شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

نام کتاب:احکام روابط زن و مرد

نویسنده:سید مسعود معصومی

مقدّمه

معارف اسلامی و جایگاه فقه.

تقسیم بندی ابواب فقه.

جایگاه (روابط زن و مرد) در معارف اسلامی.

ضرورت تحقیق درباره (احکام روابط زن و مرد).

تحقیقات انجام شده در این زمینه.

سلام و درود خداوند و اولیای الهی بر معماران بزرگ بنای عظیم و شکوهمند معارف اسلامی. آنانی که در راه تدوین، و تکمیل و حراست از مجموعه تعالیم اسلام از هیچ کوششی دریغ نورزیدند و با تمام وجود، حقایق متبلور و تابناک وحی را در شئون متنوع زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها، تبیین و ابلاغ و اجرا کردند. صلوات و تحیات خداوند بر حکیم الهی، فقیه مجدِّد، احیا کننده شریعت احمدی در قرن حاضر حضرت امام خمینی (قدس سره) که با نهضت خود شجره طیبه و تعالیم اسلامی را حیاتی دوباره بخشید. و سلام و درود خداوند رحمت، بر رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران حضرت آیة الله خامنه‌ای ادام الله ظله الشریف علی رؤوس المسلمین.

معارف اسلامی و جایگاه فقه.

در یک نگرش کلی می‌توان مجموع تعلیمات اسلامی را به دو بخش عمده تقسیم کرد:

1. بخش اول هستی شناسی و جهان بینی است که به شناساندن هستی می‌پردازد و در واقع این بخش از تعالیم اسلامی، حقایق عالم وجود را به ما نشان می‌دهد و می‌گوید: آنچه هست، چیست مانند مباحث توحید، نبوت، بیان حقیقت دنیا و آخرت و … که علم کلام و علم اخلاق متصدی بیان این دسته از معارف اسلامی می‌باشند.

2. بخش دوم ایدئولوژی و دستورهای اسلامی است که شامل تمامی اوامر و نواهی و دستورهایی است که شارع مقدس برای هدایت انسان‌ها تدوین نموده است. در واقع این دسته از تعالیم اسلامی به ما می‌گوید که برای رسیدن به هدف غایی خلقت در این دنیا باید چگونه زندگی کرد، چه از لحاظ فردی و چه از لحاظ اجتماعی. این دسته از تعالیم را علم فقه به عهده دارد.

آنچه از ملاحظه گذرای تقسیم بندی فوق بدست می‌آید آن است که علم فقه، از ارکان رکین و مهمّ معارف اسلامی است و بی تردید مجموعه تعالیم اسلامی بدون فقه، هویت حقیقی‌اش را به عنوان یک نظام مکتبی از دست خواهد داد.

تقسیم بندی ابواب فقه.

ابواب فقه که از هر یک به (کتاب) تعبیر می‌شود در طول قرون متمادی به وسیله شخصیت‌های مبرّزی چون، شیخ الطایفه محمد بن حسن طوسی، محقق جعفر بن حسن حلّی، علامه حسن بن یوسف صاحب مدارک، محمد بن علی عاملی و … تجدید سازمان و تکمیل شده است و در طول سالیان دراز که از تاریخ آن می‌گذرد دسته بندی‌های گوناگون و متنوعی را براساس ملاک‌های مختلف پذیرفته است. یکی ازاین دسته بندی‌هایی که در برخی مصادر جدید در پیش گرفته شده، و از روش‌های تقسیم بندی حقوقی جدید متأثر است عبارت است از: .

1. عبادات (نماز، روزه، حج، اعتکاف و … ).

2. اموال، که خود بر دو قسم است: .

الف) اموال عمومی (مانند انفال، خمس، زکات و … ).

ب) اموال خصوصی (مانند میراث، ضمانات، غرامات و … ).

3. آداب عمومی، یعنی رفتار و سلوک دستگاه‌های حکومتی و عمومی در مسائل قضای حکومت، صلح، جنگ، روابط بین المللی.

4. سلوک و آداب و رفتار شخصی، یعنی اعمالی که مربوط به شخص است که به دو گروه تقسیم می‌گردد: .

الف) روابط خانوادگی و مناسبات دو جنس زن و مرد (مانند مباحث نکاح، طلاق، خلع، مبارات، ظهار و … ).

ب) روابط شخص در رابطه با اجتماع و مقررات مربوط به تنظیم رفتار فرد در قبال اجتماع (مانند اطعمه، اشربه، مساکن، آداب معاشرت، عهد، یمین و امر به معروف و نهی از منکر و … ).

