شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

نسخه دیگر

کندش، زعفران، جندبیدستر هرکدام یک جزء، خربق سیاه و بورک از هریک 4 جزء که در شراب حل شده و چکانده می‌شود.

نسخه دیگر

الوا، جندبیدستر، پیه حنظل، فربیون با زهره گاو.

نسخه‌ها در این زمینه بسیار متعدد و متنوع و درعین‌حال در دسترس می‌باشد.

برای استفاده از انواع نسخه‌ها لازم است مزاج‌ها در نظر گرفته شود. اگر مزاج گوش سرد است چکاندنی‌های گرم و اگر مزاج گوش گرم باشد چکاندنی‌های سرد و اگر مزاج گوش خشک است چکاندنی‌های تر و برعکس. در مبحث پیشگیری و علاج

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 82

تجویزات مذکور قابل استفاده می‌باشند. ما به داروهای ساده و قابل دسترسی بسنده کردیم تا برای بیماران مشکلی در تهیه آن‌ها پیش نیاید.

درمان بیماری‌های گوش هرکدام در علوم پزشکی و طبی کشورمان جایگاهی بلند و موفق دارد، اما ناچار به دلیل دوری از اطاله کلام از طرح آن‌ها در این مقال صرف نظر می‌کنیم. علوم دارویی در مورد گوش در طب قدیم دریایی وسیع از تجربیات گران‌سنگ دانشمندان ایرانی است. هرگاه نیاز به درمان باشد علما و دانشمندان توجه داشته باشند که داروها و روش‌های علاج به بهترین وجه موجود است و می‌توانند بدان رجوع نمایند.

فتیله

عبارت از تکه پارچه‌ای است از جنس پشم یا نخ یا ابریشم و امثال آنکه به دارو آغشته شده و در گوش بیرونی تا قبل از پرده صماخ قرار می‌گیرد. در اینجا به یک نسخه آزموده اشاره می‌کنیم:

فتیله انزروت با عسل

پس از انجام پاکسازی‌های کلی و موضعی از جمله آب پیاز و روغن حنظل یا همیشه بهار به مدت 7 تا 15 روز، یک گوش‌پاک‌کن را برداشته و ابتدا در عسل فرو برند. آنگاه آن را در پودر انزروت فرو کنند مقادیری از پودر به بوسیله عسل به گوش پاک‌کن می‌چسبد. در گوش بگذارند معمولا شب تا صبح در گوش می‌ماند. هر شب تا زمان لازم تکرار خواهد شد. با اجرای این فن‌آوری جرم‌های متکاثف و آلودگی‌ها و رسوبات گوش پاک می‌شود. این فن‌آوری برای علمای مسن بسیار مفید و دور از هر عوارضی خواهد بود. از پیرگوشی جلوگیری به عمل می‌آورد پس از این نظر برای جوانان و پیران تفاوتی ندارد. سنگینی گوش برطرف شده و بیماری طنین و سر و صدای گوش (وزوز گوش) به لطف پروردگار از میان خواهد رفت.

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 83

بخش تقویت بینی

اشاره

بینی سومین عضو مهم برای علما پس از مغز و چشم از لحاظ اهمیت مورد توجه قرار گرفته است. در کارهای عملی عضو مهم دیگر بینی یعنی عضو بویایی است که در کارهای پژوهشی و آزمایشی مورد نیاز است.

بینی عضوی است برای نفس کشیدن که مستقیما قلب را خنک کرده هوای لازم را بدان می‌رساند. هوایی که با دمیدن اکسیژن سوخت و ساز بدن را تأمین می‌نماید. برای مغز عضو بینی رساننده هوایی است که گرمای سرشتی و طبیعی مغز را تأمین می‌نماید. بوهای خوش یا شمیم 21] که مورد نیاز مغز برای تقویت و نیرو گرفتن است از طریق بینی به مغز می‌رسد. بینی دو راه باریک به ریزشگاه اشک دارد و بدین‌وسیله با گلو و چشم و گوش ارتباط دارد.

فنون پیشگیری از ناراحتی‌های بینی در حقیقت با عوارض مغز و قلب و شش‌ها و حجاب و سینه مرتبط است. پس اگر بینی سرحال و سالم باشد برای اعضای مهم رئیسه و اعضای مربوط به آن‌ها مفید و پیشگیری‌کننده از بیماری‌هاست.

فنون پیشگیری طب ایرانی- اسلامی در مورد بینی به چند مورد زیر تقسیم می‌شود:

1. بخورات

2. بو کردنی‌ها (شمیم)

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 84

3. در بینی کشیدنی‌ها (انفیه)

4. بوکردنی‌های نمناک که از راه هوا در بینی کشیده می‌شوند[22]

5. پف کردنی‌ها در بینی؛ که عبارتند از داروهای خشک گرت شده که بوسیله لوله‌ای تو خالی به بینی دمیده می‌شود

بطور کلی در فنون پیشگیری از بیماری‌ها لازم است بینی را مرتب مورد بررسی قرار دهیم و آن را از تضعیف‌کننده‌های بینی حفظ کنیم. اولین تضعیف‌کننده بینی مزاج دستگاه گوارش است. کسانی که مرتب دستگاه گوارش خود را با استفاده از فنون پیشگیری از بیماری‌ها سالم و از لحاظ مزاجی در حالت تعادل نگه می‌دارند در حقیقت سراسر تن خود را پاک و سالم نگاه می‌دارند.

