شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

سوریه

جمهوری سوریه با 185180 کیلومتر مربع، در جنوب غربی آسیا و شرق دیای مدیترانه واقع است. این کشور از شمال به ترکیه، از شرق و جنوب به عراق از جنوب غربی به فلسطین و از غرب به لبنان محدود می باشد، اردن نیز همسایه جنوبی این کشور است.

بخش غربی آن شامل کوهها و دره هایی است که اکثر سکنه سوریه در ان واقع شده و بدلیل مجاورت با دریای مدیترانه، تابستآنهای گرم و زمستآنهای معتدل دارد. جلگه ها درنواحی جنوب و جنوب غربی قرار دارد. بایبآنها که بخش عظیمی از سوریه را پوشانیده درنواحی شرقی است و آب و هوای گرم و خشک بر ان حاکم ایت. رود فرات بخش شرقی این کشور را مشروب می کند.

سوریه از مناطق بسیار قدیمی و مسکونی آسیا است که در هزاره سوم قبل از میلاد قوم سامی آموری در آن ساکن شده اند و حکومتی که تشکیل دادند تا 17 ق. م برپا بود. قسمت هایی از سوریه در قرون قبل از میلاد جزو فنیقیه (لبنان) بود.

بعد از تجزیه دولت روم به دو بخش شرقی و غربی، سوریه و جزو قلمرو امپراطوری روم شرقی (بیزانس) گردید. در قرن هفتم میلادی (سال سیزدهم هجری) خالد بن ولید سوریه را فتح نمود و بدین ترتیب این کشور که آن زمان به شام معروف بود جزو بلاد اسلامی گردید. البته تا قبل از قرون جدید شام، شامل سوریه، لبنان فعلی و بخش هایی از اردن و فلسطین بود که تا سال 1926م لبنان جزو آن بود. در زمان خلافت عثمانی، حکومت شام به معاویه واگذار شد. دمشق از سال 41 ه. ق مرکز خلافت امویان بود. معاویه برای تثبیت حکومت خود و از سر ستیزی که با حضرت علی عليه‌السلام و یارانش داشت، جنگ صفین را بر علیه حضرت علی عليه‌السلام ترتیب داد و بسیاری از اصحاب و یاران آن امام را به طرز فجیعی به شهادت رسانید. همچنین معاویه دومین امام شیعیان حضرت امام حسن مجتبی عليه‌السلام را مسموم و شهید نمود. سلسله بنی امیه گرچه به رونق شام پرداختند اما برای اهلبیت و عاشقان این خاندان تنگناهای سختی بوجود آورده و با اختناق شدید حرکت ها و نهضت های شیعی را سرکوب می نمودند. پس از معاویه، یزید زمام امور را بدست گرفت و در اولین حرکت خیانتکارانه خود فاجعه کربلا را بوجود آورد که منجر به شهادت حضرت امام حسین عليه‌السلام و یاران با وفای او و نیز اسارت اهلبیت آن وجود مطهر گردید. با سقوط بنی امیه و روی کار امدن عباسیان، شام اعتبار گذشته را از دست داد و سوریه دارای حکومت های محلی گردید که مهمترین آن سلسله حمدانیان بود. در سال 1004م (394ق) دولت حمدانی سقوط کرد و فاطمیان چندین دهه بر این کشور فرمانروایی نمودند سلاجقه (ترکان سلجوقی) از 1095م تا 1117م بر نواحی مختلف سوریه (شام) حکومت کردند. ( 1 ) طی جنگهای صلیبی مدتها اروپائیان بنادر و استحکاماتی در سوریه داشتند. در اواخر قرن سیزدهم ممالیک مصر بر صلیبی ها پیروز شده و سوریه جزء قلمرو مصر گردید و حکومت سلسله ممالیک مصر بر آن تا سال 1516 میلادی (922ق) باقی ماند. این کشور در سال 1516 میلادی به تصرف عثمانیان درآمد و سوریه به 3 ایالت دمشق، حلب و بیروت تقسیم و در راس هر ایالت یک پاشای قرک قرار گرفت. سوریه در آوریل 1920 میلادی تحت قیمومیت فرانسه درآمد.

فرانسه در ظاهر برای تامین حقوق اقلیت ها و در باطن برای ایجاد تفرقه برای گروههای مذهبی و نژادی، سوریه را به چهار دولت مستقل دمشق، حلب، منطقه علویان و جبال دروز تقسیم و خود بر این دولت ها نظارت می کرد، که با جنبش های آزادی خواهی و مقاومت مردم در سال 1922م انحلال این دولت ها اعلام می شود. فرانسه در سال 1925م برای فرونشاندن شعله های جنبش مردمی به بمباران دمشق پرداخته و در سال 1926م سوریه از لبنان مستقل می شود و بر اثرفشارهای مردم و گروه های سیاسی در سال 1941م فرانسه به سوریه استقلال ظاهری می دهد. انتخابات نسبتا آرام سال 1943م منجر به تشکیل دولت سعدالله جابری و ریاست جمهوری شکری قوتلی می گردد اما فرانسه در سال 1945م قیام مردم را با بمباران دمشق و راه انداختن جویی از خون سرکوب می کند. سرانجام در 17 آوریل 1946م آخرین سرباز فرانسوی خاک سوریه را ترک و بدین سان سوریه استحکام یافت. در سال 1949م با کودتای ارتش، حکومت افراد ملی گرا پایان می پذیرد و حکومت سرهنگ ها آغاز می شود و پس از ان نیروهای چپ روی کار می آیند.