جایگاه (روابط زن و مرد) در معارف اسلامی.

با توجه به آنچه گفته شد به خوبی روشن می‌شود که احکام روابط زن و مرد از بحث‌های مهم فقه اسلامی است که در زیر مجموعه، آداب و رفتارهای فردی و اجتماعی قرار می‌گیرد.

ضرورت تحقیق درباره (احکام روابط زن و مرد).

وجوه و دلایل متعددی را به عنوان ضرورت تحقیق حاضر می‌توان بر شمرد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از: .

1. تبیین و تبلیغ بخش مهمّی از فقه اسلامی که بی شک در روشن نمودن مجموعه تعالیم و معارف اسلامی نقش به سزایی دارد؛ چرا که اساساً تبیین یک مجموعه مرکب، بدون پرداختن به اجزای تشکیل دهنده آن میسور نیست.

2. خنثی کردن بخشی از تهاجم و شبیخون فرهنگی دشمن که با ترویج فرهنگ مبتذل بیگانه به ویژه مسئله ارتباط بین زن و مرد و تنظیم مناسبات اجتماعی این دو با یکدیگر، می‌کوشد با رواج (بی دینی)، جامعه اسلامی را از درون به تباهی و نابودی بکشاند.

بی شک انسان موجودی است اجتماعی که به صورت دسته جمعی زندگی می‌کند و در این زندگی اجتماعی یکی از حساس‌ترین، دقیق‌ترین و در عین حال ظریف‌ترین روابط مجموعه، عبارت است از: داد و ستدهایی که به طور عام بین دو جنس مخالف از زن و مرد صورت می‌گیرد و به راستی در این گرد باد مسموم اگر متفکران و محققان اسلامی اندیشه‌های دینی را توسعه و رواج ندهند امیدی به گشایش دریچه بعدی نیست.

تحقیقات انجام شده در این زمینه.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی موج اسلام خواهی و اسلام شناسی در میان مردم جهان به ویژه جوانان، برکات و ثمرات میمون بسیاری را به دنبال داشته که از آن جمله است: تدوین رساله‌ها و کتاب‌های گوناگون در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی که بسیاری از آنها متناسب با شرایط و تغییرات نو اجتماعی است.

لکن مسلمانان و خصوصاً جوانان، امروز می‌خواهند مسائل ملموس و مورد نیازشان را در زمینه شناخت مناسبات با جنس مخالف بدانند، آنان می‌خواهند بدانند، مثلاً: .

- حکم نشستن در کنار نامحرم در تاکسی، اتوبوس و مترو چیست.

- تا چه حد می‌توان به محارم و یا نامحرم‌ها نگاه کرد.

- حکم پوشش در برابر محارم و نامحرم‌ها چیست.

- حکم نگاه کردن به فیلم، عکس، ویدئو و … چیست.

- احکام رفت و آمدها در پارک‌ها و مسافرت‌ها و خیابان‌ها چیست.

- نامه نگاری با نامحرم تا چه حد جایز است.

- سوار کردن نامحرم در ماشین خود و یا سوار شدن در ماشین نامحرم و دیگر مراودات با او جایز است یا نه و اگر جایز است حدود آن چقدر است.

- پیش از ازدواج چه کارهایی در زمینه عقد و عروسی جایز نیست و چه کارهایی مجوز شرعی دارد.

- احکام خرید عقد، تهیه کردن مقدمات آن، دعوت کردن از میهمانان تا چه حد جایز شمرده شده است.

خلاصه امروز مسلمانان به دنبال مسائل مبتلا به روزانه خود هستند.

که البته خوشبختانه تاکنون آثار ارزشمند و مفید متعددی در زمینه احکام تألیف شده است که به عنوان نمونه می‌توان از آثار گران سنگ آقایان حجج اسلام: محمد وحیدی خراسانی، عبدالرحیم موگهی و دیگران، نام برد که هریک به نوبه خود در نیل به اهدافشان در ارائه احکام، موفق بوده‌اند. اما نوشتار حاضر از موقف و منظر دیگری به مسئله احکام نگاه کرده است.

