جمهوری گابن
گابن با مساحت 267667 کیلومتر مربع وسعت در غرب آفریقا و کنار اقیانوس اطلس و در همسایگی کشورهای کامرون، گینه استوایی و کنگوی برازاویل واقع است. خط استوا از این کشور نیمه کوهستانی می گذرد. کناره های آن جلگه ای بخش اعظم آن را جنگل می پوشاند.
پرتقال در قرن پانزدهم میلادی آن را کشف نمود و تحت سیطره گرفت ولی نفوذ سایر اروپائیان در آن بدلیل انبوهی جنگل و ارتفاع زیاد تا اواسط قرن نوزدهم به تاخیر افتاد. در سال 1839م قوای فرانسه در آن پایگاهی بدست آوردند و در سال 1990م گابون جزئی از کنگو فرانسه شد و در سال 1910م گابن و سه عضو سابق آفریقای استوایی فرانسه یعنی کنگو، چاد و آفریقای مرکزی یک اتحادیه و یک سازمان اداری مشترک برای حمل و نقل و ارتباطات تشکیل دادند و بالاخره در سال 1960م این کشور به استقلال دست یافت. مرکز حکومت آن شهر لیبرویل است و تنها پایتخت جهان می باشد که بر روی خط استوا قرار گرفته است.
در سال 1967م پس از مرگ لئومبا (اولین رئیس جمهور گابن) آلبرت برنارد بونگو
به ریاست جمهوری رسید وی پس از مدتی کیش مسیحی را تغییر داد و اسلام را اختیار نمود و نام خود را بع عمر تبدیل نمود و راهی سفر حج شد. با وجود آنکه 30% مردم گابن مسلمان هستند این کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی می باش. مسلمانان در برپائی مراسم مذهبی و تبلیغات اسلامی از آزادی خوبی برخوردارند و در امور سیاسی، اداری و نظامی نفوذ خوبی دارند.
گابن 1260000 نفر سکنه دارد که تراکم نسبی آن 7/4 نفر در کیلومتر مربع و رشد سالانه آن 2/2% گزارش شده است.
اکثریت مردم از نژاد سیاه بوده و زبان آنان فرانسوی (زبان رسمی) و خط لاتین می باشد.
گابن از لحاظ درآمد سرانه اولین کشور آفریقای سیاه و دومین کشور آفریقائی پس از لیبی می باشد. کشوری است با ذخائر سرشار معدنی و جنگلی؛ نفت از منابع معدنی آن است که 50% تولید ناخالص داخلی و 75% صادرات آن را دربر می گیرد.
درسال 1954م فرانسویان دراین کشورنفت کشف کردند. این کشور ازلحاظ فرآورده های نفتی در آفریقا مقام پنجم را دارد.
سالانه 45 میلیون متر مکعب گاز در این کشوراستخراج و صادر می شود. گابن اولین تولید کننده منگنز در جهان است. ذخائر عظیم اورانیوم این کشور متاسفانه سوخت کوره های اتمی فرانسه را تامین می کند و میزان آن به 1713 تن بالغ می گردد. این معادن در سطح باز در ناحیه موآندا و اوکلو واقع است، در سال، شرقی و جنوبی آن معادن وسیع آهن کشف شده است و صادرات آن که در اختیار شرکت ترانس گابون می باشد. ثروت این کشور را افزون نموده است. بنابراین گابن صاحب بزرگترین رگه های معدنی جهان می باشد که ذخیره آن به 230 میلیون تن بالغ می گردد. 85% وسعت آن را جنگل های گرمسیری تشکیل می دهد. که رقم مهمی از صادرات آن را چوبهای بدست آمده از این منابع بوجود می آورد.
در این جنگل ها در وسعتی بالغ بر 20 میلیون هکتار 3000 نوع درخت به عمل می آید که نوع معروف و غالب آن اوکومه است که در تولید تخته سه لایی کاربرد دارد.
با این وجود، نفوذ استکبار در این کشور آن را با مشکلاتی از قبیل فقر کادر علمی و تخصصی مواجه ساخته است. گابن وارد کننده مواد غذایی بوده و چون تاسیسات عظیم صنعتی آن به سرمایه های خارجی نیاز دارد بدهی خارجی آن افزایش یافته است. گرچه گابن می کوشد توازن تجارتی خود را کنترل کند.
واحد پول گانب فرانک سی اف آ (
CfA. f
) می باشد که برابر صد سانتیم است.