پس از دستگاه گوارش مزاج اعضای نزدیک و مرتبط با بینی در نظر گرفته می‌شود. هنگامی که مزاج اندام‌های مرتبط با بینی مانند جمجمه و گوش و چشم و سینوس‌های اطراف بینی، حلق و گلو در حال اعتدال باشند برای بینی مشکلی بوجود نمی‌آید. اگر اندام‌های مجاور بینی بیمار شوند ممکن است بیماری‌های مربوط به آنان بر بینی اثر بگذارد و سلامت بینی را به خطر اندازند.

بسیاری از بیماری‌های بینی و چشم و سینوس‌های دو طرف بینی و حلق و گوش و دهان و تیروئید بر هم اثر می‌گذارند. یکی از آن بیماری‌ها حساسیت‌های فصلی است که موجب سوزش چشم و زکام و آبریزش می‌شود؛ این بیماری هم از مشکلات طب غربی است. علت آن فساد و رسوب شدید خلط صفراست که در خلل و فرج مخاط و مویرگ‌های بالای بینی و پیشانی محکم شده و هر از گاهی با تحریک ماده صفراوی توسط عوامل حساسیت‌زا به هیجان آمده و ترشحاتی از سموم را بر

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 85

مخاط بینی و حلق می‌پراکند و موجب سرفه و زکام و آزارهای دیگر می‌گردد. در طب ما علاج 100% است. ما در اینجا اجمالی از روش‌ها و فنون پیشگیری از بیماری‌ها و ضعف نیروی بویایی را مورد توجه قرار می‌دهیم:

* سیستم سینوزیت.

عبارت است از داروی بخور با ترکیب زیر:

تخم گشنیز 350 گرم، آویشن و مرزنجوش، کاکوتی، پونه، نعناع و اوکالیپتوس از هر کدام حدود 25 گرم. هرکدام که در دسترس باشند با تخم گشنیز مخلوط می‌شوند.

برخی مقداری کاه را با داروهای بخور همراه می‌کنند و برخی به تنهایی کاه را برای بخور انتخاب می‌کنند. از نظر ما داروی پایه برای بخور همان ترکیب بالاست و بیشترین حجم آن را تخم گشنیز تشکیل می‌دهد.

مواد بخور دارای خواصی هستند که مغز و پرده پوشاننده و محافظ آن را ضد عفونی کرده و سردی و رسوبات و ترشحات مغز را به پایین هدایت می‌نمایند.

ویروس‌ها و میکروب‌هایی که باعث زکام و بیماری‌های نزله‌ای شده‌اند زدوده می‌شوند. راه‌های بینی و گدارهای ما بین بینی و حنجره و حلق و گوش و چشم هم ضد عفونی می‌شوند.

این بخور مانع متاستاز سلول‌های سرطانی به مغز و ریه‌ها و پرده‌های محافظ آنان می‌شود؛ لذا در بیماری‌های صعب العلاج از جمله سرطان‌های مغز و سرطان‌های قسمت‌های بالایی بدن کاربرد ضروری دارد. هوای محل زندگی نیز از اسانس‌های فرار بخور پاک و ضد عفونی می‌شوند. بخور مذکور مخاط بینی را مستعد برای خروج اخلاط از مغز می‌نماید لذا بهتر است قبل از ارتکاب داروی عطسه‌آور از بخور استفاده شود تا کیفیت عطسه‌ها در خارج کردن مواد زائد جمجمه کامل‌تر گردد.

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 86

انفیه:

کندش، تخم گشنیز و گل بنفشه باهم مخلوط و پودر می‌شوند. سپس به اندازه نوک قاشق چایخوری پودر انفیه در بینی کشیده می‌شود. پس از لحظاتی عطسه‌های پی در پی بروز می‌کند، معمولا با بیشتر از 15 تا 20 بار عطسه کردن که پس از 10 دقیقه بخور دادن صورت پذیرد، اخلاط مغز از جمجمه راه بسوی خروج می‌یابند.

کسانی که دچار خستگی از کار روزانه شده‌اند بهترین راه برای رفع خستگی‌شان استفاده از داروی انفیه و عطسه کردن پیاپی بیشتر از 15 بار هنگام استفاده از داروی عطسه‌آور است.

