اذان و اقامه در اسلام

اذان و اقامه در اسلام0%

اذان و اقامه در اسلام نویسنده:
گروه: مفاهیم عقایدی

اذان و اقامه در اسلام

نویسنده: موسى خسروى
گروه:

مشاهدات: 8689
دانلود: 3336

توضیحات:

اذان و اقامه در اسلام
جستجو درون كتاب
  • شروع
  • قبلی
  • 16 /
  • بعدی
  • پایان
  •  
  • دانلود HTML
  • دانلود Word
  • دانلود PDF
  • مشاهدات: 8689 / دانلود: 3336
اندازه اندازه اندازه
اذان و اقامه در اسلام

اذان و اقامه در اسلام

نویسنده:
فارسی

تعداد جملات در اذان و اقامه

هر روز و شب ندای الله اکبر را بگوش جان و دل می شنویم و این طنین روح ما را تازه می کند. در مورد تعداد جملات و فصول اذان و اقامه در عروة الوثقی چنین آمده است :

فصول الاذان ثمانیه عشر: الله اکبر اربع مرات و اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمدا رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم ) و حی علی الصلوة و حی علی الفلاح و حی علی خیر العمل و الله اکبر و لا اله الا الله کل واحد مرتان .

اذان 18 جمله است چهار مرتبه الله اکبر. جملات بعد هر کدام دو مرتبه اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمدا رسول الله و حی علی الصلوة و حی علی الفلاح و حی علی خیر العمل و الله اکبر و لا اله الا الله اما جملات اقامه هفده جمله است که اول آن دو الله اکبر و بعد از حلی علی خیر العمل دو مرتبه قد قامت الصلوة باید گفت و در آخر یک مرتبه لا اله الا الله .

در مورد اشهد ان علیا ولی الله صاحب عروة آن را جزء اذان و اقامه نمی داند که ما در بخش چهارم کتاب در این مورد بحث کرده ایم .

حکایت و تکرار اذان

دیگر از مسائل مربوط به اذان ، حکایت اذان است که وقتی مؤ ذن شروع به اذان می کند انسان اذان او را با خود تکرار کند که این کار فواید بسیاری دارد؛ از آن جمله ، فقر و نیازمندی را از انسان برطرف می کند. راوندی می نویسد: شخصی به حضرت صادق (علیه السلام ) شکایت از فقر و تنگدستی کرد. حضرت فرمود: اذن کما سمعت الاذان کما یوذن المؤ ذن هر وقت صدای اذان را شنیدی مانند مؤ ذن اذان بگو. (29)

در مکارم الاخلاق و مجالس صدوق نیز می نویسند: هر کسی صدای اذان را بشنود و مانند مؤ ذن اذان بگوید، روزی اش زیاد می گردد.

سلیمان بن عقیل نقل می کند که به حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام ) عرض کردم : چرا انسان باید صدای اذان مؤ ذن را تقلید نماید و هر چه او گفت بگوید اگر چه در حال تخلی (دستشویی ) باشد؟ قال ان ذلک یزید فی الرزق این کار موجب افزایش روزی می شود. (30)

ابو بصیر گفت : حضرت صادق (علیه السلام ) فرمود: اگر اذان را شنیدی و در آن موقع در حال تخلی (دستشویی ) بودی گفته مؤ ذن را حکایت کن و تکرار نما. مبادا ذکر خدا را (حتی ) در آن حال واگذاری لان ذکر الله حسن علی کل حال زیرا یاد خدا خوب است در هر حال .

حضرت موسی (علیه السلام ) در ضمن مناجات خود با خدا گفت : خدایا آیا تو دوری از من تا فریاد بزنم با نزدیکی تا آهسته مناجات کنم ؟!

خداوند فرمود: موسی ! من همنشین کسی هستم که مرا یاد کند. فقال موسی انی اکون فی حال اجلک ان اذکذک فیها. قال یا موسی ! اذکرنی علی کل حال .

گفت : خدایا! من (گاهی ) در حالی هستم که مقامت را بالاتر از آن می بینم که در آن حال با تو سخن گویم فرمود: یا موسی ! در هر حال به یاد من باش .