جمهوری کنگو (کنگوی برازاویل)
اسامی سابق این کشور کنگوی وسطی، کنگوی برازاویل و کنگوی وسطای فرانسه بود. کنگو با 341900 کیلومتر مربع وسعت در آفریقای غربی و در ساحل اقیانوس اطلس قرار دارد. از سکنه 1700000 نفری آن، 10% مسلمان و بقیه کاتولیک، پروتستان و آنیمیست مذهب می باشند.
کنگوی فعلی در گذشته جزو دولت تاریخی کنگو در آفریقا غربی بود که علاوه بر کنگو، زئیر و آنگولا را شامل می گشت. در قرن پانزدهم میلادی پرتقالی ها آن را کشف و مستعمره خود نمودند. در قرن هفدهم به کنگو وسطای فرانسه و در سال 1910م به مستعمره استوایی فرانسه ضمیمه گشت. در سال 1960 میلادی کنگو استقلال خود را بدست آورد.
مسلمانان ساکن نیجریه و کشور سنگال باین ناحیه مهاجرت نموده و به نشر اسلام پرداختند و آنان در کانونهای شهری کنگو بخصوص کنگو مرکز حکومت یعنی برازاویل، مراکز عبادی و مدارس قرانی دارند و مساجد متعددی احداث نموده اند ولی گاهی این 170000 مسلمانان تحت فشار و ایذا دولت باصطلاح خلقی کنگو قرار می گیرند و آنان را در محدودیت و ناگواری قرار می دهند.
سائوتو و پرنسیب
سائوتو با 964 کیلومتر مربع در نزدیکی سواحل گابن در خلیج گینه و شرق اقیانوس اطلس قرار دارد. نژاد اکثرسکنه آن دورگه پرتقالی و آفریقائی می باشد و 80% آن مسیحی هستند. سکنه آن 110000 نفر است و در سال 1975م به استقلال ست یافت مرکز حکومت آن سائوتومه می باشد. جزایر مذکور در سال 1471م توسط پرتقالی ها کشف شدند.
10% مردم آن مسلمان هستند که در محاق اکثریت مسیحی به سر می برند.
د - آفریقای مرکزی (منطقه صحرای کبیر آفریقا و استوایی مرکزی)
آفریقای مرکزی با 5/8 میلیون کیلومتر مربع وسعت متجاوز از 25% جمعیت این قاره را در خود جای داده است، که تراکم نسبی آن چیز در حدود 12 نفر در کیلومتر مربع می باشد. البته پراکنده بودن اقوام درجنگلها و وجود افرادی که در واحه های صحرایی سکونت دارند و نیز تحرک و جابجائی عشایر و قبایل تا حدودی آمار دقیق نواحی آفریقای مرکزی را دچار اشکال می نماید. گسترش صحاری کبیر آفریقا در این قلمرو وجود آب و هوای گرم و مرطوب استوایی همراه با جنگلهای متراکم و انبوه استوایی، امراض خاص این مناطق، درگیری و نزاعهای قبیله ای، فشارهای سیاسی و مسئله آوارگان، عدم توسعه بهداشت و امکانات داروئی از عوامل کمی جمعیت آفریقای مرکزی حتی کمتر از نیجریه (واقع در آفریقای غریب) سکنه دارند. و تنها، کشور زئیر با بیش از 30 میلیون سکنه رقم بالایی را به خود اختصاص داده است. «آفریقای مرکزی کمترین سکنه را دارد سودان با 2500000 کیلومتر مربع نه تنها پروسعت ترین کشور صحرا و آفریقای مرکزی است بلکه وسیع ترین کشور آفریقا می باشد. رواندا با 26000 کیلومتر مربع کمترین وسعت را دارد.
از لحاظ سیمای طبیعی، این ناحیه از آفریقا را به سه قسمت تقسیم می کنند: ناحیه صحرا: که در عرض آفریقا از اقیانوس اطلس تا دریای سرخ امتداد دارد. بدلیل برهنه بودن زمین بادهای گرم و خشک توام با توده های شن و خاک در صحرا می وزد و صخره ها، دشت ها و تپه های وسیعی از شن و ماسه را تشکیل می دهد. آب و هوای گرم و خشک دارد و بدلیل فقدان رطوبت اختلاف دما در آن زیاد است در حالی که نقاط مرکزی صحرا حتی 15 میلی متر باران هم دریافت نمی کنند بقیه نقاط آن که در کوهستآنها واقعند تا 250 میلی متر باران دارند. گروههایی از قبایل عرب و بربر (تیبووطوارق) و عده ای از سیاهان در کنار واحه های صحرا به امور کشاورزی مشغولند، صحرا علیرغم جهات منفی جغرافیائی از ذخائر غنی نفت و سایر معادن بهره مند است. اساس اقتصاد مردمان آن بر کشاورزی و دامداری استوار می باشد.