انفیه‌ها کسی را که در معرض سکته مغزی قرار گرفته نجات می‌دهد. اگر شخصی در خانه احساس کرد که حالاتی بر وی عارض می‌شود که به سکته شبیه است باید فورا با عطسه کردن جلوی آن را بگیرد. در سنین بالا حالاتی مانند: گزگز در شقیقه‌ها و پرش اعضای صورت و سوزن سوزن شدن و بی‌حس شدن لب‌ها و اعضای صورت می‌تواند علامتی از بروز سکته باشد. انفیه بوسیله عطسه‌های مکرری که ایجاد می‌کند با شدت بخشیدن به جریان خون در مغز موجب از بین رفتن سکته می‌شود.

سکته از دیدگاه طب ایرانی دو نوع است؛ نوعی که در اثر فشار خون مویرگ مغزی پاره می‌شود و نوعی که در اثر چسبندگی سلول‌های خون و غلظت و گرفتگی انسداد و راه‌بندان ایجاد شده و تشکیل لخته موجب قطع جریان خون به بخشی از مغز می‌شود. پس از بروز سکته مغزی اگر فشار خون وجود نداشته باشد، بدون فوت وقت داروی عطسه‌آور لازم است تا لخته عامل سکته را از هم باز کرده و متلاشی نماید.

چنانچه سکته‌کننده در اثر فشار خون دچار سکته شده است. ابتدا لازم است بوسیله

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 87

زالو از پشت گوش وی خونگیری به عمل آید سپس داروی عطسه‌آور در بینی وی دمیده شود.

اگر زالو در دسترس نباشد لازم است از رگ پشت دست چپ بین انگشت کوچک تا انگشت سوم خونگیری با تیغ حجامت به عمل آید و به مقدار لازم که حد اقل یک استکان است خون گرفته شود. این مورد در سکته‌های قلبی نیز بلافاصله واجب است. حجامت عام که در بین دو کتف انجام می‌شود درست است. پس از آن حجامت سر توصیه می‌شود که روی ملاج صورت می‌پذیرد. این‌ها در صورتی است که فشار خون در کار نباشد. اگر مسکوت (سکته‌کننده) فشار خون ندارد و در هنگام سکته فشارش بالا نرفته باشد بلافاصله باید از داروی عطسه‌آور استفاده کند. آنگاه خون‌گیری با تشخیص پزشک طب ایرانی انجام شود. برخی می‌گویند هنگام سکته در اثر فشار خون به دلیل آنکه مویرگ پاره شده و خون به سطح مغز راه یافته بنابراین زالو درمانی موجب تشدید ریزش خون به سطح مغز می‌شود؛ در تجربه اشتباه بودن آن به اثبات رسیده است.

روغن بنفشه یا بنفشه بادام:

پس از عطسه‌های پیاپی روغن بنفشه یا بنفشه بادام یا روغن کنجد یا زیتون نیاز است. مخاط بینی در اثر عطسه زیاد نیاز به آرامش پیدا می‌کند که تأمین‌کننده این آرامش همین روغن بنفشه است. روغن بادام شیرین برای ترکیب با بنفشه بکار می‌رود و روغن بادام تلخ در این مورد کاربردی ندارد.

نام داروهای بخور و انفیه و روغن بنفشه بادام را سیستم سینوزیت گذاشته‌ایم.

سیستم سینوزیت از بین برنده عفونت‌های بینی است و اخلاط جمجمه را هم پاک می‌کند. بهترین پیشگیری‌کننده از تمامی بیماری‌های مغزی و بیماری‌های نزله‌ای بکار بردن سیستم سینوزیت است.

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 88

بخش تقویت چشم

اشاره

تقویت چشم یک ویژگی مهم برای اهل علم است. چشم انسان عضوی مرکب است که از 7 طبقه و سه رطوبت تشکیل شده است: طبقه ملتحمه، طبقه قرنیه، طبقه عنبیه، طبقه عنکبوتیه، طبقه شبکیه، طبقه مشیمیه، طبقه صلبیه، رطوبت بیضیه، رطوبت جلیدیه و رطوبت زجاجیه.

تقسیم‌بندی طب سنتی نشان از دقت علمای فن پزشکی است. درمان‌ها نیز بسیار حکیمانه و مؤثر بوده است. شاید با این همه پیشرفت‌های علمی در مورد چشم و چشم پزشکی برخی از خوانندگان این سطور سؤال کنند که با این همه چرا به متون قدیمی و نسخه‌های گذشتگان در فنون پیشگیری و فنون درمان تکیه می‌کنید؟ پاسخ ما به علما و پژوهشگران این است که همان اشکال و خطایی که ما در طب جدید در مورد سایر درمان‌ها می‌بینیم در مورد علم چشم پزشکی نیز می‌بینیم. طب غربی اصول و پایه‌ها را وانهاده و ظاهر را چسبیده است.