این مجموعه به تبیین مشخص و گویای احکام روابط زن و مرد در اسلام پرداخته است: با توجه به تناسب فروعات و مسائل محل ابتلا و بعضاً مستحدث، تألیف این مجموعه ضروری به نظر رسید و از آنجا که این دسته از احکام از مبتلابه ترین مسائل روزمره می‌باشد و متأسفانه تاکنون به صورت دسته بندی شده و منظم در جایی گردآوری نشده بود از این رو، بر آن شدیم تا با گردآوری کامل این دسته از احکام، گامی در اجرای دستورهای دینی در جامعه اسلامی برداریم. البته باید اذعان داشت، اگر چه این مسائل به صورت پراکنده در بخش‌های مختلف کتاب‌ها دیده می‌شود لکن نه تنها آن مقدار که موجود است، پاسخگوی همه سؤالات مستحدثه از روابط زنان و مردان نیست، بلکه دسترسی به همان مقدار نیز برای عموم مردم بسیار مشکل به نظر می‌رسد.

این مجموعه دارای ویژگی‌هایی است که برخی از آن‌ها عبارت است از: .

تنظیم فتاوای مطرح شده براساس نظریات فقهی حضرات آیاتِ عظام: امام خمینی (رض) گلپایگانی (رض) و اراکی (رض) است.

متن اصلی این مجموعه براساس فتاوای حضرت امام (رض) تنظیم شده و در صورت اختلاف نظر، فتاوای مراجع دیگر در پانویس با ذکر نشانی مسئله آمده و در صورت عدم اختلاف نظر، تنها به ذکر نشانی مسئله در کتب مراجع دیگر اکتفا شده است.

با بیان نظرات مراجع ارجمند در هر مسئله، به سهولت می‌توان در موارد احتیاط واجب به فتوای مرجع دیگر در همان مورد مراجعه کرد و به فتوای هر یک از آنان که اعلم است عمل کرد.

با آنکه در این مجموعه سعی شده برای هر مسئله به تمامی رساله‌های فقهی منتشره مراجع عالیقدر استناد شود، اما برای اطمینان کامل به صحت و سقم احکام ذکر شده، نهایتاً به تأیید سه نفر از بزرگان شورای محترم استفتائات هر یک از آیات عظام رسیده است.

قابل عنایت است که به علت رحلت حضرت امام (رضوان اللّه تعالی علیه) برخی مسائل از شورای استفتائات معظم له در قم اخذ شده است و اگر در مسئله‌ای نام امام راحل و یا هریک از آیات عظام دیگر ذکر نشده است بدان معناست که فتوای آن مرجع بدست نیامده است.

به منظور سهولت در انتقال نظرات آیات عظام گاهی برخی از مسئله‌هایی را که آنها به صورت فتوا و یا مسئله مطرح کرده‌اند، ما به صورت پرسش و پاسخ بیان کرده‌ایم و همچنین ممکن است استفتایی را با توجه به همه جوانب آن به صورت مسئله مطرح کرده باشیم.

آنچه در این مجموعه با عنوان (در نتیجه) مطرح شده است فروعی است که بر هر مسئله مترتب می‌باشد که صحت هر یک از آن‌ها نیز همانگونه که گفته شد به تأیید سه نفر از بزرگان شورای استفتائات مراجع رسیده است.

تدریس و آموزش این دسته از احکام برای عموم مردم به ویژه جوانان، بسیار ضروری به نظر می‌رسد و بر مسئولان خانواده‌هاست که فرزندان خود را از احکام روابط زن و مرد آشنا نمایند. مربیان و اساتید محترم نیز می‌توانند با استفاده از مثال‌ها و موارد ملموس و مورد نیازِ مخاطبان، بر غنای این مجموعه بیفزایند.

قابل ذکر است که یکی از مهم‌ترین احکام روابط زنان و مردان مسائلی است که هر فرد متأهل باید نسبت به همسر خود بداند، لکن به علت اختصاصی بودن آن، انتشار آن را به مجموعه دیگری تحت عنوان (احکام روابط زن و شوهر و مسائل اجتماعی آنان) اختصاص داده‌ایم که امید است جوانان عزیز با مراجعه به آن و عمل کردن به وظائف شرعی خود از زندگی معنوی و خداپسندانه‌ای برخوردار گردند.

در پایان از شوراهای محترم استفتائات هر یک از آیات عظام که برای تکمیل این رساله زحمات بی شائبه‌ای را متحمل شده‌اند کمال تشکر و قدردانی می‌شود، همچنین از همه کسانی که ما را با ارائه نظرات خود، در تألیف این مجموعه یاری کرده‌اند سپاسگزاری می‌کنیم و از خداوند متعال توفیق آنان را در راه اعتلای پرچم اسلام مسئلت می‌نمایم.

سید مسعود معصومی.

پانزدهم شعبان 1414.

مطابق با هشتم بهمن ماه 1372.

