوى صحابى كبير سلمان، ص ۲۳۲ و ۲۳۳.

۷۳. السيرة النبوية، ج ۲، ص ۱۵۶ - ۱۵۲.

۷۴. السيرة النبوية، ج ۲، ص ۱۵۶ - ۱۵۲.

۷۵. اسد الغابة، ج ۲، ص ۳۳۱.

۷۶. شرح نهج البلاغه، ج ۱۸، ص ۳۷.

۷۷. نفس الرحمن، ص ۳۵۳.

۷۸. اسد الغابة، ج ۲، ص ۳۳۱، و با اندكى تفاوت، جامع الاصول، ج ۱۰، ص ۵۴۸، فتاوى صحابى كبير، ص ۹۷، حلية الاولياء، ج ۱، ص ۲۰۵.

فصل پانزدهم : زن و فرزندان

زن و فرزندان

عمر طولانى سلمان، جنبه زهد و عرفانى او، گذراندن دوره هاى مختلف دركليساها و راهبانه زيستن و بالاخره وضع استثنايى و اعجوبه بودن زندگانى وى، سبب گرديده، كه برخى بر حسب ذوق و سليقه و منش به اصطلاح عرفان گرايانه خويش، سلمان را تارك دنيا و حتى بدون زن فرزند معرفى كنند.

قاضى شهيد، سيد نورالله مرعشى شوشترى، درباره چنين گروهى، و اظهار نظرآنان مى نويسد: آنچه ميان جاهلان و قلندران مشهور است، كه سلمان مجبوب بوده، و هرگز تاهل نكرده، غلط و بى اساس است(۱) .

اضافه بر اين، متون و شواهد تاريخى گواهى مى دهد، كه سلمان براى ازدواج قدم جلو گذاشته، با موانعى روبرو گرديده، ولى در عين حال ازدواج كرده، داراى فرزند گرديده، و از نسل وى، نوه و نسلهايى باقى نمانده است، كه در اين فصل، شرح خواستگارى ها، ازدواج، و فرزند داشتن او را مورد مطالعه قرار مى دهيم:

۱- خواستگارى دختر «عمر»

در روايت مى خوانيم: عمر، در حالى كه جلو درب خانه خود با گروهى ايستاده بود، از سلمان خواست، اگر حاجتى دارد براى او برآورده سازد. سلمان، از اين موقعيت استفاده نمود و گفت: اى ابوحفص! من مايلم با دختر تو، خواهر «حفصه » يعنى، خواهر همسر رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ازدواج كنم، اما عمر كه از اين خواستگارى سخت ناراحت شده بود، به اطرافيان خود خطاب كرد و گفت: مى بينيد اين عجمى كه درست نمى تواند سخن بگويد، چه ادعايى دارد؟

راستى، چگونه محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اين مرد را اين قدر ميدان داده و عظمت بخشيده، كه وى از حد خود تجاوز مى كند، و خود را در حدى قرار مى دهد، كه مى خواهد باافراد بلند نسب همطراز گردد؟!

آن گاه، عمر حركت كرد، و در حالى كه خشمناك بود، به حضور رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم رسيد و به عرض رسانيد: اى رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ! موقعيت افراد بى ارزش را، اين قدربالا نبر، كه بتوانند با اشراف اصحاب تو، همسنگ شوند و افتخار و منزلت بدست آورند!

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: چه مشكلى براى تو پيش آمده؟

عمر، داستان خواستگارى سلمان را بيان كرد، اما رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: واى به حال تو! اگر سلمان به اين ازدواج مايل بود، تو چرا به وصلت با او را رضايت ندادى، تا بدين وسيله به او نزديك شوى؟ در حالى كه بهشت مشتاق ملاقات سلمان است.

آن گاه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آيات قرآنى را كه در مورد فضيلت سلمان و ياران وى وارد شده بود(۲) بيان فرمود، و عمر در برابر آن حضرت ساكت ماند، اما «حذيفة بن يمان » منظور آيه قرآن و رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را سؤال كرد، آن حضرت فرمود: منظورآيه: و ان تتولوا يستبدل قوما غيركم...(۳) سلمان و قوم او هستند. بعد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ادامه داد: معاشر قريش! تضربون العجم على الاسلام هذا، و الله ليضربنكم عليه غدا..(۴) .