در 15 مه 1948م سوریه همراه با دیگر کشورهای عربی، علیه اسرائیل غاصب وارد جنگ می شود که در این جنگ شکست تحقیرآمیزی متوجه اعراب می گردد. از سال 1963 م تا 1966 م حکومت سوریه در دست جناج راستگرای حزب بعث قرار می گیرد که بعد از آن با کودتایی جناح چپ روی کار آمده و از سال 1967 م که سوریه همراه با مصر و اردن وارد جنگ با اسرائیل شد، بلندهای جولان را از دست داد. حافظ اسد در سال 1970 م با کودتایی قدرت را به دست می گیرد و به سال 1971 م به عنوان تنها کاندیدای ریاست جمهوری با 2/99% آراء ملت رئیس جمهور سوریه می شود. در سال 1973 م سوریه در جنگ اعراب با اسرائیل به عنوان یکی از طرفهای اصلی وارد جنگ شد و خسارات نظامی قابل توجهی به اسرائیل وارد نمود. ( 2 )

سیاست خارجی سوریه در زمان حافظ اسد، مبارزه علنی با امپریالیسم دوری از کشورهای مرتجع عربی و حمایت جدی از انقلاب فلسطین است. در سال 1976م در پی خیانت سادات به مردم فلسطین و شرکت در کنفرانس کمپ دیوید برای به رسمیت شناختن اسرائیل، روابط خود را با مصر قطع و همراه با یمن لیبی، الجزایر و سازمان آزادی بخش فلسطین، جبهه پایداری اعراب را بنیان نهاد. سوریه از انقلاب اسلامی ایران بطور جدی حمایت کرده و با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، روابط عراق و سوریه رو به تیرگی نهاد و روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شد و در سال 1981م روابط سوریه با اردن رو به وخامت نهاد. سوریه 000/10900 مفر سکنه دارد که اکثرا در نواحی غربی و جنوب غربی ساکن هستند. 95% مردم از نژاد اعراب و حدود3% کرد هستند. ارامنه، آشوری ها، یهودیان و چرکس ها (داغستانی ها) گروههای دیگر قومی سوریه می باشند. زبان اکثر مردم عربی است.

90% اهالی سوریه مسلمان هستند که اکثرا اهل تسنن بوده اما علویان، در روزها، اسماعیلیان و شیعیان بقیه مسلمین را تشکیل می دهند. اقلیتی مسیحی و گروه ناچیزی یهودی در سوریه وجود دارد. نفوذ شیعه در سوریه مدیون تلاشهای تبلیغی صحابی رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم یعنی ابوذر غفاری است که با دسیسه عثمان به شام تبعید گردید و توسط معاویه تحت آزارها، اهانت ها و تضییقات قرار گرفت اما با وجود محنت ها و بلایای زیاد از حب و ولایی که به حضرت علی عليه‌السلام و اهلبیت داشت دست نکشید و بدین گونه تشیع با وجود اختناق امویان در حالت خفا و تقیه به زندگی خود در شام ادامه داد و امروزه شیعیان در سوریه از موقعیت خوبی برخوردارند و با نظر افکندن بر قبور بنی امیه که به صورت ویرانه هایی در آمده انسان متوجه این حقیقت همیشه جاوید می شود که چگونه حق پیروز و سرافراز می گردد. حتی بر زیر گنبد رفیع مسجد اموی نام اهلبیت عصمت و طهارت زینت بخش گشته است. ( 3 ) حکومت آل حمدان که شیعی بودند در شمال سوریه از سال 333 قمری آغاز و تا اوائل قرن پنجم ادامه می یابد که با حمایت از علم و دانش موجب شکوفائی فرهنگ اسلامی شدند. دولت بنی مرداس که در قرن پنجم بر قسمتهای مهمی از شامات حکومت می کردند در ترویج تشیع کوشیدند. ( 4 )

شیعیان شام در امور سیاسی بازرگانی و صنعتی دخالت عمده ای دارند و پزشکان شیعی در این کشور چشمگیر هستند و در مجالس عزای حسینی که آزادانه در این سرزمین منعقد می شود خطبا و وعاظ به افشای جنایات اموی می پردازند. علامه سید محسن امین صاحب کتاب گرانقدر «اعیان الیعه از افرادی بود که مصیبت حضرت امام حسین عليه‌السلام را از روی تالیفات خود در شام می خواند در حالی که جماعتی از اهل سنت حضور داشتند.