ناحیه آفریقای مداری که دارای دو فصل مرطوب و خشک می باشد و بین مدار راس السرطان و خط استوا قرار گرفته است، در این منطقه جنگل ها انبوه نبوده و در لابلای آنها فعالیت های کشاورزی صورت می گیرد. گیاهانی چون قهوه، نخل روغنی، برنج، نارگیل، و موز در آفریقای مداری به عمل می آید.
ناحیه آفریقای استوایی که بدلیل عبور خط استوا آب و هوای گرم و مرطوب دارد و جنگل های انبوه از ویژگی های آن است. برخی کشورهای این منطقه از آب و هوای قرینه برخوردارند. غلبه نژادی با سیاهان است اسلام در نواحی مرکزی آفریقا از قرن دهم گسترش یافت. یکی از دولت های مقتدر در ناحیه صحرای مرکزی که مسلمانان آن را بوجود آوردند، دولت کانم بود که تا قرن نوزدهم استوار ماند.
دولت اسلامی مذکور در حدود قرن نهم در سواحل شمال شرقی دریاچه چاد بوجود آمد و در قرن سیزدهم دامنه قلمرو خود را در سودان مرکزی وسعت داد. البته سودان در قدیم منحصر به قلمرو کنونی نبوده و منطقه وسیعی است. در جنوب صحرا که مسلمانان آن را «بلاد السودان یا سرزمین سیاهان می نامند. و از غرب تا اقیانوس اطلس و از شرق تا فلات اتیوپی گسترش دارد. مساحت این ناحیه به 5 میلیون کیلومتر مربع بالغ می گردیده و فاصله شمالی - جنوبی آن 1000 کیلومتر و از شرق تا غرب 5500 کیلومتر طول داشته است. این دولت در پایان قرن چهاردهم پایتخت خود را به منطقه «برنو» در جنوب غربی دریاچه چاد انتقال داد و از آن زمان بنام دولت «برنو» معروف گشت. دولت اسلامی سونگایی نیز در قرون وسطی در سودان غربی تشکیل شد و در زمان پادشاهی محمد توره (1528 - 1493م) به اوج قدرت خود رسید و در قرون 15 و 16، مهمترین دولت این قلمرو محسوب می گردید.
دولت دیگری که در صحرا تاسیس شد و مشی اسلامی داشت، تکرور بود. این دولت اسلامی در دره رود سنگال سفلا واقع بود و مردمش به توکولور
معروف بودند که هنوز این عنوان به کار می رود ولی فرمانروای آنان اجداد فولانی ها بودند. مورخین مسلمان عقیده دارند که در نیمه قرن یازدهم تکرار اولین دولت آفریقای جنوب صحرا بود که اسلام را پذیرفت و در پهنه ای که تحت قلمرو هیجدهم و و اوایل قرن نوزدهم از این نقاط در سراسر آفریقای غربی گسترش یافت. یکی از فتوحات جالب تکرورها تصرف آخرین پایتخت غنا در سال 1230م بود و امپراطوری مذکور که در آفریقای غربی 5 قرن دوام آورده بود، به آخر رسانیدند.
از صد میلیون سکنه منطقه صحرا و آفریقای مرکزی بیش از 40 میلیون نفر پیرو آئین حیات بخش اسلام هستند. در کشورهای سودان، نیجر، چاد و آفریقای مرکزی اکثریت با مسلمانان است. بوروندی کمترین درصد مسلمانان را دارد (با 5%)
سودان
سودان به لحاظ وسعت، بزگترین کشور آفریقائی و حتی جهان اسلام می باشد که 2500000 کیلومتر مربع وسعت دارد. (10 گرچه بخش هایی از آن در آفریقای شمال شرقی قرار دارد ولی به لحاظ گسترش زیاد در صحرای مرکزی آفریقا، جزو نقاط مرکزی آفریقا مطالعه می شود.
سودان در شمال شرقی با دریای سرخ ارتباط دارد. و 8 کشور یعنی مصر، لیبی، چاد، آفریقای مرکزی زئیر، اوگاندا، کنیا و اتیوپی با آن مرز مشترک دارند. بخش وسیعی از آن را دشت های بزرگی تشکیل می دهد که توسط رود نیل و شعبات آن آبیاری می شود. نواحی شمالی سودان توسط دره وسیع رودخانه نیل به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می گردد، دو شاخه نیل در خارطوم، پایتخت سودان بهم می پیوندد. در اراضی نسبتا مرتفع غربی سودان، توده های آتشفشانی جبل مارا
قرار دارد. آب و هوای سودان گرم و خشک است.