اى جماعت قريش! شما بر عجم به خاطر اسلام آوردن امروز شمشير مى زنيد، اما به خدا سوگند در آينده آنها براى اسلام آوردن، به شما شمشير فرود مى آورند!

گويا پس از توضيحهاى رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم درباره سلمان بود، كه «عمر» به هنگام خواستگارى بار دوم، از برخورد قبلى خود پشيمان شد و جواب مساعد داد، اماسلمان زير بار اين ازدواج نرفت و گفت: مى خواستم بدين وسيله بدانم، آيا روحيه نژادپرستى قبل از اسلام، از قلب تو ريشه كن شده؟ يا هم چنان باقى است!(۵) آن گاه سلمان از اين ازدواج صرف نظر كرد(۶) .

ازدواج با غير عرب!

درباره ازدواج عرب با غير عرب «محدث نورى » مى نويسد: اينكه «عمر» براى ازدواج دختر خويش با سلمان خوددارى نمود، بدين خاطر بود، كه وى با عجم (فارس) سرسازگارى نداشت، بدين جهت وقتى خلافت او استقرار يافت، ازدواج باغير عرب را در اسلام سنت قرار داد، و بسيارى از افراد تاكنون نيز، اين شيوه راعملى مى كنند، و دليل آنها هم اخبار ساختگى است.

علامه در كتاب «تذكرة الفقهاء» و شيخ طوسى در كتاب «الخلاف » مى نويسند: گروهى از پيروان «ابو حنيفه » در مورد همشانى و «كفويت » در ازدواج، هفت چيز راشرط مى دانند، كه يكى از آنها «نژاد» است.

همچنين عده اى از پيروان «شافعى » در «كفويت » شش شرط را لازم مى دانند، كه يك مورد آن «نژاد» است، و بر اين اساس، نژاد غير عرب با نژاد عرب، چون  «همسنگ » نيستند، نمى توانند ازدواج كنند!(۷) در حالى كه قرآن كريم و سنت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نژادپرستى را در همه موارد، مردود و محكوم نموده و ملاك ارزشها ولياقتها را ايمان و علم و تقوى قرار داده است(۸) .

۲- خواستگارى دوم

متاسفانه، همانطور كه بيان شد، مسئله نژادپرستى، يكى از آفتهاى اعتقادى واخلاقى جوامع گذشته بوده، و هم اكنون نيز اين فاجعه انسانى - كه قرآن وپيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم براى ريشه كن ساختن آن تلاشهاى فراوانى كرده اند - جريان دارد، وعواقب بسيار دردناكى را به وجود مى آورد.

سلمان فارسى هم، با آن همه عظمت و مقام معنوى و علمى، گرفتار اين فاجعه شده، و گويا به همين دليل، يا از باب اينكه وقتى خدا كسى را دوست داشته باشد، امتحان و مبتلا مى كند(۹) ! در خواستگارى دوم هم به ازدواج موفق نشده است!

زمخشرى، در كتاب «ربيع الابرار» مى نويسد: سلمان فارسى، در حالى كه  «ابودرداء» دوست و برادر ايمانى خود را همراه برداشته بود، به خواستگارى يك زن قرشى رفت.

ابودرداء، وارد خانه شد و براى خانواده آن زن، سابقه سلمان و فضايل و مقام علم و دانش او را بيان كرد، اما آنان با شنيدن وضعيت سلمان (كه قهرا يك جهت آن هم كهنسالى بوده) گفتند: به ازدواج با او حاضر نيستند، اما اگر خود «ابودرداء» مايل باشد، حاضرند زن را به ازوداج وى درآورند!

«ابودرداء» هم كه موقعيت را مناسب ديد، با آن زن پيوند ازدواج بر قرار كرد!

اما وقتى ابودرداء از آن خانه بيرون آمد به سلمان گفت: برادر! من كارى انجام دادم، كه از تو خجالت مى كشم! آن گاه داستان را شرح داد!

