5
MUANDAMO WA MWEZI
SEHEMU YA SABA
NDUGU JUMA ANACHANGANYA MAMBOKATIKA AYA YA QUR-AAN IFUATAYO
MNASEMA
7.
Ndugu Juma Anachanganya Mambo Katika Aya Ya Qur-aan Ifuatayo:
"Yeye (Mwenyezi Mungu) ndiye aliyelifanya jua (kutoa) mwangaza na mwezi (kuakisi) nuru na akaupangia (huo mwezi) vituo (vya kusafiria) ili mpate kujua idadi ya miaka na hesabu (ya nyakati").
(10: 5) Ndugu Juma anaona mwezi na jua ni vitu sawa sawa na kama kwamba vinafanya kazi moja kwa kuwa vimetajwa kwenye Aya moja ya Qur-aani. Huku akisisitiza kwamba: (Sasa utaona kwamba Aya hii imetaja vitu viwili: jua na mwezi. Na vyote hivi vinazunguka katika falaki (orbits) zake na vinapita katika manazil (vituo) yale yale na vinapita katika buruji (constellations) zile zile.) Pia anaona hukumu ya Mtume (Swalla Allaahu 'alayhi wa aalihi wa sallam) kusema kwamba ((Fungeni kwa kuuona mwezi)) ni sawa sawa na kauli ya Allaah (Subhaanahu wa Ta'ala) Aliposema kuwa:"Swalini kwa kutenguka jua"
.
SISI TUNAJIBU HIVI:
a) Mwezi na jua ni vitu viwili tofauti vinavyofanya kazi tofauti katika huo wakati (time). Kila kimoja kinafanya kazi yake maalumu kwa kuashiria huo wakati maalumu uliopangiwa. Angalia pia: (36: 40), (2:187)
b) Hukumu ya ((Fungeni kwa kuona mwezi na Swalini kwa kutenguka jua)) ni vitu viwili tofauti kwa sababu zifuatazo: i. Hadiyth ya kufundisha nyakati za Swala aliteremka Sayyidna Jibriyl ('Alayhi swalaatu was-salaam) kuja kumfundisha Mtume (Swalla Allaahu 'alayhi wa aalihi wa sallam) wala haina khitilafu ya mahala kwa Wanavyuoni karibu wote. Angalia pia Qur-aan Tukufu (17: 78).
ii. Hukumu ya mgonjwa au mtu aliye safarini anayo ruhusa ya kutokufunga hata kama ameona mwezi lakini hana ruhusa ya kutokuswali kabisa hata akiwa mgonjwa au aliye msafiri.
iii. iii) mashariki " jua nyakati za Ibada za watu. Yaani kuweza kujua wakati wa kufunga., kutaja "ikma hkani kabisa, Mwanamke aliye katika siku zake ambaye amepewa ruhusa ya kutofunga Swaum ya Ramadhaan na kutokuswali atakuja kulipa Swaum, lakini hatolipa Swala.
iv. Hutokezea (ijapo kwa Sadfa) watu wa eneo kubwa kama nchi zote za Kiarabu hufunga Swaum zao kwa siku moja kutokana na muandamo wa mwezi. Lakini hawaswali Swala zao za faradhi kwa wakati mmoja - kwa kufuata jua wala hilo halina pingamizi wala mjadala kama ilivyokuwa hakuna ikhtilafu katika kufuturu wakati wa kuzama jua. v. Kumbuka kilichozungumzwa ndani ya kitabu cha Shaykh Naaswir Bachuu pamoja na Wanavyuoni wote wakubwa waliokuja na hoja ya kufunga pamoja. Wameelezea uwezekano wa kufunga dunia nzima katika siku moja, sio dakika au saa moja ya siku. Kwa mfano, dunia nzima inaswali Swala ya Ijumaa siku moja ya Ijumaa. Hakuna Ijumaa mbili duniani bali kuna kupitana na kutanguliana na hayo yanakuwa hata katika nchi moja.[1]
vi. Nyakati za Swala zimetengenezewa Jadweli (Time table) zinazolingana na mitenguko ya jua lakini suala la kufunga (Swaum) halikubaliki kufanyiwa jadweli au kalenda za muandamo wa mwezi sharti mwezi uonekane japo kwa macho ya mtu mmoja. vii. Si sharti kuliona jua kwa macho hata kwa mtu mmoja wakati wa kuchomoza au kutua (kuzama) katika hukumu ya kuanza na kumaliza kufunga. Unahakikisha muda wake tu kama umefika.