امیر المؤ منین (علیه السلام ) فرمود: سه چیز است که آن را ترک نمی کند مگر شخص عاجز و ناتوان : 1- شخصی که بشنود مؤ ذن اذان می گوید ولی او حکایت اذان را ننماید 2- کسی که جنازه ای را ببیند و به صاحبان عزا اسلام ندهد و دست به اطراف جنازه نیاندازد (برای شرکت در تشییع ) 3- کسی که امام را در حال سجده ببیند و تکبیر نگوید و اهمیتی به آن ندهد. (31)

دعای بعد از اذان

حضرت رضا (علیه السلام ) فرمود: هر کس هنگام شنیدن اذان صبح بگوید:

اللهم انی اسئلک باقبال نهارک و ادبار لیلک و حضور صلواتک و اصوات دعائک (و تسبیح ملائکتک ) ان تنوب علی انک انت التواب الرحیم .

و همین دعا را هنگام شنیدن اذان مغرب نیز بگوید اگر آن روز از دنیا برود، نائب از دنیا رفته است (32)

البته باید توجه داشت صبح بگویی اللهم انی اسئلک باقبال نهارک و ادبار لیلک ولی در مغرب بگویی باقبال لیلک و ادبار نهارک .

بخش سوم : ثواب مؤ ذن

ثواب مؤ ذن در روایات

یکی از کارهای بسیار با ارزش در اسلام اعلان وقت نماز و مناجات با خدا در صبح و شام و حتی در ابتدای ظهر است بطوری که مؤ منین وقت شناس یا خود مبادرت به اذان نمایند و یا با شنیدن آن ، اذان مؤ ذن را حکایت کنند.

استاد ما (حضرت آیت الله شیخ هاشم قزوینی رضوان الله علیه ) که یکی از اعاظم مدرسین حوزه علمیه مشهد بود در درس ، شاگردان خویش را به گفتن اذان توصیه می کرد.

متاءسفانه همانگونه که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم ) پیش بینی کرده بود این کار حالا از رسم افتاده و دیگر کمتر کسی به سراغ اذان گفتن می رود. مگر همان اذانی که از رادیو و تلویزیون و یا بلندگوهای مساجد شنیده می شود.

خواننده عزیز! شاید شما هم مثل من اذان گفتن برایت دشوار باشد و احیانا چنین کاری را دون شاءن و مقام و شخصیت خود بدانی ، که کنار خیابان با کوچه و بازار یا میان منزل بایستی و اذان بگویی اما افسوس از اینکه ما جدا در جمع آوری ثواب و بدست آوردن حسنات همت نمی کنیم خداوند می خواهد وقتی هنگام مناجات و دعوت به پیشگاهش می رسد، انسان فریاد بزند الله اکبر و اعلام نماید حی علی الصلاة بشتابید بسوی نماز، بشتابید بسوی رستگاری بشتابید بسوی بهترین عمل همه بدانند زمان مهمترین کار رسیده و در این هنگام همه کارها باید تحت الشعاع نماز قرار گیرد و انسان از همه کارها دست بکشد.

در کتاب مجموعه ورام می نویسد: سابقا مردم چنین بودند، وقتی صدای اذان بلند می شد، آهنگری که پتک را برای کوفتن بر آهن بلند کرده بود بر زمین می نهاد و می گفت : منادی خدا ندا می دهد کاری مهمتر پیش آمده است یا خیاط که سوزن را به دست گرفته بود و آماده بود تا نخ را در آن قرار دهد و بدوختن ادامه دهد، نخ و سوزن را کنار می نهد و می گفت خیر و برکت در کاری نیست که چنین موقعی انجام گیرد، باید ندای پروردگار را اجابت کرد.

اینک به ثواب مؤ ذن و ارزش آن توجه نمایید:

امام باقر (علیه السلام ) فرمود: هر کس ده سال در راه خدا اذان بگوید. خداوند او را می آمرزد. هر تر و خشکی که صدایش را بشنود او را تصدیق می کند و هر کسی را مسجد با او به نماز بایستد، از نماز آن نمازگزار سهمی می برد و هر کس با صدای او نماز بخواند به تعداد آنها به مؤ ذن حسنه می دهد. (33)

امام صادق (علیه السلام ) فرمود: در روز قیامت مؤ ذنین سربلند می باشند. (یعنی اذان گویان از همه مردم گردنشان افراشته تر است و برای دریافت ثواب و عطای خداوند سربلندند).