سلمان هم با شنيدن داستان، گفت: من بايد شرمنده باشم، زيرا به خواستگارى زنى آمده بودم، كه خداوند سرنوشت او را براى تو مكتوب داشته بود(۱۰) .

۳- ازدواج

بار سوم خواستگارى سلمان فارسى، به نتيجه رسيد و توانست از قبيله «بنى كنده » زنى را به ازدواج خويش درآورد، شب عروسى فرا رسيد، گروهى از بستگان عروس و ياران سلمان آنان را تا جلو درب خانه همراهى كردند، سلمان زحمات وخدمات دوستان را مورد ستايش قرار داد، و از آنان تقاضا نمود، از همانجا برگردند!

آن گاه سلمان و همسر وى وارد خانه شدند، وقتى سلمان پرده ها وآذين بنديهاى فراوان خانه و حجله را ديد، نگران شد و گفت: اينجا حجله عروسى است؟ يا كعبه به قبيله «بنى كنده » منتقل شده، كه اين همه پرده آويزان كرده اند؟

گفتند: همسر تو ثروتمند است و اين پرده ها و آذين بنديها جهيزيه است و از دارايى خود آن زن مى باشد، آن وقت سلمان قانع و ساكت شد.

اما مشاهده كرد، تعدادى دختر و خدمتگزار مشغول پذيرايى و خدمت هستند، پرسيد: اينها كيستد و چه كاره اند؟

پاسخ دادند: اينها كنيزان و خدمتگزاران همسر تو مى باشند!

سلمان، با شنيدن و ديدن آن وضع هم ناراحت شد، اين كار همسر را ناپسند شمرد و گفت: اين كار هم پسنديده نيست، آنان بايد شوهر كنند، زيرا از حبيب خود، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شنيدم كه مى فرمود: كنيزان بايد به شوهر داده شوند، اگر كسى دخترها و كنيزان را در خانه نگهدارى كند و آنان به خاطر نياز به همسر، به گناه و بى عفتى آلوده شوند، گناه آنان به عهده مالك و صاحب آنان نيز خواهد بود.

بعد سلمان، ضمن سپاس از خدمتگزاران، از آنان تقاضا كرد، او را با همسرش آزاد بگذارند. آن گاه سلمان، پرده جلو درب اتاق را آويخت، كنار همسر خود نشست و دست خود را روى پيشانى او گذاشت و براى خير و بركت و سعادت زندگى دعاى خير انجام داد.

سپس به همسر خود گفت: آيا مطيع درخواست و تقاضاى من هستى؟ همسر گفت: من آماده دستور تو نشسته ام.

سلمان گفت: مولايم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به من سفارش كرده، هرگاه كنار همسرخويش قرار گرفتم، زندگى را با اطاعت و عبادت خداوند آغاز كنم، حال كه قول مساعدت و اطاعت داده اى، با من حركت كن.

سلمان و همسر او حركت كردند، و به مسجد وارد شدند، زن و شوهر در مسجد نمازگزاردند و بعد از آن به خانه برگشتند و عمل زفاف و زناشويى صورت گرفت، و زندگى با ياد و اطاعت خداوند آغاز گرديد.

روز بعد، عده اى از دوستان و ياران، براى تبريك به ديدن سلمان آمدند، و پس از تهينت و احوالپرسى، سؤال كردند: آيا همسر خوبى نصيب تو شد؟ آيا وضع اوچگونه بود؟ و آيا از وضع وى رضايت دارى؟!

سلمان، كه از اين سؤالها ناراحت شده بود، و از پاسخ خوددارى مى كرد، گفت: انما جعل الله الستور و الخدور و الابواب لتوارى ما فيها...

خداوند متعال، پرده ها و درها را براى پوشش اسرار قرار داده، شما هم از مسايل ظاهرى و عمومى سؤال كنيد، و از آنچه اسرار زندگى افراد است و به شما مربوط نمى شود، پرهيز داشته باشيد، زيرا از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شنيدم كه مى فرمود: افرادى كه مسايل خصوصى زناشويى خويش را با ديگران گفت و گو مى كنند، مانند چهارپايان (نرو ماده اى) هستند، كه در راه و مقابل چشم ديگران، يكديگر را «بو» مى كشند!(۱۱) .

