شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

هر شب با صدای استاد از خواب بیدار می شد

آیت اللّه شیخ آقا بزرگ تهرانی رحمه الله علیه می گوید: روزی علاّمه محمّد حسین کاشف الغطاء به استاد بزرگمان علامه نوری گفت : بعضی از شبها احساس سنگینی می کنم و نماز شب از دست می رود. علامه نوری با عتاب پدرانه ای فرمود: چرا؟ چرا؟ برخیز! برخیز!. پس از گذشت سالها علامه نوری وفات کرد.

روزی علاّمه کاشف الغطاء به من فرمود: صدای رسای استادم محدّث نوری هر شب ساعتی به سپیده صبح به گوشم می رسد و مرا بیدار می کند و به نماز شب بر می خیزم صدایی که صلا در می دهد: محمّد حسین ! فرزندم ! چرا؟ چرا خوابیده ای ؟ بیدار شو، برخیز، برخیز! (97)

این مرد نیمه شب تهجّد با آه و ناله داشت

رهبر معظّم انقلاب اسلامی حضرت آیت اللّه خامنه ای درباره شهید مطهری رحمه الله علیه فرمود: این مرد نیمه شب تهجّد با آه و ناله داشت یعنی نماز شب می خواند و گریه می کرد به طوری که صدای گریه و مناجات او افراد را از خواب بیدار می کرد... .

یک شب ایشان منزل ما بودند. نصف شب از صدای گریه ایشان خانواده ما از خواب پریده بودند. البته اوّل ملتفت نشده بودند صدای کیست ، اما بعد فهمیدند که صدای آقای مطهری است بله ایشان نصف شب نماز شب می خواند همراه با گریه ، با صدایی که از آن اتاق می شد آن را شنید. (98)

اگر مقام محمود می خواهی شب بیدار باش

خداوند متعال خطاب به رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: ای محمّد! مقام شفاعت در قیامت مقامی بزرگ است ، مقام محمود است و برای تو مسلّم است ، امّا راهش آن است که هنگام شب برخیزی و نماز شب بخوانی .

ای محمّد اگر خشنودی ما را می خواهی در روز به وظایف رسالت عمل کن و اگر مقام محمود می خواهی شب بیدار باش و نماز شب بخوان (وَ مِنَ اللّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسی أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً) (99)، (100)

- و پاسی از شب را (از خواب برخیز، و) قرآن (و نماز) بخوان ! این یک وظیفه اضافی برای توست ؛ امید است پروردگارت تو را به مقامی در خورِ ستایش بر انگیزد

در حالات مرحوم میرزاجواد ملکی تبریزی (ره )

مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی رحمه الله علیه هر شب که برای تهجّد از خواب بیدار می شد ضمن اجرای دستورات و آداب برخاستن از خواب از قبیل سجده و دعا، مدّتی در بسترش صدا به گریه بلند می کرد و سپس بیرون می آمد و به اطراف آسمان نگاه می کرد و آیات

(إِنَّ فِی خَلْقِ السَّموَاتِ وَ الاَْرْضِ...) (101)

را می خواند و سر به دیوار می گذاشت و مدّتی گریه می کرد، سپس برای وضو گرفتن آماده می شد و در کنار حوض می نشست و می گریست و از هنگام بیدار شدن تا برگشتن به محل نماز چند جا می نشست و بر می خاست و گریه می کرد، وقتی که وضو می گرفت و به مصلاّیش می رسید و مشغول تهجّد می شد، دیگر حالش خیلی منقلب می شد و قابل وصف نبود، او در نمازها و مخصوصاً در قنوت آنها گریه های طولانی داشت تا آنجا که بعضی ایشان را جزء بکّائین عصر به شمار آورده اند. (102)

از امام سجّاد علیه السلام پرسید: چرا شب زنده داران صورتی زیباتر از صورت دیگران دارند؟

فرمود: چون آنان با خدای خویش خلوت کرده اند، خداوند از نور خود بر چهره آنان پوشانده است . (103)

امیرمؤمنان علی علیه السلام و شبهایش

امام صادق علیه السلام فرمود:

حضرت علی علیه السلام اتاقی را در خانه اش برای خواندن نماز اختصاص داده بود، چون مقداری از شب می گذشت یکی از کودکانش را که بیدار بود همراه خود به آن اتاق می برد و مشغول نماز می شد. (104)

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

ای علی بر تو باد نماز شب و کسی که نماز شب را سبک بشمارد از ما نیست پس به وصیّت من عمل کن ، و دستور بده تمام اُمّتم نماز شب را بخوانند.