در عوالی اللئالی از بلال روایت شده که گفت : شنیدم از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم که فرمود: هر کس در راه خدا اذان بگوید گر چه یک نماز باشد اما برای خدا و بدون چشمداشتی از غیر، فقط برای تقرب به خدا باشد. غفرالله له ما سلف من ذنوبه و من علیه بالعصمة فیما بقی من عمره و جمع بینه و بین الشهداء فی الجنه (34) خداوند گناهان گذشته او را می آمرزد و بر او منت می نهد به اینکه در بقیه عمر او را از ارتکاب معاصی نگه دارد و بین او و شهدا در بهشت جمع نماید.

امیر المؤ منین (علیه السلام ) فرمود که به رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم ) عرض کردیم : آقا شما چنان ما را تشویق فرمودید که بیم آن داریم که امت شما در راه گفتن اذان به یکدیگر با شمشیر حمله کنند. فرمود: اما هر کسی اذان نخواهد گفت (35)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: یحشر المؤ ذنون یوم القیامه اطول اعناقا ینادون بشهادة ان لا اله الا الله .

مؤ ذنین در روز قیامت از همه مردم گردن افراشته تر محشور می شوند در حالی که شهادت به لا اله الا الله می دهند.

معنی گردن افراشته تر یعنی سربلند می کنند تا به رحمت خدا و عنایتش نایل شوند. برخلاف کسانی که تبهکارند. قرآن کریم می فرماید: ولوتری

اذا المجرمون ناکسوا رؤ وسهم عند ربهم ، و آن هنگام که ببینی تبهکاران در مقابل خدایشان سر بزیر انداخته اند...

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) لو یعلم الناس ما فی الاذان و الصف الاول ثم لایجدوا الا ان یستهموا لفعلوا

اگر مردم بدانند برای اذان گو و ایستادن در صف اول جماعت چقدر ثواب است در این دو مورد ازدحام می شود و چاره ای جز قرعه کشی نمی باشد. (36)

در روایت دیگر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) می فرماید: اذان گویان گردن افراشته ترین مردم خواهند بود و هر کس هفت سال اذان بگوید در قبر عذاب نمی شود. باز می فرماید : یکتب للموذن عند اذانه اربعون و مائة حسنة و عند الاقامه عشرون و مائة حسنة . (37)

به مؤ ذن در هنگام اذان صد و چهل حسنه می دهند و برای اقامه صد و بیست حسنه .

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: هر کس دوازده سال اذان بگوید بهشت برای او واجب می شود و در هر بارکه اذان می گوید شصت حسنه و در هر اقامه سی حسنه به او می دهند. (38)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: سه نفرند که بیم از حساب ندارند و از صبحه آسمانی و فزع اکبر نخواهند ترسید: اول شخصی که قرآن را حفظ کند و عمل به آن نماید او به پیشگاه خداوند به صورت سیدی بزرگوار خواهد آمد. دوم مؤ ذنی که هفت سال بدون اجر و پاداش اذان بگوید. سوم بنده ای که اطاعت خدا کند. (39)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: هر کس یک سال با نیت صادق اذان بگوید روز قیامت او را بر در بهشت نگه می دارند و می گویند هر کس را مایلی شفاعت کن (40)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم ) می فرماید: مؤ ذن در هنگام اذان چون شهیدی است که در خون خود می غلتد و هر تر و خشکی با زبان خودش گواهی به اذان او می دهد. وقتی بمیرد زمین به بدن او کاری ندارد. (41)

در خبر دیگر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: روز قیامت یک منادی فریاد می زند: میهمانان خدا کجایند؟! پس روزه داران می آیند. سپس منادی دیگری فریاد می زند: رعایت کنندگان ماه و خورشید کجایند؟ (یعنی کسانی که توجه به وقت نمازها برای اذان داشته اند کجایند؟!) پس مؤ ذنین می آیند. آنگاه سوار بر ناقه بهشتی می گردند در حالی که تاج کرامت بر سر دارند و به جانب بهشت رهسپار می شوند. (42)

جابربن عبدالله انصاری گفت : از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) شنیدم که سه مرتبه فرمود: اللهم اغفر للموذنین گفتم یا رسول الله ! ممکن است برای اذان گفتن با شمشیر به جان هم بیافتیم ؛ برای ما دعا نکردی آن چنان که برای مؤ ذنین دعا می کنی ؟!