تا چندین قرن قبل از میلاد، سودان شمالی توسط مصریان اداره شد ولی آنان در قرن 15م سودان را ترک نمودند. در قرن پانزدهم میلادی با تصرف بخش هایی از سودان توسط مسلمین، اسلام در این کشور راه یافت. از اوایل قرن نوزدهم برای بار دوم، مصریان جهت دست یافتن به طلا، نواحی شمال سودان را به تصرف خود درآوردند از نیمه دوم قرن نوزدهم سودان، تحت سیطره انگلستان قرار گرفت. در این زمان مسلمانان بر علیه سلطه گران انگیسی قیام نمودند و رهبری این جنبش رارمحمد احمد بن عبدالله معروف به مهدی سودانی به عهده داشت. در این قیام خونین، انگلیسی ها تار و مار شده و گوردون فرمانده انگلیسی و تعداد بسیار زیادی انگلیسی دیگر به قتل رسیدند. مهدی سودانی پس از اخراج انگلیسی ها و بدست آوردن بخشی از سرزمین سودان، اقدام به تاسیس دولت نمود و اقتداری یافت. اما استعمار شوم که زخم خورده بود، با لشکری فراوان و پس از جنگ های خونین، قیام مهدی سودانی را سرکوب و طرفدارانش را قتل عام نمود. این لشگر که متشکل از قوای مصر و انگلستان توسطکیچنر انگلیسی رهبری می شد. پیروان مهدی سودانی در ام دورمان
از نیروهای مهاجم شکست خوردند و انگلیسی ها پس از این پیروزی به پیشروی خود ادامه داده اما ناگهان با قوای فرانسوی مواجه شدند و در محلی بنام «فاشودا» دو نیرو مقابل هم قرار گرفته و به صف آرایی پرداختند ولی نبردی صورت نگرفت و پس از یک بحران و جنگ سیاسی، با مصالحه طرفین جریان فاشودا به پایان رسید. در سال 1899م قراردادی میان مصر و انگلستان منعقد شد که به موجب آن اداره امور سودان به هر دو کشور واگذار شد و بدین گونه سودان تحت استعمار در آمد. در سالهای 1924م سودان مستقل شد و به ضویت سازمان ملل درآمد و حکومت ان جمهوری اعلام شد ولی طولی نکشید که در سال 1958م نظامیان به رهبری ژنرال ابراهیم عبود کودتا کرده و قدرت را در دست گرفتند از آن تاریخ سودان کمتر روی آرامش و امنیت را دیده است. کودتای سال 1985م به اختناق 16 ساله جعفر نمیری پایان داد و حکومت جدید تغییراتی در سیاست سودان ایجاد نمود و از جمله روابط ایران و سودان بهبود یافت. پس از صادق المهدی، سرهنگ عمرالبشیر روی کار آمد و هم اکنون قدرت در دست نظامیان است. سودان 18 استان دارد که 6 استان جنوبی آن بصورت خود مختار اداره می شود.
سودان 27792000 نفر سکنه دارد که 30% آن در شهرها زندگی می کنند. رشد سالانه آن 8/3% و تراکم نسبی 1/11 و بعد خانوار 3/5 و میانگین سنی 6/22 سال می باشد.
80% مردم از نژاد سامی (عرب) و 20% بقیه سیاه پوستند، زبان رسمی و خط رایج عربی است. 72% مسلمان و بقیه مسیحی و بت پرستند.
سودان پس از استقلال، شاهد درگیری های فراوانی بوده و یکی از کشورهای پرکودتای آفریقا می باشد. مدتها است که شورشیان جنوب به رهبری سرهنگ گارانگ
با دولت مرکزی درگیرند که از نتایج تاسف بار آن، آواره شدن هزاران مسلمان و قحطی و گرسنگی در سودان می باشد.
از 5 میلیون سکنه جنوب این کشور هم اکنون یک میلیون نفر با خطر مرگ ناشی از گرسنگی روبرو هستند. قربانیان قحطی جنوب سودان دفن نمی شوند و متاسفانه خوراک لاشخورها و کرکس ها می باشند. هجوم آوارگان بسیاری از روستاهای نیمه جنوبی سودان را منزلگاه افراد گرسنه و قحطی زده وبیخانمان نموده است و گاهی سکنه آنان را به 3 تا 4 برابر افزایش داده است. شورشیان جنوب، جلو کمک های غذایی سازمان ملل را گرفته و به غارت آن می پردازند آوارگان نیز بدلیل قرار گرفتن در بین شورشیان و نیروهای دولتی وضع خطرناکی دارند. آوارگان گرسنه که بسیار ضعیف شده اند و کمتر رمقی دارند در صفوفی به انتظار دریافت غذای یونیمکس
به سر می برند اما این غذا برای همه وجود ندارد و تنها عده ای بدان دست می یابند.