با خواندن نماز شب تاریکی قبر را یادآور شویم

روایت شده است که خدای متعال به حضرت موسی علیه السلام وحی کرد که : ای موسی ! در تاریکی شب از خواب برخیز (و مناجات و راز و نیاز کن ) تا قبرت را باغی از باغهای بهشت قرار دهم .(105)

همچنین آمده است نماز گزار باید با خواندن نماز صبح ، صبحِ قیامت را به یاد آورد و از نماز ظهر به یاد گرمی محشر بیفتد و از نماز شب ، تاریکی قبر را متذکّر شود. (106)

پاداش نماز شب بیان نشده

امام صادق علیه السلام فرمود:

هر کارِ نیکی که انسان با ایمان انجام می دهد پاداشش در قرآن ذکر شده است ، جز نماز شب ، که به خاطر اهمیّت آن خداوند آن را با صراحت بیان نفرمود، همین قدر فرموده است : (تَتجافی جُنُوبُهُومْ عَنِ الْمَضاجِعِ...) (107)، پهلوهایشان از بسترها در دل شب دور می شود (و به پا می خیزند و رو به درگاه خدا می آورند) و پروردگارِ خود را با بیم و امید می خوانند و از آنچه به آنان روزی داده ایم انفاق کنند! هیچ کس نمی داند چه پاداشهای مهمّی که مایه روشنی چشمهاست برای آنان نهفته شده ، این پاداشِ کارهایی است که انجام می دادند. (108)

هیچگاه نماز شبش ترک نشد

در شرح حال آیت اللّه شهید مطهری رحمه الله علیه آمده است که :

او همیشه با وضو بود و به این کار توصیه می کرد، نسبت به انجام فرایض فرزندان خود نظارت دقیق داشت ، بعد از نماز مغرب و عشا سجده های طولانی به جا می آورد و از سنّ تکلیف به بعد، هیچ گاه نماز شبش ترک نشد. (109)

شب زنده داری مرحوم ملا هادی سبزواری

در شرح حال حکیم الهی ، حاج ملاّ هادی سبزواری نوشته اند: در تمام سال ، ثلث آخر شب را بیدار بودند و در تاریکی شب عبادت می کردند، تا اوّل طلوع آفتاب .(110)

دعا در نماز برای همه

(رسول خدا صلی الله علیه و آله مشغول نماز بود که شنید مردی در نماز خود می گوید:

پروردگارا! تنها من و محمّد را مشمول رحمت خود قرار ده و جز بر ما دو نفر، بر هیچ کس رحم نکن !

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله پس از آنکه نماز خود را به پایان برد، رو به او کرد و فرمود: (چرا) تو یک چیز وسیع را محدود ساختی (111).)

(یعنی چرا همه مسلمانان را دعا نمی کنی و رحمت خدا را به من و خودت اختصاص می دهی ؟)

آیت اللّه حسن زاده آملی گوید:

رساله ای در امامت نوشتم و آن را به حضور شریف استاد علاّمه طباطبائی رضوان اللّه تعالی علیه رائه دادم ، مدّتی در نزد او بود و لطف فرمودند و یک دوره تمام ، آن را مطالعه فرمودند، در یک جای آن رساله ، درباره خودم دعای شخصی کرده بودم که : بار خدایا مرا به فهم خطاب محمّدی صلی الله علیه و آله اعتلا ده .

در هنگام ردّ رساله به این جانب فرمود: آقا! تا من خود را شناختم دعای شخصی در حق خودم نکردم بلکه دعایم عام است این تأ دیب اخلاقی بسیار در من اثر گذاشت . (112)

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر گاه یکی از شما دعا کند، دعایش را عمومیّت دهد و همه را دعا کند، زیرا این کار دعا را زودتر مستجاب می کند. (113)

و نیز فرمود: کسی که با جمعی نماز بخواند و تنها برای خود دعا کند و آنان را فراموش نماید، به آنان جفا کرده است .(114)

مطلب دیگری که غفلت از آن روا نیست این است که : بر پا داشتن نماز و دعا کردن برای خود و دیگران ، وظیفه نمازگزار به پایان نمی رسد، بلکه این آغاز راه است و هر نمازگزاری موظّف است علاوه بر این ، عملاً نیز برای حلّ مشکلات مسلمانان اقدام کند، چنانکه آیت اللّه جوادی آملی فرموده اند: دینی که می گوید: هنگام سحر در نماز شب حدّاقل چهل نفر را دعا کن همان دین می گوید: روز هم به فکر حلّ مشکل چهل نفر باش ، شب برخیز و دیگران را دعا کن ، یعنی روز هم مواظب کارشان باش این درس کرم به انسان می آموزد، که دیگران مهمان سفره انسان باشند. (115)

امام صادق علیه السلام فرمودند:

جان ایمان سه چیز است :

1 - نماز شب خواندن .