فرمود: جابر! بدان در آینده مردم اذان را به ضعفا می سپارند. گوشتهایی که بر آتش جهنم حرام است ، گوشت مؤ ذنین است (43)

در روایتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) می فرماید: اما الاذان فانه یحشر المؤ ذنون من امتی مع النبیین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین (44)

اذان گویان امتم با پیامبران و صدیقین و شهداء و صالحین محشور می شوند. این روایت نیز در ثواب مؤ ذن بسیار روح افزا است مرحوم صدوق (رضوان الله علیه ) در کتاب مجالس نقل می کند امام صادق (علیه السلام ) به نقل از پیامبر اکرم فرمود: هر کس برای خدا اذان بگوید و نظر دیگری نداشته باشد، خداوند ثواب چهل هزار شهید و چهل هزار صدیق به او می دهد و به شفاعت او چهل هزار گنهکار را می بخشد و روانه بهشت می کند. بدانید مؤ ذن وقتی بگوید اشهد ان لا اله الا الله نود هزار فرشته بر او صلوات می فرستند و برایش استغفار می کنند و در روز قیامت در سایه عرش خداست تا خداوند از حساب مردم فارغ شود. همچنین ثواب گفتن اشهد ان محمدا رسول الله را چهل میلیون فرشته می نویسند.

و هر کس مداومت داشته باشد صف اول جماعت را و سعی کند که تکبیر اول امام را درک کند و مسلمانی را نیازارد، خداوند به او نیز همان اجر و پاداش مؤ ذن را در دنیا و آخرت دهد. (45)

چند روایت در مورد اجابت مؤ ذن (یعنی اجابت ندای مؤ ذن و آماده شدن برای نماز) ذکر می شود تا شاید توفیق این اجابت نصیب همه ما بشود. امام (علیه السلام ) می فرماید: اجابت مؤ ذن کفاره گناه است و رفتن به مسجد اطاعت خدا و پیامبر اوست و هر که مطیع خدا و پیامبر باشد خداوند او را با صدیقین و شهدا داخل بهشت می کند و در بهشت رفیق حضرت داود (علیه السلام ) است و به اندازه حضرت داود (علیه السلام ) به او ثواب می دهند. (46)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: پذیرفتن ندای مؤ ذن رحمت است و ثواب آن بهشت خواهد بود. هر که نپذیرد با او در قیامت به خصومت می پردازم خوشا به حال کسی که اجابت کند منادی خدا را و راهی مسجد شود. اجابت نخواهد کرد و به مسجد نمی رود مگر مؤ منی که اهل بهشت باشد. (47)

باز فرمود: هر که اجابت کند اذان مؤ ذن را و بپذیرد (سخن ) علما را، روز قیامت در زیر پرچم من خواهد بود و در بهشت همسایه من است و خدا به او ثواب شصت نفر شهید را می دهد.

قال من سمع الاذان فاجاب کان عندالله من السعداء هر کس صدای اذان را بشنود و اجابت کند خداوند او را سعادتمند می گرداند.

قال من لا یجیب داعی الله فلیس له فی الاسلام نصیب و من اجاب اشتاقت الیه الجنه (48) . هر کس پیام خدا را بپذیرد در اسلام نصیبی ندارد و هر که بپذیرد، بهشت مشتاق اوست .

و بالاخره می فرماید: من اجاب داعی الله استغفرت له الملائکه و یدخل الجنة بغیر حساب هر که دعوت منادی خدا را بپذیرد ملائکه برای او استغفار می کنند و بدون حساب وارد بهشت می شود. (49)

از امیر المؤ منین (علیه السلام ) نقل شده که می فرماید: هر که صدای اذان را بشنود در حالی که در مسجد است و خارج شود منافق است مگر اینکه تصمیم داشته باشد برگردد، یا طهارت ندارد، می رود خود را طاهر کند. (50)

عنه انه قال لیوذن لکم افصحکم و لیؤ مکم افقهکم (51)

علی (علیه السلام ) می فرماید: باید فصیح ترین شما اذان بگوید و فقیهترین شما امامت نماید.