فصل اول احکام نگاه

نگاه مرد

احکام نگاه مرد به مرد.

نگاه مرد به زنان محرم.

نگاه مرد به زنان نامحرم.

قانون کلّی.

ب) زنان غیر مسلمان.

نگاه مرد به بچه>ها

نگاه زن به زنان دیگر.

نگاه زن به مردان محرم.

نگاه زن به مردان نامحرم.

نگاه زن به بچه>ها

حکم نگاه در حال شک.

نگاه به عکس.

نگاه کردن زن به عکس مردان.

نگاه به فیلم.

تتمه.

احکام نگاه مرد به مرد.

مسئله -1

مردان می‌توانند به تمام بدن مردان به استثنای عورتین نگاه کنند مشروط به آنکه به قصد لذّت و ریبه نباشد.

امام، فاضل، گلپایگانی ومکارم: عروه (نکاح)، مسئله 28 و همان، ج‌1، (ستر و ساتر)، ص‌549.

امام: تحریر، (نکاح)، مسئله 16 و توضیح المسائل، مسئله 2438.

اراکی: توضیح المسائل، مسئله 2452.

بهجت: توضیح المسائل، مسئله 1940.

تبریزی: توضیح المسائل، با استفاده از مسائل 2445 و 2447.

خامنه‌ای: استفتاء.

سیستانی: منهاج الصالحین، (نکاح) مسئله 12 و توضیح المسائل، مسئله 2447.

فاضل: توضیح المسائل، مسئله 2080.

مکارم: توضیح المسائل، مسئله 2085.

در نتیجه: نگاه کردن به هر کجای بدن مرد حتی وجه و کفین او با قصد لذّت و ریبه حرام است.

همچنین مردان نمی‌توانند به عورتین مردان بالغ دیگر نگاه کنند، چه با قصد لذّت و ریبه و چه بدون آن.

توجه: ریبه در اینجا یعنی خوف در فساد افتادن.

مسئله -2

اگر مردی بترسد از اینکه چنانچه به بدن مرد دیگر نگاه کند به گناه آلوده می‌شود نمی‌تواند به بدن او نگاه کند.

امام، بهجت، تبریزی، سیستانی، فاضل، گلپایگانی و مکارم: مدارک مسئله قبلی.

مسئله -3

سؤال: مراد از عورتین چیست.

جواب: در مردها قُبُل (مجرای خروج ادرار و بیضتین) و دُبُر (محل خروج غائط) و در زن‌ها قُبُل (کلّ فرج) و دُبُر را گویند.

امام، اراکی، فاضل، گلپایگانی و مکارم: عروه، (ستر وساتر)، ص‌550.

امام: تحریر، (نکاح)، مسئله 16.

تبریزی: صراط النجاة، با استفاده از سؤال 1488.

خامنه‌ای: استفتاء.

سیستانی: منهاج الصالحین، (نکاح)، مسئله 12 و (احکام الخلوة)، قبل از مسئله 55.

در نتیجه: ماهیچه‌های عضلانی پشت (باسن) جزء عورتین نیست و نگاه کردن به آن اشکال ندارد اگر چه، احتیاط مستحب ترک آن است.

مسئله -4

سؤال: در استخرها و یا حمام‌ها یا کنار دریا مردان مایوهایی می‌پوشند که اگر چه پوست بدن آن‌ها پیدا نیست لکن حجم عورتین کاملاً پیداست، آیا نگاه کردن مردان به آن‌ها جایز است.

پاسخ: مراد از پوشش داشتن، پیدا نبودن پوست بدن است و در صورتی که مفسده‌ای بر آن مترتب نباشد نگاه کردن اشکالی ندارد.

امام، اراکی، تبریزی، خامنه‌ای، سیستانی، فاضل و گلپایگانی: استفتاء.

بهجت و مکارم: (1).

مسئله -5

پدرها به عورتین پسران بالغ خود نمی‌توانند نگاه کنند (چه در حمام یا جای دیگر). و بنابر احتیاط واجب حتی قبل از بلوغ نیز در زمان تمییز نباید به عورتین آن‌ها نگاه کنند.

امام، خامنه‌ای، فاضل، گلپایگانی و مکارم: عروه، (نکاح)، با استفاده از مسئله 28 و ج‌1 (ستر و ساتر)، ص‌549.

امام: تحریر، (نکاح)، مسئله 16 و توضیح المسائل، مسئله 2436.

اراکی: توضیح المسائل، مسئله 2450.

بهجت و تبریزی: (2).

