تونس
تونس یا سرزمین کارتاژ قدیم کوچکترین کشور شمال آفریقاست که بین لیبی و الجزایر و در ساحل جنوبی مدیترانه قرار دارد و با 163310 کیلومتر مربع و 8202000 نفر سکنه، تراکم نسبی آن 1/50 نفر در کیلومتر مربع می باشد. ارتفاعات کرومیری در نواحی شمالی آن را غرب به شرق کشیده شده اند که آب و هوای این نقاط کوهستانی است. ناحیه ساحلی و جلگه ای شرقی که تا شهر قابس ادامه دارد، از آب و هوای مدیترانه ای برخوردار می باشد. جلگه مرکزی تونس کوههای شمبی از نواحی شمالی جدا می شود. خلیج معروف این کشور در شمال شرقی آن قرار دارد.
شهر قیروان نخستین شهر مقدس مغرب (آفریقای شمالی) پس از گرایش به اسلام به شمار می رود که در این کشور واقع شده است.
تونس نخستین سرزمین شمالی آفریقاست که توسط فنیقی ها و رومی ها فتح شد و در قرن اول هجری مسلمانان آن را ضمیمه قلمرو خود نمودند. در سال 438 ه. ق این کشور توسط مغز بن بادیس صنهاجی از حوزه حکومت فاطمیان جدا شد و پس از سه دهه جدایی، سلجوقیان آن را فتتح نمودند.
درسال 1881م فرانسه به تونس مسلط شد تا اینکهه بدنبال مبارزات مردم در سال 1956م فرانسه ناگزیر شد به استقلال تونس تن در دهد. با این حال تونس بعد از استقلال، حافظ منافع غرب شد و با دول اروپائی و بویژه فرانسه روابط سیاسی - فرهنگی و تجاری برقرار نمود. و تونسی که در طول قرون و اعصار، مرکز تشکیلات اسلامی بود و به عنوان پایگاهی برای تهاجم به اروپا توسط مسلمین درآمده بود اکنون حالت وارونه ای یافته و ابر تیره ستم و باتلاق فساد در آن دیده می شود. هفته نامه ژون آفریک چاپ پاریس می نویسد: «دولت تونس، فضای آزادی غربی را در کشورش ایجاد کرده که در دیگر کشورهای غربی به ندرت دیده می شود. سینماها هر چیزی را به نمایش می گذارند، کانال دو تلویزیون فرانسه از طریق شبکه سراسری تونس پخش می شود، کتابفروشی ها مملو از روزنامه ها و کتب غربی است. در تونس می توان مثل غربی ها تا دیروقت در بیرون از خانه بود و رقص و پایکوبی نمود و الکل خورد، با خارجی ملاقات کرده و یا اینکه بدون ترس و واهمه فیلمهای ضد اخلاقی تماشا نمود»!
حبیب بورقیبه که از زمان استقلال تونس و استقلال تونس و از سال 1957م در تونس حکومت می کرد در اکتبر 1987م بدون خونریزی کنار رفت و زین العابدین بن علی اوضاع را بدست گرفت.
75% مردم تونس به امور کشاورزی و ماهیگیری اشتغال دارند. گندم، جو، زیتون، مرکبات، انگور و سبزیجات مهمترین محصولات زراعی آن است. فسفات ذخیره مهم معدنی این کشور می باشد. 50% نفت استخراجی آن به خارج از کشور صادر می شود. ازمنابع مهم درآمد تونس جهانگردی است.
اکثریت نژادی آن عرب و بقیه بربر و اروپائی اند. زبان و خط رسمی عربی است ولی زبان فرانسه هم در تونس رواج دارد. 98% مردم، مسلمان و اغلب پیرو مذهب تسنن هستند. 61% شهرنشین بوده و میزان بیسوادی بالای 15 سال، طبق آمار سال 1985م، 8/45% است. در پایان سال 1988م این کشور 6672 میلیون دلار بدهی داشته است. از 6/9 میلیارد دلار تولید ناخالص ملی 4/14% به کشاورزی، 1/33% به صنتعت و 4/53% به خدمات اختصاص داشته است.
3/6% تولید ناخالص داخلی در سال 1986 صرف امور آموزشی و تعلیم و تربیت می شده است.