پایتخت سوریه شهر باستانی دمشق است و شهرهای دیگر آن حلب و بندر لاذقیه می باشد.

در دمشق مسجدی است تحت عنوان مسجد اموی که ولید اول، ششمین خلیفه اموی بر خرابه های باقی مانده از بیزانسی ها، آن را ساخت که 157 متر طول و 97 متر عرض دارد، گنبدها، مناره ها، مرمرها، کاشی کاری ها، آب طلا کاری ها و پرده های ابریشمین این مسجد یادآور شکوه هنر اسلامی است. مرقد مطهر حضرت زینتب عليها‌السلام بانوی گرامی جهان اسلام که راه سرخ برادرش را ادامه داد در 20 کیلومتری دمشق می باشد مرقد شریف سر مقدس حضرت یحیی علیه السلام در مسجد اموی است ولی مرقد بدن شریف آن حضرت در مسجد «دلم در یکی از نواحش دمشق است. در قسمت شرقی مسجد، سر مبارک حضرت ابا عبد الله الحسین عليه‌السلام مدفون می باشد. البته در روایاتی که در کافی و تهذیب و کتب دیگر شیعه از ائمه روایت شده سر مقدس حضرت امام حسین عليه‌السلام در نجف اشرف نزد پدر بزرگوارش امیر المؤمنین عليه‌السلام است. در باب الصغیر که قبرستان عمومی و قدیمی دمشق می باشد مقام رؤوس الشهدا، واقع است که بر روی مرقدی 16 علامت به نشانه 16 سر گذاشته شده که همگی از یاران حضرت امام حسین عليه‌السلام بوده اند.

بلال حبشی، عبد الله بن جعفر بن ابی طالب و فضه خدمتگزار حضرت زهرا عليها‌السلام در این قبرستان مدفونند بر سر راه دمشق به زینبیه و در شهرک ببیلا مقداد بن اسود کندی دفن است.

از مقامات معروف و مشههور و مشاهد مقدس در دمشق مرقد پاک و منور حضرت رقیه عليها‌السلام دختر خردسال حضرت امام حسین عليه‌السلام است که مورد زیارت مسلمانان قرار می گیرد.

حجر بن عدی که در سال 53 هجری در مرج العذراء به شهادت رسید در دمشق دفن گردیده است. در کوه قاسیون که در بخش شمال شهر دمشق واقع می باشد محلی است تحت عنوان جایگاه اصحاب کهف که اکنون ساختمان و مسجدی بر آن ساخته اند ( 5 ) مراقد دیگری که مورد توجه مسلمانان می باشد و در سوریه واقع است به شرح زیر می باشد: مرقد سکینه عليها‌السلام دختر حضرتامام حسین عليه‌السلام - ام کلثوم دختر حضرت علی عليه‌السلام ام سلمه همسر حضرت رسول صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، ام حبیبه همسر حضرت رسول صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم - مرقد حضرت عبد الله فرزند امام سجاد عليه‌السلام . ( 6 )

شهر حلب نیز شهرت مذهبی دارد زیرا محل سکونت حضرت ابراهیم عليه‌السلام بوده و یکی از پایگاههای شیعه در تاریخ اسلام است و شامل مسجد جامع کبیر و جامع توته می باشد. آرامگاه حضرت زکریا، مقبره شیخ شهاب الدین سهروردی و عمادالدین نسیمی شهید شیعه در این شهر است. ( Paulw. Copeland) ( 7 ) در کتابی که پیرامون سوریه نوشته بسیاری از حقایق را از روی عمد یا جهل وارونه جلوه داده و بخصوس از نفوذ فرهنگ تشیع در سوریه نامی به میان نیاورده است متاسفانه کتاب مذکور توسط انتشارات علمی و فرهنگی در ایران ترجمه و در سال 1370 منتشر شده است. نگارنده نقدی بر آن نوشته که در مجله آینه پژوهش ش 1314 چاپ شده است.

نیمی از سکنه فعال آن در بخش کشاورزی و دامداری فعالیت دارند و سد دریاچه اسد که بر روی رودخانه فرات ایجاد شده آبیاری اراضی را عهده دار است. دامداری بین صحرانشینان رواج دارد گندم، جو، مرکبات، انجیر، انگور و زیتون از محصولات کشاورزی آن است. سوریه نفت ندارد ولی دو لوله نفتی از این کشور می گذرند که درآمد قابل ملاحظه ای برای سوریه دارد. صنعت نساجی سوریه نیز گسترش یافته است.

لبنان

کشور لبنان، به عنوان کوچکترین سرزمین خاورمیانه (پس از بحرین) با 10400 کیلومتر مربع در شمال فلسطین اشغالی، جنوب و غرب سوریه و شرق دریای مدیترانه واقع است. لبنان از دو منطقه کوهستانی تشکیل شده که در میان این دو منطقه دره بقاع واقع شده که دو رودخانه لیتانی و اورنتس ( 8 ) در آن جریان دارند. این دره مهمترین منطقه کشاورزی لبنان به حساب می آید. لبنان تنها کشور خاورمیانه است که فاقد بیابان می باشد. آب و هوای آن مدیترانه ای کوهستانی می باشد.