2 - روزه دار را افطار دادن .

3 - به ملاقات برادران رفتن . (116)

در حالات مرحوم میرزای قمی رحمه الله علیه

در شرح حال استادِ میرزای قمی رحمه الله علیه (مرحوم سید حسین خوانساری رحمه الله علیه ) آمده است :

این مرد بزرگ ، هرگز نماز شب و زیارت عاشورا و نماز جماعت را ترک نکرد و هرگاه به مسجد نمی رفت ، در منزل با زن و فرزند خود نماز جماعت می خواند. (117)

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:

نماز آدمی در دل شب ، شعار صالحان است . (118)

شیخ مفید (ره )

(شریف ابویعلی جعفری ) درباره شیخ مفید رحمه الله علیه گفته است :

او مقدار کمی از شب را می خوابید، آنگاه بر می خاست و نماز می گزارد، یا کتاب می خواند، یا درس می گفت ، یا قرآن تلاوت می کرد .(119)

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

بر شما باد به نماز شب ، که آن روش صالحانِ پیش از شما و وسیله نزدیک شدن به خداوند و مانع گناهان (آینده ) و کفاره گناهان (گذشته ) و دور کننده دردها از بدن می باشد. (120)

در حالات امام خمینی رحمه الله علیه

یکی از پزشکان می گوید:

در ایّامی که امام خمینی رحمه الله علیه در بیمارستان تحت معالجه و عمل جرّاحی بودند، لوله تنفّس در تراشه ایشان بود، (وقتی این لوله در مجرای تنفسی قرار می گیرد، شخص نمی تواند صحبت کند)، امّا امام با اینکه لوله به مجرای تنفسی ایشان وصل بود، نماز ظهر و عصر آن روز را به همان وضع ادا نمودند و حتّی نماز شب خود را ترک نکردند. (121)

در بین راه مشغول خواندن نمازهای نافله ...

یکی از شاگردان علاّمه طباطبائی رحمه الله علیه درباره او می گوید:

علاّمه اهل ذکر و دعا و مناجات بود، در بین راه که او را دیدم غالباً ذکر خدا بر لب داشت .

به نوافل مقیّد بود و گاهی دیده می شد که در بین راه مشغول خواندن نمازهای نافله است .

شبهای ماه رمضان تا صبح بیدار بود، مقداری مطالعه می کرد و بقیّه را به دعا و قرائت قرآن و نماز و اذکار مشغول بود. (122)

تا حالا نشده من از نماز شب ایشان بیدار شوم

در خاطرات مربوط به امام خمینی رحمه الله علیه می خوانیم : خویشاوندان ایشان می گفتند:

از پانزده سالگیِ ایشان که ما در خمین بودیم ، آقا یک چراغ موشی (123) کوچک می گرفتند و می رفتند به یک قسمت دیگر که هیچ کس بیدار نشود و نماز شب می خواندند.

همسر امام رحمه الله علیه می گویند:

(تا حالا نشده که من از نماز شب ایشان بیدار شوم ). چون چراغ را مطلقاً روشن نمی کردند.

نه چراغ اتاق را روشن می کردند، نه چراغ راهرو را و نه حتی چراغ دستشویی را [او از یک چراغ قوه کوچک که تنها جلوی پایشان را روشن می کرد، استفاده می کردند. (124) ] و برای این که کسی بیدار نشود، هنگام وضوی نماز شب ، یک ابر زیر شیر می گذاشتند که آب چکّه نکند و صدای آن ، کسی را بیدار نکند. (125)

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

زمستان برای مؤمن فصل خوبی است ، زیرا روزهای کوتاهش را روزه می گیرد و شبهای طولانی اش را برای نماز (شب ) بر می خیزد. (126)

عارفان ، سرمه بیداریِ شب بر چشمانشان کشیده اند

خدای متعال به حضرت داوود علیه السلام فرمود:

ای داوود! مردان با تقوا شبهایشان را نخوابند مگر آنکه نمازشان را برای من بگذارند. و روزهایشان را به پایان نبرند مگر آنکه پیوسته مرا یاد کنند. ای داوود! همانا عارفان ، سرمه بیداریِ شب بر چشمانشان کشیده اند و شب را در حال قیام اند و از این رهگذر، رضای مرا می طلبند. (127)

کنیزک نماز شب خوان

(حسن بن صالح ) - از صوفیه و عرفای مشهور عراقی - کنیزکی داشت ، آن را بفروخت بر قومی .

