شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

( پرسش چهل و هفتم )

بسم الله الرحمن الرّحیم

حضور انور حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید محمد هادی المیلانی دام ظلّه.

معروض می داریم ما دانشجویان دانشکده ی الهیّات در درس تفسیر، استاد محترم سوره ی احزاب را تدریس می نمایند به آیات ذیل رسیدند: ( يَا أَيّهَا النّبِيّ قُل لِأَزْوَاجِكَ إِن كُنتُنّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتّعْكُنّ وَأُسَرّحْكُنّ سَرَاحاً جَمِيلاً * وَإِن كُنتُنَ تُرِدْنَ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَالدّارَ الْآخِرَةَ فَإِنّ اللّهَ أَعَدّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنكُنّ أَجْراً عَظِيماً * يَا نِسَاءَ النّبِيّ مَن يَأْتِ مِنكُنّ بِفَاحِشَةٍ مّبَيّنَةٍ يُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَيْنِ وَكَانَ ذلِكَ عَلَى اللّهِ يَسِيراً * وَمَن يَقْنُتْ مِنكُنّ للّهِ‏ِ وَرَسُولِهِ وَتَعْمَلْ صَالِحاً نُؤْتِهَا أَجْرَهَا مَرّتَيْنِ وَأَعْتَدْنَا لَهَا رِزْقاً كَرِيماً * يَا نِسَاءَ النّبِيّ لَسْتُنّ كَأَحَدٍ مِنَ النّسَاءِ إِنِ اتّقَيْتُنّ فَلاَ تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً * وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنّ وَلاَ تَبَرّجْنَ تَبَرّجَ الْجَاهِلِيّةِ الْأُولَى‏ وَأَقِمْنَ الصّلاَةَ وَآتِينَ الزّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللّهَ وَرَسُولَهُ إِنّمَا يُرِيدُ اللّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهّرَكُمْ تَطْهِيراً * وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى‏ فِي بُيُوتِكُنّ مِنْ آيَاتِ اللّهِ وَالْحِكْمَةِ إِنّ اللّهَ كَانَ لَطِيفاً خَبِيراً ) .

گفتند آیات درباره ی زوجات پیغمبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و امّهات المؤمنین است، بحث درباره ی نصف آیه ی 32 یعنی آیه ی تطهیر است.

گروهی از دانشمندان اسلامی تمام هفت آیه را درباره ی زنان پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می دانند و می گویند جمله ی ( انّما یرید الله ) اراده ی تشریعی است مانند ( يُرِيدُ اللّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلاَ يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ ) البقره ـ 185 و آیه ی ( يُرِيدُ لِيُطَهّرَكُمْ وَلِيُتِمّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلّكُمْ تَشْكُرُونَ ) المائده 6. و دیگر از آیات و دو ضمیر مذکّر ( لیذهب عنکم ) و ( یطهّرکم ) به مناسبت آن است که در (اهل البیت) لفظ اهل مذکّر است و اهل البیت ساکنین خانه ی خشت و گل نیست بلکه خاندان و اقرباء پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم است، به شرط آنکه ایمان آورده باشند، مانند آیه ی ( أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ رَحْمَةُ اللّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ ) هود 73. و بعضی گویند مراد ساکنین خانه است، در هر صورت آیه ی تطهیر یا مانند سایر آیات فقط درباره ی بانوان رسالت است و یا اعمّ از آنان و دیگر از اقرباء پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، مانند علیّ بن ابی طالب و فاطمه و حسن و حسین عليهم‌السلام و کسانی که صدقه بر آنان حرام است، عکرمه از ابن عبّاس روایت می کند آیه درباره ی نساء النبیّ نازل شده (1) و نیز عکرمه گفت آنچه شما فکر می نمائید آیه آن نیست بلکه درباره ی زنان پیغمبر است (2) و عکرمه در بازارها با صدای بلند می گفت مراد از آیه ( إِنّمَا يُرِيدُ اللّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ ) زنان پیغمبر است (3).

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) عکرمه عن ابن عباس (نزلت انما یرید الله فی نساء النبیّ).

(2) عن عکرمه انه قال فی الایه لیس بالذی تذهبون الیه انما هو نساء النبی.