چشم یکی از ظریف‌ ترین و حساس‌ترین اعضای بدن می‌باشد چگونه است که علم زدگی محض با آن همه عوارض خسارت‌بار در مورد چشم انجام می‌شود و تجربیات هزاران‌ساله علمای طب کنار زده می‌شود؟ چگونه می‌توان پذیرفت که شخصی از لحاظ مزاجی دچار مشکلات شدید است آنگاه با روش‌های علمی و داروهای پرعوارض می‌توان سلامتی چشم را بازگرداند، وقتی داروی شستشوی نفتازولین جای داروهای بسیار مفید طبیعی را می‌گیرد معلوم می‌شود که این علم برای چشم جز تخریب چیزی در بر ندارد!

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 89

در طب سنتی ده‌ها نسخه طبیعی شوینده در علم پاکسازی چشم وجود دارد که هم می‌شوید و هم تقویت می‌کند و هم بر عمر سلول‌های بینایی می‌افزاید؛ چرا از آن‌ها استفاده نکنیم و با داروهای شیمیایی به درمان این عضو مهم و حساس بپردازیم؟! با یک مثال ساده در مورد عینک زدن به ادامه اجمالی این بحث می‌پردازیم:

هنگامی که کودک یا نوجوانی به دلیل ضعف بینایی به چشم پزشک مراجعه می‌کند پس از معاینه برای او عینک تجویز می‌گردد. عینک زدن در مرحله اول پذیرفتن و تثبیت بیماری و ضعف چشم است. اگر شخصی با گذاشتن عینک ضعف چشمش برطرف می‌شود دیگر چه دلیلی دارد که جویای علت ضعف چشم خود بشود و دنبال درمان برود؟!

از منظر طب پایه، ابتدا سوء مزاج بوجود آمده که مانع تقویت و تزکیه چشم شده است مورد بررسی قرار می‌گیرد. ممکن است این سوء مزاج اعضای دیگر را هم تحت تأثیر قرار داده و بیماری‌های دیگری هم برای اعضای دیگر در شرف پیدایش باشند؟ تکلیف آن‌ها چه می‌شود؟

طب پایه توجه می‌کند به علت العلل یا علت اصلی که موجب بیماری شده است؛ اما طب علمی نگاه می‌کند به خود چشم و درمی‌یابد که بر فرض در شبکیه اشکالی از قبیل خونریزی داخلی، بالا رفتن فشار چشم و غیرو بوجود آمده است. در طب قیدم و طب پایه ایرانی- اسلامی به دنبال علت می‌خواهد بداند:

شاید علت در جمجمه و حجاب مغز باشد، شاید نزولات مغز به چشم آسیب رسانده است. شاید از معده بخار اخلاط صعود کرده و موجب بیماری شده، شاید کبد مقصر است، شاید عامل انسدادی در اطراف کره چشم و یا جمجمه در کار ایجاد راه بندان بوده است!

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 90

ساده‌اندیشانه‌ترین تفکر را طب جدید علمی ارائه می‌کند که به هیچ عاملی توجه ندارد. تنها به علت ظاهری که توسط ابزارهای پیشرفته جدید شناخته می‌شود تکیه کرده و درمان را با وسائل علمی جدید آغاز می‌نماید.

با توجه به مطالب اجمالی قبل علمای فرهیخته جامعه ما شایسته است که مردم را از راه‌های درست آگاه کنند. فنون پیشگیری طب بومی و پایه ایرانی- اسلامی ما دارای آن‌چنان تجربه‌های علمی است که شاید 90% مردم را از رفتن بسوی درمان حفظ کند. یعنی قبل از آنکه مشکلی ایجاد شود از وقوع بیماری جلوگیری به عمل می‌آورد. در حیطه درمان نیز پس از شناسایی علت به درمان علت اصلی می‌پردازد و البته درمان موضعی را نیز هم‌زمان در نظر می‌گیرد. ما عینک را زمانی برای چشم‌های ضعیف می‌پذیریم که هیچ راهی برای درمان وجود نداشته باشد. درست آن است که چشم ضعیف را مورد معالجه قرار دهیم تا بتواند مانند سایر مردم بدون عینک مطالعه کند. تجویز عینک باید آخرین راه حل باشد و این کار در اکثر موارد شدنی است؛ تنها باید مردم را از حقیقت امر آگاه کنیم.

نگهداری چشم شامل سه مرحله است:

1. پاکسازی و پیشگیری

اشاره

پاکسازی چشم شامل چند دستور است. شستشوی چشم با داروهای گیاهی و طبیعی مندرج در طب ایرانی- اسلامی هم پاکسازی است و هم تقویت و هم علاج! برخی از آن داروها به این ترتیب است:

قطره قنطوریون (گل گندم)

هر شب کمی قنطوریون را مانند چای دم کرده یا بجوشانند قبل از خواب در چشم بچکانند.

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 91

قطره عناب

هر شب سه عدد عناب را شکسته و در چند قاشق آب قرار دهند. صبح صاف کنند و چند قطره در چشم بچکانند و چند دقیقه بعد بشویند.

