شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

فهرست مطالب

(و اذ قال ربك للملئكه انى جاعل فى الارض خليفه قالوا اتجعل فيها من يفسد فيها و يسفك الدمأ و نحن نسبح بحمدك و نقدس لك قال انى علم مالاتعلمون)⁽³⁰⁾ 11

گزيده تفسير 11

تناسب آيات 21

مراد از الملائكه 24

ويژگى هاى جعل خليفه 26

خليه كيست و خلافت چيست؟ 29

بررسى احتمال هاى پنج گانه 30

مستخلف عنه كيست؟ 45

پرسش فرشتگان و پاسخ خداوند 50

سر تعبير به من يفسد 58

لزوم آميختگى حمد و تسبيح 59

مصداق مقدس در آيه 63

لطايف و اشارات 68

1 هدف، فايده و چگونگى ياد آورى در قرآن 68

2 درس هايى از گفتگوى خدا با فرشتگان ونقل آن 69

3 مراتب خلافت 73

4 خلافت از خدا در جعل خليفه 80

5 حدشناسى خليفه خدا 82

6 خلافت بى واسطه و باواسطه 84

7 چگونگى خلافت از حاضر محض 87

8 تفاوت خلافت با رسالت 89

9 تفاوت جعل خلافت و عرض امانت 91

10 حوزه خلافت انسان كامل 94

11 برتر از مقام خلافت 97

12 شوون و بركات وجودى خليفه الله 99

13 راز نصب جانشين 104

14 جدايى ناپذيرى خلافت از انسان كامل 105

15 خلافت الهى و خلافت شيطانى 107

16 راه خلافت از معصومين عليه‌السلام 109

17 نقش حكيمان و عارفان در تبيين معارف خلافت 112

18 ويژگى انسان محورى در مدينه فاضله 115

19 پرهيز از نگاه مادى و پرسش هاى استكبارى 118

20 ماذون بودن فرشتگان در پرسش 119

21 معلوم خدا و مجهول فرشتگان 120

22 معرفت نفس در آيه مورد بحث 122

23 شارح آيه خلافت 122

بحث روايى 123

1 پيشيه آفريدگان و زمينه آفرينش انسان 123

2 منشا علم فرشتگان به افساد انسان 124

3 مصاديق انسان كامل و خليفه الله 126

4 فرشتگان و جعلخليفه 127

5 علم الهى و گستره آن 129

6 تسبيح و تقديس و معناى آن دو 130

7 فراگير نبودن علم فرشتگان 131

8 علم الهى و نقدى بر قدريه 132

(و علم ء ادم الا سمأ كلها ثم عرضهم على الملئكهفقال انبونى باسمأ هولأ ان كنتم صدقين)⁽³²⁹⁾ 133