viii. Mwezi una Manazil (vipimo maalumu kwa ajili ya mwezi peke yake sio jua). Angalia Qur-aan (36: 39). Mwezi: Umejaaliwa kuashiria hesabu ya masiku 1, 2 28, 29 au/na 30. Kuingia kwa siku iliyoashiriwa na muandamo wa mwezi ndio unaufanya Ummah wa Kiislamu ufunge au ufungue Ramadhaan. Jua: Limejaaliwa kuashiria hesabu ya sekunde , dakika, saa, siku, wiki, miezi (months), miaka pamoja na miongo (Seasons) kwa ujumla. Mwenendo wa jua ndio unaofafanua nyakati za Swala, kula daku na kufuturu. Wala huwezi kutumia mienendo ya mwezi au Manazil yake katika kuashiria nyakati za Swala, kula daku au kufutari. Kusema: (jua likitenguka Makka watu wa Zanzibar wasali?!) kama alivyosema ndugu Juma katika kitabu chake uk 20, hizo ndio hoja za mitaani anazozikataa, kisha akawa anazitumia mwenyewe. Sisi tunamjibu hivi: Basi wakiswali Dar es Salaam na Kigoma waswali? Nizwa wakiswali na Ruwi waswali? Maana wanafunga siku moja". Mwisho wa kunukuu.
Jawabu ya ujumla Aya isemayo:
"Yeye (Mwenyezi Mungu) ndiye aliyelifanya jua (kutoa) mwangaza na mwezi (kuakisi) nuru na akaupangia (huo mwezi) vituo (vya kusafiria) ili mpate kujua idadi ya miaka na hesabu (ya nyakati)"
, imetaja khabari nayo ni maneno yasemayo: "Huwa Al-Ladhi Ja'ala" (Yeye ndiye aliyejaalia). Kisha ikaletwa Al-Lamu Al-Ta'aliliya Lita'alamu. Kisha ikaletwa Al-Ma'alul Aya ikasema: 'Adada Al-Sinina Wa Al-Hisab. Kwa hivyuo, kama mulikuwa nyinyi ni watu wa fani za elimu kama munav yodai mungelijua kwamba hapa mumesukuma bila ya elimu. Hii inamaanisha kuwa kujua idadi ya miaka na hesabu ndio sababuu ya kuumbwa jua na mwezi katika Aya hio. Na haya yametajwa katika Aya moja - mf anyaji ni mmoja na illa (sababu) iliotajwa ni moja. Kwa hivyo, Aya kama ilivyolihusisha jua ndivyo ilivouhusisha mwezi katika kazi zile zile.
Ama njia ya kufanya Qiyas baina ya jua na mwezi si kama mulivyodhania. Kumbukeni kuwa vitu viwili vinaweza kuwa vinatafautiana katika baadhi ya mitazamo (in some aspects) na vitawafikiana katika mitazamo myengine. Qiasi hufanywa katika zile sehemu zilizo sawa: si zile ziliotafauti. Wala si kwamba kitu kilichotomika kufantiwa qiasi kitu chengine huwa hakizingatiwi kabisa kwa sababu kuna shemu ziko tafauti kama mulivyodhani nyinyi. Tafadhali rejeeni vitabu vya usuli mujifunze kufanya Qiasi musisukume mukapoteza watu bila ya elimu. Waliofanya kiasi baina ya jua na mwezi, wametazama zile sehemu ambazo vitu viwili hivyo vimelingana. Nayo ni kama nilivyoeleza katika kitabu kwamba:
1) Wajibu wa Sala umefungamanishwa na kutenguka na kuzama kwa jua - kitu cha kimaumbile (Natural phenomenon). Kwa hivyo mtenguko wa jua ni sababu ya kuingia wajibu wa Sala.
2) Wajibu wa funga umefungamanishwa na muandamo wa mwezi - kitu cha kimaumbile (Natural phenomenon). Kwa hivyo kuandama kwa mwezi ni sababu ya kuingia wajibu wa wajibu wa funga.