سودان با وجود آنکه اراضی حاصلخیزی دارد و زمانی انبار مواد غذایی جهان سوم به شمار می آمد در حال حاضر کشوری است عقب مانده و جزو ده کشور فقیر دنیاست. وابستگی این کشور به کمک های خارجی و خریدهای نظامی، کودتاهای پی در پی و نبردهای درون مرزی، تورم را در سودان به 200% رسانیده است.
80% مردم به کشاورزی و گله داری مشغولند و تولید پنبه 60% صادرات آن را تشکیل می دهد. بزرگترین مزارع پنبه جهان در حوالی خارطوم مرکز حکومت سودان واقع است. مس، طلا و آهن از ذخائر معدنی سودان بوده و در سال 1973م این کشور در سواحل دریای سرخ نفت کشف نمود. متاسفانه بهترین معادن در اخیتار شورشیان گارانگ قرار دارد.
واحد پول سودان لیره (پوند) است که به عربی جینه نام دارد که با 100 پیاستر برابر است.
چاد
جمهوری چاد با وسعتی برابر با 1284000 کیلومتر مربع در آفریقای مرکزی و در ناحیه صحرای کبیر آفریقا بین سودان (درشرق) و نیجر (در غرب) واقع است، و در شمال با لیبی و در جنوب با کامرون و آفریقای مرکزی مرز مشترک دارد. چاد سرزمین جلگه ای و صحرایی می باشد و مهمترین ارتفاعات آن بنام کوههای تی بستی
در شمال و در مرز چاد با لیبی قرار دارد. دریاچه چاد درغرب آن واقع است. رودخانه پراهمیت شاری پس از مشروب نمودن جنوب غربی چاد و عبور از نجامنا
مرکز حکومت این کشور وارد دریاچه مزبور می شود. آب و هوای چاد در اکثر نقاط گرم و خشک ولی در جنوب توام با باران است.
از سال 1895م جای پای استعمار در چاد باز شد و در اواخر جنگ جهانی اول و پس از انحلال خلافت عثمانی و در سال 1917م از مستعمرات رسمی فرانسه بود. در سال 1960م چاد از فرانسه مستقل گردید. و به عضویت سازمان ملل درآمد.
اسلام در قرن چهارم هجری (دهم میلادی) به این سرزمین صحرایی راه یافت و چاد مدتها تحت قلمرو دولت عثمانی اداره می گردید و تا سال 1960م افراد مسلمان در امور سیاسی آن دخالت داشتند. در این سال «تامپل پای به قدرت رسید و در اولین وحله دست به تصفیه رهبران مسلمان زد و احزاب را منحل و دیکتاتوری را در کشور حاکم ساخت. وی تنها در سال 1965م، 1250 نفر شخصیت سیاسی - مذهبی مسلمین را روانه زندان کرد. در نجامنا (فورت لامی) به تظاهرات آرام حمله نمود و به کشتار وحشیانه و خونین مردم بخصوص زنان و کودکان بیگناه دست زد و تعداد زیادی از مسلمانان را به شهادت رسانید. در سال 1975م تامپل پای (تومبالبای) کشته شد و یک شورای نظامی به رهبری ژنرال فلیکس مالوم حکومت را با حمایت فرانسه در دست گرفت. این در حالی بود که با کوشش مسلمانان نواحی شمالی چاد از سال 1968م تحت تسلط چریک های مسلمان درآمده بود. در سال 1978م حسن هابره به عنوان نخست وزیر چاد قدرت را در دست گرفت که نیروهای مبارز و مسلمان سقوط وی را فراهم ساختند.
در حال حاضر ادریس دبی رئیس حاکم بر چاد می باشد که با نیروهای جنبش دموکراسی درگیری شدیدی داشت. اما در حضور عمر بونگو رئیس کشور گابن توافق صلحی بین دولتچاد و این نیروها به عمل آمد و مقرر شد نیروهای این جنبش در چهارچوب سازماندهی ارتش ملی با نیروهای دولتی ادغام شوند.
مردم چاد از نژاد عرب سودانی، قبایل سودانی و بانتوئی هستند. مردم شمال آن زندگی بادیه نشینی دارند و از قبایل اعرابند ولی جنوبی ها اکثرا سیاهپوست بانتوئی و با آداب و رسوم مختص خود می باشند. زبان رسمی بدلیل سلطه استعمار، فرانسه است ولی عربی هم رواج دارد. بیش از 80% مردم مسلمان هستند که اغلب سنی مذهبند. چاد با وجود وسعت زیاد تنها 5/5 میلیون نفر سکنه دارد که تراکم آن 4/4 و رشد سالانه 5/2% است و 27% در روستاها سکونت دارند.