جمهوری الجزایر
الجزایر به عنوان وسیعترین کشور شمال آفریقا و دومین کشور آفریقا با 2381741 کیلومتر مربع وسعت در جنوب مدیترانه و در غرب لیبی و تونس قرار دارد. نواحی ساحلی آن دارای آب و هوای مدیترانه ای است. ارتفاع مهم آن کوههای اطلس می باشد. فلات مرکزی آن که از دریاچه ها و مرداب های نمک پوشیده شده، آب و هوای گرم و خشک دارد. بیش از دو میلیون کیلومتر مربع آن را، صحرا تشکیل می دهد. الشلیف طولانی ترین رودخانه آن است.
24735000 نفر سکنه دارد که 52% آن زندگی شهری دارند. درصد رشد سالانه 7/2 نفر در کیلومتر مربع می باشد. بیشترین تراکم جمعیت در ناحیه القبائل و برابر 250 نفر ولی در نقاط بیابانی جنوبی کمتر از یک نفر در کیلومتر مربع است. اعراب و بربرهایی که با آنها آمیخته شده اند 75% سکنه الجزایر را تشکیل می دهند. دومین گروه نژادی الجزایر، بربرها هستند. زبان رسمی عربی است که متجاوز از 80% بدان تکلم می کنند. زبان فرانسوی و بربری هم رواج دارد، 99% مسلمانند و مذهب اغلب آنان تسنن و پیرو فقه مالکی می باشند. اقلیت مهم مسلمانان، اباظیه (بازماندگان خوارج) هستند.
کشور الجزایر دراواسط قرن اول هجری به تصرف قوای اسلام درآمد و در قرن 16 میلادی جزو قلمرو دولت عثمانی بود، الجزایر از سال 1830م تا 1962م به مدت 132 سال زیر سلطه فرانسه قرار گرفت که با مقاومت و مبارزات مسلمانان و تکیه بر اسلام و تقدیم یک میلیون شهید، استقلال خود را بدست آورد.
کشور الجزایر که به انحاء گوناگون حقارت ناشی از سلطه استعماری را تجربه نمود ولی از فرهنگ استعماری مصون نماند و این فرهنگ درکشور مزبور ریشه دواند و با وجود تلخی دوران استعمار، به لحاظ مسائل سیاسی و اقتصادی با فرانسه روابط گسترده ای را در ابعاد گوناگون برقرار نمود.
البته احمد بن بلا وقتی پس از استقلال روی کار آمد با شوروی رابطه برقرار کرد و در ساحل مدیترانه یک پایگاه دریائی به شوروی داده شد. نیروهای مسلح الجزایر نیز توسط شوروی تجهیز شده و تعلیم می یافتند و در ازای آن محصول انگور الجزایر تقدیم شوروی می گردید. هواری بومدین که در مصدر قدرت قرار گرفت ارتباط با شوروی را حفظ نمود و در دهه سالهای 1980م شوروی تامین کننده جنگ افزارهای نظامی الجزایر بود ولی فضای روابط به گرمی سابق نبود و بومدین از اعطای پایگاه اوران - که شوروی بسیار طالب آن بود - به این کشور اجتناب نمود. نداشتن پایگاه صنعتی، تکیه بر کشاورزی، اقتصاد تک محصولی و رشد جمعیت بالا این کشور را درمخاطه و بحران شدید قرار داد که ارمغان آن فقر و بیکاری و تورم بالا بود از اینجهت به غرب روی آورد تا شاید زخمش را التیام دهد اما نه تنها این زخم التیام نیافت بلکه دچار عفونتی شد که درمان آن ا دشواری توام گردید. کاهش قیمت انرژی به دلیل وابستگی این کشور به نفت و گاز نقش خود را در پرداخت ها نشان داد و در سال 1988م که دولت می خواست طرح لغو سوبسید نان را به اجرا گذارد به شورشهای خیابانی منجر شد و دولت شاذلی بن جدید در آغاز به سرکوبی آنان پرداخت اما در سال 1989م با اصلاح در قانون اساسی، دموکراسی چند حزبی را بوجود آورد.