قطره آب پیاز

چند قطره آب پیاز را هر شب طی چندین شب در چشم بچکانند هر نوع آلودگی و چرک و ناراحتی‌های حساسیتی عفونت و جرب و آبریزش چشم و ضعف چشم و سفیدی تازه که بر سیاهی چشم افتاده است را مفید است.

قطره رازیانه، بابونه و گل ختمی هرکدام تنها یا باهم جوشانده یا دم کرده و در چشم بچکانند برای همه ابتلائات چشم و پیشگیری از ضعف چشم مفید است.

قطره آب خارک 23] و آب‌غوره بی‌نمک

آب خارک را با آب‌غوره بجوشانند تا غلیظ گردد. در چشم بچکانند برای هر نوع مشکل چشم چه در امر درمان و چه در امر پیشگیری مفید و معالج است.

قطره انزروت

انزروت و رازیانه از هرکدام یک قاشق چایخوری را نیم‌کوب کرده، در نیم استکان گلاب ریخته روی شعله ملایم بجوشانند تا نیمی بماند، صاف کرده و نصف قاشق چایخوری عسل و نوک قاشق چایخوری زعفران بر آن افزوده و یک دقیقه می‌جوشانند و از آتش برمی‌گیرند. دو سه قطره آب لیموترش تازه بر آن می‌افزایند و هفته‌ای دو تا سه بار در چشم می‌چکانند.

این نسخه بی‌بدیل در پاکسازی چشم و در حقیقت تازه کردن آن است. زمان مصرف این نسخه یک هفته بیشتر نیست و جای نگه‌داری آن در یخچال است به سبب

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 92

آنکه زود فاسد و متعفن می‌گردد. هر 2 روز و هر فصل یک هفته از این نسخه استفاده می‌شود. همراه با تقویت‌کننده‌هایی که در این بخش مذکور است آنان که می‌خواهند از چشم خود در راه کسب علم و دانش بهره ببرند کاری بس دقیق و شایسته برای حفظ چشم حتی در صد سالگی است.

خون‌گیری

هر سه ماه یک بار سه عدد زالوی بسیار ریز زیر پلک پایین چشم‌ها انداخته می‌شود.

حجامت عام و حجامت سر و حجامت دو طرف بینی در تحکیم نور چشم می‌تواند بجای زالو مورد استفاده قرار گیرد. میزان خون‌گیری توسط پزشک متخصص طب پایه ایرانی- اسلامی تعیین می‌شود. چنانچه مزاج عمومی چشم به سردمزاجی کشیده شده است خون گیری جایز نیست تا آنکه سردی مزاج شناسایی شود که آیا با ماده است یا بدون ماده؟ سردی زیاد است یا کم؟ زمانی که حالات مزاجی مشخص شد با داروهای مناسب مزاج چشم را به تعادل باید کشاند، آنگاه دستور خون‌گیری با شرایط مخصوص داده خواهد شد. قطره معروف به انزروت دارای ترکیبی است که مزاج چشم را به تعادل می‌رساند و با کمک خونگیری و مسهل و منضج‌های مناسب و داروهای تقویت‌کننده، چشم را تقویت کرده و به حالت عادی باز می‌گرداند. اگر یکی از اندام‌های نزدیک به چشم خون ناباب به چشم برساند و موجب ضعف آن شود باید مزاج آن عضو را شناخت و تعدیل نمود و رگ‌هایی را که در رساندن خون‌آلوده و کثیف به چشم مقصر هستند با روش‌های خونگیری طب ایرانی- اسلامی خون‌گیری نمود.

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 93

آگاهی از علل و اسباب ضعف چشم

آگاهی از موارد و علل و اسبابی که موجب بروز زیان و خسارت بر چشم می‌شود ضروری است. مصرف نمک زیاد و غذاهای شور، نگاه مستقیم به خورشید و کسوف و پوشیدن کفش تنگ و پاشنه دار، مداومت بر پوشیدن کفش، رسوب سودا در اطراف و کف و روی پا و ترک پا هم‌سو با ضعف چشم می‌باشد، آبریزش و حساسیت‌های فصلی و عفونت سینوس‌های بینی، استفاده زیاد از نور سفید مانند نور مهتابی، مطالعه هنگام غروب و نور ناکافی، کم‌خونی ناشی از غلبه بلغم و سرانجام استفاده از داروهای شیمیایی نظیر آنتی‌بیوتیک‌ها، آسپرین، استامینوفن و مسکن‌ها [24]!

دوای ضعف چشم که ناشی از سوء مزاج معده است و پیرچشمی که از دیدگاه طب سنتی نوعی غلبه خشکی است بر مزاج چشم، همان پاکسازی معده و کبد، سرمه، عطسه، خون‌درمانی و تقویت چشم با داروهای ویژه طب اسلامی است.