سیستانی: منهاج الصالحین، (کتاب طهارة)، قبل از مسئله 55 و (نکاح)، با استفاده از مسائل‌20 - 12.

فاضل: توضیح المسائل، با استفاده از مسائل 2506، 2507 و 2508.

مکارم: توضیح المسائل، مسئله 2083.

مسئله -6

نگاه کردن دکترها به عورتین مرد دیگر حرام است مگر در مقام اضطرار.

امام، اراکی، خامنه‌ای، سیستانی، فاضل، گلپایگانی و مکارم: با استفاده از مدارک مسئله قبل.

بهجت: توضیح المسائل، با استفاده از مسائل 1938 و 1942.

تبریزی: توضیح المسائل، با استفاده از مسائل 2445 و 2451.

مکارم: توضیح المسائل، با استفاده از مسئله 2085.

در نتیجه: مردان اجازه ندارند جهت پیشگیری از آبستنیِ همسرانشان، لوله‌های انتقال اسپرم خود را نزد دکتر ببندند. البته بستن لوله‌های خروج منی در صورتی که موجب عقیم شدن دایمی نگردد اشکال ندارد لکن چون این عمل مستلزم نگاه کردن دیگری به عورتین او می‌باشد، حرام است و اگر به گونه‌ای عمل شود که مستلزم نگاه دکتر به عورت او نشود اشکالی ندارد و یا اگر همسر او دکتر باشد می‌تواند از این راه جلوگیری از آبستنی نماید.

نگاه مرد به زنان محرم.

مسئله -7

مردان می‌توانند به تمام بدن محارم خویش غیر از عورتین نگاه کنند، مشروط به آنکه این نگاه به قصد لذّت نباشد. همچنین خوف به فساد افتادن هم نباشد (از این حکم همسر استثناء است).

امام، فاضل، گلپایگانی و مکارم: عروه، (نکاح)، مسئله 32 و ج‌1 (ستر و ساتر)، ص‌549.

امام: تحریر، (نکاح)، مسئله 17 و توضیح المسائل، مسئله 2347.

اراکی: توضیح المسائل، مسئله 2451.

بهجت: توضیح المسائل، مسئله 1939.

تبریزی: توضیح المسائل، مسئله 2446.

خامنه‌ای: استفتاء.

سیستانی: منهاج الصالحین، (نکاح)، مسئله 13 و توضیح المسائل، مسئله 2446.

فاضل: توضیح المسائل، مسئله 2505.

در نتیجه: مردان نمی‌توانند عورتین دختر یا مادر یا خواهر و یا دیگر محارم خود را ببینند اگر چه بدون قصد لذّت و ریبه باشد.

همچنین بنابر احتیاط واجب دیدن عورتین بچه ممیز غیر بالغ جایز نیست.

مسئله -8

احتیاط مستحب ترک نگاه کردن مردان به محارم خود از زانو تا زیر ناف می‌باشد.

امام، فاضل، گلپایگانی و مکارم: عروه، (ستر و ساتر)، قبل از مسئله‌1.

بهجت و سیستانی: (3).

نگاه مرد به زنان نامحرم.

زنان نامحرم یا مسلمان هستند یا غیر مسلمان، در صورتی که مسلمان باشند یا کاملاً حجاب خود را رعایت کرده‌اند یا نه.

الف) مسلمانی که کاملاً حجاب خود را رعایت کرده است.

مسئله -9

اگر خانم مسلمان کاملاً حجاب خود را رعایت کرده بود نگاه کردن به وجه و کفین او برای مرد با شرایط ذیل اشکال ندارد: 1. وجه و کفین زینت نشده باشد. 2. نگاه به قصد لذّت و ریبه نباشد.

امام: عروه، (نکاح)، مسئله 31؛ تحریر، (نکاح)، مسئله 18؛ استفتاء و توضیح المسائل، مسئله 2433.

اراکی: توضیح المسائل، مسئله 2447 و استفتاء.

بهجت، خامنه‌ای و فاضل: استفتاء.

تبریزی، سیستانی و گلپایگانی: (4).

در نتیجه مردان نمی‌توانند به صورت و دست زنانی که به طور کامل حجاب خود را رعایت نکرده اند، نگاه کنند مانند آنکه زنی مقداری از مویش پیدا باشد و یا اینکه لباس آستین کوتاه پوشیده باشد و یا بازو یا مچ دست او پوشیده نباشد.