4) Jua - ambalo kutenguka kwake ndio sababu ya kuwajibikiwa na sala - likitenguka katika nchi moja, watu wa nchi nyengine hawawajibikiwi na sala. Kwa hivyo, Qiyas sahihi ni kuwa kuonekana kwa mwezi - ambayo ni sababu ya kuwajibika funga - katika nchi moja isiwe sababu ya kufunga kwa watu wa nchi nyengine. Hiki ni Qiyas sahihi. Au ukipenda kufanya Qiyas chengine sahihi, basi ni kile tulichokinukuu kutoka kwa Sheikh Al-'Uthaimin, aliposema:
"Na wakati wa mwezi ni kama wakati wa siku Kama vile ambavyo miji inatafautiana katika kuanza kujizuia (na kula na kunywa na jimai: yaani kuanza kufunga) na (inavyotafautiana katika) kufuturu kwa siku (daily au basi vivyo hivyo inawapasa watafautiane katika kujizuia na kufuturu kwa mwezi (monthly). Na (kama) inavyojulikana kwamba tafa uti za kisiku zina athari zake kwa makubaliano ya Waislamu. (Watu) waliyo upande wa mashariki, hakika wao wanaanza kufunga kabla ya waliyo upande wa magharibi na wanafuturu kabla yao.
Wala haiwezekani mtu akasema kwamba kauli yake Allah (S.W. inayosema):"Sasa waingiliyeni (wake zenu) na tafuteni kile Allah alichokuandikiyeni, na kuleni na kunyweni mpaka ukubainikieni uzi mweupe kutokana na uzi mweusi wa alfajiri, kisha timizeni saumu hadi usiku."
Na kauli yake Mtume (s.a .w.w):"Usiku ukitokeza kutoka hapa na mchana ukaondoka kutokea hapa na jua likatua, basi aliyefunga ameshafungua (au na-afungue)."
(Haiw ezekani mtu akasema kwamba Aya hio na Hadithi hii) kwamba ni za ujumla wa Waislamu wote katika miji yote. Basi vivyo hivyo tunasema kuhusu ujumla wa kauli yake Allah (S.W.):"Atayeushuhudia mwezi miongoni mwenu na-aufunge"
. Mwisho wa kunukuu.
Na kauli hii - kama unavyoona - ina nguvu yake kwa mujibu wa lafdhi (yake) na mtazamo sahihi na Qiyas sahihi vile vile: Qiyas cha wakati wa siku kwa (kuulinganisha) na wakati wa mwezi (month). Ama vifungu mulivyovileta vyote bado havijajibu hoja hizi. Kifungu cha kwanza kinasema: "a) Mwezi na jua ni vitu viwili tofauti vinavyofanya kazi tofauti katika huo wakati (time). Kila kimoja kinafanya kazi yake maalumu kwa kuashiria huo wakati maalumu uliopangiwa". Ninasema: nukta inayozungumzwa na wanavyuoni ni kuwa vyote viwili:
1) Ni vipimo vya nyakati
2) Kuingia kwake ni sababu za kuwajibika ibada.
3) Ni vitu vya kimaumbile (Natural phenomena).
Natija ni kuwa ikiwa tunakubaliana kwamba kutenguka jua nchi moja au katika watu wenye matalai moja ya jua si sababu ya kuingia wajibu was Sala katika nchi au matalai nyengine, basi vipi mwezi kuonekana katika matalai moja au nchi moja iwe ni sababu ya kufunga watu wa matalai au nchi nyengine?!
Kifungu (b) kinasema: b) Hukumu ya ((Fungeni kwa kuona mwezi na Swalini kwa kutenguka jua)) ni vitu viwili tofauti kwa sababu zifuatazo: i. Hadiyth ya kufundisha nyakati za Swala aliteremka Sayyidna Jibriyl ('Alayhi swalaatu was-salaam) kuja kumfundisha Mtume (Swalla Allaahu 'alayhi wa aalihi wa sallam) wala haina khitilafu ya mahala kwa Wanavyuoni karibu wote. Angalia pia Qur-aan Tukufu (17: 78).
JAWABU
Sijui hata munasema nini!!! Kwanza mimi sikuzungumzia Hadithi ((Fungeni kwa kuona mwezi na Swalini kwa kutenguka jua)) na Hadithi ya Jibril ya nyakati za Sala. Bali nimezungumzia Hadithi hio, na Aya "Simamisheni sala kwa kutenguka jua". Na hoja nilioitoa ni kuwa katika Aya na Hadithi mwote kuna (ujumla) ulio sawa. Huku fungeni na kule Salini; huku kwa kuuona mwezi; kule kwa kutenguka jua - ujm la na illa (sababu) ni sawa katika maandiko yote mawili. Sasa ili iwe mumenijibu, basi inakubidini mujibu yale nilioyasema na muoneshe kuwa ujumla ulio huku na kule ni tafauti, sio mulete Hadithi ambayo mimi sikuitaja kamwe wala haihusiani na kile tunachokizungumza! Pili ni kuwa hata hio Hadithi munayoizungumzia nyinyi haijabatilisha niliyosema bali inayapa nguvu yale ninayosema kwamba kila watu na nyakati zao pamoja na kuwa andiko ni moja lile lile.