گریه زیاد برای چشم مضر است. بسیار چشم دوختن به خطوط ریز و اشیاء ریز خوب نیست. زیاده‌روی در جماع برای چشم بسیار بد است. خوابیدن پس از غذا خوردن، مصرف غذاهای سرخ کرده و غلیظ برای چشم زیان‌بار است. خواب زیاد و بی‌خوابی و خواب هنگام روز اگر زیاد باشد چشم را ضعیف می‌کند. اگر سوء مزاج خشک بر بدن غلبه کند چشم را آسیب می‌رساند.

دود حاصل از سوختن بد است اما دوده که از کباب کردن آنچه برای کباب مناسب است خوب است. چربی سورمه از جنس دوده است نه از دود خشک. مصرف غذاهای تند و شور بد است. خون دادن به روش‌های طب اسلامی در صورتی که

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 94

افراط نشود برای چشم مفید است. خون‌گیری به روش اهداء به سازمان انتقال خون برای چشم مفید نیست. مستی برای چشم زیان‌بار است. خواب بر شکم (دمر) برای چشم خوب نیست. نگه داشتن پا در کفش به هر مدتی که باشد برای چشم مفید نیست. برهنه راه رفتن بر زمین صاف و هموار برای چشم مفید است.

باید چشم را از گرمای شدید و سرمای شدید حفظ نمود. گرت و خاک و هوای کثیف مانند هوای پر از دود و دم ماشین برای چشم زیان‌آور است. موادی که برای نگهداشتن دید چشم مفید است بسیار زیادند که برخی از آن‌ها عبارتند از: سورمه، توتیا، توتیا که با آب رازیانه و مرزنجوش پرورده شده است. آب رازیانه همواره برای تقویت نیروی بینایی مفید بوده است. چکاندن آب انار شیرین در چشم بسیار مفید است.

انار شیرین را با انار ترش و پیه آن همراه با عسل در تنور می‌پزند بطوری که در پختن آرام‌آرام نرم شود و مزاجش درهم شود از داروهای چکاندنی و مالیدنی بسیار مفید برای چشم است. شستشوی چشم با دمکرده آویشن و یا عرق آویشن که با آب جوشیده رقیق‌تر شود برای چشم مفید است. اگر هر مزاجی از حالت طبیعی خارج شده است و بر چشم و اطراف آن نشسته، لازم است پاکسازی گردد.

2. علاج

اشاره

اجمالا به برخی از ناراحتی‌های چشم و علاج آنان اشاره می‌کنیم:

در طب پایه دستورات بسیار متنوع و مؤثری در پیشگیری و علاج بیماری‌های چشمی وارد شده است. یکی از آن‌ها آبریزش‌ها و حساسیت‌های فصلی است که یکی از مشکلات سخت طب غربی بشمار می‌آید. مردم کشورهایی مانند: استرالیا، ژاپن و برخی کشورهای قاره امریکا بویژه در فصول بهار و پاییز همواره از آن رنج می‌برند و ناچار باید از ماسک‌های دهان و داروهای ضد حساسیت استفاده کنند اما هرگز

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 95

نتوانسته‌اند علاج قطعی برای آن پیدا کنند، درحالی‌که در طب ایرانی- اسلامی ما علاج آن شاید به یکی دو هزاره قبل بازمی‌گردد. دستورات امام ششم شیعیان صادق آل محمد (ع) حاکی از تسلط کامل طب اسلامی بر این بیماری بوده است. در طب ایرانی نیز این بیماری بخوبی پیشگیری و علاج شده است. تنها طب غربی است که در درمان این بیماری از همه مکاتب طبی قدیم و جدید عقب افتاده است.

آبریزش‌های فصلی و حساسیت چشم و علاج آن در کهنسالی

علامات آن آبریزش و عطسه مدام و قرمزی چشم و سوزش است. علاج آن در طب جدید ناممکن و بسته به دوری از مواد حساسیت‌زا در محیط زیست پیرامون انسان است.

در طب قدیم این بیماری با روش‌های طب ایرانی- اسلامی علاج شده است.

امام صادق (ع) معلّم علوم الهی و مادی، حجامت را برطرف‌کننده حساسیت و آبریزش چشم می‌داند. این بیماری از رسوب صفراوی خشک در عروق و مویرگ‌های مخاط بینی و پیشانی و حلق و گوش بوجود می‌آید. از آنجا که صفرا زود فاسد و متعفن می‌گردد، ماندن رسوب صفرا و سودای غلیظ و خشک حاصل از آن در مویرگ‌ها موجب ترشح شیرآبه‌ای زهرآگین و گزنده در مخاط بینی گشته که نتیجه آن سرفه، آبریزش، تنگی نفس، عفونت‌های سینوسی، آسم و امثال آن است. درمان آن در طب ایرانی- اسلامی بخوبی بوسیله حجامت و دارو و رژیم غذایی امکان‌پذیر است و هرگز در متون طبی قدیم دیده نشده که دانشمندان علوم پزشکی آن را لاعلاج و علت تامه آن را حساسیت بدانند.