مسئله -10

نگاه کردن به دست خانم نامحرمی که انگشتری یا النگو در دست دارد، و یا ناخن‌های خود را بلند کرده و یا لاک زده و یا به هر صورت زینت داده، حرام است خواه نامحرم از بستگان نزدیک باشد و یا غریبه باشد.

امام، اراکی، بهجت، فاضل و گلپایگانی: با استفاده از مدارک مسئله قبل و استفتاء.

تبریزی، خامنه‌ای و سیستانی : (5).

توجه: فروشندگانی که مشتری اجناس آن‌ها غالباً خانم‌ها هستند مانند زرگرها، لباس فروشی‌ها و فروشندگان لوازم آرایش و … بیشتر در معرض این گناه هستند و باید بیش از دیگران مراعات موازین شرعی را بنمایند.

مسئله -11

نامحرم به هر منظوری که زینت کرده باشد، نگاه کردن به او جایز نیست حتی اگر برای (پرو) یا امتحان انگشتر یا النگو یا گردنبند و … باشد.

امام، اراکی، خامنه‌ای و گلپایگانی: استفتاء.

تبریزی: (6).

مسئله -12

سؤال: آیا نگاه کردن به کف پا یا روی پا و یا پاشنه پا و یا ساق پای خانم‌های نامحرم مسلمان در صورتی که پوشش کافی نداشته باشند؛ بدون قصد ریبه و تلذذ، جایز است.

جواب: خیر، جایز نیست و به طور کلی غیر از وجه و کفین، مرد نمی‌تواند به هیچ کجای بدن زن نامحرم نگاه کند.

امام، اراکی و خامنه‌ای: استفتاء.

بهجت: توضیح المسائل، با استفاده از مسئله 1931.

فاضل: با استفاده از توضیح المسائل، مسئله 2501.

تبریزی، سیستانی و گلپایگانی: (7).

مسئله -13

اگر مردی بترسد در صورتی که به نامحرم نگاه کند به گناه می‌افتد نباید به او نگاه کند.

امام، اراکی، فاضل و مکارم: عروه، (نکاح)، مسئله 31.

خامنه‌ای: استفتاء.

سیستانی: منهاج الصالحین، (نکاح)، با استفاده از مسائل 14 و 26 و توضیح المسائل مسائل 2442 و 2443.

بهجت: (8).

مسئله -14

نگاه کردن به نامحرم به قصد لذّت و شهوت رانی حرام است اگر چه به وجه و کفین و یا به حجم بدن او باشد.

امام، اراکی، فاضل، گلپایگانی و مکارم: عروه، (نکاح)، مسئله 31.

بهجت: توضیح المسائل، مسئله 1931.

تبریزی: توضیح المسائل، مسئله 2442.

خامنه‌ای: استفتاء.

سیستانی: توضیح المسائل، با استفاده از مسائل 2442 و 2443 و منهاج الصالحین، (نکاح)، مسئله 14.

فاضل: توضیح المسائل، مسئله 2501.

قانون کلّی

مسئله -15

نگاه کردن به هر چیزی یا هر کسی به قصد لذّت و یا با خوف به فساد افتادن حرام است (به استثنای همسر) اگر چه نگاه به محرم باشد. خواه نگاه به زن باشد یا به مرد، به حیوان باشد یا جماد، به عکس باشد یا فیلم، به مجسمه باشد یا هر چیز دیگر، حتی نگاه کردن به بدن خود در آینه و یا هر جای دیگر به قصد شهوت رانی حرام است.

امام، اراکی، بهجت، فاضل و گلپایگانی: استفتاء.

امام: توضیح المسائل، با استفاده از مسائل متفرقه، صفحه 28.

فاضل: استفتاء.

تبریزی و خامنه‌ای: (9).

مسئله -16

دکتر محرم نیست، لذا در غیر مقام اضطرار نمی‌تواند به بدن زن نامحرم نگاه کند.

امام، اراکی، فاضل، گلپایگانی و مکارم: عروه (نکاح)، مسئله 35.

امام: تحریر، (نکاح)، مسئله 22.

اراکی: توضیح المسائل، مسئله 2447.

بهجت: توضیح المسائل، با استفاده از مسائل 1941 و 1942.

تبریزی: توضیح المسائل، مسئله 2451.

خامنه‌ای: استفتاء.

سیستانی: منهاج الصالحین، (نکاح)، با استفاده از مسائل 14 و 20 و توضیح المسائل مسائل 2442 و 2450.

فاضل: توضیح المسائل، با استفاده از مسائل 2506، 2507 و 2508.

مکارم: توضیح المسائل، مسئله 2089.