ثواب اذان در بیان بلال ، مؤ ذن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم )

مرحوم صدوق (رضوان الله علیه ) در کتاب مجالس نقل می کند از عبدالله بن علی که گفت متاعی از بصره به مصر می بردم در بین راه پیرمردی را دیدم که چهره ای گندمگون داشت و جلوی سرش خالی از مو بود و موی سر و صورتش از کهنسالی سفید شده بود. با دو لنگ و حوله خود را پوشانده بود یکی سیاه و دیگری سفید. از همراهان خود پرسیدم : این مرد کیست ؟ گفتند: بلال ، مؤ ذن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم ) است .

قلم خود را بر داشتم و خدمتش رسیده ، سلام کردم پیرمرد جواب سلامم را داد و گفت : السلام علیک و رحمة الله و برکاته گفتم خدا رحمتت کند! مرا حدیثی بفرما از آنچه شنیده ای از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم ) گفت : از کجا می دانی من کیستم ؟ گفتم : شما مؤ ذن پیامبری ، اشک از دیده هایش جاری شد و مرا نیز به گریه انداخت بطوری که مردم اطراف ما جمع شدند و همه گریه می کردیم بعد پرسید: پسرم ! اهل کجایی ؟ گفتم : از اهالی عراقم گفت : به به ! سکوت کرد، بعد فرمود: بنویس عراقی ! بسم الله الرحمن الرحیم از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) شنیدم المؤ ذنون امناء المؤ منین علی صلاتهم و صومهم و لحومهم و دمائهم لا یساءلون الله عزوجل شیئا الا اعطاهم و لایشفعون فی شی ء الا شفعوا مؤ ذنین امین بر نماز و روزه گوشت و خون مؤ منین هستند. از خدا چیزی نمی خواهند مگر اینکه خداوند عزیز به آنها خواهد داد و درباره کسی شفاعت نمی کنند مگر اینکه شفاعتشان پذیرفته است ، هر کس صدیق پاک و پاکیزه و مقبول بر می انگیزاند هر که بیست سال اذان بگوید خداوند او را روز قیامت در حالی محشور می کند در حالی که تمام گناهانش آمرزیده شده ، هر چه باشد، اگر چه به اندازه کوه احد باشد.

گفتم : باز بفرمایید. گفت : این را حفظ کن و عمل نما و پاداش گیر! پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: هر کس در راه خدا یک اذان بگوید با ایمان و تقریبا الی الله که در راه او باشد خداوند گناهان گذشته اش را می آمرزد و بر او منت می نهد به حفاظت و عصمت از گناه در بقیه عمر و بین او و شهدا در بهشت جمع می کند.

سپس گفتم : خدا تو را رحمت کند، یکی از بهترین حدیثهایی که شنیده ای برایم نقل کن دیدم باز اشکهایش چون سیلاب روان گردید و گفت : دل مرا شکستی چنان گریه کرد که من نیز به گریه افتادم سپس فرمود: بنویس ؛ بسم الله الرحمن الرحیم از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) شنیدم که می فرمود: روز قیامت خداوند در یک صحرا مردم را جمع می کند و فرشته ها را از پی مؤ ذنین می فرستد با پرچمهای نوری به همراه شترهایی از زبرجد سبز، این شترها دارای خرام و شکم بندهایی از مشک اذفرند. مؤ ذبین بر آنها سوار می شوند و بر روی شترها به پا می ایستند، ملائکه شترداران ایشانند و با صدای بلند به اذان می پردازند.

سپس صدایش به گریه بلند شد. من نیز گریه کردم پس از سکوت گفتم : چرا گریه می کنی ؟ گفت : آه ! مرا بیاد سخنانی انداختی که از عزیزم رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم ) شنیده بودم که می فرمود: (سوگند) بر آن خدایی که مرا از حق برانگیخته ، مؤ ذنان در قیامت در حالی که بر مرکبهای خود ایستاده اند از مردم می گذرند و می گویند الله اکبر، الله اکبر این ندا که بلند می شود صدای ضجه امتم بلند می گردد.