بنابراين، به استناد متون تاريخى، سلمان فارسى ازدواج كرده و همسر داشته، چنانكه از بانويى به نام «بقيرة » به عنوان همسر سلمان، در «مداين » نام برده شده، كه داستان او را در فصل پايانى اين كتاب تحت عنوان «آخرين سفر» مطالعه خواهيم كرد.

فرزندان و نواده ها

آيا سلمان فارسى، فرزند هم داشته، و از اين صحابى بزرگ نسلى هم به جاى مانده است؟

سيد بن طاووس، علامه مجلسى و محدث نورى، از شخصى به نام «عبدالله بن سلمان الفارسى » نام مى برند، كه حديث «تحفه بهشتى براى فاطمه - س » را(۱۲) از پدرخود «سلمان » روايت كرده است (۱۳) اما در عين تحقيقى كه به عمل آمد، از نام مادر «عبدالله » و خصوصيات زندگى وى، مطلب اضافه اى يافت نشد.

هم چنين از «شيخ بدر الدين حسن بن على بن سلمان » در كتابهاى حديثى ورجالى سخن به ميان آمده، كه با نه واسطه نسب او به «محمد بن سلمان فارسى » مى رسد، و شيخ بدرالدين حسن، در «استاباد» از «سد» از نواحى «رى »(۱۴) مى زيسته و واعظ فصيح و صالحى بوده است(۱۵) و به قول «محدث نورى »: استفاده مى شود، كه فرزند و نواده هاى سلمان، تا حدود پانصد سال در «رى » بوده اند(۱۶) .

در كتاب «المنتقى » تاليف: كازرونى، آمده است: گفته مى شود: سلمان در زمان خلافت «عمر» به اصفهان بازگشتى داشته، همچنين سلمان برادرى در شيراز (ياكازرون كه قبلا مطالعه كرديم) داشته، كه نسلى از وى باقى مانده، دخترى دراصفهان داشته، كه نسل و نتيجه داشته، و هم چنين داراى دو دختر در «مصر» بوده، چنانكه از او نبيره پسرى به نام «كثير» معرفى شده است(۱۷) .

از نسل و نواده هاى ديگر سلمان، موارد زير را مى توان نام برد:

۱- ضياءالدين

محدث نورى، مى نويسد: يكى از نواده هاى سلمان «ضياءالدين » بوده، كه از عالمان «خجند» محسوب مى شده است.

(خنجد از شهرهاى جمهورى ازبكستان، در كنار سيحون قرار دارد كه مركز وپايتخت آن محسوب مى شود، و امروز آن را استالين آباد گويند)(۱۸) .

ضياءالدين، مردى عالم و دانشمند و با لياقت بوده، شرحى بر كتاب «محصول » رازى نوشته، و به خاطر لياقت و توانايى كه داشته، در «بخارا» يعنى پايتخت دولت سامانى، كه امروز «جمهورى ازبكستان » است(۱۹) عهده دار پيشوايى امور شرعى مردم بوده، و به سال ۶۲۲ هجرى در «هرات » زندگى را به درود گفته است.

ضياء الدين، غير از جنبه علمى و پيشوايى، شاعر خوبى هم بوده، كه به خاطرانتساب او به سلمان فارسى، تخلص خود را «فارسى » انتخاب نموده، و «سيف اسفرنگى »، يعنى «سيف الدين اعرج » شاعر ايرانى قرن ششم هجرى، از «اسفرنگ » سمرقند(۲۰) درباره شعر «ضياءالدين » ستايش به عمل آورده و سروده است:

۲- شمس الدين، سوزنى

شمس الدين محمد، معروف به «سوزنى » با لقب «تاج الشعرا» در آغاز جوانى براى تحصيل علم به «بخارا» رفته، به خاطر علاقه به صنعت سوزنگرى، به اين حرفه مشغول شده، و با اين عنوان تخلص يافته است.