مسئله -17

اگر دکتری در مقام اضطرار مجبور شد به عضوی از بدن نامحرم نگاه کند باید به همان مقدار لازم اکتفا کند و نمی‌تواند بیش از آن عضو را ببیند، و یا اگر می‌تواند باید از روی لباس معاینه نماید.

امام، اراکی، بهجت، تبریزی، خامنه‌ای، سیستانی، فاضل، گلپایگانی و مکارم: با استفاده از مدارک مسئله قبل.

امام: تحریر، (نکاح)، مسئله 22 و توضیح المسائل، مسئله 2441.

اراکی: استفتاء.

(10).

مسئله -18

مردان نمی‌توانند برای نامحرم مسلمان آمپول تزریق نمایند. زیرا این عمل مستلزم نگاه کردن و یا لمس بدن زن خواهد بود، حتی اگر آمپول در رگ تزریق شود، البته اگر مقام اضطرار باشد و محرمی جهت تزریق نباشد اشکالی ندارد.

امام، اراکی، بهجت، تبریزی، خامنه‌ای، سیستانی، فاضل، گلپایگانی و مکارم: با استفاده از مدارک مسئله قبل.

مسئله -19

گرفتن عکس‌های رادیولوژی در صورتی که مستلزم نگاه به بدن نامحرم باشد، گرفتن خون برای آزمایشگاه‌ها، سونوگرافی و یا هر عملیات پزشکی دیگر در صورتی که بتوان به پزشک یا متخصص زن در آن رشته رجوع کرد، توسط مردِ نامحرم حرام است.

امام، فاضل، گلپایگانی و مکارم: عروه، (نکاح)، مسئله 35.

امام، اراکی و خامنه‌ای: استفتاء.

بهجت: توضیح المسائل، با استفاده از مسائل 1941 و 1942.

تبریزی: توضیح المسائل، با استفاده از مسئله 2451.

سیستانی: (11).

مسئله -20

در بازارها و اماکن عمومی و یا در منزل انسان چشمش به طور اتّفاقی به نامحرم‌هایی می‌افتد که یا زینت کرده‌اند یا حجاب خود را کاملاً رعایت نکرده اند حکم این گونه نگاه‌ها چیست.

جواب: آن چیزی که حرام است نگاه کردن است نه نگاه افتادن، لذا آنچه را که انسان به طور اتفاقی می‌بیند اشکال ندارد ولی باید بلافاصله نظر را برگرداند تا حکم نگاه کردن پیدا نکند.

امام، اراکی، بهجت، تبریزی، خامنه‌ای، سیستانی و گلپایگانی: استفتاء.

فاضل: جامع المسائل، ج‌2، سؤال 1065.

مسئله -21

اگر کسی به قصد آنکه چشمش به نامحرمِ غیرمحجبه بیفتد به جایی برود حرام است.

امام، اراکی، تبریزی، خامنه‌ای و گلپایگانی: استفتاء.

بهجت، سیستانی و فاضل: (12).

بنابراین اگر کسی برای اینکه چشمش به نامحرم بیفتد زمانی خاص از جایی عبور کند و یا برای انجام کاری از محلی برود که نامحرم بیشتر تردد دارد تا چشمش به نامحرم بیفتد و یا مثلاً اتوبوسی را سوار شود که بیشتر نامحرم‌ها در آن هستند و یا برای تفریح یا ورزش، مکانی را انتخاب کند که نامحرمِ بیشتری در آنجا باشد و … خلاصه آنکه اگر عمداً برای اینکه چشمش به نامحرم بیفتد کاری را انجام بدهد جایز نیست و اجتناب از آن لازم است.

مسئله -22

در صورتی که مرد بداند در مکانی خانم‌های بی حجاب یا بدحجاب هستند، رفتن به آن محل برای اینکه چشمش به آن‌ها بیفتد حرام است.

امام، اراکی، تبریزی، خامنه‌ای و گلپایگانی: استفتاء.

بهجت، سیستانی و فاضل: (13).

در نتیجه: رفتن روی پشت بام و یا کنار پنجره به منظور آنکه چشمش به نامحرم بیفتد و یا وارد شدن به اتاق یا آشپزخانه و یا مکانی که علم به وجود نامحرم دارد به منظور آنکه چشمش به نامحرم بیفتد و یا نگاه انداختن از لای در و پنجره یا کنار پرده به درون اتاق ولو برای یک لحظه و … و مواردی از این قبیل حرام است.