پرسیدم : این ضجه چیست ؟ فرمود: صدا به تسبیح و تحمید و تهلیل بر می دارند. وقتی مؤ ذنین گفتند: اشهد ان لا اله الا الله امتم می گویند: در دنیا او را می پرستیدیم گفته می شود: راست می گویید. وقتی می گویند اشهد ان محمدا رسول الله امتم می گویند: این همان آقایی است که رسالت پروردگار را برای ما آورد و ما به او ایمان آوردیم با اینکه ندیدیم او را. به آنها گفته می شود: راست می گویید، او رسالت پروردگارتان را به شما رسانید و شما به او ایمان آوردید. شایسته است خداوند بین شما و پیامبرتان جمع نماید. مؤ ذنین را به منازل خود در بهشت می رسانند؛ جایی که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه به دل کسی خطور کرده ثم نظر الی فقال لی ان استطعت و لاقوه الا بالله ان لاتموت الا مؤ ذنا فافعل عبدالله بن علی می گوید: سپس بلال نگاهی به من کرد و گفت : تا زنده ای سعی کن (به یاری خدا) از مؤ ذنین بشمار آیی .

حق مؤ ذن از نظر امام علی زین العابدین (علیه السلام )

در رساله حقوق امام سجاد (علیه السلام ) چنین آمده : حق المؤ ذن ان تعلم انه مذکر لک ربک عزوجل وداع لک الی حظک و عونک علی قضاء فرض الله علیک فاشکره علی ذلک شکرا للمحسن الیک . (52)

حق مؤ ذن بر تو این است که بدانی او تو را به یاد پروردگارت عزیزت می اندازد و دعوت می کند تو را که بهره و حظ زندگی خود را برگیری (با رفتن به مسجد و ادای نماز) و تو را کمک می کند بر انجام فریضه ای که خداوند بر تو مقرر فرموده پس باید از او سپاسگزاری کنی چنانچه از یک نیکوکار به خود سپاسگزاری می کنی .

بخش چهارم : شهادت به ولایت در اذان و اقامه

ولایت در راستای شریعت

قبل از ورود به این بخش لازم است ابتدا اشاره ای به اهمیت اعتقاد به ولایت در راستای شریعت داشته باشیم .

بنا به تصریح قرآن کریم ولایت جزء متمم و مکمل دین و آیین ماست .

الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا (53) . طبق تصریح مفسرین شیعه این آیه در روز غدیر خم نازل شد. علما و دانشمندان اهل سنت نیز اعتراف به نزول آیه در روز هجدهم ذیحجه دارند که بعد از اعلام ولایت علی (علیه السلام ) نازل گردید. (جهت اطلاع بیشتر می توانید به جلد اول الغدیر صفحات 230 تا 232 مراجعه نمایید). از آن جمله حافظ ابو نعیم اصفهانی در کتاب (ما نزل من القرآن فی علی (علیه السلام ) از ابو سعید خدری (صحابی معروف ) نقل کرده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) در غدیر خم علی (علیه السلام ) را به عنوان ولی به مردم معرفی کرد و مردم متفرق نشده بودند تا اینکه ایه : الیوم اکملت لکم نازل شد. در این موقع پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود:

الله اکبر علی اکمال الدین و اتمام النعمة و رضی الرب برسالتی و بالولایة لعلی من بعدی ثم قال من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله .

الله اکبر بر اکمال دین و اتمام نعمت پروردگارم و خشنودی خداوند از رسالت من و ولایت علی بعد از من : سپس فرمود: هر که من مولای اویم علی مولای اوست خداوندا آن کس که او را دوست بدارد و دوست بدار، و آن کس که او را دشمن دارد دشمن بدار، و هر کس او را یاری کند و هر کس دست از یاریش بردارد از او بردار. (54) به همین جهت در آیه قبل می فرماید: الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم و اخشون .

امروز دیگر کفار ماءیوس شدند از دین شما، از آنها نترسید و (تنها) از من بترسید. در تفسیر نمونه ذیل این آیه چنین آمده است : منظور، روز غدیر خم است ، روزی که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم ) امیر مؤ منان علی (علیه السلام ) را رسما برای جانشینی خود تعیین کرد. آن روز بود که کفار در میان امواج یاءس فرو رفتند زیرا انتظار داشتند که آیین اسلام قائم به شخص باشد و با از میان رفتن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) اوضاع به حال سابق برگردد (مخصوصا که پیامبری پسری نداشت ) و اسلام تدریجا برچیده شود اما هنگامی که مشاهده کردند مردی که از نظر علم و تقوا و قدرت و عدالت بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) بی نظیر بود به عنوان جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) انتخاب شد و از مردم برای او بیعت گرفته شد، یاءس و نومیدی نسبت به شکست اسلام در آینده آنها را فرا گرفت و فهمیدند که آیین اسلام ریشه دار و پایدار است .