(3) ان عکرمه کان ینادی فی السوق: ان قوله تعالی ( إِنّمَا يُرِيدُ اللّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ ) قال: یعنی ازواج النبی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم .

و می گویند: اگر بگوئیم آیه ی ( انّما یرید الله ) مانند سایر آیات خطاب به تمام بانوان رسالت و غیر آنان است هیچ گونه خلاف سیاق و وحدت روش گفتار پیش نمی آید اما اگر بگوئیم که آیه ی تطهیر خطاب به عدّه ای خاصّ می باشد لازمه اش استطراد است (یعنی بودن کلامی اجنبی در بین کلامی که از یک نوع مطلب حکایت می کند) و استطراد خلاف ظاهر است زیرا ظاهر آن است که متکلّم هرگاه سخنی گوید از یک جا شروع و به آخر برساند و اگر در بین کلام خود مطلبی جداگانه بگوید خلاف رسم فصاحت است، بنابراین اگر آیه ی ( انّما یرید الله ) خطاب به همه ی خاندان رسالت نباشد جمله ی بیگانه ای است که در میان آیات متناسب با یکدیگر واقع شده است و چون قرآن مجید دارای فصاحت است نمی توان قبول کرد که خطاب در آیه ی تطهیر فقط به (اهل البیت) یعنی شخص پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و علیّ و فاطمه و حسن و حسین عليهم‌السلام است، مراجعه نمائید به تفسیر ابن عبّاس ص 261، و الدّر المنثور سیوطی ج 5 ص 198 و تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر ج 3 ص 483 و املاء ما من به الرّحمن ج 2 ص 100 و تفسیر طبری ج 2 2 ص 5، و تفسیر فخر رازی ج 2 5 ص 209 و تفسیر کشاف ج 3 ص 260 و خازن ج 3 ص 266 و روح المعانی آلوسی ج 2 2 ص 12 و تفسیر النسفیّ ج 3 ص 302 و تفسیر الحدیث ج 8 ص 261 و جلالین 354 و کتاب التسهیل لعلوم التنزیل ج 3 ص 137 و منهاج السّنه ابن تیمیّه ج 4 ص 19.

گروه دوّم می گویند سایر آیات درباره ی زنان پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم است امّا آیه ی تطهیر درباره ی پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و علیّ و فاطمه و حسن و حسین عليهم‌السلام است زیرا لحن کلام و مخاطبین عوض می شود در این جمله سخن از مشیّت خداوند متعال است سخن از قضاء حتمی و اراده ی تکوینی است اراده ی پیدایش خاندانی در سطح عالی انسانی پیدایش این چنین بیتی در خاندان رالت گتره و لغو نیست بلکه باید برای امر مهمّ و خطیر اسلامی آن هم زمامداری مسلمین باشد و ممکن نیست اراده ی خداوند متعال تخلّف پیدا کند آنچه را بخواهد می شود (فعّال لما یرید) خواسته است این پنج نفر منزّه و معصوم باشند و دلیلی بر اراده ی تکوینی حضرت احدیّت به رسیدن زنان پیغمبر به مقامات عالیه ی معنوی نیست بلکه جمله ی (تردن) مشیّت و اراده شخصی آنها را می رساند و وظیفه ی بانوان رسالت در خانه داری در محیطی پاک با روشی خدا پسندانه بود نه آنکه دخالت در امور مهمّ اجتماعی و سیاسی بنمایند و اینکه (اراده) در آیه تکوینی است نه تشریعی چند دلیل دارد، 1 ـ کلمه ی (اراده) همچون سایر کلمات در تشخیص معنای آن باید ظهور نوعی آن را ملاحظه کرد و اگر لفظی استعمال در غیر معنای ظاهر بشود پیدا است که این استعمال محتاج قرینه است و با نبود آن حمل بر معنای ظاهر می شود، شکّ نیست که ظهور اراده در معنای تکوینی است و استعمال آن نیز در این معنی شایع و فراوان است به طوری که می توان گفت استعمال این کلمه در تشریعی که منظور نفس تکالیف از اوامر و نواهی باشد اندک و نادر است در قرآن کریم در 138 مورد به آن مقدار که پی جوئی شد کلمه ی (اراده) به کار رفته و قریب 135 مورد آن در تکوینی استعمال شده است. و از اینجا نتیجه می گیریم در صورت شکّ که (اراده) در آیه ی تطهیر به کدام یک از آن دو معنا قابل حمل است به ملاک ظهور و کثرت استعمال چاره ای جز این نیست که بگوئیم معنای تکوینی آن اراده شده است مگر قرینه ای بر خلاف داشته باشیم.