MNASEMA
"Hukumu ya mgonjwa au mtu aliye safarini anayo ruhusa ya kutokufunga hata kama ameona mwezi lakini hana ruhusa ya kutokuswali kabisa hata akiwa mgonjwa au aliye msafiri". iii. iii) mashariki " jua nyakati za Ibada za watu. Yaani kuweza kujua wakati wa kufunga., kutaja "ikma hkani kabisa,Mwanamke aliye katika siku zake ambaye amepewa ruhusa ya kutofunga Swaum ya Ramadhaan na kutokuswali atakuja kulipa Swaum, lakini hatolipa Swala.
JAWABU
Yametangulia maelezo kwamba vitu viwili huwa vinaoana katika baadhi ya mazingatio na kufarikiana katika mazingatio mengine. Wanavyuoni wanapofanya Qias baina ya vitu viwili hivyo, huwa hawadai kwamba vitu hivyo ni sawa katika kila kitu; bali huwa wanadai kuwa ni sawa katika zile sehemu walizozifanyia qias. Lau Mtume(s.a.w.w)
- kwa mfano - alisema: "Musile samaki Fulani kwani ana sumu: anaua". Basi hapa hutafutwa illa (sababu) ya kukatazwa kula samaki huyo. Illa (sababu) ikipatikana na kwa hapa ni kuwa ana sumu, basi kila chenye sumu hupewa hukumu hio hio. Tukimkuta mnyama wa nchi kavu mwenye miguu mine ana sumu basi hupewa hukumu hio hio. Tukikuta tunda lina sumu hupewa hukumu hio hio. Huwezi tena kuda kwamba "Aa yule ni samaki anaishi baharini; huyu ni mnyama wa nchi kavu ana miguu miwili" au "Aa yule ni samaki anaishi baharini; hili ni tunda". Inayotazamwa ni illa (sababu), ikipatikana basi hukumu huthibiti palipotajwa hukumu na pasipotajwa. Huo ni mfano tu. Sasa tazama mambo ambayo wanavyuoni wameyafanyia Qiyas:
1) Imekuja Hadithi yenye kusema:"Kusengenya na kutia maneno mabaya baina ya watu, kunatoa udhu na kunavunja saumu"
. Kama kawaida ya wanavyuoni huwa wanatafuta Illa (sababu) ya hukumu ikiwa Illa (sababu) hio haikutajwa kwa uwazi, kwani hukumu za kisharia ni zenye sababu. Hapa wakatafuta Illa (sababu) na wakaishia kwamba sababu ni kuwa matendo hay o ni katika madhambi makubwa. Kwa hivyo, wenye mtazamo huu wakasema kuwa kila dhambi kubwa inatengua udhu.
Wakati ukizitazama dhambi kubwa zenyewe ziko aina tafauti: kuzini ni tafauti na kulewa; kuiba ni tafauti na kuua n.k. Lakini kinachotazamwa ni kuungana kwa Illa (sababu) ndiko kunakovifanya vitu tafauti kuwa na hukumu moja. Ama ukitazama upande zilizotafautiana dhambi hizo, utaona kuiba hukumu yake ni kukatwa mkon; kuzini hukumu yake ni kupigwa mijeledi au kuuliwa; kuua hukumu yake ni kuuliwa. Lakini katika baadhi ya awajuh (aspects) zake, dhambi hizo ni sawa, nazo ni kuwa zote ni dhambi kubwa zenye kumpeleka mtu motoni kama hakutubia. Kwa hivyo, mfanyaji Qias huwa anatazama je ni katika mambo gani ya vitu viwili hivi mimi nayalinganisha. Ikiwa mambo hayo ni sawa, basi hukumu fulani itakuwa sawa. Na wala haina maana kuwa vitu viwe sawa katika hali zote. Bali hakuna hasa duniani vitu viliosawa katika hali zote, na kwa hivyo ingelikuwa kuna ufahamu huo mulio nao nyinyi, basi ingelikuwa hakuna kamwe kitu Qias.