در این روز بود که آیین اسلام به تکامل نهایی خود رسید زیرا بدون تعیین جانشین برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) و بدون روشن شدن وضع آینده اسلام ، این آیین به تکامل نهایی نمی رسید.

آن روز بود که نعمت خدا با تعیین رهبر لایقی همچون علی (علیه السلام ) برای آینده مردم تکامل یافت .

در تاریخ بغداد ص 290 به شماره 4392 از شهر بن خوئب از ابوهریره نقل می کند که گفت : هر که روز هجدهم ذیحجه روزه بگیرد به او ثواب شصت ماه روزه می دهند و هو یوم غدیر خم لما اخذ النبی صلی الله علیه و آله و سلم بید علی بن ابی طالب فقال : الست ولی المؤ منین قالوا: بلی یا رسول الله ! قال : من کنت مولاه فعلی فقال عمربن الخطاب : بخ بخ لک یابن ابی طالب ، اصبحت مولای و مولی کل مسلم فانزل الله الیوم اکملت لکم دینکم ابوهریره می گوید: روز هجدهم ذیحجه روز غدیر خم است همان روزی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) دست علی بن ابی طالب (علیه السلام ) را گرفت و خطاب به مردم فرمود: مگر من ولی مؤ منین نیستم ؟ گفتند: چرا یا رسول الله ! فرمود: هر که من مولای اویم علی مولای اوست عمربن خطاب گفت : به به علی ! تو مولای من و مولای همه مسلمانان شدی .

آنگاه این آیه نازل شد. الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی ...

پس به گواهی علمای اهل سنت و مخصوصا نوشته تاریخ بغداد که از دانشمندان قرن چهارم هجری و متوفای سال 463 هجری بوده ، آیه اکمال دین و اتمام نعمت با تصریح ابوهریره و سایر دانشمندان عامه در روز غدیر خم نازل شده است با توضیحات قبل مسلم می شود که جزء مکمل دین و متمم نعمت الهی ، ولایت علی (علیه السلام ) و ائمه طاهرین است به ناچار شهادت به ولایت از گواهی به رسالت جدا نخواهد بود. اینک نظر دانشمندان را در این رابطه و کتابهایی را که در این رابطه نوشته شده است ، ملاحظه فرمائید:

1- سر الایمان ، عبدالرزاق مقرم .

2- شهادت ثالثه در اذان و اقامه ، عبدالرضا ابراهیمی .

3- الهدایة فی کون الشهادة فی الاذان و الاقامة جزء کسایر الاجزاء.

4- رسالة الحقوق ، جلد 2، آیة الله میرزا آقا اصطهباناتی

5- کلمات اعلام ، آیة الله کاشف الغطاء (متوفی 1372 هجری )

6- حدائق ، جلد 7 صفحه 403، یوسف بحرانی .

7- جواهر، جلد 9، ص 87، شیخ محمد حسن (متوفی 1266).

8- مستمسک العروة ، آیة الله حکیم .

9- الشهادة باولایه جزء الاذان ، آیة الله سید حامد حسین (مؤ لف کتاب عبقات الانوار) بنا به نقل آیة الله الشیخ محمد باقر بیرجندی (در کتاب وقایع الشهور و الایام ، ص 17).

10- کلمات الاعلام حول جواز الشهادة بالولایة فی الاذان و الاقامه .

اینک به قسمتی از این تحقیقات اشاره می شود:

علامه مجلسی می نویسد: بعید نیست شهادت به ولایت از اجزای مستحبه اذان باشد زیرا شیخ و علامه و شهید و دیگران اخباری در این مورد نقل نموده اند... (55)

مؤ ید این مطلب روایتی است که شیخ طبرسی در احتجاج (56) از قاسم بن معاویه نقل کرده است که گفت : به حضرت صادق (علیه السلام ) عرض کردم : اینها حدیثی در معراج نقل می کنند که چون پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) در شب به معراج رفت ، در عرش مشاهده کرد که نوشته شده : لا اله الا الله محمد رسول الله ابوبکر الصدیق .