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 96

علاج آن در سیستم دارویی زیر قطعی است:

ابتدا پاکسازی دستگاه گوارش با منضج و مسهل‌های صفرا است، که در بخش پاکسازی معده و دستگاه گوارش نسخه‌های آن گذشت. نکته متمایز در اینجا آن است که حجامت عام و حجامت سر از مهمترین روش‌های علاج این بیماری می‌باشد. بدین ترتیب که پس از حدود 9 تا 15 روز که از شروع مصرف نسخه پاکسازی دستگاه گوارش و کبد گذشت مبادرت به انجام اولین حجامت عام می‌کنند.

7 روز بعد حجامت سر روی ملاج و دوباره 7 تا 15 روز بعد حجامت عام انجام می‌گیرد. درحالی‌که داروها و رژیم غذایی ادامه دارد آن‌قدر بر حجامت مداومت می‌کنند تا کاملا بیماری برطرف می‌شود.

سورمه

از داروهای مشهور طب ایرانی- اسلامی است. هر شب سورمه چهار مغز در چشم کشیده شود. نسخه‌های منسوب به سورمه بسیار متنوع است و ما به ساده‌ترین و در دسترس‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم. سورمه چهار مغز عبارت است از:

پسته، بادام، فندق و مغز قلم گاو.

دوده‌ای که از این چهار مغز گرفته می‌شود یکی از بهترین سورمه‌های چشم است. مغز قلم گاو گرمی و التهاب سه مغز دیگر را به اعتدال می‌کشاند. چراکه غلبه مزاج خشک بر عضلات چشم بدترین علل و اسباب پیرچشمی است. چشم‌ها حتی بیشتر از مفاصل یک بیمار مبتلا به آرتروز به روغن کاری نیاز دارند.

مواد این سورمه در دسترس بوده و هرکس براحتی می‌تواند مواد آن را تهیه و ساخته و مورد استفاده قرار دهد. از خواص سورمه نرم کردن عضلات چشم و تسهیل

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 97

در خونرسانی است. چربی‌های موجود در سورمه سرشار از مواد مغذی است و از خونریزی داخلی چشم جلوگیری به عمل می‌آورد.

علاوه بر سورمه چهار مغز و استفاده از داروهای عطسه‌آور، علمای ما به دلیل نیازی که جامعه و بویژه نسل جوان به آنان دارند باید از سوی جامعه‌ای که مردمش مسئول هستند مورد حمایت قرار گیرند تا از وجود آنان بهره بیشتر برده شود.

جرب

بیماری است که در کهنسالی بیشتر اتفاق می‌افتد. چشم درشت شده و به سمت بیرون قوس پیدا می‌کند و لبه‌های پلک برآمده و ضخیم می‌شود. پیشگیری آن همان دستوراتی است که در بخش پاکسازی چشم مطرح شد و یکی از نسخه‌های همراه که شیاف اخضر است. این شیاف با داروهای قبلی کاملا چشم را علاج می‌کند.

شیاف اخضر

زنگار 9 گرم، اقلیمیای نقره، صمغ عربی و سفیداب ارزیر از هرکدام 6 گرم. با حدود یکی دو استکان آب بپزند و 5/ 7 گرم اوشق را در یک استکان آب جوشانده برگ یا عرق غلیظ سداب روی شعله ملایم بجوشانند تا اوشق در آن حل شده و صاف کنند. پس همه را درهم کنند تا بصورت خمیر درآمده و از آن شیاف‌های باریک و ظریف بسازند و خشک کنند و هر روز چند ساعت یا هر شب یک شیاف در چشم بگذارند و صبح بردارند و با آب ولرم بشویند.

سبل

پرده‌ای است شبیه به برگ‌های درهم بافته که بر سفیدی چشم ایجاد می‌شود و علت آن از پر شدن رگ‌های چشم و امتلاء بافت‌ها و ماهیچه‌های آن از رسوبات گوناگونی است که در طول زمان به درد و لای و رسوبات سوداوی تبدیل شده و

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 98

سطح بیرونی چشم را می‌پوشاند. تعریف قانون از این بیماری چنین است: سبل بیماری است که در آن رگ‌های رویه گوشتگاه (ملتحمه) و قرنیه ورم می‌کند و چیزی دود مانند در میان آن‌ها می‌تند.

پیشگیری از این بیماری همان دستوراتی است که در بخش پاکسازی چشم مطرح گردید. قطره انزروت در پیشگیری و علاج سبل مؤثر است. سبل از بیماری‌های مسری و واگیردار است. یکی از داروهای معروف معالج سبل شیاف احمر است 25].

شیاف احمر

شادنج مغسول 18 گرم، صمغ عربی 15 گرم، روی سوخته و زاج سوخته از هرکدام 6 گرم، زنگار 5/ 7 گرم، زعفران و مرّمکی از هرکدام 5/ 1 گرم، صبر سقوطری و افیون از هریک 15 گرم. داروها را بکوبند و با کمی آب بپزند و به شیاف‌های متعدد تبدیل کرده خشک کنند. هر شب تا صبح یا چند ساعت در هر روز در چشم بگذارند و پس از آن با آب ولرم بشویند.