گزيده تفسير 133

تناسب آيات 136

تفاوت تعليم و تدريس 137

تعليم بى واسطه اسمأ به آدم 138

مراد از اسمأ 139

عرضه اسمأ بر فرشتگان 148

اقسام عرضه و انواع حجاب 150

چگونگى عرضه اسمأ بر فرشتگان 151

نشانه فاصله وجودى انسان و فرشته 152

مدعاى فرشتگان 154

لطايف و اشارات 158

1 چگونگى تعليم اسمأ 158

2 نقش علم به اسمأ در مقام خلافت 160

3 پايه اصلى كمال هاى انسان كامل 168

4 وجود خاص علم به اسماى الهى 169

5 خليفه الله مطلق، مظهر مطلق اسمأ 170

6 حرمان تبه كاران از خلافت الهى 174

7 احكام گوناگون مراتب انسان كامل 176

8 درجات خلافت بر اساس درجات علم به اسمأ 176

9 ويژگى هاى و اوصاف اسمأ 177

10 شرط دستيابى به اسمأ الله 184

11 فراگيرى اسمأ براى تسكين رنج هجران 184

12 تمثيل يا حقيقت؟ 188

13 مقام عالم ربانى 193

بحث روايى 195

1 سبب نامگذارى آدم 195

2 مراد از اسمأ 196

قالوا سبحنك لا علم لنا الا ما علمتنا انك انت العليم الحكيم⁽³²⁾ 199

گزيده تفسير 199

تفسير 199

تناسب آيات 200

مورد تنزيه فرشتگان 200

سيره فرشته در تسبيح 201

ادب فرشتگان در تكلم با خداوند 202

لطايف و اشارات 204

1 نشانه رسوخ در علم 204

2 امكان افزايش علم در فرشتگان 204

3 اختصاص علم بى واسطه به صادر نخستين 206

4 اعتراف به جهل 206

قال يادم انبئهم باسمائهم فلما انباهم باسمائهمقال الم اقل لكم انى اعلم غيب السموات و الارض و اعلم ما تبدون و ما كنتم تكتمون⁽³³⁾ 208

گزيده تفسير 208

تفسير 209

تناسب آيات 209

تعليم و گزارش 209

غيب آسمان ها و زمين 211

علم الهى به ظاهر و باطن فرشتگان 213

لطايف و اشارات 217

1 مصونيت از خطا در تعليم اسمأ 217

2 هشدار مراقبت بر خواطر 218

3 توهم تقدم زمانى فرشتگان 220

4 برترى مطلق انسان كامل بر فرشتگان 221

5 زبان گوياى سالك محبوب 222

6 تبيين مقام خليفه خدا و معلم فرشتگان 223

7 ايجاز و اتقان انى اعلم 223

بحث روايى 225

آشكار و پنهان فرشتگان 225

و اذ قلنا للملئكه اسجدوا لادم فسجدوا الا ابليس ابى و استكبر و كان من الكفرين (34) 227

گزيده تفسير 227

تفسير 228

تناسب آيات 229

سجده براى غير خدا 230

تكريم آدم يا توبيخ فرشتگان؟ 232

ترتيب تعليم اسمأ، خلافت و سجده 234

استثناى متصل يا منقطع؟ 237

امتناع استكبارى ابليس 238

كفر مستتر ابليس 238

لطايف و اشارات 243

1 حقيقت يا تمثيل؟ تشريع يا تكوين؟ 243

2 ويژگى هاى سجده فرشتگان 247

3 مسجود فرشتگان 248

4 تعبد و وظيفه يا هوس و غريزه؟ 250

5 سخن طبرسى و نقد آن 250

6 ابليس جن است يا فرشته؟ 251

7 عامل مخالفت شيطان 256

8 تفكيك قبح تشريعى از حسن تكوينى 259

بحث روايى 261

1 كفر و استكبار، نخستين گناه 261

2 تكبر ابليس نسبت به آدم عليه‌السلام 262

3 تحليلى از سجده فرشتگان بر آدم عليه‌السلام 262

4 خضوع فرشتگان در برابر انسان كامل 263

5 چگونگى خطاب و فرمان سجده 264

6 محل سجده فرشتگان 266

7 ماهيت ابليس و پيشينه او 266

8 مهلت دادن خدا به ابليس 269

9 راه و رسم عبادت و عبوديت 271

و قلنا يادم اسكن انت و زوجك الجنه و كلا منها رغدا حيث شئتما ولا تقربا هذه الشجرهفتكونا من الظلمين 272

گزيده تفسير 272

تفسير 273

تناسب آيات 277

فرمان سكونت و بهره ورى در بهشت 277

مراد از اكل 284

نهى ارشاد خداوند 285

درخت ممنوع چه بود؟ 288

ستمى كه آدم بر خود كرد 289

لطايف و اشارات 291

1 توجه ساكنان ملكوت به نداى الهى 291

2 بسط عيش، پايه كمال يا مايه حقارت؟ 291

3 تفاوت نبوت كلامى و عرفانى 292

4 قداست و عصمت آدم عليه‌السلام 293

5 همتايى زن و مرد در مقام ولايت 296

6 راز محور بودن آدم در برخى خطاب ها 298

بحث روايى 301

1 بهشت حضرت آدم و حوا 301

2 اراده خدا 302

3 نوع در خدمت ممنوع 303

فازلهما الشيطن عنها فاخر جهما مما كانا فيه و قلنا اهبطوا بعضكم لبعض عدو ولكمفى الارض مستقر و متع الى حين⁽³⁶⁾ 311