چون میانه شب بود، کنیزک برخاست و گفت : ای اهل سرای ، نماز! نماز! ایشان تعجّب نمودند و گفتند: آیا صبح بدمید و بامداد شد؟ کنیزک گفت : شما جز فریضه نگزارید؟ گفتند: نه کنیزک به نزد حسن بن صالح بازگشت و گفت : ای خواجه ! مرا بر قومی فروختی که ایشان نماز شب نمی خوانند، مرا از ایشان باز ستان حسن وی را از ایشان بازستاند. (128)

اگر بهشت می خواهی نماز شب بخوان

یکی از صالحان گفت :

شبی خوابیدم و عبادت (نماز شب ) به جا نیاوردم ، پس شنیدم که هاتفی می گفت :

آیا بندگان خدا می خوابند و حال آنکه خداوند بهشت رضوان را بین آنان تقسیم می فرماید؟ پس هر که اضافه بخواهد، شب طولانی را با خواب ، کوتاه نمی کند و به اندکی از بهشت قانع نمی شود. (129)

نصیحت علی علیه السلام برای مردم عراق

(امام باقر علیه السلام فرمود:

امیرالمؤمنین علی علیه السلام آن گاه که در عراق بود، روزی پس از نماز صبح به وعظ و نصیحت پرداخت و از خوف خدا گریست ، دیگران هم از گریه حضرت گریستند، آن گاه فرمود: به خدا قسم که از زمان دوستم رسول خدا صلی الله علیه و آله اقوامی را به یاد دارم که صبح و شام را به پایان می بردند در حالی که چهره های آنان گرفته و احوالشان پریشان و شکمها از گرسنگی به پشت چسبیده و پیشانی آنان از اثر سجده چون زانوی شتر بود!

شب را در حال سجده و قیام برای پروردگارشان به روز می آوردند. گاهی می ایستادند و گاهی پیشانی بر خاک می نهادند و با خدای خود سرگرم گفتگو و مناجات بودند و آزادی خویش را از آتش جهنّم ، از حضرت او می خواستند، به خدا سوگند با همه احوال ، آنان را می دیدم که بیمناک و هراسانند!

راوی می گوید: پس از این سخنان ، دیگر آن حضرت را خندان ندیدند، تا به جوار رحمت حضرت حق منتقل شد.) (130)

بر تو باد به استغفار در تاریکی شب

خدای متعال فرمود: ای داوود! بر تو باد به استغفار در تاریکی شب ، هر کس به خاطر من به نماز ایستد آنگاه که مردم در خوابند، به فرشتگانم دستور می دهم تا برای او استغفار کنند و بهشت من مشتاق دیدار او گردد و هر تر و خشکی برای او دعا کند. (131)

نماز شب حضرت مهدی علیه السلام

استاد الهی و عارف ربّانی ، مرحوم حاج شیخ جواد انصاری همدانی رحمه الله علیه می فرمود:

یکی از مؤمنان ، شبی که برای نماز شب بیدار شده بود مشاهده کرد که در حدود پانصد خانه از خانه های همدان نورافشانی می کنند. به او الهام شده بود که در این خانه ها نماز شب خوانده می شود، در نقطه ای (از زمین ) عمودی از نور دیده بود که تا آسمان کشیده شده است و به او الهام شده بود که در آن مکان ، وجود مقدّس حضرت مهدی علیه السلام هست که به نماز شب ایستاده است . (132)

(عباد) یکی از سربازان رسول خدا صلی الله علیه و آله و نماز شب او

وقتی که ارتش اسلام به همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله از غزوه (ذات الرقاع ) به سوی مدینه بر می گشت ، بین راه در میان درّه ای شب را به استراحت پرداخت ، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دو سرباز دلیر را مأ مور حفاظت دهانه درّه کرد. آن دو که (عباد) و (عمّار) نام داشتند، ساعات شب را بین خود تقسیم کردند، نگهبان ) اوّل عباد بود که مقداری از شب را به نماز مشغول شد. در میان مردی از افراد دشمن که در تعقیب مسلمین بود خود را نزدیک درّه رساند و عباد را که در حال نماز بود هدف تیر قرار داد. او به قدری غرق مناجات بود که سوزش تیر را کمتر احساس کرد، آن را از پای خود در آورد و به نماز ادامه داد... با تیر دوّم نیز چنین کرد، وقتی که سوّمین تیر به پایش نشست دیگر نتوانست آن طور ک Ǡ می خواست من ǘ̘ǘʘ Ԡ را ادامه دهد؛ به خاطر این با رکوع و سجودی کوتاه نمازش را به پایان برد و عمّار را بیدار کرد.