زمینهای حاصلخیز الجزایر در نواحی ساحلی واقع است و 40% نیروی کار آن در بخش کشاورزی مشغول کارند. محصولات زراعی آن غلات، خرما، انگور، انجیر و زیتون است. استخراج نفت در الجزایر ازسال 1958م یعنی در عصر استعمار آغاز شد. این کشور علاوه بر نفت دارای ذخائر عظیم گاز هم می باشد. در صنایع بیشتر بر تولید آهن و فولاد و پتروشیمی تاکید دارد. تولید ناخالص داخلی آن در سال 1988م به 25/58 میلیارد رسید که 4/12% به بخش کشاورزی، 4/46% به بخش صنعت و 1/14% به بخش خدمات اختصاص داشت. نرخ تورم در این کشور بین 1980 تا 1988م حدود 8% بوده است. الجزایر که روزی نوید ژاپن آفریقا را سر می داد با مشکلات عدیده اقتصادی روبرو گردید و بدهی خارجی آن در پایان سال 1988م به 24850 میلیارد دلار رسید.
یکی از تاسف بارترین مسائل الجزایر این است که محصولات انگور آن که با تلاش کشاوزان مؤمن و معتقد، به عمل می آید به شراب تبدیل شده و این محصول بعد از نفت بزرگترین ارقام صارداتی آن را تشکیل می دهد. [! ]46% افراد بالای 15 سال بیسوادند (1990م) و دولت 8/9% تولید ناخالص ملی را به آموزش و پرورش اختصاص داده اس. با وجود آنکه بر تدریس و کاربرد زبان عربی، قانون اساسی، تاکید نموده اما در مدارس از زبان فرانسه استفاده می شود. این کشور جزو کشورهای عدم تعهد، جبهه پایداری اعراب و سازمان اوپک می باشد. الجزایر در جنگ ایران و عراق برای صلح تلاش زیادی کرد و حتی وزیر امور خارجه این کشور در اینر راه جان خود را از دست داد.
پایتخت الجزایر، بندر الجزیره است که در ساحل دریای مدیترانه قرار دارد و از شهرهای مهم آن عین الصالح و بندر قسنطینه و اوران را می توان نام برد.
مراکش (مغرب)
کشور مراکش که حکومت مشورطه سلطنتی دارد با 458730 کیلومتر مربع وسعت در ساحل شرقی اقیانوس اطلس و ساحل جنوبی دریای مدیترانه، غرب الجزیره و در شمال غربی آفریقا قرار دارد. نزدیکترین کشور آفریقائی به اروپای جنوبی، مراکش است و ارتباط آن با اروپا از طرزق جبل الطارق انجام می گیرد.
اراضی بیابانی آن در نواحی شرقی بوده و کوههای اطلس در شمال غربی آن قرار دارند. در سواحل شمالی آب و هوای مدیترانه ای و در ساحل غربی آب و هوای اقیانوسی حاکم است. ارتفاعات مرکزی موجب اعتدال آب و هوای این نقاط می شود.
مراکش 24824000 نفر سکنه دارد که 46% آن در نقاط شهری و بقیه در روستاها سکونت دارند. رشد جمعیت 8/2% و تراکم نسبی 1/54 نفر در کیلو متر مربع است. 65% مردم از نژاد سامی (عرب) ، 34% برابر و 1% بقیه از نژاد سفید اروپائی هستند. زبان اداری و بازرگانی مراکش فرانسوی است ولی قبایل، به زبان بربری سخن می گویند. 99% مردم مسلمان و سنی مذهبند.
مغرب (مراکش) در ادوار باستانی بخشی از امپراطوری کارتاژ بود که شمال آفریقا خلیج سرت در لیبی تا اقیانوس اطلس) حکومت می کرد. در سال 146 قبل از میلاد بدست رومیان افتاد که در آن زمان جزو موریتانی بود و حکومت اروپائیان تا رن هفتم میلادی (قرن اول هجری) بر آن ادامه یافت.
در اواخر قرن اول هجری، مسلمانان پس از درگیری با اروپائیان و بربرها این ناحیه را جزو قلمرو خود نمودند و دین اسلام و زبان عربی در آن رواج یافت.
در قرون 15 و 16 میلادی قوای اسپانیائی و پرتقالی بنادر مراکش را تصرف کردند. در قرن شانزدهم حکومت محلی شریفهای علوی مراکش، تابع دولت عثمانی شد ولی در قرن هفدهم اروپائیان بر آن دست یافتند.