لبنان سابقه تاریخ زیادی داشته و قدمت آن به دهها قرن قبل می رسد. کنعانیان در اواسط هزاره سوم ق. م وارد این کشور شده و حکومتی را تشکیل دادند. یونانیان این قوم مهاجر را فنیقی نامیدند فنیقی ها نخستین امپراطوری بازرگانی جهان را بوجود آورده و پایه های اولین تمدن را در این سرزمین بر جای نهاده و خط را اختراع نمودند. در 5/5 ق. م هخامنشیان لبنان را فتح کردند و در سال 64 ق. م این کشور زیر سلطه روم قرار گرفت و با تسلط روم شرقی (بیزانس) بر آن، مسیحیت رواج پیدا کرده و فرهنگ رومی اوج پیدا کرد ( 9 ) با شکست هراکلیوس فرمانده رومی در عصر خلیفه دوم مسلمین، مسلمانان، این منطقه را به تصرف خویش در آوردند. ابوذر غفاری یکی از بزرگترین صحابه پیغمبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم که در این سرزمین به حالت تبعید به سر می برد در میان مردم جبل عامل که اغلب مسیحی بودند به تبلیغ آئین اسلام پرداخته و بذر اسلام و عشق به دودمان پیامبر را در قلب آنان کاشت و پرورش داد. حکومت دمشق از این حرکت ابوذر عصبانی و او را به بیابان ربذه تبعید نمود. از قرن هفتم مسیحیان مارونی به لبنان روی آوردند. و در ارتفاعات شمالی سکنی گزیدند. در اواخر قرن یازدهم، لبنان همراه بسیاری از نقاط این ناحیه جزو قلمرو مسیحیان گردید. با وجود آنکه صلاح الدین ایوبی منطقه را تماما از وجود صلیبی ها پاک نمود، تعدادی از دستجات صلیبی در کوههای لبنان، سوریه و فلسطین باقی مانده که بعدا تشنج های زیادی در منطقه بوجود آوردند. با وجود آنکه اکثر نیروهای صلاح الدین ایوبی از شیعیان بودند از دلاوری آنان نگران شده و پس از پیروزی بر مسیحیان، به قتل عام آنان پرداخت.

در زمان سلطه عثمانیان، احمدپاشا جزار که از سوی دولت عثمانی فرمانروای شهر عکاء بود، چندین بار به شیعیان حمله کرد تا آنان را شکست داد و جبل عامل را زیر نفوذ خود گرفت. وی پس از پیروزی بر شیعیان فرمان قتل عام آنان را صادر کرد و دستور داد همه کتابهای شیعه را به پایخته برده و بسوزانند، مدت یک هفته حمامها و نانوائی های شهر عکاء با کتابهای علمای شیعه می سوختند. شهید اول ( 10 ) و شهید ثانی ( 11 ) از علمای این خطه هستند که توسط حکومت وقت شام، به شهادت رسیدند.

در سال 1843 م دربار عثمانی تحت فشار دول بزرگ، لبنان را به دو قائم مقام از میان فئودالهای بزرگ سپرد یکی مسیحی به قائم مقامی مارونی ها و دیگری دروزی که این اقدام اوضاع لبنان را آشفته تر کرد و درگیریهای خونینی را بین دروزی ها و مارونیها پدید آورد. منازعات مذکور و بخصوص قتل عام مسیحیان مارونی توسط دروزی ها در سال 1860 م موجب آن شد که ناپلئون سوم امپراطور فرانسه آن را دستاویز قرار داده و به بهانه کمک به مسیحیان، مستقیما در لبنان مداخله نماید. در سال 1923 م جامعه ملل، سوریه و لبنان را تحت قیمومیت فرانسه قرار داد. سر انجام در سال 1945 م با استقلال این کشور موافقت شد و لبنان عضو سازمان ملل متحد گردید اما دست پروردگار فرانسوی یعنی مارونی ها حکومت این کشور را در دست گرفتند و چون قانون اساسی لبنان که در سال 1926 م از قانون اساسی فرانسه اقتباس گردید به مردمان این کشور به صورت مجموعه ای از طوایف می نگرد، آزادی و مساوات در لبنان مورد مخاطره قرار گرفت. بر طرق این قانون رئیس مجلس از شیعیان انتخاب می شود که ناگزیر است توازن طایفه ای حاکم در مجلس و حکومت را رعایت کند، در واقع این فرد تابع شخص رئیس جمهور است. ( 12 )

در پی جنگ 1948 م گروهی از آوارگان فلسطینی به جنوب لبنان آمدند و در همین سال قوای صهیونیستی 14 روستای این کشور را در منطقه جبل عامل تصرف نمودند. در این جنگ 2000 نفر از شیعیان لبنان به شهادت رسیده و 75% روستاها و شهرهای آنان در این نبرد هفت روزه ویران می گردد.