2 ـ دلیل روشن تری که مشخّص معنی (اراده) در آیه ی تطهیر است مبتنی بر آن اساسی است که در فرق میان تکوینی و تشریعی و فصل ممیّز اقسام اراده در تکوینی تعلّق به فعل شخص مرید دارد نه فعل غیر و در تشریعی به عکس، و در آیه ی تطهیر مرید خداوند متعال است و مراد اذهاب رجس و تطهیر، و اذهاب و تطهیر فعل خداوند است زیرا که ضمیر در کلمه ی (لیذهب) و کلمه ی (لیطهّرکم) برگشت به خداوند می کند و او است که انجام دهنده ی این دو فعل است بنابراین چون اراده ی در آیه ی شریفه وابسته به عمل خداوند و شخص مرید است، باید گفت تکوینی است نه تشریعی، زیرا که: اراده ی تشریعی به فعل غیر تعلّق دارد نه شخص مرید.

اگر سؤال شود که، در آیه ی وضوء و غسل و تیمّم گفته می شود (اراده) در کلمه ی (ولکن یرید لیطهّرکم) تشریعی است با اینکه عین آنچه در آیه ی تطهیر دلیل بر اراده تکوینی بود در آن آیه هم به چشم می خورد زیرا همان طوری که اذهاب و تطهیر، در اینجا فعل خداوند است در آنجا هم تطهیر عمل پروردگار است وفاعل (یرید لیطهّرکم) ضمیری است که به خداوند بر می گردد.

جواب: در آیه ی وضوء و غسل و تیمّم آنچه مسلّم است قادر متعال در مقام تشریع و قانون گذاری طهارات سه گانه و اشتراط نماز به آنها است و همین تناسب قانون گزاری روشن می کند که منظور از تطهیر رفع قذارت جسمانی و دنبال آن رسیدن به طهارت واقعی و معنوی است. و رفع این گونه کثافات و آلودگی ها فعل شخص مکلّف است نه خدا، بنابراین با قرینه ی اوّل آیه مشخّص می شود منظور آن است که مقام مقدّس حقّ قانون طهارت آورده تا شما خود را از آلودگی ها و کثافت ها نظیف کنید و از این لحاظ واضح می گردد که اراده در آن جز تشریع قانون طهارت چیز دیگری نست.

3 ـ کلمه ی (اراده) در این آیات مورد بحث، در دو مورد دیگر هم به کار رفته (ان کنتنّ تردن الحیوه الدّنیا) ـ (وان کنتنّ تردن الله ورسوله) در این دو مورد واضح است که مقوصد اراده ی تکوینی بانوان است و این مؤید آن است که در آیه ی تطهیر نیز از همان نوع اراده است منتهی شخص مرید در آن دو مورد بانوان رسالت و در این خداوند متعال است، زیرا همه ی گفتار در آیات مذکور بر محور اراده ی تکوینی است.

4 ـ اگر بگوئیم (اراده) در آیه ی تطهیر تشریعی است باید جستجو کنیم که اراده ی تشریعی و به عبارت دیگر قانون و یا قوانینی که در این آیات پایه گذاری شده چیست؟ آیا این برنامه جز اطاعت از رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، و گرد فحشاء نگشتن و توجّه به آخرت، و دل نبستن به دنیا، و انجام دادن اعمال شایسته، و عدم آمیزش با بیگانگان است؟

و آیا این دستور و آیین نامه فقطّ مربوط به اهل بیت عليهم‌السلام است یا همه ی مردم و تمام بانوان برنامه ی زندگی آنها توجّه و پیاده کردن این آئین نامه ی اساسی است؟ بنابراین اراده ی تشریعی اجراء این آئین نامه برای همه ی مردم است. اطاعت از رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، کارهای رسوا نکردن، عدم آمیزش با بیگانگان، اینها مرادی نیستند که اراده ی تشریعی تنها خواست اهل بیت باشد، در حالیکه می بینیم و به اتّفاق همه ی مفسّرین آیه ی تطهیر یک مزیّت برای اهل بیت ثابت می کند و اختصاص به آنها می دهد و رنگ تعیّن و فوق قانون دارند و بالأخره اگر اراده ی تشریعی باشد وجهی برای ویژگی (اهل البیت) به نظر نمی رسد و مزیّت و اختصاصی برای آنان ثابت نمی شود، ولی اگر تکوینی باشد می تواند مزیّتی اختصاص به خاندان ویژه ی رسالت داشته باشد و چون مستفاد از آیه هم چنان که گذشت اثبات اختصاص و برتری درباره ی اهل البیت است لا محاله باید اذعان نمود که اراده ی در آیه ی کریمه تشریعی نیست بلکه تکوینی است.