2) Mtume(s.a.w.w)
anasema:"Pombe imeharamishwa kwa sababu ya kulewesha kwake".
Illa (sababu) ya kuharamishwa pombe ni hio iliotajwa. Kwa hivyo, kila penye Illa (sababu) hio hukumu inakuwa ni hio hio, ikiwa chenye kulewesha ni pombe au bangi au kokeni? Lakini ikiwa hujui Qias kinafanywa vipi, unaweza kutoa hoja kama hizo zenu ukasema:
a) Aa pombe inafanya kwa matunda mabovu (kwa Warabu wa kale inafanywa hasa hasa kutokana na zabibu) wakati bangi ni majani ya mmea unaoota.
b) Pombe inafanywa kutokana na matunda yaliooza, wakati bangi na kokeni ziko safi: haziozi! c) Pombe ni maji maji; wakati bangi na kokeni ni kavu.
Hivi ndivyo mtu asiyejua Qias kinafanywa vipi - kama nyinyi - anavyoweza kudai. Yaa Nas! Qias kinafanywa katika sehemu zilioafikiana baina ya vitu kwa sababu ya kuwepo sababu ilio sawa baina yao, wala haina maana kuwa vitu hivyo ni sawa katika kila kitu, zindukeni!
3) Mtume(s.a.w.w)
alikataza kurembea mawe, kisha akataja Illa (sababu) ya kukataza huko, akasema:"Kwani haliwindi kiwindwa wala halimpigi na kumshinda adui, bali linavunja jino na kutofoa jicho"
. Kwa hivyo, baada ya Mtume kutaja Illa (sababu) hizo, basi kinafanyiwa kiasi kila chenye kuwa na sifa hizo (chenye kuvunja jino, chenye kukata mguu, chenye kuvunja mkono) yaani vyenye kuweza kujeruhi: vyote vinaingia katika katazo. Wala huwezi kusema "Aa pigi (kwipi) ni tafauti na jiwe: pigi ni tawi la mti; jiwe limeundika katika ardhi". Tafauti hizi sizo zinazofanyiwa Qiasi: Qiasi kinafanyiwa zile sehemu zilio sawa. Kwa hivyo, vitu viwili vinaweza kuwa tafauti katika baadhi ya mitazamo yake (some aspects) na kuwa sawa katika mitazamo mingine, Qiyasi baina ya vitu hivyo hufanywa katika sehemu zenye kuwiyaana si zenye kufarikiana.
Kwa hivyo, kutafautiana kwa hukumu ya mgonjwa katika kusali na kufunga, na kuruhusika kwa mwanamke kutokulipa sala hakuvunji ukweli kwamba jua na mwezi viko sawa katika mas-ala ya nyakati. Katika mas-ala ya nyakati, kuingia kwa wajibu was ala kumefungamanishwa na jua - natural phenomenon (kitu cha kimaumbile); kuingia kwa wajibu wa saumu kumefungamanishwa na mwezi - natural phenomenon (kitu cha kimaumbile). Kutenguka kwa jua katika matlai fulani hakuwafanyi watu wa matlai mengine walazimikiwe na sala; kwa hivyo, kuandama kwa mwezi katika matlai fulani hakuwafanyi watu wa matlai mengine wawajibikiwe na funga.
Pili:
ni kuwa hayo masuala mulioyasema, yamekuwa hivyo kwa sababu ya kuwepo ushahidi mwengine wa kimaandiko - yote yana dalili zake katika Hadithi. Na penye andiko huwa hakuna kufanya Qias kama kanuni zinavyoeleza. Yaani makusudio ya kuwa hapana Qias na andiko, ni kuwa huwezi kuleta Qiyas cha kubomoa andiko: si Qias chanye kuunga mkono andiko: Qias cha kuunga mkono andiko kimebarikiwa na kinatumika sana. Sisi suala letu ni kuwa je suala la kuzingatia matalai - tukiwacha kuwepo kwa maandiko (Hadithi ya Quraib) - je linapata nguvu katika Qiyas sahihi? Hili ndio suala. Nasi tunasema ndio, linapata nguvu ya Qias sahihi kama tulivyobainisha mara nyingi.