چاد مرکز راههای تجاری و ارتباطی میان آفریقای شمالی و آفریقای استوایی و یکی از کشورهای فقیر جهان و آفریقای سیاه است. بدلیل محصور بودن در خشکی و عدم دسترسی به دریاهای آزاد، وسعت زیاد و گسترش صحرا و بیابان در آن، عدم ثبات سیاسی تاریخی ناشی از اختلاف بخش شمالی و جنوبی، توسعه اقتصادی سیاسی و رفاهی این کشور به تاخیر افتاده است. شورش سال 1966م، همچنین خشکسالی سالهای 1968 تا 1974م و وابستگی به کمکهای خارجی این عقب ماندگی را تشدید کرده است.
پنبه، ارزن و بادام زمینی از محصولات زراعی چاد است. چاد به لحاظ ارتباطی نیز مشکالت زیادی دارد و کل راههای آسفالته آن به 300 کیلومتر می رسد.
نیجر
کشور نیجر با 1267000 کیلومتر مربع وسعت به دور از دریای آزاد و بین دو کشور چاد و مالی در صحرای مرکزی آفریقا واقع است.
نیجر سرزمینی است بیابانی که در نواحی مرکزی و شمالی آن ارتفاعاتی مشاهده می شود. سومین رود آفریقا یعنی رودخانه نیجر در جنوب غربی آن جریان دارد که به زمین های اطراف آن حالت جلگه ای داده است. دریاچه چاد که در جنوب شرقی آن قرار گرفته بخشی از آن به نیجر تعلق دارد. در اکثر نقاط و بویژه شمال و جنوب آن و هوایش بیابانی است، اما در جنوب غربی گرم و معتدل می باشد.
نیجر در قرون قبل از میلاد جزء امپراطوری مصر محسوب می شد. اسلام از طریق بازرگانان مسلمان که از شمال آفریقا باین نواحی می آمدند در نیجر رواج یافت. در ادوار بعد نیجر به تصرف دولتهای خلافت اسلامی درآمد که مهمترین آنها بربر، توبوس، غانا، مالی، سونگائی، بونو، جرما و حوصه هستند. این دولت ها نه تنها در نیجر موجب گسترش و نشر اسلام شدند بلکه سرزمین های مجاور را تحت تبلیغات مذهبی خود قرار دادند. در سالها1901 تا 1922م فرانسه با تاسیس پایگاههای نظامی، نیجر را مستعمره خود نمود و مردم نیجر پس از چندین دهه مبارزه با استعمار، موفق به کسب استقلال در سال 1960م شدند. اما حضور چندین ساله استعمار فرانسه در این کشور و غارت منابع آن و استضعاف مردمش، نیجر را به صورت کشور عقب افتاده درآورده که با وجود منابع غنی، اقتصادی نابسامان و آشفته دارد. نیجر 7 ولایت دارد که از 22 بخش تشکیل می شود و مرکز حکومت آن شهر نیامی می باشد. این کشور با فرانسه و دول عربی روابط سیاسی و تجاری دارد.
با وجود وسعت زیاد، نیجر جمعیت کمی دارد و تعداد آن به 7200000 نفر بالغ می گردد که اکثر آنان در جنوب، جنوب غربی و کنار رود نیجر زندگی می کنند. 55% مردم از اقوام حوصه و 25% از نژاد گورما و سونگائی و 20% بقیه فولانی ها و طوارق می باشند. زبان رسمی فرانسه است و خط رسمی لاتین می باشد ولی زبآنهای عربی، فولانی و حوصه هم رواج دارد. 90% مردم مسلمان هستند که اکثرا سنی مذهبند. اقلیتی مسیحی و آنیمست دارد.
اساس اقتصاد آن را محصولات زراعی و دامی تشکیل می دهد. تنها محصول صادراتی آن بادام زمینی است. در زیر خاک ضعیف آن منابع غنی آهن، مس، مرمر، سنگ گچ و فسفات پنهان می باشد. کشف و استخراج اورانیوم در سال 1971م بر اهمیت این کشور افزود و در سال 1977م پنجمین تولید کننده اورانیوم بود. با این وجود دشورایهای زیادی نیجر را با بحران مواجه ساخته است که از جمله آنها می توان عدم دسترسی بدریا
مشکلات تهیه مواد غذایی و نیاز به گندم وارداتی، کم کاری، خشکسالی بزرگ سال 1973م بیسوادی مردم (15% باسوادند) را نام برد.