امام صادق (علیه السلام ) فرمود: سبحان الله اینان همه چیز را تغییر داده اند حتی این را؟ گفتم : آری فرمود: خداوند وقتی عرش را آفرید بر آن نوشت :

لا اله الا الله محمد رسول الله علی امیر المؤ منین .

بعد فرمود: این جملات را بر آب و کرسی و لوح و پیشانی اسرافیل و دو بال جبرئیل و اطراف آسمانها و زمینها و قله کوهها و چهره شمس و قمر نوشت .

فاذا قال احدکم لا اله الا الله محمد رسول الله فلیقل : علی امیر المؤ منین هر گاه یکی از شما گفت : لا اله الا الله محمد رسول الله باید بگوید علی امیر المؤ منین علامه مجلسی می گوید: این دستور دلالت دارد که گفتن علی ولی الله به طور عموم مستحب است اذان یکی از این موارد است که مؤ ذن پس از گفتن اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمدا رسول الله باید بگوید و ان علیا ولی الله اگر کسی در اذان یا اقامه این جمله را نه به قصد جزئیت بلکه تیمنا و تبرکا بگوید گناهی نکرده ، زیرا علماء حرف زدن بین اذان و اقامه را تجویز نموده اند و این بهترین ذکر و دعاست (57)

اینک دو روایت دیگر بر اینکه شایسته است نام علی (علیه السلام ) را به همراه نام پیامبر بردن نقل می شود. در کتاب هدایة الطالبین آیة العظمی شیخ ضیاءالدین عراقی (58) آورده که سید نعمت الله جزائری به سند خود از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم ) روایت کرده که فرمود:

یا علی انی طلبت من اجل الله جل جلاله ان یذکرک فی کل مورد یذکرنی فاجابنی فاستجاب لی .

علی جان از خداوند عزیز خواستم در هر کجا که نام مرا برده است نام تو را هم ببرد، پس خداوند درخواستم را قبول نمود.

مؤ لف می گوید: یکی از آن موارد اشهد ان علیا ولی الله است در اذان و اقامه .

باز در همان کتاب (ص 152) به نقل از غایة المرام در ضمن حدیثی طولانی آورده است که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: یا علی ما اکرمنی بکرامته الا اکرمک بمثلها علی جان ! خداوند به من کرامتی نفرموده مگر اینکه تو را نیز به مثل آن ، کرامت کرده است .

مؤ لف می گوید: یکی از کرامتها گفتن شهادت به ولایت است بعد از شهادت به لا اله الا الله ، محمد رسول الله .

شهادت خداوند و پیامبر خدا به ولایت علی (علیه السلام )

صاحب کتاب شهادت ثالثه (59) ابتدای کتاب خود را به این صورت آغاز می کند: اولین کسی که شهادت به ولایت امیر المؤ منین داد، خداست ؛ به دلیل این حدیث از امالی شیخ صدوق : (60) عن ابی عبدالله (علیه السلام ) قال : انا اول اهل بیت نوه الله باسمائنا انه لما خلق الله السماوات و الارض امر منادیا ینادی فنادی اشهد ان لا اله الا الله (ثلاثا) و اشهد ان محمد رسول الله (ثلاثا) و اشهد ان علیا امیر المؤ منین حقا (ثلاثا) .

فرمود ما اولین خانواده ای هستیم که خداوند نام ما را با صدای بلند در آسمانها و زمین برده ، به گونه ای که وقتی آسمانها و زمین را آفرید به یک منادی فرمان داد فریاد زند اشهد ان لا اله الا الله سه مرتبه و فریاد زند اشهد ان محمدا رسول الله سه مرتبه و اشهد ان علیا امیر المؤ منین حقا سه مرتبه .

پس از خداوند دومین شهادت دهنده رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم ) بوده است ابن عباس نقل می کند: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم ) من قال لا اله الا الله تفتحت له ابواب السماء و من تلاها بمحمد رسول الله تهلل وجه الحق سبحانه و استبشر بذلک و من تلاها بعلی ولی الله غفر الله له ذنوبه و لو کانت بعدد قطر المطر (61) پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود:

هر کس بگوید لا اله الا الله درهای آسمان به رویش گشوده می شود و هر که بعد از آن بگوید محمد رسول الله چهره خدا می درخشد و خوشحال می گردد و هر که بعد از آن بگوید: علی ولی الله خداوند گناهانش را می آمرزد اگر چه به اندازه دانه های باران باشد.