چون عمّار حال عباد را دید با اعتراض به او گفت : چرا در آغاز کار مرا بیدار نکردی ؟ عباد گفت : من در حال مناجات با پروردگار خود بودم و سوره ای از قرآن را می خواندم ، لذّت مناجات و شیرینی توجّه به خدای متعال مانع از آن شد که نماز خود را قطع کنم ، اگر نبود که رسول خدا صلی الله علیه و آله حفاظتِ این نقطه را بر عهده من گذارده بود، هرگز نماز و سوره ای را که می خواندم قطع نمی کردم و جان خود را در طریق مناجات با خدا از دست می دادم ، پیش از آنکه آهنگ بریدن نماز کنم !(133)

نماز شب مرحوم میرزا سلیمان تنکابنی

صاحب (قصص العلماء) درباره پدرش مرحوم میرزا سلیمان تنکابنی می گوید:

نماز شبش هیچ گاه ترک نشد، یک شب وقت سحر از خواب بیدار شدم ، دیدم پدرم نشسته است و به شدّت می گرید، بعد از مدّتی که گریه اش تمام شد، از سبب آن سؤ ال کردم ؟

در پاسخ فرمود: در قنوت نماز وتر، مناجات (خمس عشرة ) می خواندم و می گریستم ، ناگاه شنیدم که از سقف اتاق ، آوازی بر آمد که : (ایّها العالم العامل ...) (مرحوم والد، بیش از این سخنی نگفت و دنباله صدایی را که شنیده بود اظهار نکرد).

سپس بیان داشت که : وقتی آن آواز را شنیدم ، چنان گریه بر من مستولی شد که نتوانستم نماز را تمام کنم ، بی اختیار نشستم و گریستم و تا من زنده ام ، راضی نیستم این ماجرا را به کسی بگویید. (134)

مادرم فاطمه زهرا علیها السلام در نماز شبش ...

امام حسن مجتبی علیه السلام فرمودند:

مادرم فاطمه علیها السلام را دیدم که در شب جمعه ای در محراب عبادت خویش ایستاده و مرتب در حال رکوع و سجود بودند تا اینکه سپیده صبح آشکار شد و می شنیدم که مؤمنان و مؤمنات را دعا می فرمود و نام آنان را یکایک می برد و بسیار در حقّشان دعا می فرمود و برای خود دعایی نمی کرد.

به ایشان گفتم : مادرم ! چرا همان گونه که برای دیگران دعا می کنی برای خود نیز دعا نمی کنی ؟

فرمودند: فرزندم ! ابتدا همسایه و بعد خود انسان . (135)

مال شبهه ناک مانع نماز شب می شود

آیت اللّه شهید قدوسی رحمه الله علیه می فرمود:

ما وقتی که در نهاوند بودیم ، سالی یک بار با خانواده ، منزل یکی از آشنایان دعوت می شدیم ، پس از تکرار چند نوبت دیدم همان شبی که ما در آن میهمانی غذا می خوریم نماز صبح روز بعد به آخر وقت کشیده می شود (و موفّق به نماز شب نمی شویم ) متوجّه شدم در اموال آن شخص اشکالی وجود دارد. (136)

ای صبح ! تو شاهد باش ...

از (امّ سعید) کنیز امیر مؤمنان علیه السلام پرسیدند:

علی علیه السلام در ماه رمضان بیشتر عبادت می کند یا در سایر ماهها؟

پاسخ داد: علی علیه السلام هر شب با خدای خود به راز و نیاز مشغول است و برای او ماه رمضان و دیگر اوقات یکسان است .