جمهوری آفریقای مرکزی
جمهوری آفریقای مرکزی سابقا به یوبانگی شاری معروف بود که از دو رود یوبانگی و شاری که دز این کشور جریان داردند ماخوذ گشته بود. 622984 کیلومتر مربع وسعت دارد و بین چاد، سودان، زئیر و کامرون قرار دارد. آفریقا مرکزی ناحیه ای است کوهستانی و از هیچ راهی بدریا راه ندارد و از جمله 25 کشور فقیر جهان است.
در قرو نوزدهم، آفریقای مرکزی جزو مستعمرات فرانسه بود و در سال 1960م به استقلال دست یافت. در دوران دیکتاتوری ژان بدل بوکاسا که مسیحی بود هزاران نفر از مسلمانان به خاک و خون غلطیدند و هم اکنون نیز مسلمانان با وجود آنکه اکثریت سکنه آفریقای مرکزی را تشکیل می دهند در امور سیاسی اداری و نظامی نفوذ ندارند و به شدت تحت فشار اقلیتی مسیحی هستند. مردم آن از نژاد سیاهپوست (بانتووبایو) بوده ولی زبان رسمی فرانسه است گرچه بومیان به زبان ملی سانگو سخن می گویند. از 3 میلیون سکنه آفریقای مرکزی 5/1 میلیون نفر پیرو آئین اسلام می باشند. اما دولت مسیحی آن را در آمارهای رسمی و غیر واقع خود اعلام کرده است که 8% مردم مسلمانند!
کودتای سال 1981م هرگونه فعالیت احزاب مذهبی را ممنوع کرده و مسلمین را در محاق اختناق شدید قرار داده است.
ذخائر غنی الماس و اورانیوم، طلا، مس، قلع و روی در این کشور وجود دارد که منافع حاصل از استخراج آنان صرف رفاه و توسعه اقتصادی نقاط مسیحی نشین می شود و مسلمانان در وضع نابسامان اقتصادی به سر می برند.
اوگاندا
اوگاندا در جنوب سودان قرار دارد. وسعت آن به 236536 کیلومتر مربع بالغ می گردد. بخش هایی از آن توسط ارتفاعات کنیا پوشیده شده است و پوشش گیاهی جنگلهای استوایی قسمت وسیعی از آن را در بر می گیرد. اوگاندا قبلا به خاطر داشتن قهوه به «برزیل آفریقا» مشهور بود.
در اواسط قرن نوزده میلادی مسلمانان ساکن زنگبار در صدد تصرف آن برآمدند و در اواسط قرن نوزدهم اعراب حکومت اسلامی بوگاندا را تشکیل دادند ولی استعمارگر انگلیس که به ثروتهای اوگاندا چشم دوخته بود اجازه نداد این دولت دوام زیادی بیاورد و اوگاندا در اواخر قرن نوزده تحت الحمایه انگلیس قرار گرفت.
اوگاندا در سال 1962م استقلال خود را بدست آورد.
اوگاندا 5/16 میلیون نفر سکنه دارد که بخش مهمی از آن را 40 قبیله با 4 زبان اصلی تشکیل می دهد. 75% مردم به زبان سواحیلی تکلم می کنند که این امر نشانه نفوذ مسلمانان در این سرزمین است. 40% مردم اوگاندا مسلمان هستند و کشور مزبور عضو سازمان کنفرانس اسلامی می باشد.
اوگاندا هم اکنون با عدم ثبات سیاسی و ناامنی روبروست.
این کشور یکی از عظیم ترین منابع آب شیرین (17% مساحت کشور) را دارد و دریاچه های ویکتوریات، البرت و ادوارد بین این کشور و همسایه هایش قرار دارد. رودخانه نیل از اوگاندا تولد می یابد. این سرزمین پنجمین کشور صادر کننده قهوه در دنیاست و 90% جمعیت آن در بخش کشاورزی مشغولند.
روآندا
روآندا فلاتی است مرتفع با دریاچه ها و کوههای متعدد که بدور از دریای آزاد در همسایگی کشورهای بوروندی، اوگاندا، تانزانیا و زئیر قرار دارد و وسعت آن برابر 26000 کیلومتر مربع است. به دریای آزاد راه ندارد و محصور در خشکی است. مرکز حکومت آن «کیگالی می باشد. از 706000 نفر سکنه آن 70% یعنی 494200 نفر مسلمانند، یک سوم مسلمانان در مرکز حکومت سکونت دارند از 50 مسجد مسلمانان 5 مسجد در کیگالی تاسیس شده است. اتحادیه مسلمانان روآندا در سال 1964م تاسیس شد که همه مسلمانان عضو آن بوده و دولت هم آن را به عنوان نماینده رسمی مسلمانان شناخته است. در سال 1962م مردم این کشور بر اثر مبارزات قوم هوتوبه استقلال از کشور بلژیک دست یافتند و به استعمار 16 ساله بلژیک در این سرزمین پایان دادند.