از سال 1912م مغرب میان فرانسه و اسپانیان تقسیم شد و استعمار این سرزمین آغاز گردید. مردم مسلمان بخصوص قبائل در نقاط کوهستانی، قیامهایی را بر علیه متجاوزین ترتیب دادند که عبد الکریم ریفی رهبری آنها را به عهده داشت.
اسپانیائی ها در سال 1915م وی را زندانی نمودند ولی پس از 11 ماه آزاد شد. در پایان جنگ اول اسپانیا به سرکوبی شدید و کشتار مردم قبایل ریف پرداخت اما با ادامه قیام مردمان ریفی در سال 1921م در ناحیه ریف، نظام جمهوری به رهبری عبد الکریم ریفی برقرار شد و رفته رفته قلمرو جمهوری مذکور به 20000 کیلومتر مربع بالغ گردید. قوای فرانسه از اوائل سال 1924 م برای جلوگیری از گسترش انقلاب، به خاک ریف حمله کردند و سر انجام در سال 1926م جمهوری ریف را ساقط کردند. و عبد الکریم ریفی را به جزیره رئونیون در اقیانوس هند تبعید کردند، وی در بین راه گریخت و به مصر پناهنده شد. در سال 1938م از سوی شاه مراکش، عبد الکریم ریفی لقب قهرمان ملی گرفت، سرانجام مراکش در سال 1056م استقلال خود را بدست آورد و پس از استقلال حسن دوم، پادشاه مراکش شد.
ثروت اصلی آن فسفات است که از این لحاظ نسختین صادر کننده جهانی است. تنزل شدید قیمت فسفات کسری موازنه آن را به 13 میلیارد دلار در سال 1990 م رسانید. بهای آن که 68 دلار در سال 1975 میلادی بود به 30 دلار در سال 1989 میلادی رسید و بدهی آن را به 17 میلیارد دلار افزایش داد. خشکسالی ها این چالش اقتصادی را افزون کرد. جنگ با صحرا، نفرات ارتش را دو برابر نمود و 45% بودجه سرمایه گذاریها به هزینه نظامی اختصاص یافت. بحران مزبور منجر به آن شد که رژیم، سوبسیدها را قطع کرده و به کاهش دستمزدها بپردازد که در سال 1990 م با شورش شهر فارس مواجه شد. قریب به 30% سکنه مراکش زیر خط فقر قرار دارند
و نرخ رشد جمعیت که هر روز در حال افزایش است هزینه های بیشتری را برای ارائه خدمات بهداشتی - رفاهی و اجتماعی می طلبد. 67% مردم بیسوادند که بالاترین رقم در آفریقای شمالی است. تولید ناخالص ملی در سال 1988 م 83/17 میلیارد دلار بوده که 6/18% به کشاورزی، 31% به صنعت و 4/50% به خدمات اختصاصی داشته است. نرخ تورم در این کشور به 8% بالغ می گردد.
مراکش از 30 استان و دو ناحیه شهری تشکیل شده و مرکز حکومت آن بندر رباط است که در کنار اقیانوس اطلس می باشد. فاس و کازابلانکا از شهرهای مهم آن می باشد.
در کازابلانکا مسجدی است که ظرفیت 80000 نفر نمازگزار را دارد و یکی از وسیع ترین مساجد جهان اسلام است.
ب - آفریقای شرقی
آفریقای شرقی به لحاظ چهره طبیعی ناهموارتر از سایر نقاط این قاره است.
حرکات زمین ساختی و تکنونیکی،
شکاف ها، گسل ها و دره شکستگیهایی را موجب شده که برخی از آنها به پیدایش دره های عمیق و دریاچه ها و نیز بوجود آمدن آبشار در مسیر رودها منجر شده اند. از این لحاظ است که اغلب دریاچه های آفریقا در این بخش واقعند. دریاچه ویکتوریا در مرز بین کنیا، اوگاندا و تانزانیا و همچنین دریاچه های مالاوی و تانگانیکا
در آفریقای شرقی قرار دارند.
رودخانه نیل یکی از بزرگترین شریآنهای حیاتی جهان در آفریقای شرقی و شمال شرق یواقع است که منشا آن ارتفاعات اتیوپی (نیل آبی) و دریاچه ویکتوریا (نیل سفید)
می باشد و طول آن به 6400 کیلومتر بالغ می گردد.