و نیز در شرح حال آن حضرت آمده است :

وقتی که او را پس از ضربت خوردن از مسجد به خانه می بردند نگاهی به محلّ طلیعه فجر افکند و فرمود:

ای صبح ! تو شاهد باش که علی را فقط اکنون (به حکم اجبار) دراز کشیده می بینی ! (137)

نماز شب علامه محمد تقی مجلسی رحمه الله علیه

علاّمه محمّد تقی مجلسی رحمه الله علیه - پدر علاّمه محمّد باقر مجلسی رحمه الله علیه - می گوید:

الحمد للّه ربّ العالمین که بنده در چهارده سالگی همه اینها را می دانستم ، یعنی خدا و نماز و بهشت و دوزخ ، و نماز شب [می خواندم ] در مسجد صفا، و نماز صبح را به جماعت [می خواندم ] و اطفال را نصیحت می کردم به آیات و حدیث به تعلیم پدرم رحمه الله علیه . (138)

مهلت خواستن حضرت مریم علیها السلام

روایت شده است : هنگامی که فرشته مرگ (عزرائیل )، برای قبض روح حضرت مریم علیها السلام نزد او حاضر شد، مریم مهلت خواست تا سجده ای به جا آورد، چون اجازه یافت ، به سجده رفت و در همان حال ، تسلیم فرمان حق شد و جان داد. (139)

در مأ خذ دیگری آمده است : حضرت عیسی علیه السلام پس از مرگ مادرش مریم ، او را صدا زد و گفت : مادر! آیا می خواهی به دنیا برگردی ؟

پاسخ داد: آری ، (دوست دارم برگردم ) برای آن که در شب سرد برای خدا نماز بگزارم و در روز بسیار گرم روزه بگیرم ، آن گاه فرمود: ای پسر جان من ! این راه (برزخ و قیامت ) بیمناک است . (140)

رهبر معظم انقلاب خطاب به جوانان ...

رهبر معظم انقلاب حضرت آیت اللّه خامنه ای - دامت ظله العالی - در اهمیّت نماز شب می فرمایند: (نماز شب بخوانید و آن هم نماز شب با توجّه ، نماز شبی که می فهمید چه می کنید، نه نمازی که در آن توجّه نباشد. نماز شب باید با توجه و عنایت باشد. اثر نماز شب در شما که جوان هستید، بسیار زیادتر از نماز شبی است که (من ) می خوانم .

این اثرات را حفظ کنید و چیزهایی که برای هدف و تکاملتان لازم است فرا بگیرید و ایام را از دست ندهید که این ایّام و این فرصتها قابل بازگشت نیستند). (141)

مناجاتها و نمازهای شب استاد شهید مطهری حالت ویژه ای داشت سروش نیمه شبان استاد مطهری هنگام نماز شب این بود: نخوابید، شیطان خوشحال می شود. رهبر انقلاب می فرمایند: این مرد، نیمه شب تهجد با آه و ناله داشت ، نماز شب می خواند و گریه می کرد، به طوری که صدای گریه و مناجات او افراد را از خواب بیدار می کرد... اتاق ایشان وضعیت خاصی داشت یک (اللّه ) بود که با نئون سبز با این شب نماها نوشته شده بود و فقط در شب جلوه داشت و مشخص می کرد که استاد همان نیمه شبها که مشغول ذکر خدا هستند و ذهنشان هم به یاد خداست می خواهند که از همه حواس خود نیز استفاده کنند...) (142)

گریه های شبانه

یکی از اساتید حوزه علمیه قم گوید: شبی مهمان حاج آقا مصطفی بودم ، نصف شب از خواب بیدار شدم و صدای آه و ناله ای شنیدم ، نگران شدم که در خانه چه اتفاقی افتاده است !

حاج آقا مصطفی را بیدار کردم و گفتم : ببین در خانه شما چه خبر است ؟

ایشان نشست و گوش فرا داد و گفت : صدای آقا (امام خمینی ) است که مشغول تهجّد و عبادت است . (143)

بیدار نشدن مرحوم آخوند کاشی برای نماز شب

(حضرت حجة الاسلام والمسلمین آسید محمّد حسین مدرس ) در اصفهان فرمودند:

یک روز طلبه ها جشنی گرفته بودند از آخوند کاشی هم دعوت می کنند که در آن جشن شرکت کنند،

ایشان هم تشریف می آورند و تا دیر وقت مشغول بودند و برای نماز شب بیدار نشده بلکه برای نماز صبح از خواب بیدار می شوند.

دوباره (هفده ربیع ) طلبه ها جشن می گیرند و آخوند را دعوت می کنند که تشریف بیاورند و این بار هم ایشان خوابشان می برد.

شب در خواب (حضرت رسول ) صلی الله علیه و آله را می بینند و حضرت می فرمایند:

ما دفعه قبل (نهم ربیع ) را به خاطر شادی قلب دخترم (زهرا سلام اللّه علیها) تو را بخشیدیم که نماز شبت ترک شد ولی (هفدهم ربیع ) چرا خوابت برده بلند شو نماز شبت را بخوان .