در سال 1958 م که فالانژهای لبنان به قدرت زیادی دست یافته و مسیحیان از 66 کرسی 55 کرسی را به خود اختصاص دادند جنبش های مردمی شدت یافت و کامیل شمعون رئیس جمهور وقت که موقعیت خود و فالانژها را در خطر دید طی پیامی از آمریکا خواست تا به مداخله نظامی در لبنان اقدام کند که در 15 ژوئیه 1958، 14300 تفکندار آمریکائی وارد بیروت شده و به سرکوبی شدید تظاهر کنندگان پرداختند. از زمان استقرار فلسطینی ها در لبنان حملات اسرائیل غاصب بر این کشور فزونی گرفت و در تهاجم های متوالی آن، تعداد زیادی کشته و مجروح گشته و نقاط مسکونی و مراکز تجاری و صنعتی قابل توجهی ویران گشته است. در سال 1978 م اسرائیل جنوب لبنان را تا رودخانه لیتانی اشغال نمود که پس از چندی عقب نشینی نمود و از آن پس این سوئیس خاورمیانه هگز روی آرامش را ندید زیرا از یک طرف انبوه هواپیماهای اسرائیلی محموله های مرگبار را به طور گسترده بر سر مردم فرو می ریخت و توپخانه های آنها از راه دریا و خشکی بیروت را هدف گرفته و بمبهای فسفری و خوشه ای سینه زنان و کودکان و پیرمردان را بدون هیچ ترحم و انسانیتی آماج خود قرار می دهد، و از سوی دیگر فالانژها عده ای را زنده زنده در آتش سوزانیده و با بمب گذاری، ترور و شکنجه آرامش را از مسلمین و بخصوص شیعیان گرفته اند.

در سال 1982 م اسرائیل با نیروهای زیاد و سلاحهایی بی شمار جنوب لبنان را مورد حمله شدید قرار داد این تهاجم وضع اسف انگیز و توام با فاجعه برای آورادگان فلسطینی که در جنوب لبنان مستقر بودند پدید آورد اوضاع برای جنگجویان محاصره شده بسیار سخت و پیچیده گردید. ( 13 )

مرکز لبنان شهر بیروت و دیگر شهرهای آن: طرابلس، جبیل، صیدا، صور، زحله و بعلبک است. منطقه جبل عامل با فلسطین و قدس رابطه دارد و محل نزول وحی بر پیامبران می باشد و در هر گوشه از آن مرقد پیامبر دیده می شود. شیخ بهاء الدین عاملی از دانشمندان شیعه است که در عصر صفوی به ایران آمد. در قرن یازدهم میلادی عده زیادی از شیعیان به لبنان کوچیده و در آنجا سکنی گزیدند از ان جمله آل عمران در طرابلس و آل عامله در جنوب لبنان و گروهی نیز در بعلبک بیروت و جبیل اقامت یافتند.

در لبنان 5/3 میلمون نفر زندگی می کنند که 85/0 در کانونهای شهری هستند رشد جمعیت 4/2/0 و تراکم نسبی آن 5/286 در کیلومتر مربع است. مردم آن اغلب از نژاد تیره سامی بوده و از 16 فرقه مذهبی آن 62/0 مسلمان هستند شیعیان اکثرا در جبل عامل، صور شرق بعلبک اطراف بیروت و کوهستآنهای شامل سکونت دارند در وزی ها که پیرامون مدهب اسماعیلیه هستند و مکتب آنها در اوایل قرن یازدهم توسط محمد درزی پایه ریزی شده به 400000 نفر بالغ می گردند که در جبل لبنان، کوههای شوف مناطق راشیا زندگی می کنند. اهل تسنن که به نیم میلیون نفر می رسند در شمال لبنان بوده و از ناسیونالیسم عربی حمایت می کنند.

مسیحیان که قدرت نظامی، سیاسی لبنان را در اختیار دارند شامل طایفه های مارونی ( 14 ) کاتولیک، ارتدوکس و ارمنی هستند. گروههای کوچکی چون یهودیان، سریانی ها و نسطوریان نیز در این کشور زندگی می کنند.

بینان گذار شیعه در لبنان ابوذر غفاری است. بدنبال استقلال لبنان، رهبری شیعیان به عهده سید عبد الحسین شرف الدین بود. این مجاهد بزرگ شیعه که خود نمونه ای از تقوا و علم و مجاهدت بود در مدت پنجاه سال اقامت در شهر صور، مدام در تبلیغ فرهنگ ائمه و اتحاد مسلمین کوشید وی مردم را به نقشه های استعمار واقف ساخت و آنان را به مبارزه با طاغوت دعوت نمود. فرانسوی ها برای انتقام از این عالم شیعی، کتابخانه اش را در شهر صور به آتش کشیدند و در صدد دستگیری ایشان بودند اما مردم خشمگین جبل عامل که به شهر صور آمده بودند فرانسویان را از این تصمیم خود منصرف نمودند.