5 ـ دقّت در مطالب گذشته روشن می کند که مقصود اراده تکوینی است چون اشاره شد که آیات اهل بیت عليهم‌السلام را دو تیره می کند 1 ـ تیره ی بانوان رسالت که اگر برنامه ی منظّم قرآن را مو به مو اجراء کنند بانوان شایسته ای برای رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بوده و امّهات المؤمنین نیز خواهند بود وگر نه آن چنان خواهند شد که آیات بیان کرده است. 2 ـ تیره ی اهل البیت که آنها بایستی آماده ی زعامت شوند و این آمادگی را خداوند متعال عنایت می کند و اراده فرموده آنها از رجسها و پلیدی ها دور باشند.

بنابراین آیه ی ( انّما یرید الله ) همچنانکه گفتیم جمله ی معترضه ای است در میان آن آیات که به یک نوع پدیده ی واقعی و معنوی در آیه توجّه شده (اراده ی ذهاب رجس از آن تیره ی خاصّ) پس اراده ی در آیه هیچ گونه توجّهی به تشریعی احکام مندرج در سایر آیات ندارد و نمی تواند قرینه ی تشریعی در مقام باشد، بلکه همان طور که ظهور آن در تکوینی است این ظهور به قوّت خود باقی می باشد.

امّا روایت عکرمه و مانند او حجّیّت ندارد چون در کتاب های رجال او را از دشمنان امیرالمؤمنین عليه‌السلام شمرده اند و درباره ی او گفته اند روایات زیادی را به دروغ به ابن عبّاس نسبت داده و شاید یکی از آن روایات همین حدیث باشد که از ابن عبّاس نقل می کند آیه ی تطهیر درباره ی زنان پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم (نساء النّبیّ) نازل شده بلکه بر عکس ابن عبّاس می گوید دیدم رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را نه ماه هر روز می آمد درب خانه ی علی بن ابی طالب در وقت هر نماز و می فرمود ( السّلام علیکم ورحمه‌الله وبرکاته، انّما یرید الله لیذهب عنکم الرّجس اهل البیت ویطهّرکم تطهیراً، الصّلوه یرحمکم الله کلّ یوم خمس مرّات (1) ) .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) تفسیر الدر المنثور سیوطی ج 5 ص 199.

ومفسّرین سنّی دلیلشان این است که آیه ی تطهیر در ردیف آیات دیگر نازل شده وحدت سیاق اقتضاء دارد که درباره ی زنان پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم باشد ولی این قرینه تاب مقاومت در برابر روایاتی که سنّی و شیعه نقل می کنند ندارد، علاّمه ی بحرانی در کتاب غایه المرام ص 287 به بعد چهل حدیث از سنّی و سی و چهار حدیث از شیعه نقل می کند، همه ی 74 حدیث صراحه می گویند منحصراً آیه ی کریمه درباره ی پنج نفر می باشد و شامل بانوان رسالت نیست و استطراد را که گفته اند علاوئه بر اینکه در کلام فصحاء بسیار است در قرآن هم نیز استطراد می باشد، به طور مثال بدو آیه اشاره می شود.

اوّل ( فَلَمّا رَأى‏ قَمِيصَهُ قُدّ مِن دُبُرٍ قَالَ إِنّهُ مِن كَيْدِكُنّ إِنّ كَيْدَكُنّ عَظِيمٌ * يُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هذَا وَاسْتَغْفِرِي لِذَنبِكِ إِنّكِ كُنْتِ مِنَ الْخَاطِئِينَ ) عزیز مصر دید پیراهن یوسف دریده گفت این گونه اعمال جز مگر زنان نیست شما زنان سخت مکّارید (یوسف از این پیش آمد بگذر) تو (زلیخا) از خدا بخواه از گناهت چشم بپوشد زیرا تو از خطاکاران بودی، این آیه درباره ی مکر زنان و گناه زلیخا است یک جمله ی معترضه هم آمده (یوسف از این پیش آمد صرف نظر کن) (یوسف أعرض عن هذا).