رود زامبزی
به طول 2576 کیلومتر به اقیانوس هند می ریزد. قله کلیمانجارو (10 با 5895 متر بلندی، مرتفعترین ناحیه آفریقاست که آتش فشان خاموش می باشد. قله کنیا
با 5200 متر ارتفاع از سطح دریا در این بخش از آفریقا واقع است. با وجود عبور خط استوا، آب و هوای آن منطقه خشکتر از آب و هوای آفریقای غربی می باشد و قلل آن به سبب ارتفاع زیاد در برخی اوقات سال - با وجود عبور خط استوا - پوشیده از برفند. این منطقه بدلیل ارتباط فرهنگی - اقتصادی با آسیا و بخصوص مردمان هند و آسیای جنوب غربی، ترکیب جمعیتی نامتجانسی دارد و علاوه بر آفریقایی ها، مهاجرین هندی، عربی و ایرانی در آن زندگی می کنند و فرهنگ آن از سنن آسیائی تاثیر پذیرفته است.
از بررسیهای تاریخی و کاوشهای باستان شناسی بر می آید که آفریقای شرقی بازرگانی داشته است. با نشر اسلام، دریانوردان مسلمان، این آیین را به آفریقای شرقی بردند و شالوده های نوعی تمدن اسلامی را در این ناحیه پی افکندند. بعدها در قرن پانزدهم، پرتقالی ها بر این نقاط راه یافتند.
یکی از نژادهای آفریقای شرقی مردمان سواحیلی
است که از قرون گذشته با عربها و آسیائی ها در تماس بوده اند. فرهنگ آنان از اسلام تاثیر پذیرفته و زبان سواحیلی دارند که مهمترین زبان آفریقای شرقی است. شهرهای تاریخی و بندری کیلوا، مومباسا و باگامویورا این مردم بنا نهاده اند.
گروه دیگر نژاد این ناحیه، زنگیان هستند که در سواحل شرقی و زنگبار سکونت دارند. در قرون اولیه اسلامی تعداد زیادی از آنان به بین النهرین سفلی رفته تا در آجا به احیا نمودن اراضی شوره زار بپردازند. اینان چندین بار بر علیه عباسیان قیام کردند که مشهورترین آنها به سرکردگی صاحب الزنج روی داد. وی در سال 270ق به قتل رسید و شورشیان به شدت سرکوب شدند.
(1524-1469م) نخستین اروپائی بود که به ساحل شرقی آفریقا و مناطقی
که اکنون کنیا و موزامبیک نام دارد، رسید.
واحدهای سیاسی آفریقای شرقی عبارتند از اتیوپی، جیبوتی، سومالی، کنیا و تانزانیا که مجموعا بیش از 3400000 کیلومتر مربع وسعت و متجاوز از 97 میلیون نفر سکنه دارند.
پر وسعتترین و پرجمعیتترین آنها اتیوپی می باشد و جیبوتی کمترین وسعت و کمترین سکنه را دارد. قریب به 40 میلیون سکنه این کشورها مسلمان هستند و غیر از کنیا در بقیه نواحی، اکثریت با مسلمانان است.
اتیوپی
اتیوپی کشوری است کوهستانی که در منطقه استوایی آفریقا قرار دارد و وسعت آن به 1223000 کیلومتر مربع بالغ می گردد. مجمع الجزایر داهلاش
که در دریای سرخ واقع است به این کشور اختصاص دارد. اتیوپی در منطقه استراتژیک شاخ آفریقا
و در غرب دریای احمر و گلوگاه سوق الجیشی باب المندب بین سومالی و سودان قرار گرفته است. نواحی کوهستانی آن آب و هوای معتدل و نواحی پست و جلگه ای، آب و هوای گرم و مرطوب استوایی دارد. دریاچه های مارگریتا (درجنوب) و رودلف در جنوب غربی آن هستند.