MNASEMA
Hutokezea (ijapo kwa Sadfa) watu wa eneo kubwa kama nchi zote za Kiarabu hufunga Swaum zao kwa siku moja kutokana na muandamo wa mwezi. Lakini hawaswali Swala zao za faradhi kwa wakati mmoja - kwa kufuata jua wala hilo halina pingamizi wala mjadala kama ilivyokuwa hakuna ikhtilafu katika kufuturu wakati wa kuzama jua.
JAWABU
1) Mimi sina kumbu kumbu ya nchi zote za Kiarabu kuonekana mwezi sawa au kufunga sawa. Kama nyinyi munazo munaweza kutupa.
2) Mimi katika kitabu changu, nilichokipinga ni kudai kuwa muandamo mmoja unatosha kwa dunia nzima na nikabainisha kuwa hili ni kinyume na Hadithi ya Kuraib. Ama eneo gani tufunge, nilikiri kuwa huu ni uwanja wa ijtihad. Kwa hivyo, kipengele hiki nacho pia kina mushkila.
MNASEMA
Kumbuka kilichozungumzwa ndani ya kitabu cha Shaykh Naaswir Bachuu pamoja na Wanavyuoni wote wakubwa waliokuja na hoja ya kufunga pamoja. Wameelezea uwezekano wa kufunga dunia nzima katika siku moja, sio dakika au saa moja ya siku. Kwa mfano, dunia nzima inaswali Swala ya Ijumaa siku moja ya Ijumaa. Hakuna Ijumaa mbili duniani bali kuna kupitana na kutanguliana na hayo yanakuwa hata katika nchi moja.
JAWABU
Nami napinga kwamba kuna uwezekano huo. Binafsi mwezi wa tano na wa sita 2009 nilikuwa Hong Kong. Nikampigia simu mtu aliyeko U.S.A, nikamuuliza kwenu saa ngapi? Akanambia saa kumi za jioni. Wakati huo mimi nilikuwa nishatoka msikitini kiasi cha saa kumi na moja na nusu au kumi na mbili kasoro kidogo au kumi na mbili. Hii ni kusema kuwa J/tatu asubuhi Hong Kong ni J/pili jioni U.S.A. Ikiingia alfajiri U.S.A, Hong Kong jua limeshatua kwa hivyo ni J/ane. Sasa uko wapi huo uwezekano wa dunia kufunga sawa?
Pili: je nyinyi si ndio muliokataa Qiasi cha Sala na funga, vipi tena hapa munalinganisha uwezekano wa kusali siku moja na uwezekano wa kufunga siku moja? Tatu: Kusali Ijumaa siku moja katika siku inayoitwa ijumaa, ni sawa kwani sababu imeshapatikana na wakati umeshafika, lakini suala letu ni je wanasali sawa sawa au kila mtu ni kwa mujibu wa wakati wake?
MNASEMA
Nyakati za Swala zimetengenezewa Jadweli (Time table) zinazolingana na mitenguko ya jua lakini suala la kufunga (Swaum) halikubaliki kufanyiwa jadweli au kalenda za muandamo wa mwezi sharti mwezi uonekane japo kwa macho ya mtu mmoja.
JAWABU
Na kusali pia ni sharti jua litenguke au lizame. Kusali kwetu kwa kufata jaduweli, ni kwa sababu tuna yakini kuwa wakati tayari: si kwa kutegemea jadueli. Lau na mwezi tulikuwa na yakini basi pia tungefanya hivyo hivyo. Ndio maana mwezi 30, tunafunga bila ya kuutazama kwani tuna yakini kwamba upo. Mas-ala hapa ni kuwepo yakini na kutokuwepo. Ama kwa kuzingatia asili ya amri, basi yote mawili - jua na mwezi - ni lazima vitazamwe.
Pili
: jaduweli si jambo la kisharia tunaweza kuzikubali na tunaweza kuzikataa. Bali hio ni ijtihada ya watu tu: hakuna Aya wala Hadithi iliosema "Salini kwa kufata jadueli" bali "Salini kwa kutenguka jua". Tatu: ni kuwa yale niliokufahamisheni kwa urefu kwamba Qias baina ya mambo mawili si lazima kwamba yawe yameafikiana katika kila kitu bali yawe yameafikiana katika zile sehemu zinafantiwa Qias, zinafanya tafauti hii pia iwe haina umuhimu.
MNASEMA
Si sharti kuliona jua kwa macho hata kwa mtu mmoja wakati wa kuchomoza au kutua (kuzama) katika hukumu ya kuanza na kumaliza kufunga. Unahakikisha muda wake tu kama umefika.