دوّم: ( و قالت انّ الملوک اذا دخلوا قریه أفسدوها وجعلوا أعزه أهلها أذله وکذلک یفعلون وانّی مرسله الیهم بهدیه فناظره بم یرجع المرسلون ) بلقیس گفت پادشاهان به شهری که وارد شوند آن را تباه کرده مردمان مقتدر آن را ذلیل می نمایند (صحیح است همین طورند) من برای آنان هدیّه می فرستم تا ببینم رفتگان پیش سلیمان چه باز آورند، شروع سخن و پایان از بلقیس است و در بین جمله ی معترضه هم آمده: (و کذلک یفعلون) خداوند متعال می فرماید (صحیح است، همین طورند) در آیات ما نحن فیه بحث درباره ی تکالیف بانوان پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم است که درباره ی آنان امکان و احتمال تجاوز خواهی و اعمال رسوا کننده و عدم اطاعت از رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم دارد. و ممکن بود که این احتمال در حقّ (اهل البیت) نیز برود در حالی که آنان مبرّای از این گونه کردارند.

برای رفع این احتمال لازم بود که توجه خاصی به آنان بشود و سخنی درباره ی آنها گفته شود تا موقعیّت آنها را روشن نماید که مانند زنان پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نیستند و امکان و احتمال خطا در آنها نمی رود.

در نتیجه آیه ی تطهیر استطراد و خلاف فصاحت نیست بلکه فصاحت اقتضاء می کرد این گونه سخن گفته شود تا بفهماند پنج نفر دارای عصمت و معصومند. مراجعه نمائید به تفسیر تبیان ج 2 ص 448، مجمع البیان ج 4 ص 356. جوامع الجامع ص 371. برهان ج 3 ص 309، صافی ج 2 ص 351. أصفی ص 141، بیان السّعاده ج 3 ص 246، منهج الصادقین ج 2 ص 530. نفحات الرّحمن ج 3 ص 410. قمّی ج 2 ص 193. شبّر ص 872. لاهیجی ج 3 ص 631. گازر ج 8 ص 7. مقتنیات الدّرر ج 8 ص 301. المیزان ج 1 6 ص 309. التفسیر الکاشف ج 6 ص 216. وبکتب کلامی مانند منهاج الکرامه علاّمه. ودلائل الصّدق ج 2 ص 103. وتلخیص الشّافی قسم دوّم از جزء اوّل ص 204. ونقض عبدالجلیل قروینی رازی وغایه المرام وشواهد التنزیل حاکم حسکانی وجزوه ی حدیث کساء علاّمه ی عسکری و چهره های درخشان و غیره.

در خاتمه: استاد فرمودند شما هر یک از دو گفتار را می خواهید انتخاب نمائید و نظریّه ی خود را بنویسید، خواهشمندیم ما را در انتخاب یکی از دو گفتار راهنمائی فرمائید. متّعنا الله بطول بقائکم.

« بسمه تعالی شأنه »

السّلام علیکم ورحمه‌الله وبرکاته ورزقکم نور العلم الّذی یقذفه الله فی قلب من یشاء .

گفتار دوّم مورد قبول اکثر مسلمین است به ادلّه ای چند.

اوّلاً بر حسب احادیث آیه مستقلاً نازل شده نه آنکه با آیات سابقه مجموعاً نازل شده باشد (1) .

ــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) عن ابی سعید قال حدثتنی ام سلمه ان هذه الآیه نزلت فی بیتها (انّما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت ویطهّرکم تطهیراً) قالت: وفی البیت رسول الله وعلی وفاطمه وحسن وحسین عليهم‌السلام قالت وأنا جالسه علی الباب فقلت: یا رسول الله الست من اهل البیت؟ قال: انک الی خیر، انک من ازواج النبی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم .

« شواهد التنزیل حاکم حسکانی ج 2 ص 56 »

ثانیاً: از خود آیه ی مبارکه روشن است که مربوط به ما قبل نیست چون در آیات قبل خطاب به زن ها است (فی بیوتکنّ) فرموده و در این آیه ی مبارکه خطاب به حاضرین (لیذهب عنکم) (ویطهّرکم) می فرماید.