اتیوپی 49620000 نفر سکنه دراد که صرفا 11% در نقاط شهری سکونت دارند. رشد سالانه جمعیت 9/2% و تراکم نسبی آن بیش از 40 نفر در کیلومتر مربع می باشد. 90 فرقه و گروه نژادی با گرایشهای فرهنگی و مذاهب گوناگون در ای کشور زندگی می کنند که مهمترین آنها گالا، امهر و تیگره هستند، این اقوام 15 زبان دارند. زبا رسمی امهری است ولی زبان عربی و انگلیسی هم رواج دارد بیش از نیمی از سکنه اتیوپی مسلمان هستند ولی رژیم حاکم بر آن سعی دارد تعداد آنها را کمتر از میزان واقعی قلمداد نماید. بزرگترین اقلیت، مسیحی ها هستند که در امور اداری سیاسی و نظامی نفوذ قوی داشته و نظام حکومتی را اداره می کنند.
اتیوپی زمانی از ممالک قدرتمند دنیا بود؛ یونانیان آن را اتیوپی نامیده و مسلمانان، حبشه را برایش برگزیدند. تاریخ استقلال آن از زمان تاسیس امپراطور توسط منلیک فرزند سلیمان می شود.
در سال 1896م، اتیوپی موفق شد ایتالیائی ها را شکست دهد. در سال 1930م پس از درگیریهایی، هایلاسلاسی روی کار آمد و اولیت قانون اساسی را تدوین نمود. در سال 1935م ایتالیا مجددا این کشور را اشغال کرد اما با شکست در جنگ جهانی دوم در سال 1941م اتیوپی و سایر کشورهای آفریقای شرقی را تخلیه نمود. در سال 1952م طبق یک تقسیم مغرضانه، قرار شد اریتره به عنوان سرزمین خودمختار به اتیوپی ضمیمه شود و در همین زمان بود که هایلاسلاسی آن را به تصرف خود درآورد. مسلمانان در زمان هایلاسلاسی در شرایط سخت مرارت باری می زیستند که یادآور دوران قرون وسطایی بود.
در سال 1975م با مرگ این دیکتاتور، هرج و مرجی در کشور ایجاد شد و سرانجام دو سال بعد پس از کودتای نظامی توسط افسران مارکسیست ژنرال منگستیوهایله ماریام قدرت را در دست گرفت و با کشورهای کمونیستی و سوسیالیستی رابطه ایجاد کرد. در این دوران نیز مسلمانان تحت فشار چپ گرایان بودند. این رژیم از یک سو درگیر جنگ داخلی با جبهه آزادی بخش اریتره و جبهه آزادی بخش خلق تیگره قرار گرفت. از طرف دیگر در سال 1978م طی جنگی 8 ماهه سومالی حاکمیت خود را بر ناحیه غربی سومالی که اوگادن نام دارد تثبیت نمود. البته این جنگ به دستور هایلاسلاسی شروع شده بود و جانشین کمونیست وی، آن را ادامه داد. این جنگ موجب آواره شدن 2 میلیون نفر گردید. که به عنوان پناهنده به سومالی سرازیر شدند. بعد از جنگ نیز اتیوپی سیاست قوم کشی سومالی زبانان اوگادن را ادامه داد. چون قوای اتیوپی و طرفداران کوبایی از شکست جبهه آزادی بخش سومالی غربی (اوگادن) عاجز شدند، تصمیم گرفتند از طریق بمباران، کشتار افراد غیر نظامی، تخریب روستاها، تجاوز به زنان، مسموم نمودن منابع آب و نابودی دامها آن را از سکنه 5 میلیونی خالی کنند.
این حرکت فاجعه دردناکی را برای کشور کوچک جیبوتی بوجود آورد زیرا حدود 30000 پناهنده مسلمان که از نژاد عفار
و اروموس
هستند برای فرار از اعمال سرکوبگرانه دولت اتیوپی به این کشور پناهنده شدند. این کشور نیز از تعرض همسایه بزرگ خود یعنی اتیوپی مصون نیست و عده ای از هواخواهان اتیوپی در حکومت آن نفوذ نموده اند.
ژنرال منگستیوهایله ماریام در 21 مه 1991م سقوط نمود و ملس زناوی به عنوان رئیس جمهور به جای وی، روی کار آمد وی که گرایش به اسرائیل دارد مسلمانان را در شرایط وخیمی قرار داده و به سرکوبی و کشتار و شکنجه آنان می پردازد.