JAWABU
Suala letu si mas-ala ya kuona au kutokuona, bali ni kuwa jua likitenguka katika nchi moja: si hoja kwa watu wan chi nyengine; basin a mwezi uwe hivyo hivyo kwani vyote ni vyombe vya kupimia wakati kwa ajili ya kuingia wajibu wa ibada.
MNASEMA
Mwezi una Manazil (vipimo maalumu kwa ajili ya mwezi peke yake sio jua). Angalia Qur-aan (36: 39).
Jawabu Aya ya 39 ya Sura ya 36 inasema:"Na Mwezi tumeupimia vituo mpaka ukarejea (kuwa mwembamba) kama karara kongwe (la mtende)"
. Aya hii inathibitisha kwamba mwezi una manazil: haikanushi kwamba jua lina manazil. Wala hakuna mtaalamu yeyote aliyesema kuwa "Mwezi una Manazil (vipimo maalumu kwa ajili ya mwezi peke yake sio jua)" kama munavyosukuma nyinyi bila ya elimu. Nimebainisha katika kitabu changu na kunukuu maneno ya Al-Sayyid Al-Tukhi Al-Falaki kwamba: Manazil ni hizi nyota tunazoziona usiku, kama tulivyotangulia kunukuu maneno ya mtaalamu wa falaki Al-Tukhi kutoka katika kitabu chake kinachoitwa Ahkamu Al-Hakim Katika anga hii ya dunia kuna mijumuiko kumi nambili ya nyota ambayo inaitwa buruji. Kila mjumuiko mmoja ni buruji moja. Nazo ziko katika anga. Anasema Allah: (Naapa kwa anga yenye buruji (mikusanyiko ya nyota). Na kila buruji moja ina vituo ambavyo ndivyo vinavyoitwa manazil. Kwa hivyo, kama mwezi unavyopita katika buruji hizi, ndivyo jua, dunia na sayari nyenginezo zinavyopita: zote zinapita katika buruji zile zile na kwa hivyo zinapita katika manazil yale yale. Hii ni kusema kwamba jua na mwezi vyote viwili vina manazil. Fatilia kalenda zilizoandikwa na wataalamu wa falaki, utaona wanasema jua siku kadha liko katika buruji kadha, manzila (kituo) kadha daraja (degree) kadha. Na mwezi siku kadha uko katika buruji kadha, manzila kadha daraja kadha.
Nimekuelezeni katika kitabu kwamb kutoa ushahidi kwa Aya: "Na Mwezi tumeupimia vituo mpaka ukarejea (kuwa mwembamba) kama karara kongwe (la mtende)" kwamba jua halina manazil ni makosa, kwani ni kutoa ushahidi kwa njia ya Mafhumu Al-Llaqab nayo ni batili - taqriban - kwa makubaliano ya Umma mzima. Mafhumu Al-Llaqab ni kama mtu kusema: "Muhammad ni Mjumbe wa Mungu." Mwengine akasema "Basi Mussa si Mjumbe wa Mungu!" Huyu wa pili kajenga hoja yake kwa kutumia Mafhumu Al-Llaqab nalo ni kosa kwani kusemwa kwamba Muhammad ni Mjumbe wa Allah, haimaanishi kwamba hakuna Wajumbe wengine. Kwa hivyo, na hapa iliposemwa "Mwezi una manazil" nyinyi mukajibu: "Basi jua halina!!!!" Iliposemwa "Jua lina matalai" mukajibu "Basi mwezi hauna." Na haya ni makosa ya kifani. Kwani nikisema fulani alikuwa mwanachuoni wa Zanzibar inamaanisha kwamba yeye alikuwa mwanachuoni; wala haimaanishi kuwa mwengine hakuwa?! Au nikisema "Abu Bakr alikuwa muadilifu," maana yake ni kuwa Umar hakuwa?!
MNASEMA
"Mwezi: Umejaaliwa kuashiria hesabu ya masiku 1, 2 28, 29 au/na 30. Kuingia kwa siku iliyoashiriwa na muandamo wa mwezi ndio unaufanya Ummah wa Kiislamu ufunge au ufungue Ramadhaan. Jua: Limejaaliw a kuashiria hesabu ya sekunde, dakika, saa, siku, wiki, miezi (months), miaka pamoja na miongo (Seasons) kwa ujumla. Mwenendo wa jua ndio unaofafanua nyakati za Swala, kula daku na kufuturu. Wala huwezi kutumia mienendo ya mwezi au Manazil yake katika kuashiria nyakati za Swala, kula daku au kufutari".