ثالثاً: مضمون آیه ی مبارکه این است که خداوند متعال اراده فرموده که طهارت پیدا کنند و البته این طهارت روحی و معنوی است و اراده ی خداوندی ممکن نیست تخلّف پیدا کند پس ممکن نیست این آیه ی مبارکه درباره ی آن زن ها باشد چون دیده شد که بعض آنها مخالفت امر و نهی صریح خداوند متعال نمودند چون در آیه ی قبل این است که ( وقرن فی بیوتکن ولا تبرّجن تبرّج الجاهلیّه الأولی ) در خانه قرار بگیرید و تبرّج ننمائید و حال آنکه بعض آنها چه کرد و چه کردند؟ (1) .

ـــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) در حیات عثمان عایشه دشمن او بود. پیراهن پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را به مردم نشان می داد، می گفت: « هنوز پیراهن پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نپوسیده، عثمان سنت پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را از بین برده ». « عثمان کافر شده مانند نعثل یهودی است او را بکشید » به عنوان اعتراض به عثمان عایشه از مدینه به مکه رفت به او خبر رسید عثمان کشته شده خوشحال شد، با عجله به طرف مدینه حرکت کرد یقین داشت طلحه خلیفه خواهد شد، رسید به منزل (سرف) خبردار شد مردم با علی عليه‌السلام بیعت کردند به مکه بازگشت گفت: « والله عثمان مظلوم کشته شد من باید خون خواهی عثمان را بنمایم». شخصی به عایشه گفت شما گفتید: بکشید عثمان را همانند نعثل کافر شده، اینکه می گوئید مظلوم کشته شد! عایشه گفت: عثمان قبل از کشته شدن توبه کرد. از مکه برای جنگ با علی عليه‌السلام لشکر کشی کرد جنگ جمل را راه انداخت پس از آنکه هزاران نفر در آن جنگ کشته شدند مغلوب شد، حضرت امیر عليه‌السلام او را با کمال احترام به مدینه باز گرداندند، گویند هر وقت قرآن تلاوت می کرد و به آیه ی « وقرن فی بیوتکن » می رسید اشک می ریخت و می گفت ای کاش ماندن سائر زن های پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در خانه می نشستم و ای کاش ده پسر از پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم داشتم و همه ی آن ها جوان مرگ می شدند و من به عزای آنها می نشستم و به این سفر نمی رفتم، روزی زنی از ام المؤمنین پرسید اگر مادری فرزند خود را بکشد سزای او چیست؟ عایشه گفت: سزای او خلود در جهنم است آن زن گفت: پس چگونه است حال مادری که برای خاطر او از طرفین بیست هزار نفر از فرزندانش در جنگ جمل کشته شدند؟! عایشه گفت: بیرونش کنید از من دورش نمائید این زن (رافضیه ی خبیثه) یعنی شیعه ی علی است. مستدرک حاکم ج 3 ص 119، النص والاجتهاد، روضات الجنات طبع قدیم ص 88. احادیث عایشه ام المؤمنین، السبعه من السلف.

رابعاً: به قاعده ی ( انّما یعرف القرآن من خوطب به ) حدیثی از رسول اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم رسیده که می فرماید آیه ی تطهیر درباره ی من و علیّ و فاطمه و حسن و حسین عليهم‌السلام نازل شده است (1) .

خامساً؟ اگر این آیه ی مبارکه درباره ی زن ها بود خود آنها در موقعی که تعریف از خود می کردند به این آیه استشهاد به طهارت خود می نمودند.

سادساً: خود زن های پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مانند عایشه و ام سلمه می گویند: آیه درباره ی پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و علی و فاطمه و حسن و حسین (صلوات الله وسلامه علیهم) نازل شده (2).

ــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) عن ابی سعید الخدری قال: قال: رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نزلت هذه الایه فی خمسه فی وفی علی وحسن و حسین وفاطمه (انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیراً). تفسیر طبری ج 22 ص 6.