شیطان مانع بیدار شدن می شود

و شیخ برقی بسند معتبر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده که فرمود: از برای شب شیطانی است که او را رها می گویند، پس هرگاه بنده ای از خواب بیدار شود و اراده کند برخاستن برای نماز شب را آن شیطان باو گوید حالا وقت برخاستن تو نیست ، پس دفعه دیگر که بیدار شود و خواهد برخیزد آن شیطان گوید که وقت برخاستن نشده یعنی زود است پس پیوسته او را از برخاستن زایل کند و حبس کند او را تا فجر طلوع کند و چون فجر طالع شد بول کند در گوش او آن وقت بگذرد از او در حالیکه دُم خود را می جنباند از ناز و به خود می بالد.

و ابن ابی جمهور از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده که آن حضرت روزی باصحاب خود فرمود که احدی از شما هر گاه خوابید شیطان گره میزند بر پسِ سر او سه گره بزند مکان هر گرهی عَلَیْکَ لَیْلٌ طَویلٌ فَارْقُدْ یعنی شب دراز است بخواب ، پس هر گاه بیدار شد و ذکر خدا کرد یک گره گشوده شود و اگر وضو گرفت یک گره دیگر گشوده گردد و اگر نماز خواند یک گره دیگر گشوده گردد پس داخل صبح شود به حال نشاط پاکیزه نفس والاّ صبح کند خبیث النّفس کسلان ، و این روایت در کتب اهل سنّت نیز مذکور است .

و قطب راوندی روایت کرده از امیرالمؤمنین علیه السلام که فرمود: طمع نکن در سه چیز با سه چیز: طمع مکن در بیداری شب با پر خوردن ، و در نور صورت با خوابیدن در جمیع شب ، و در امان از دنیا با صحبت فسّاق .

ذکر موجودات

(آیت اللّه امینی ) فرمودند:

(آسید باقر سدهی ) که استاد ما بود و ایشان هم شاگرد مرحوم (آیت اللّه آمیرزا رحیم ارباب ) بود فرمود که :

ما سر درس مرحوم ارباب بودیم و ایشان لمعه درس می دادند یک روز در درس لمعه فرمود:

یک شب من از اتاقم به قصد وضو به سوی صحن مدرسه آمدم که نماز شبم را بخوانم وقتی از اتاق بیرون آمدم دیدم صدای همهمه ای می آید هرچه نگاه کردم دیدم همه جا خاموش است ، صدا از درخت و همه جا می آید مثل یک ذکری بود.

رفتم وضوخانه دیدم آنجا هم صدا می آید، تعجّب کردم این صدای ذکر از کجاست آمدم داخل ایوان نماز بخوانم ، امّا همینطور در فکر بودم که این صدا از کجا می آید؟ قدری که رفتم ، دیدم مرحوم آخوند کاشی مشغول نماز شب هستند و در قنوت وِتْرشان همینطور ذکر می خواند و گریه می کند و در و دیوار هم ذکر می گویند.

من همینطور ایستادم و به او نگاه کردم ، تا نماز صبح شد، دیدم سر و صدا تمام شد.

فردا رفتم درس و گفتم : آقا من یک حاجتی به شما دارم .

فرمود: بفرمائید؟! گفتم : من چنین چیزی از شما دیدم و ذکر در و دیوار.

آخوند فرمود: خودتان شنیدید؟ گفتم : بله .

فرمودند: خداوند به تو عنایتی کرده است که شنیده ای .

(چون قرآن کریم می فرماید: در و دیوار تسبیح خدا را می کنند اگر کسی درک کند و بفهمد ذکر موجودات را معلوم است که خداوند التفاتی به او کرده است )

ما سمیعیم و بصیریم و هُوشیم

از شما نامحرمان ما خامُوشیم

شب زنده داری مرحوم شیخ جعفر کبیر

از بعضی از اکابر افاضل نقل شده مرحوم شهید ثالث می فرمود که :

مرحوم شیخ جعفر کبیر وارد قزوین شد و در منزل برادر شهید ثالث حاج ملاّ محمّد صالح منزل کرد، شب هر یک در گوشه ای خوابیدند و من هم در گوشه آن باغ خوابیدم چون مقداری از شب گذشت ، دیدم که شیخ جعفر مرا صدا کرد که برخیز و نماز شب بخوان .

عرض کردم : بلی بر می خیزم ؛ شیخ از من ردّ شد و من دیگر بار خوابیدم .