سید شرف الدین در بستر بیماری وصیت می کند که مردم بعد از وی، امام موسی صدر را که در قم تحصیل می کند برای رهبری بیاورند و خود در سال 1956 م فوت می کند. سرانجام برای تحقق وصیت این عالم و با تاکید حضرت آیت الله العظمی بروجردی (ره) ، امام موسی صدر در اواخر سال 1959 م به لبنان می رود با تلاشهای وی در سال 1969 م مجلس اعلای اسلامی شیعیان بوجود آمد که پارلمان لبنان آن را تصویب نمود. این حرکت باعث شد که شیعیان احساس هویت و شخصیت کنند.

از سوی دیگر برای متشکل شدن جوانان لبنان با همکاری امام موسی صدر و دکتر مصطفی چمران حرکت المحرومین و جنبش امل بوجود آمد. با پیروزی انقلاب اسلامی، شیعیان لبنان فرصت مناسبی برای ابراز عقیده یافتند. دشمنان که مشاهده کردند ممکن است امام موسی صدر با الهام از این انقلاب و کلام نافذ خود، دنباله رسالت امام خمینی (ره) را در لبنان پیاده کند، رهبر شیعیان را از آنان گرفتند. شهید شیخ راغب حرب درباره تاثیر انقلاب اسلامی بر لبنان می گوید:

«ما زمانی در حال ترس و اضطراب از حمله و تعرض دشمن به سر می بردیم ولی اکنون در پرتو انقلاب اسلامی ایران، این دشمن است که از ما و اسلام بوحشت افتاده است.

از اثرات انقلاب اسلامی بر لبنان این بود که ماهیت رهبران محافظه کار را آشکار نمود و حزب الله لبنان به عنوان مظهر انقلاب اسلامی قلمداد شد. حزب الله بدنبال تجاوز نیروهای اسرائیلی در سال 1982 م در شرق لبنان بوجود آمد. علامه سید محمد حسین فضل الله رهبر قبل حزب الله می گوید:

«تولد حزب الله در لبنان بخشی از مبارزه سراسری اسلامی است و سازمانی است که از مفاهیم اسلامی زائیده شده است ( 15 )

بر خلاف آنکه لبنان فاقد مواد اولیه می باشد و در آشوب و جنگ داخلی می سوزد و مدام مورد تجاوز غاصبین صهیونیستی قرار می گیرد اما در توسعه اقتصادی از کشورهای مجاور موفق تر بوده است. در این کشور 2500 کارخانه وجود دارد. جنگلهای بادام و زیتون اطراف بیروت و سواحل، چشم اندازهای زیبائی بوجود آورده که بر جاذبه توریستی این کشور افزوده است بنحوی که در سال 1975 م حدود 250 میلیون دلار از طریق جهانگردی در آمد داشت که 20 درصد در آمد ملی را تشکیل می داد. تا قبل از جنگ داخلی لبنان از قطب های تجاری بود بطوریکه روزانه 120 کشتی در سواحل بیروت در انتظار تخلیه بارهای خود بودند. لبنان دو پالایشگاه مهم نفت در شمال و جنوب دارد. در نواحی ساحل و دره های اطراف آن، انواع میوه از جمله سیب، موز، زیتون و مرکبات با کیفیت بالا بدست می آید. در دره بقاع پنبه و غلات تولید می شود ( 16 ) واحد پول لبنان لیره (پوند) لبنان است.

یمن

یمن در تاریخ 22 مه سال 1990 میلادی مطابق با اول خرداد 1369 ش و 26 شوال 1410 قمری دو کشور یمن شمالی و یمن جنوبی در مورد کشوری واحد تحت عنوان جمهوری یمن توافق نمودند و دبیر کل سازمان ملل هم این اتحاد را پذیرفت، جمهوری مذکور که در نیمه جنوبی شبه جزیره عربستان و در شمال خلیج عدن و گلوگاه استراتژیک باب المندب واقع است، 532000 کیلومتر مربع وسعت دارد.

یمن 3 چهره طبیعی دارد، نواحی خوش آب و هوا و با صفای کوهستانی، جلگه های ساحلی و نواحی بیابانی. یمن بدلیل موقع کوهستانی و بالا بودن میزان بارندگی و سواحل غربی بر خلاف صحاری عربستان، سرسبز و آباد می باشد. یمن در تورات به عربستان سفید موسوم است و سوره سبا قران اشاره به یمن دارد در ازمنه گذشته باغستان هایی در این سرزمین بود که از شدت سر سبزی بین قریه ها فاصله نبود اما بخاطر کفران نعمت سیل عرم به سوی آن جاری شد.

تاریخ یمن به پادشاهی منایی که در بین سالهای 1200 تا 650 ق. م وجود داشت برمی گردد.