(2) عن صفیه بنت شیبه قالت: قالت عایشه: خرج النبیّ صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم غداه وعلیه مرط مرحل من شعر اسود فجاء الحسن فادخله معه، ثم جاء الحسین فادخله معه، ثم جائت فاطمه فادخلها معه ثم جاء علی فادخله معه ثم قال (انّما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت ویطهرکم تطهیراً) (*). وعن ام سلمه ان النبیّ صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم کان فی بیتها علد منامه له علیه کساء خیبری فجائت فاطمه ببرمه فیها حریره فقال صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : ادعی زوجک وابنیک فدعتهم فبینماهم یأکلون اذ نزلت علی النبی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم (انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیراً) فاخذ النبی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بفضله الکساء فغشاهم ایاها، ثم قال: (اللهمّ هؤلاء اهل بیتی وحامتی فاذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهیراً). قالها النبی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ثلاث مرّات. قالت ام سلمه فادخلت رأسی فی البیت فقلت وانا معکم یا رسول الله؟ قال انک الی خیر (**). وعن عبدالواحد ابن عمر قال: اتیت شهر بن حوشب فقلت: انی سمعت حدیثاً یروی عنک فاحببت ان اسمعه منک فقال: ابن اخی فما ذاک؟ فقد حدث عنی اهل الکوفه ما لم احدث به، قلت: هذه الایه (انّما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیراً) قال نعم أتیت ام سلمه زوج النبی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فقلت لها: یا أم المؤمنین ان اناساً من قبلنا قد قالوا فی هذه الایه اشیاء قالت وما هی؟ قلت: ذکروا هذه الایه (انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیراً) فقال بعضهم فی نسائه وقال بعضهم فی اهل بیته، قالت: یا شهر بن حوشب والله لقد نزلت هذه الایه فی بیتی هذا وفی مسجدی هذا، اقبل النبیّ صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ذات یوم حتی جلس معی فی مسجدی هذا علی مصلای هذا، فبینما هو کذلک اذ اقبلت فاطمه معها خبز لها ومعها ابناها الحسن والحسین تمشی بینهما فوضعت طعامها قدام النبی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فقال لها النبی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : این بعلک یا فاطمه؟ قالت: بالاثر یا رسول الله یأتی الان، فلم یلبث أن جاء علی عليه‌السلام فجلس معهم اذ أحس النبی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بالروح فسل مصلای هذا من تحتی فتجافیت له عنها حتی سله فاذا عبایه قطوانیه فجلل بها رؤسهم ثم ادخل رأسه معهم ویده فوق رؤسهم فقال: (اللهم هؤلاء اهل بیتی قد اجتمعوا انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت) قالها ثلاثاً قلت: یا رسول الله أأدخل رأسی معکم؟ قال صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : یا امّ سلمه انک علی خیر، قالت فبینا النبیّ صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم کذلک اذ أحس بالروح (***).

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

(* و **) شواهد التنزیل ج 2 صفحه 36، 86.

(***) شواهد التنزیل ج 2 صفحه 72.

سابعاً: امّ سلمه می گوید آیه در خانه ی من بر پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نازل شد، عرض کردم که من هم مشمول این آیه هستم؟ رسول اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به او فرمود: (انّک علی خیر) و نفرمودند: تو هم از اهل البیت هستی، بلکه به این بیان: (انک علی خیر) نبودن او را جزء اهل البیت اظهار می فرمایند، و نیز در بعض روایات اهل سنّت است از عایشه که خودش می گوید از پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم پرسیدم که من مشمول آیه هستم؟ حضرت تصدیق نفرمودند (1) .

ــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) عن جمیع التیمی قال: انطلقت مع امی الی عایشه... وسألتها امی عن علی عليه‌السلام فقالت: ما ظنک برجل کانت فاطمه تحته والحسن والحسین ابناه ولقد رأیت رسول الله التقع علیهم بثوب (ای غطاهم) وقال اللهم هؤلاء اهلی اذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهیراً قلت: یا رسول الله الست من اهلک؟ قال: انک لعلی خیر ولم یدخلنی معهم.