مسئله -23

رفت و آمد در بازارهایی که محل تردد زن‌های اهل روستا و بادیه نشین هایی است که عادت ندارند حجاب خود را کامل رعایت کنند، اگر چه انسان علم دارد به آن‌ها نگاه خواهد کرد، اشکال ندارد. همچنین معامله با آن‌ها نیز اشکالی ندارد.

امام، اراکی، فاضل و مکارم: عروه، (نکاح)، مسئله 27.

اراکی، تبریزی و خامنه‌ای: استفتاء.

بهجت، سیستانی و گلپایگانی: (14) .

مسئله -24

نگاه کردن به دست‌ها تا آرنج، مقداری از موی سر، پا تا زانو، زیر چانه و گردنِ پیرزن‌های نامحرم اشکالی ندارد.

امام، فاضل و گلپایگانی: عروه، (نکاح)، مسئله 35.

سیستانی و اراکی: استفتاء.

تبریزی: صراط النجاة، با استفاده از سؤال 890.

بهجت، خامنه‌ای و مکارم: (15) .

مسئله -25

هر کس که نگاه کردن به او جایز نیست دیدن او از پشت شیشه یا در آینه و یا آب صاف و یا هر چیز دیگری که عکس او را منعکس می‌کند نیز جایز نیست.

امام، اراکی، فاضل، گلپایگانی و مکارم: عروه، (ستر و ساتر)، با استفاده از مسئله 2.

امام، اراکی، بهجت، خامنه‌ای و گلپایگانی: استفتاء.

تبریزی: توضیح المسائل، مسئله 2445.

سیستانی: منهاج الصالحین، (احکام الخلوة)، قبل از مسئله 55 و (نکاح)، با استفاده از مسائل 12 و 20. (16).

مسئله -26

نگاه کردن به بدن زن نامحرم حرام است چه آن زن بفهمد یا نفهمد، کور باشد یا بینا، نامحرم فامیل باشد (مثل زنِ برادر، زن عمو، دختر خاله و … ) یا غریبه باشد حتی اگر بدون لذّت و ریبه نگاه کند نگاه او حرام است (حکم وجه و کفین گفته شد).

امام، اراکی، فاضل و مکارم: عروه، (نکاح)، با استفاده از مسئله 31.

امام: تحریر، (نکاح)، با استفاده از مسئله 18 و استفتاء.

اراکی: توضیح المسائل، با استفاده از مسئله 2447.

بهجت: توضیح المسائل، با استفاده از مسئله 1931.

خامنه‌ای: استفتاء.

سیستانی و گلپایگانی: (17).

مسئله -27

زنان اهل سنّت حکم زنان مسلمان را دارند.

امام، اراکی، خامنه‌ای، فاضل، گلپایگانی و مکارم: استفتاء.

ب) زنان غیر مسلمان.

مسئله -28

نگاه کردن به مواضعی از بدن زنان نامحرمِ غیر مسلمان (چه اهل کتاب و چه کفّار) که به طور معمول آن مواضع را نمی‌پوشانند اشکالی ندارد، مشروط به آنکه به قصد لذّت و ریبه نباشد. لکن بنابر احتیاط واجب مرد نمی‌تواند به مواضعی که آن‌ها به طور معتاد آن را می‌پوشانند نگاه کنند.

امام، فاضل و مکارم: عروه، (نکاح)، مسئله 27.

امام: تحریر، (نکاح)، مسئله‌27 و توضیح المسائل، مسئله 2448.

تبریزی: توضیح المسائل، مسئله 2443.

فاضل: توضیح المسائل، مسئله 2502.

اراکی، بهجت، خامنه‌ای، سیستانی و گلپایگانی: (18).

توضیح: در صورتی که زن نامحرمِ غیر مسلمان کمتر از حدّ معمول زنانِ خودشان پوشش داشته باشد بنابر احتیاط واجب نمی‌توان به او نگاه کرد مانند زن‌هایی که برای لذات شهوانی لباس‌های خاصّی بپوشند. در نتیجه نگاه کردن به مو، دست، پا تا زانو، و یا هر جایی را که عادتاً زن‌های غیر مسلمان نمی‌پوشانند، اشکال ندارد. (19).

مسئله -29

اگر انسان بداند و یا بترسد در صورت نگاه کردن به نامحرمِ غیر مسلمان، به فساد خواهد افتاد نباید به او نگاه کند.

امام، اراکی، بهجت، تبریزی، خامنه‌ای، سیستانی، فاضل، گلپایگانی و مکارم: با استفاده از مدارک مسئله قبل. وامم: توضیح المسائل، با استفاده از مسئله 2434.