اتیوپی از جمله کشورهای فقیر دنیاست. از 65% اراضی آن، 10% به زیر کشت می رود. محصولات زراعی آن گندم، جو، قهوه، پنبه، و سیب زمینی است و به لحاظ دامپروری نیز اهمیت دارد اما صنعت در آن توسعه نیافته و منحصر به صنایع نساجی و سیمان می باشد. منابع معدنی آن طلا، طلای سفید، منگنز و نیکل است.
اتیوپی بدلیل خشک سالی و قحطی، اقتصاد عقب افتاده ای داشته و بدهی زیادی دارد. مشکل نیم میلیون سرباز آزاد شده از خدمت، مهاجرت شدید روستائیان بدلیل خشکسالی، جنگهای ق. می و قبیله ا، مشکل مربوط به سرمایه گذاری و سیستم پولی، توقیف برخی صنایع بدلیل کمبود وسایل یدکی و مواد اولیه، از دست دادن بندر عصب و اختیار گرفتن آن توسط دولت موقت اریتره از جمله نابسامانی های اتیوپی است. در سال 1985م بر اثر خشکسالی، 200000 نفر در اتیوپی هلاک شدند و هم اکنون 8 میلیون نفر در این کشور با خطر گرسنگی مواجه اند.
می باشد و از 14 استان تشکیل شده که زیر نظر
حکومت مرکزی اداره می شود.
سرزمین مسلمان نشین اریتره
اریتره با 117600 کیلومتر مربع وسعت در شمال اتیوپی و درغرب دریای سرخ قرار دارد با سودان در شمال و غرب، مرز مشترک دارد. سواحل اریتره در منابع اسلامی ایالت باضع یا سرزمین طراز اسلامی خوانده می شد. اروپاییانی که برای اولین بار در آغاز قرن شانزدهم به سرزمین اریتره پا نهاده اند می گویند اریتره کشور مستقلی بود که شخصی بنام بهاری ینجاسی (امیر دریا) آن را اداره می کرد و مدام در حال جنگ با همسایه اش اتیوپی بود. یک نقشه پرتقالی که تاریخ آن به 1600 میلادی باز می گردد، اریتره را با مرز فعلی اش نشان می دهد. جی بروس کاشف اسکاتلندی در سال 1770م گفته است که خط مرزی میان مدار بحری و اتیوپی با رودخانه پلیسا مشخص می شود؛ این رودخانه هم اکنون در امتداد مرز فعلی اریتره واقع است.
اریتره تا سال 1527م مستقل بود و بر اساس یک امپراطوری اداره می شد. اولین کشور استعماری که به آن آمد پرتقال بود که در سال 1520م بندر مساوه را به تصرف خود درآورد که تا سال 1557م آن را تصرف داشت پس از آن دولت عثمانی 3 قرن بر آن حکومت نمود که در این مدت آئین اسلام در میان اقوام اریتره گسترش یافت. در سال 1870م اریتره توسط مصر فتح شد. در سال 1885م ایتالیا ساحل اریتره را به تصرف خود درآورد و تا پایان جنگ دوم که شکست خورد به استعمار و غارت آن پرداخت. مصر نیز طبق یک موافقتنامه فرمایشی اریتره را به ایتالیا واگذار نمود. اریتره ای ها با کمال شجاعت به دفاع از استقلال خود برخاستند و طی نبردهایی، تلفات شدید متوجه مهاجمین ایتالیائی نمودند و سرانجام قیام آنان با امضای قرارداد مودت و همکاری میان ایتالیا و امپراطور منلیگ امپراطور وقت اتیوپی فروکش نمود اما استعمار این سرزمین توسط ایتالیاادامهیافت در سال 1941م قوایمتفقین وارد خاک اریتره شده و چون نتوانستند درمورد تصاحب آن به توافق برسند لاجرم موضوع آن را به سازمان ملل ارجاع دادند. این سازمان هم طی قطعنامه 390 بدون در نظر گرفتن تمایلات مردم اریتره و برخلاف خواست مشروع ملت، مجوز الحاق این سرزمین را به اتیوپی صارد کرد
و هایلاسلاسی هم آن را به تصرف درآورد. اریتره به منظور 1200 کیلومتر مرز مشترک با دریای سرخ و داشتن دو بندر حیاتی مساوه
و عصب
و ذخائر و منابع معدنی فراوان برای اتیوپی اهمیت زیادی دارد و لذا هایلاسلاسی گفته بود:
«ما خواهان سرزمین اریتره هستیم نه مردم آن و در 15 نوامبر 1962م رادیو آدیس آببا اعلام کرد که:
«اریتره از این پس به عنوان استان چهاردهم امپراطوری اتیوپی به شمار خواهد آمد»
پس از مبارزه مسلحانه مردم مسلمان اریتره برای آزادی سرزمین خود از یوغ اتیوپی آغاز شد البته جبهه آزادی بخش اریتره (
E. L. f)
در دسامبر 1960م تشکیل شده بود.