بوروندی
کشور بوروندی با 27834 کیلومتر مربع در کناره شمال شرقی دریاچه تانگانیکا قرار دارد. 85% سکنه 5/5 میلیونی آن از تیره های هوتو
می باشند. 5% مردم مسلمان هستند.
اسلام در بوروندی به سال 1870م توسط کارگرانی که برای افسران آلمانی در تانزانیا کار می کردند انتشار یافت و اولین مسجد آنان در دهکده نیانزا در 135 کیلومتری مرکز حکومت تاسیس شد. گرچه بلژیکی ها که بوروندی را مستعمره خود نموده بودند با نیروهای مسلمان و فعالیت آنان به شدت مخالف بودند ولی با تلاش نوحدین به رهبری مبارزی بنام عمرانی بوسا، مسلمانان آزادی نسبی پیدا کردند و در سال 1952م با اصرار آنان مدرسه کودکان مسلمان بوجود آمد و رفته رفته نیروهای اسلامی به توسعه امور و انجام برنامه های تبلیغی پرداختند. مسلمانان در مرکز حکومت یعنی بوجومبورا و بخش مسلمان نشین مویانزی سکونت دارند و از سوی مقامات رسمی و دولتی مورد احترام می باشند. همجواری بوروندی با کشور اسلامی تانزانیا در گرایش مردم این سرزمین به آئین اسلام تاثیر وافری داشته است.
بازرگانان مسلمان هندی و عرب که در گذشته به این سرزمین مهاجرت کرده اند هم اکنون درصدی از مسلمین بوروندی را تشکیل می دهند.
زئیر (جمهوری فدرال کنگو)
این کشور در زمانی که تحت سلطه بلژیک بود به کنگوی بلژیک معروف بود و بعد از استقلال به کنگو نغییر نام یافت در هنگام ریاست جمهوری «موبوتو» مرکز حکومت آن از لئو پولیدویل به کین شانزا مبدل و نام کنگو به کنگوی کین شازا تغییر یافت و چون رودخانه کنگو در این کشور جریان دارد و به زبان محلی زئیر نام دارد، کشور مزبور به زئیر معروف است.
زئیر با 234500 کیلومتر مربع دومین کشور پروسعت آفریقا می باشد. زئیر توس استانلی کشف شد و در سال 1885م بصورت یک دولت مستقل تحت مالکیت پادشاه بلژیک لئوپولد دوم درآمد و در سال 1908م بصورت مستعمره ای از سوی بلژیک معرفی شد. این کشور در سال 1960م تحت رهبری پاتریس لومامبا قهرمان ملی آفریقای سیاه، استقلال خود را بدست آورد.
آری کنگو پهناور که 77 برابر بزرگتر از بلژیک است طی سالهای 1876 تا 1908م ملک شخصی پادشاه بلژیک بود که با استثمار بی رحمانه مردمان زئیر، به صورت یکی از ثروتمندترین افراد عالم درآمد. اگر کارگران آفریقائی از فرامین او تخلف می کردند تیرباران شده و یا دستهایشان قطع می شد یکی از منابع موثق تعداد قربانیان رژیم لئوپولد دوم را بین 5 الی 8 میلیون ذکر نموده است. در ضمن در مدت سلطه بلژیک بسیاری از ذخائر مس - طلا و منابع دیگر کنگو غارت شد.
مرکز حکومت آن کین شازا می باشد که در کنار رود کنگو قرار دارد و به لحاظ سیستم اداری به 9 استان تقسیم می شود. 250 نژاد دارد که به 400 لهجه تکلم می کنند اما زبان رسمی فرانسوی است.
زئیر 33740000 نفر سکنه دارد که 10% آن مسلمان هستند. اسلام از طریق مناطق شرقی وارد زئیر شد و تعداد مسلمانان در استآنهای کیوو و کاسای خاوری افزایش یافت. در کین شازا مرکز حکومت تعدادی مسجد و مدرسه اسلامی دایر است و روند گرایش مردم به سوی اسلام رو به افزایش است.
زئیر نخستین تولید کننده کبالت (73% تولید جهان) و ششمین تولید کننده مس در جهان می باشد. معادن الماس، قلع، آهن، طلا، کرم، منگنز، زغال سنگ هم دارد.
پی نوشتها
0%
نویسنده: غلامرضا گلی زواره