مدتی سلسله حمیری بر آن مسلط بود که در سال 525 میلادی با ورود قوای مسیحیان حبشه پایان یافت و یمن در ابتدا به صورت یکی از ایالات حبشه در آمد. وقتی دولت حبشه از طریق دریا به یمن حمله آورد، سیف بن ذی یزن پادشاه یمن به دربار انوشیروان پس از مشورت با مشاورین خود، گروهی از زندانیان محکوم به اعدام را همراه وی فرستاد این جماعت که هزار نفر بیشتر نبودند توانستند سی هزار حبشی را از پا در آورند، فرمانده این گروه ایرانی وهرز»بود که پس از سیف بن ذی یزن به حکومت رسید و از دولت ایران متابعت نمود. با آشکار شدن دین اسلام و آغاز دعوت پیامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم حاکم یمن بادان بود. با ارسال نامه حضرت رسول صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم برای خسرو پرویز پادشاه ساسانی مبنی بر پذیرش اسلام وی نامه را پاره کرد و برای باذان نوشت که نویسنده نامه را نزد وی اعزام کند. نمایندگان باذان با حکمی که در دست داشتند به حضور پیامبر رسیده و منظور خود را مطرح کردند پیامبر اسلام فرمود فردا بیایید و جواب بگیرید، روز بعد که آمدند حضرت فرمود:

«دیشب خسرو پرویز بدست شیرویه کشته شد و خدا به من اطلاع داده که مملکت شما اسلام آورده و سرزمین ایران به تصرف مسلمین درمی آید».

وقتی خبر پیامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم برای باذان حاکم یمن به حقیقت پیوست، باذان اسلام اختیار کرد و حضرت رسول صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وی را بر حکومت یمن ابقا نمود. گروهی از ایرانیان مقیم یمن هم مسلمان شدند ( 17 )

قبل از این جریان، حاکم یمن در سال 530 م ابرهه بود که در سال 570 م مقارن با میلاد حضرت محمد صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به قصد تخریب خانه کعبه با لشکری مجهز و تعدادی فیل سوار روانه مکه شد ولی در مکه بر اثر حمله پرندگانی که به تعبیر قران، ابابیل بودند هلاک شده و لشکریانش به قتل رسیدند.

مردم یمن از طریق تجارت توانستند اسلام را به اقصی نقاط جهان بفرستند مردمان شمال آفریقا و آسیای جنوب شرقی توسط یمنی ها مسلمان شدند. مسجد جامع کبیر صنعا که در سال 8 هجری بنا شده به حضرت علی عليه‌السلام نسبت داده می شود و می گویند حضرت علی عليه‌السلام همراه با لشکریان خود در آن نماز گزارده است. مردم یمن این را جزو افتخارات خود می دانند که بی هیچ مقاومتی در مقابل ارتش اسلام به دعوت حضرت علی عليه‌السلام اسلام آوردند.

قوای عثمانی از 1517 م تا 1918 م بر یمن حکومت می کردند و در این سال، یمن تحت حکومت امامان زیدی مستقل گشت. در سال 1945 م یمن به سازمان ملل متحد پیوست و در سال 1958 همراه با مصر و سوریه جمهوری متحده عرب را تشکیل داد. با تسلط کامل انگلستان بر یمن جنوبی روابط آن با یمن شمالی تیره شد و این اختلافات منجر به انعقاد قراردادی شد که یمن جنوبی را از خاک اصلی یمن منفک نمود. قبل از وحدت دو یمن، یمن جنوبی عضو جبهه پایداری اعراب و نیز طرفدار شوروی سابق بود ولی یمن شمالی به علت نفوذ عربستان سعودی، به کشورهای غربی وابسته بود ( 18 )

سکنه بومی آن به 12 میلیون نفر می رسد که از نژاد سامی اند، در واقع دو قبیله اوس و خزرج مردم یمن را تشکیل می دهند که 98 در صد مسلمان و از مذاهب شافعی و زیدی هستند، زیدیها خنجری را با خود حمل می کنند که جنبیه نام دارد. بافت قبیله ای در یمن حفظ شده و صرفا در جنوب از تحولات سیاسی تاثیر پذیرفته است. در جامعه شمال یمن، زن، هیچ گونه نقشی در فعالیت های اجتماعی سیاسی ندارد ( 19 ) و به عنوان موجودی قابل ترحم به زن نگریسته می شود. تعصب مرد به زن گاهی درگیری های خونینی را پدید می آورد. 45 درصد مردم شمال یمن و 5 درصد مردم جنوب، پیرو مذهب زیدی هستند، اغلب مردم به گیاه مخدری بنام قات معتادند، در یمن حدود 37 حزب و گروه اعلام موجودیت کرده اند که بر اساس قانون احزاب مصوبه سال 1991 م در صورتی که فعالیت های آنان مغایر با ارزشهای اسلامی، وحدت ملی و حاکمیت کشور نباشد، آزادند.

یمن دو مجلس دارد، یکی شورای مشورتی مرکب از 45 نفر که جنبه تشریفاتی دارد و دیگری مجلس نمایندگان با 301 عضو که نیمی از جنوب و نیمی از شمال یمن برگزیده می شوند که برای مدت 4 سال انتخاب می شوند.

طبق قانون اساسی که 3/98 درصد به آن رای مثبت دادند دین رسمی، اسلام و زبان مردم، عربی می باشد. واحد پول آن ریال است، این کشور 60 نشریه دارد.