شمس الدين محمد، به قرن ششم هجرى، با سنايى، انورى، معزى، اديب صابرو رشيدى معاصر بوده، اما متاسفانه اشعار هجو نيز مى سروده، ولى در اواخر عمراين از، كار اظهار پشيمانى كرد، و به سال ۵۶۲ يا ۵۶۹ هجرى، در گذشته است(۲۲) .

محدث نورى، كه «سوزنى » را شاعر سمرقندى و از نسل و نواده هاى سلمان فارسى معرفى كرده، اشعارى را از وى، به عنوان توبه نامه و معرفى دودمان خود، بدين شرح آورده است:

شمس الدين محمد، معروف به سوزنى، بيش از هشتاد سال زندگى كرد، وهمانطور كه در بالا اشاره شد، به سال ۵۶۹ هجرى در سمرقند زندگى را وداع گفت.

يكى از شاگردان او، اين رباعى را در باره اش سروده است:

پس از وفات، كسى «سوزنى » را در عالم خواب ديد، او گفت: بخاطر يك بيت شعر كه سروده بودم، توبه من پذيرفته شد و از لغزشهايم صرف نظر گرديد و آن بيت، چنين است:

۳- عبدالفتاح

محدث قمى، مى نويسد: يكى از سالهايى كه به سفر حج رفته بودم، به هنگام بازگشت از «مكه » با شخصى به نام «عبدالفتاح » برخورد كردم. او مرد فاضل ودانشمند، و درشت اندام و قوى هيكلى بود و مى گفت: من از نواده هاى سلمان فارسى هستم، و اكنون توليت بقعه و آرامگاه سلمان فارسى در «مداين » به عهده من است و آنجا را اداره مى كنم(۲۵) .

۴- ابو كثير بن عبدالرحمن

در كتابهاى حديث و تاريخ، شخصى به نام «ابو كثير فرزند عبدالرحمن بن عبدالله سلمان فارسى » معرفى شده، كه «نبيره » سلمان محسوب مى گردد، و او ازپدرش روايت مى كند، كه جد او سلمان فارسى، نامه اى را كه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به  «اشهل يهودى قريظى » براى آزادى سلمان نوشته، روايت كرده است.

اين نامه را، نويسنده كتاب «تهذيب تاريخ ابن عساكر» در ج ۱، ص ۱۹۶، خطيب در كتاب «تاريخ بغداد، ج ۱، ص ۱۷۰ و محدث نورى، در نفس الرحمن، باب سوم آورده اند(۲۶) و به معرفى نبيره سلمان فارسى هم تصريح نموده اند.

۵- ابراهيم بن شهريار

از نواده هاى ديگر «سلمان فارسى » عارف معروف قرن پنجم هجرى «ابراهيم بن شهريار بن زادان فرخ بن خورشيد» معروف به «ابو اسحاق كازرونى » است.

وى در قريه «نورد» كازرون متولد شده، پدر او زردشتى بوده و مسلمان شده ومادر او «بانويه » نام داشته است.

ابراهيم، زردشتيان و يهوديان بسيارى را مسلمان كرد، و چون با كافران مبارزه مى كرد، او را «شيخ غازى » يعنى شيخ جنگى مى خواندند. ابوسحاق ابراهيم كازرونى، يك شنبه هشتم ذيقعده سال ۴۲۶ هجرى، در كازرون از جهان چشم فروبست، و مدفن او هم اكنون در آن شهر زيارتگاه است(۲۷) .

۶- حسن بن حسن

از محدث بزرگوار، شيخ عباس بن محمد رضا قمى، معروف به «محدث قمى » روايت شده: حسن بن حسن بن سلمان، كه سلسله نسب او به «محمد بن سلمان فارسى » منتهى مى شود، از فرزندان (يا نواده هاى) سلمان مى باشد، كه مردى واعظو فصيح اللسان بوده، و (دانشمند محدث) شيخ محمد بن حسن حر عاملى هم، اين موضوع را در كتاب ارزشمند «امل الامل » آورده است(۲۸) .