گزيده تفسير 311

تفسير 312

تناسب آيات 313

دو نحوه هبوط شيطان 313

شيطان، محور اصلى دشمنى 317

سرانجام بهره ورى و دشمنى 319

لطايف و اشارات 321

1 صعوبت فهم آيات خلافت 321

2 لغزشى زمينه براى لغزش ديگر 323

3 اسناد ازلال به شيطان 324

4 كيفيت اسناد ازلال به شيطان 325

5 لغزش از راه يا هدف؟ 326

6 تعيين دست مايه اولى ازلال در اسرائيليات 328

7 چگونگى راه يابى شيطان به بهشت 329

8 راه نفوذ شيطان 331

9 اقسام وسوسه شيطان و راه نجات از آن 332

10 تنوع راه هاى فريب شيطان 336

11 غرض شيطان از وسوسه انسان 337

12 نقطه پايان جنگ با شيطان 339

13 تصوير دشمنى شيطان در بهشت آدم 340

14 هبوط انسانيت به نشئه طبيعت 341

15 تفاوت هبوط كريمانه و لعينانه 343

16 شجره هبوط و شجره صعود 343

17 توجيه نظر علامه طباطبايى درباره عهد 345

18 مزله باطلو مزال اقدام 347

بحث روايى 348

1 عصيان حضرت آدم عليه‌السلام 348

2 نخستين گناه بشر 350

3 زمان و مكان هبوط آدم و حوا 351

4 هدف از هبوط آدم عليه‌السلام 353

5 مراد از حين 353

فتلقى أدم من ربه كلمت فتاب عليه انه هو التواب الرحيم 355

گزيده تفسير 355

تفسير 357

تناسب آيات 357

تعليم اجمالى و تفصيلى اسمأ به آدم 357

مراد از كلمات 361

درجات تلقى كلمات 362

تلقى بى واسطه كلمات 366

شتاب آدم براى تحصيل رضاى خدا 367

سر افراد ضمير در عليه 369

هماهنگى آيات قصه آدم عليه‌السلام 370

لطايف و اشارات 372

1 تمام و نقص تلقى 372

2 توبه عبد محفوف به دو توبه خداست 373

3 توبه و آراى متكلمان 374

بحث روايى 381

1 چگونگى توبه آدم عليه‌السلام و دريافت كلمات الهى 381

قلنا اهبطوا منها جميعا فاما ياتينكم منى هدى فمن تبع هداى فلا خوف عليهم ولا هميحزنون⁽³⁸⁾ و الذين كفروا و كذبوا بايتنا اولئك اصحب النار هم فيها خلدون⁽³⁹⁾ 385

گزيده تفسير 385

تفسير 387

تناسب آيات 388

سر تكرار خطاب اهبطوا 389

گونه گونى هبوط هابطان 392

گسترده هدايت الهى 394

عدم راه يابى شك و ترديد در قضيه شرطيه 396

ضرورت هدايت بالغ الهى 399

آثار هدايت 403

چند نكته درباره خوف و حزن 404

تاكيد و تحكيم وعده و وعيد 408

هماهنگى و تمايز برهان و وحى 409

تفاوت علم با اعتقاد 411

لطايف و اشارات 414

1 هبوط آدم و هبوط ابليس 414

2 مخاطبان اصلى در خطاب به هبوط 414

3 سه راهنمايى و دو هشدار 416

4 نفى خوف و حزن از هدايت يافتگان 418

5 خوف و حزن ممدوح و مذموم 421

6 آثار پذيرش و رد هدايت الهى 422

7 هدايت الهى و تعديل رهايى 423

8 دركات كفر و تكذيب آيات الهى 425

9 ترتيب عناصر محورى قصه آدم 426

بحث روايى 428

1 مصاديق هدايت الهى 428

2 آيات تكذيب شده 428

قصه آدم در قرآن و عهدين 429

1 راز صعوبت فتوا در قصه آدم 429

2 انسان اولى در زيست شناسى و متون دينى 431

3 صفوت ويژه قصه صفى 433

4 موافقت فرشتگان با آفرينش آدم 436

5 آفرينش آدم به صورت خدا 436

7 تساوى زن و مرد در آفرينش بر صورت الهى 443

8 پدر معنوى آدم 444