ناگاه بر اثر شنیدن صداهائی متاءثّر کننده از خواب جستم از پی آواز روانه شدم چون به نزدیک رسیدم دیدم که جناب شیخ با نهایت تضرّع و بی قراری به مناجات و گریه اشتغال دارد. صدای آن جناب چنان تاءثیری در من کرد که از آن شب تا به حال بیست و پنج سال می گذرد هر شب برمی خیزم و به مناجات به قاضی الحاجات اشتغال دارم .

رسول خدا صلی الله علیه و آله چنان در حال قیام بود که ...

عبداللّه بن مسعود می گوید:

شبی همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله نماز شب می خواندم و آن حضرت چندان در حال قیام و برپای بود که من توان ایستادن نداشتم ، آهنگ کاری ناپسند کردم .

پرسیدند: چه کار ناپسندی ؟ گفت : این که بنشینم و پیامبر صلی الله علیه و آله را به حال ایستاده رها کنم . (144)

دعا برای روزی ، در نماز شب

(ابوبصیر) نقل می کند: به حضرت صادق علیه السلام از حاجت خودم شکایت کردم و از آن حضرت خواستم که به من دعایی جهت رزق بیآموزد.

(حضرت صادق علیه السلام فرمود: در نماز شب ، وقت سجده (در روایت دیگر: در سجده آخرِ رکعتِ هشتمِ نافله شب ) این دعا را بخوان :

(یا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ یا خَیْرَ مَسْئُولٍ وَ یا اَوْسَعَ مَنْ اَعْطی وَ یا خَیْرَ مُرْتَجیً اُرْزُقْنی وَ اَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ وَ سَبِّبْ لی رِزْقاً مِنْ قَبْلِکَ اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ).

حضرت این دعا را به من تعلیم فرمود، از وقتی که من آن را خواندم ، دیگر محتاج نشدم .

خانه هایی که هنگام شب در آنها نماز خوانده می شود

روایت شده است : خانه هایی که هنگام شب در آنها نماز خوانده می شود و قرآن تلاوت می گردد، برای اهل آسمان نورافشانی می کنند همانگونه که ستارگان درخشان برای اهل زمین نور افشانی می کنند. (145)

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

فضیلت نماز شب بر نماز (مستحب ) در هنگام روز، مانند فضیلت انفاق پنهانی بر انفاق آشکار است . (146)

تأ ثیر سحرخیزی زن

زنی به خدمت حضرت صادق علیه السلام آمد و عرض کرد:

ای پسر پیغمبر! شوهرم مرا دوست نمی دارد، چه کنم ؟

حضرت فرمود: (علیک بصلوة اللّیل ). برو نماز شب بخوان .

پس از چندی خدمت حضرت رسید و تشکّر کرد و گفت : شوهرم از آن وقت هیچ کس را به اندازه من دوست نمی دارد. پس آن حضرت فرمود:

خدا رحمت کند زنی را که سحر برخیزد و شوهرش را بیدار کند، و همچنین مردی که برخیزد و زنش را بیدار کند و نماز شب بخوانند. (147)

نمونه ای از نماز زاهدان روزگار

ربیع بن خُثیم یکی از زهاد ثمانیه است که قبرش در خراسان است (خواجه ربیع مشهور) از او حکایت شده است که شب تا صبح در یک رکعت بیدار بود. وقتی که صبح می شد، ناله و آه می نمود و می گفت اخلاص داران پیشی گرفتند و ما در راه باز ماندیم .

از رساله قشیری نقل شده است :

وقتی که خواجه ربیع وفات کرد، یکی از همسایگانش دخترکی داشت به پدرش گفت :

آن ستونی که هر شب در خانه همسایه بود چه شد؟ پدر گفت : فرزند، آن ستون نبود، بلکه همسایه صالح ما ربیع بود که از اوّل شب تا به صبح بر قدمهای خود ایستاده بود. آری ، چنان بر قیام شب مداومت می نمود که دخترک همسایه خیال کرده بود ستون است . (148)

چه کنیم که برای نماز شب بیدار شویم

مرحوم جواد آقا ملکی تبریزی می فرماید:

کسی که بخواهد برای نماز شب بیدار شود وقتی که رختخوابش را آماده می کند، بگوید: خداوندا! مرا دچار مکر خودت نکن تا این همه بی خیال نباشم و مرا به فراموشی یاد خودت گرفتار نکن ، و مرا جزو ناآگاهان قرار نده می خواهم در فلان ساعت بیدار شوم اینجاست که خدا به وسیله ملکی او را در همان وقت بیدار می کند. (149)