گل مژه، برد

دانه‌ای است که زیر پلک بوجود می‌آید و در ابتدای بروز نرم و همراه با التهاب و قرمزی و گاه سوزش چشم است. تولد این دانه از صفرای حار در کبد و ارسال حرارت و بخار صفرا در چشم است. علاج آن با استفاده از مواد داروئی زیر است:

سکبینج، حلتیت، اوشق، سرکه

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 99

داروها را پودر کرده و با سرکه خانگی خمیر کرده بر دیده بگذارند و شب تا صبح صبر کنند و پس از آن با آب گرم بشویند. با دمکرده مخلوطی از آویشن و گل ختمی و تخم گشنیز چشم را بشویند. پس از آن اسفرزه را در شیر داغ حل کنند و لعاب حاصل را روی پلک چشم به مدت یک تا چند ساعت بگذارند.

از مصرف مواد گرم پرهیز کرده و دستگاه گوارش را با رژیم 15 روزه منضج و مسهل ضد صفرا پاکسازی کنند و از غذاهای لطیف و سردمزاج و میوه‌های خنک بهره برند و تن و روی را با سدر و مورد و حنا طبق دستورات پاکسازی که قبلا ذکر شد هر روز بشویند. بیماری‌های فوق مواردی از انواع بیماری‌های چشم است که در کهنسالی موجب ضعف چشم می‌شود که با پیشگیری کاملا می‌توان از بروز آن جلوگیری نمود و در صورت بروز آن را علاج کرد. ذکر چند نمونه از این بیماری‌ها برای توجه به روش‌های درمان طب ایرانی است 26].

3. تقویت

اشاره

تقویت چشم شامل رعایت موارد پرهیز و پاکسازی و استفاده از مواد موسوم به سورمه و داروهای تقویت مژه است. حجامت و زالو درمانی به‌منزله پاکسازی و تقویت چشم هر دو است. سوی چشم به‌وسیله حجامت و فصد رگ زیر زبان و دو رگ کنار بینی و زالو درمانی به تعداد 3 عدد زالوی ریز زیر پلک‌های چشم صورت می‌گیرد.

عضو معده به تنهایی در پاکسازی و پیشگیری و تقویت چشم نقش مستقیم دارد. هرگز نباید نقش مهم معده را در ضعف و قوت سوی چشم نادیده انگاشت.

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 100

کسانی که دارای معده ضعیف با غلبه خلط سرد هستند دارای چشم‌های ضعیفی خواهند بود. از علامات سوء مزاج سرد معده، بی‌اشتهایی و حالت تهوع و استفراغ بلغم و کم‌خونی متعاقب آن، سرگیجه به‌معنای ضعف و سقوط فشار خون و سایر علامات غلبه سوء مزاج سرد معده است.

علاوه بر کارهای فوق برای حفظ سلامت جسمی لازم است در مورد وضعیت چشم خود جهت مطالعه روزانه اقداماتی برای تقویت چشم انجام دهند.

هفته‌ای یک بار یک ظرف از آب گرم تهیه کنند که قطر آن حد اقل اندازه یک وجب باشد؛ ته ظرف یک شیئ نورانی یا مثلا یک نگین انگشتر که رنگ آن از انواع رنگ قرمز مانند رنگ صورتی باشد قرار دهند. صورت را درون آب فرو کنند و به آن شیئ نگاه کنند. در زمان نگاه‌کردن مژه نزنند و نفس را حبس کنند. باید زمان مژه نزدن و نفس نکشیدن هم‌زمان باشد. هرچند ثانیه که می‌توانند مژه نزنند و در عین حال نفس نکشند، یادداشت کنند. مثلا بر فرض 20 ثانیه هم نفس خود را حبس کنند و هم مژه نزنند، با تمرین و ممارست این زمان را افزایش دهند.

دستور بالا معیار موفقیت

افزایش این زمان نشانه پیشرفت بدن و تأثیر موفق روش‌های فوق می‌باشد.

ورزش‌ها و عطوس و خونگیری با زالو و حجامت کردن و ماساژ و سونا و کوهنوردی و همه آن برنامه‌هایی که برای حفظ سلامتی در سطور بالا گفته شد می‌تواند به این وسیله محک زده شود. مژه نزدن هنگام نگاه دوختن به شیئ درون آب و نفس نکشیدن بهترین علامت تقویت عضلات چشم است، علاوه بر این‌ها نگاه‌کردن و تمرین کردن در آب ولرم موجب حفظ سلامتی و شادابی چشم شده و دید چشم را برای مطالعه بهتر افزایش می‌دهد. از سوی دیگر این روش موجب افزایش تمرکز ذهنی شده و حافظه را تقویت می‌کند.

مجموعه پیک شفا، ج‌14، ص: 101