در سال 1974م گرچه هایلاسلاسی سقوط کرد و هایله ماریام طرفدار شوروی روی کار آمد اما سلطه اتیوپی بر اریتره نه تنها ادامه یافت بلکه رژیم جدید بر حملات خود علیه مبارزین مسلمان شدت بخشید و هایله ماریا اعلام کرد:
«همان طور که برای نابودی ماهی های دریا باید تمام آب دریا را تخلیه کرد برای از بین بردن انقلاب اریتره باید قسمت اعظم این ملت را از بین ببریم
و پس از آن 1500 روستا را به آتش کشیده و بیش از 80000 غیر نظامی را به قتل رسایندند و 300 هزار گاو و شتر را از بین بردند. این تهاجم وحشیانه موجب متواری شدن عده ای از ساکنان اریتره شد که حدود یک میلیون نفر آواره اتیوپی و بقیه راهی سودان شدند.
با این وجود، مبارزین در سالهای 1975م تا 1977 موفق شدند تمام شهرهای اریتره بجز بنادر عصب، مساوه و شهر اسمره را آزاد کنند اما در سال 1978م نیروهای نظامی اتیوپی با حمله از سه محور نقاط مزبور را به تصرف درآوردند و مبارزین ناگزیر به روستاها عقب نشینی کردند.
در سالهای اخیر ارتش آزادی بخش اریتره به همت مسلمانان موفق شد بندر استراتژیک مساوه (واقع در کنار دریای سرخ) را تصرف نموده و با قطع جاده های تدارکاتی - نظامی، نیروهای دولتی اتیوپی ناچار به عقب نشینی شدند. اریتره بخاطر بمبارانهای شدید بیمارستآنها، اردوگاههای آوارگان و تدارکات پشت جبهه را در خاک را در خاک سودان قرار داد و حتی امکانات خود را از راه خشکی از طریق سودان دریافت می نمود که با توافق جعفر نمیری رئیس وقت سودان با ماریام این کمک ها قطع گردید.
اریتره 5 میلیون نفر سکنه دارد که 80% آن مسلمان، 15% مسیحی و 5% بت پرست هستند. مسلمین به زبان عربی تکلم می کنند. بت پرستان زبان محلی دارند و بین مسیحیان زبان تیگره رواج دارد مسلمانان غالبا در دشتهای شرقی و غربی سکونت داردند ولی مسیحیان در نقاط مرتفع و فلاتها زندگی می کنند. 78% مردم اریتره در روستاها هستند که به کشاورزی مشغولند. بقیه در شهرها می باشند. اساس فعالیتهای اقتصادی اریتره بر کشاورزی و دامداری استوار است. کشاورزی غنی داشته موز و سایر میوه های فصلی و انواع سبزی از محصولات زراعی آن می باشد. ثروت دامی اریتره که شامل گاو و گوسفند و شتر است، به ده میلیون راس بالغ می گردد.
مهمترین منابع معدنی آن عبارتند است از: طلا، نیکل، آهن، مس، منگنز، کبالت، نقره، آلومینیوم، پتاسیم، و نفت. در سال 1973م هایلاسلاسی امتیاز بهره برداری از معادن اریتره را به 18 کمپانی بزرگ خارجی داده بود که مسلمانان با مبارزه ای مستمر اجازه غارت منابع سرزمین خود را به آنان ندادند. تنها پالایشگاه آن در بندرعصب استقرار یافته. و کارخانه های کمپوت سازی و تولید سیمان در سایر شهرها بویژه اسمره (مرکز آن) می باشد.
پی نوشتها
0%
نویسنده: غلامرضا گلی زواره