به هر حال، آنطور كه از مجموع مطالبى كه تاكنون بيان شد، به دست آمد، سلمان فارسى، همسرى به نام «بقيره » داشته، و چنانكه «سيد بن طاووس » هم بيان داشته، دو پسر به نامهاى: عبدالله، و محمد، از پسرهاى سلمان فارسى معرفى شده اند(۲۹) وقهرا طبق نوشته تعدادى از مورخان، افراد نامبرده بالا هم از نسل و نواده هاى سلمان فارسى بوده، و نمى توان آن صحابى بزرگ را، مقطوع نسل و بدون زن وفرزندان دانست.

پى نوشتها:

۱. نفس الرحمن، ص ۵۶۴; مجالس المؤمنين، ج ۱، ص ۲۰۸.

۲. سوره انعام، آيه ۸۹، و رجوع شود به فصل: فضائل مناقب درخشان، همين كتاب.

۳. سوره محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، آيه ۳۸.

۴. نفس الرحمن، ص ۱۹۹ و ۵۶۲; مجمع البيان، ج ۹، ص ۱۰۸.

۵. الدرجات الرفيعة، ص ۲۱۵; بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۳۵۰; نفس الرحمن، ص ۵۶۱.

۶. نفس الرحمن، ص ۵۶۱; تذكرة الفقهاء، ج ۲، ص ۵۹۷.

۷. نفس الرحمن، ص ۵۶۷; تذكرة الفقهاء، ج ۲، ص ۵۹۷; الخلاف، ج ۴، ص ۲۷۲.

۸. ان اكرمكم عندالله اتقيكم... سوره حجرات، آيه ۱۳، وسائل الشيعه، ج ۲، ص ۳۴۰.

۹. بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۱۹۶.

۱۰. نفس الرحمن، ص ۵۶۰; حلية الاولياء، ج ۱، ص ۲۰۰.

۱۱. نفس الرحمن، ص ۵۶۰; صفوة الصفوة، ج ۱، ص ۵۳۹; حلية الاولياء، ج ۱، ص ۱۸۶.

۱۲. رجوع كنيد به فصل: در محضر علىعليه‌السلام و فاطمهعليها‌السلام همين كتاب.

۱۳. مهج الدعوات، ص ۷; بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۶۶; نفس الرحمن، ص ۳۳۹; مكاتيب الرسولصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، ص ۴۱۰.

۱۴. اصطخرى مى نويسد: سد، قريه بزرگى است در دو فرسخى «رى » دوازده هزار باغ معروف دارد. هر روزدر اين قريه يكصد و بيست گوسپند و دوازده گاو نر و ماده ذبح مى كنند. معجم البلدان، لغت نامه دهخدا، ج ۲۹، ص ۳۶۷.

۱۵. جامع الرواة، ج ۱، ص ۲۱۲.

۱۶. نفس الرحمن، ص ۵۶۰ و ۵۶۱.

۱۷. نفس الرحمن، ص ۵۶۰ و ۵۶۱.

۱۸. فرهنگ معين، اعلام، ج ۵، ص ۴۷۵ و ۲۴۵.

۱۹. فرهنگ معين، اعلام، ج ۵، ص ۴۷۵ و ۲۴۵.

۲۰. فرهنگ معين، اعلام، ج ۵، ص ۸۴۲ و۱۴۲.

۲۱. نفس الرحمن، ص ۵۷۱.

۲۲. فرهنگ معين، اعلام، ج ۵، ص ۸۲۲.

۲۳. نفس الرحمن، ص ۵۷۲.

۲۴. نفس الرحمن، ص ۵۷۲.

۲۵. تحفة الاحباب، ص ۱۳۳.

۲۶. مكاتيب الرسول، ص ۴۰۹، چاپ سوم.

۲۷. آثار الرضاعليه‌السلام ، ص ۵۵، فرهنگ معين، اعلام، ج ۵، ص ۸۹; لغت نامه دهخدا، ج ۳۹، ص ۱۶۵.

۲۸. تحفة الاحباب، ص ۱۳۳.

۲۹. مهج الدعوات، ص ۷.

۳۰. كليات سعدى، چاپ اسلاميه، ص ۴۷۵.