صنعا تنها شهری است که به عنوان آثار باستانی شناسایی شده اما هنوز مردم در آن اقامت دارند سومین مسجد جهان اسلام، مسجد جامع صنعاست. سد مآرب که 450 سال قبل از میلاد در عهد عبد الشمس موسی در این کشور ساخته شده که در 3 کیلومتری آن سد مآرب جدید ساخته شده است که با هزینه 57 میلیون دلار در سال 1986 م به پایان رسید، این سد 7000 هکتار از اراضی زراعی را آبیاری می کند.

عرش بلقیس-کاخی که در آن می زیست-چند ستون سنگی و چند سنگ نبشته و معبد آفتاب که قبل از پذیرش آئین سلیمان بلقیس در آن عبادت می کرده در یمن قرار دارد و از آثار بسیار قدیمی است.

پایتخت کشور جمهوری متحده یمن شهر صنعاست که در مناطق کوهستانی غرب کشور قرار گرفته و از شهرهای مهم آن بندر عدن است که در کنار خلیج عدن قرار گرفته و به علت نزدیکی به باب المندب از اهمیت سوق الجیشی برخوردار است. جزیره پریم ( 20 ) در باب المندب و ابتدای دریای سرخ و جزیره سکوترا ( 21 ) در مشرق عدن به این کشور تعلق دارد.

امروزه در یمن، شمار زیادی از شیعیان اثنی عشری وجود دارند، ولی اکثر اهل یمن زیدی هستند، این مذهب را اولین بار یحیی بن حسین رسی علوی در قرن سوم هجری در یمن انتشار دارد. غیر از آنها بقیه سنی شافعی هستند، اکثر مردم عسیر، شافعی هستند ( 22 )

اقتصاد یمن بر پایه فعالیت های کشاورزی و شبانی است و از نظر وسایل و ابزار کار و روابط بین مالکان زمین و کشاورزان به شیوه قدیمی اداره می شود. علاوه بر نواحی مرتفع کوهستانی منطقه حضرموت از مناطقی است که کشاورزی در آن ادامه دارد.

محصولات مختلف کشاورزی یمن عبارتند از قهوه، پنبه، موز، توتون، سبزیجات گندم و قات.

پرورش گوسفند، بز، اسب و شتر نیز در یمن رواج دارد. دولت یمن درسالهای اخیر کوشیده است تا به کمک دولت های خارجی، تکنیک ماهیگیری را در این کشور توسعه دهد.

صادرات یمن را قهوه، پنبه، پوست، ماهی خشک و سنگ نمک تشکیل می دهد. واردات آن مواد نفتی، غذایی و ماشین آلات است ( 23 )

پی نوشتها

1- گیتاشناسی کشورها ص 184، 185 و 186.

2- سوریه- دکتر ناصر صبح خیز - زهرا فرد - تهران 1363 صفحات 28 تا 47.

3- تاریخ شیعه - علامه محمد حسین مظفر ترجمه و نگارش دکتر سید باقر حجتی صفحات 220 تا 222.

4- دائرة المعارف الشیعه جلد دوازدهم صفحات 37 و 38.

5- مراقد اهل بیت در شام - سید احمد فهری.

6- راهنمای زوار سوریه - احمد کنعانی.

7- حلب شهر ستارگان - تالیف عبد الله ناصری طاهری.

8- Orontes

9- مجله پیام انقلاب ش 169 - هشتم شهریورماه 1365 - مقاله «لبنان جولانگاه ابرقدرتها».

10- شمس الدین محمد بن مکی که پس از شهادتش به شهید اول معروف شد در سال 734 هجری در دهکده جزین جبل عامل لبنان به دنیا آمد.

11- زین الدین فرزند نور الدین که پس از شهادتش به شهید دوم معروف گردید در 13 شوال 911 هجری در روستای جبع واقع در نزدیکی جبل عامل لبنان به دنیا آمد.

12- مجله پیام انقلاب ش 174.

13- آسمان گریست - تونی کلیفتون ترجمه کاظم چایچیان. ص 54.

14- مارونی ها منتسب به مارون قدیس که یک راهب مسیحی رومی بوده، می باشند.

15- مجله پیام انقلاب ش 169.

16- مجله پیام انقلاب شماره های 176، 179 و 183.

17- خدمات متقابل اسلام و ایران-شهید مرتضی مطهری-صفات 82 تا 84.

18- یمن پرونده تاریخی و معاصر-سیروس غفاریان کیهان 9 مرداد 1369.

19- در انتخابات پارلمانی یمن که در اواخر آوریل 1993 م برگزار شد و طی آن مردم به پای صندوقهای رای رفتند تا 301 نماینده خود را برگزینند در میان کاندیداها 200 زن دیده می شد که نه تنها در یمن بلکه در خاور میانه و کشورهای عربی بی سابقه است.

20- perim

21- Socotra

22- قلب الیمن سرهنگ محمد حسن.

23- جغرافیای کشورهای مسلمان.