شواهد التنزیل حسکانی ج 2 ص 38

وفی روایه ابن کثیر (قالت (عایشه): فدنوت منهم فقلت یا رسول الله وانا من اهل بیتک؟ فقال صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : تنحی فانک علی خیر) تفسیر ابن کثیر ج 3 ص 485. وعن ام سلمه ان رسول الله قال لفاطمه ایتنی بزوجک و ابنیه فجائت بهم فالقی رسول الله علیهم کساء ثم وضع یده علیهم ثم قال: اللهم هؤلاء اهل محمد ـ وفی لفظ آل محمد ـ فاجعل صلواتک وبرکاتک علی آل محمد کما جعلتها علی آل ابراهیم انک حمید مجید، قالت ام سلمه: فرفعت الکساء لا دخل معهم فجذبه من یدی قال انک علی خیر. تفسیر الدر المنثور سیوطی ج 5 ص 198. و فی روایه الحاکم قالت ام سلمه: یا رسول الله ما انا من اهل البیت؟ قال صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : انک الی خیر وهؤلاء اهل بیتی اللهم اهل بیتی احق. مستدرک الحاکم ج 2 صفحه 416.

ثامناً: مقصود پیغمبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از این کار که چند ماه هر روز به درب خانه ی امیرالمؤمنین می آمدند و آیه ی تطهیر را تلاوت می فرمودند این بود که به امّت خود اهل البیت را معرفی نمایند (1).

تاسعاً: روایات ازدواج در قبال روایات متواتر (پنج نفر سلام الله علیهم) شاذّ است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) عن ابی سعید الخدری: جاء النبی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اربعین صباحاً الی باب فاطمه یقول: السلام علیکم اهل البیت ورحمه‌الله وبرکاته الصلوه رحمکم الله ( انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا ) انا حرب لمن حاربتم، انا سلم لمن سالمتم...

الدر المنثور سیوطی ج 5 صفحه 199

وعن انس بن مالک ان رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم کان یمر بباب فاطمه سته أشهر کلما خرج الی صلوه الفجر، یقول: الصلوه یا اهل البیت ( انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا ) (*).

وعن ابی الحمراء قال: رابطت المدینه سبعه اشهر مع رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم کیوم واحد فسمعت النبی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اذا طلع الفجر جاء الی باب علی وفاطمه، فقال: الصلوه ـ ثلاثاً ـ انما یرید الله ـ الایه (**).

وعن أبی الحمراء قال: حفظت مع رسول الله ـ ثمانیه اشهر ـ بالمدینه لیس من مره یخرج الی صلوه العذاه الا اتی الی باب علی عليه‌السلام فوضع یده علی جنبی الباب ثم قال الصلوه، الصلوه ( انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا ) .

الدر المنثور ج 5 صفحه 199

وعن ابن عباس قال شهدنا رسول الله تسعه اشهر یأتی کل یوم باب علی بن ابی طالب عليه‌السلام عند وقت کل صلاه فیقول: السلام علیکم ورحمه‌الله وبرکاته أهل البیت ( انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا ) الصلاه رحمکم الله ـ کل یوم خمس مرات ـ.

الدر المنثور ج 5 صفحه 199

و عن ابی برزه قال: صلیت مع رسول الله سبعه عشر شهراً فاذا خرج من بیته اتی باب فاطمه فقال: الصلوه علیکم: انما یرید الله... (حدیث کساء علاّمه ی عسکری عن مجمع الزوائد ج 9 صفحه 169).

احصی بعض الصحابه مجییء الرسول کما مرا لی باب علی وفاطمه عليها‌السلام اربعین صباحاً، وسته أشهر، وسبعه اشهر، وثمانیه أشهر، وتسعه أشهر، وسبعه عشر شهراً ـ کل ذلک لیبین صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم للامه من بعده قولا وعملا، من هم اهل البیت الذین نزلت فیهم الایه وما معنی الایه. عملاً منه صلوات الله وسلامه علیه وآله.

ـــــــــــــــــــــــــــــــ

(* و **) تفسیر طبری جزء 22 صفحه 5 و 6، شواهد التنزیل ج 2 صفحه 91 و 92.

عاشراً: بعضی از همان تفاسیری که در گفتار اوّل نامبرده اند هر دو گفتار را گفته و روایات بسیاری در اینکه آیه ی تطهیر در باره ی پنج نفر عليهم‌السلام است روایت می نمایند.

و ادلّه ی دیگری هست وقتم بیش از این مساعدت نمی نماید فحص و تحقیق نمائید می یابید. جعلنا الله وایّاکم من المتمسّکین باهل البیت عليهم‌السلام انّه ولیّ التوفیق .

سیّد محمّد هادی الحسینی المیلانی

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