شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

فصل نهم:پاكيزگي و اتمام نعمت الهي

هـدف از تشـريع طهارت‌هاي سـه گانه

«ما يُريدُ اللّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لكِنْ يُريدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَ لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُـمْ لَعَلَّكُـمْ تَشْكُــرُونَ،»

«خداي تعالي نمي‌خواهد هيچگونه حرج و دشواري را بر شما تحميل كند، بلكه مي‌خواهد شما را پاكيزه گرداند و نعمت خود را بر شما تمام كند شايد شكرش را بجـاي آوريد!» (6 / مـائده)

و اينكه خداي تعالي با آوردن كلمه ليكن از مطلب قبل كه فرمود: خدا نمي‌خواهد بر شما حرج تحميل كند اعراض كرد، خود دليل بر اين است كه مراد از آيه شريفه اين است كه حرج را از ملاك حكم نفي كند و بفرمايد: احكامي كه خداي تعالي بر شما تكليف كرده

(149)

حرجي نيست و به منظور دشوار كردن زندگي شما تشريع نشده، (بلكه به اين منظور تشريع شده كه شما را پاك كند.) وجه اين دلالت اين است كه از ظاهرگفتار آيه بر مي‌آيد كه مراد از احكام جعل شده، تطهير شما و اتمام نعمت بر شما است، نعمتي كه همان ملاك احكام است، نه اينكه مراد دشوار كردن زندگي بر شما باشد، و به همين جهت هر جا كه ديديم وضو و غسل بر شما حرجي و دشوار است مثلاً آب نيست و پيدا كردن آب برايتان سخت است، و يا آب هست ولي استعمال آن دشوار است، ما در آنجا تكليف وضو وغسل را بر داشته به جاي آن تيمم را كه در وسع شما است بر شما واجب مي‌سازيم، و اما حكم طهارت كه غرض اصلي ما است را به كلي از بين نمي‌بريم، اين خود دليل بر اين است كه ما طهارت شما و كامل كردن نعمت خود بر شما را مي‌خواهيم، تا شايد شما شكر بگزاريد. (1)

1- الـــــميــــــزان ، ج 5 ، ص 374.

(150) نماز و روزه از ديدگاه قرآن و حديث

تطهير و اتمام نعمت

«وَ لكِنْ يُريدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَ لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ،»

لازمه مطلبي كه ما در معناي حرج نخواستن آورديم اين است كه مراد از جمله: «يُريدُ لِيُطَهِّرَكُمْ،» اين باشد كه بفرمايد غرض ما از تشريع وضو و غسل و تيمم تنها حاصل‌شدن‌طهارت درشمااست،چون‌اين‌سه‌دستورسه‌وسيله‌وسبب‌براي‌طهارت‌است، و اين طهارت هرچه باشد غيراز پاكيزگي‌ظاهري و برطرف شدن خبث و كثافات از بدن است، بلكه طهارتي است معنوي، كه به وسيله يكي از اين سه دستور حاصل مي‌شود، و آنچــه كه در نمــاز شرط شــده عـلاوه بر پاكي ظاهر بدن، همين طهارت معنوي است .

و اما اينكه فرمود: «وَ لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ...،» بطوري كه در آيه « الْيَوْمَ اَكْمَلْتُ لَكُمْ

تطهير و اتمام نعمت (151)

دينَكُمْ...،» (3 / مائده) فرموده، مراد از نعمت در آيه مورد بحث نعمت دين است، البته نه از حيث اجزاي آن، يعني تك تك معارف و احكامش، بلكه از حيث اينكه دين عبارت است از تسليم خدا شدن در همه شؤون و اين همان ولايت خدا بر بندگان و حكمرانيش در ايشان است، واين ولايت وقتي تمام مي‌شود و به حد كمال مي‌رسد كه همه احكام ديني كه قسمتي از آن طهارتهاي سه گانه است را تشريع بفرمايد.

از اينجا به روشني به دست مي‌آيد كه بين دو غايت و نتيجه‌اي كه براي تشريع طهارتهاي سه گانه ذكر شده يعني جمله: «لِيُطَهِّرَكُمْ،» و جمله «لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ،» فرق هست، و آن اين است كه جمله اول غايت تشريع طهارتهاي سه گانه به تنهائي را بيان مي‌كند، چون پاك شدن نتيجه اين سه دستور است، ولي جمله دوم نتيجه تشريع همه احكام را بيان مي‌كند، كه سه دستور مزبور تنها سهم خود را از آن دارند، يعني از ميان همه احكــام سه حكم و از ميــان همه نعمت‌هــاي ديني سه نعمتنــد، پس در حقيقت دو نتيجــه نام بــرده يكي خصوصــي است و ديگري عمومي.

و بنابراين معناي آيه چنين مي‌شود: خداي تعالي نمي‌خواهد بدون جهت بار شما را سنگين كند، بلكه مي‌خواهد با جعل طهارتهاي سه گانه دو كار كرده باشد، اول اينكه براي شما پاكيزگي را كه خاصيت خصوص اين سه دستور است حاصل كرده باشد،

(152) نماز و روزه از ديدگاه قرآن و حديث

دوم اينكه نعمت عموميش را كه همان نعمت دين است با تشريع اين سه حكم تتميم كرده باشد، شايد شما خداي را بر نعمتش شكر كنيد و خداي‌تعالي شمارا خالص براي خود بسـازد (دقـت بفـرمـائيد.) (1)