JAWABU
Sawa! Lakini huo sio upande uliofanyiwa Qias baina ya vitu hivyo. Qias kimefanyiwa kwa mazingatio kwamba vitu vyote viwili hivyo ni vyombo vya kudhibiti wakati na ni kuingia kwake ni sababu ya kuwajibika ibada ya sala kwa upande wa jua; na kuwajibika kwa ibada ya saumu kwa upande wa mwezi. Jua likitenguka katika matalai moja au mji mmoja huwa si hoja kwa watu wa matalai au wa mji mwengine; kwa hivyo Qias ni kuwa na kuandama kwa mwezi katika matalai moja kusiwe hoja kwa watu wa matalai au wa mji mwengine. Tafadhali tazameni ni juu ya nukta gani Qias kimefanywa: sio mutafute tafauti katika sehemu ambazo sizo wanavyuoni wanazozifanyia Qias; angalieni mule walimofanyia Qias kasha ikiwa muna tafauti ndio mupinge.
Tumesema vitu viwili vinakuwa sawa katika mazingatio fulani kama pombe na bangi au kokeni kwa mazingatio kwamba vyote vinalevya; na vinakuwa tafauti katika mazingatio mengine kama tulivyobainisha kabla. Ukitaka kufanya Qias, kwanza unatazama hukumu unayotaka kuithibitisha. Kwa hapa ni uharamu. Pili unatazama sababu ya uharamu huo katika Aslu (Shina), kwa hapa ni kulewesha. Tatu unatazama je sababu hio ipo katika Far'u (tawi)? Jawabu ndio, bangi na kokeni nazo zinalewesha. Kwa hivyo, hukumu y a bangi na kokeni inakuwa sawa na pombe - vyote ni haramu kwa sababu ya kuungana katika Illa (sababu) ya uharamu. Wala hutazami tafauti za kuwa bangi ni majani; pombe ni maji maji; bangi haikuoza; pombe ni matunda yalioza. Hufanyi hivyo, kwani wewe lengo lako ni kutafuta nini kimesababisha pombe kuwa haramu, ukikipata unakitazama je katika bangi na kokeni kimo au hakimo. Hivi ndivyo Qias kinavyofanywa: sio hivyo mulivyodhania nyinyi. Halkadhalika mwezi na jua, kinachotazamwa ni kuwa jua ni kipimo cha ibada ya sala na ni sababu ya kuingia wajibu wake. Na mwezi pia ni kipimo cha ibada ya funga na ni sababu ya kuingia wajibu wake. Jua likitenguka mahala fulani haliwi sababu ya watu wa sehemu nyengine kusali; kwa hivyo, Qias sahihi ni kuwa kuandama kwa mwezi mahala Fulani isiwe sababu ya watu wa sehemu nyengine.
MNASEMA
Kusema: ((jua likitenguka Makka watu wa Zanzibar wasali?!)) kama alivyosema ndugu Juma katika kitabu chake uk. 20, hizo ndio hoja za mitaani anazozikataa, kisha akawa anazitumia mwenyewe. Sisi tunamjibu hivi: Basi wakiswali Dar es Salaam na Kigoma waswali? Nizwa wakiswali na Ruwi waswali? Maana wanafunga siku moja.
JAWABU
Hili ndilo tatizo lenu moja niliolizungumzia katika utangulizi: hamunukuu maneno yenye kuleta maana kamili. Suala je ilikuwaje hata mimi nikasema:"Jua likitenguka Makka watu wa Zanzibar wasali?! Je nilikuwa nadai kuwa watu wafanye hivyo au nilikuwa najibu hoja? Ufupisho wa kwanini nimesema hivyo, ni kuwa Sheikh Nassor aliichukua Aya isemayo:"Yeye (Allah) Ndiye aliyelifanya jua kua muanga na mwezi kua nuru na akaupimia (huo mwezi) vituo, ili mujue idadi ya miaka na hisabu,"
kuwa ni ushahidi juu ya muandamo mmoja duniani kote. Nami nikajibu - mukhtasari wake - kwamba Aya hii haina uhusiano na muandamo wa Kisharia, vyenginevyo Aya imetaja jua na mwezi kama ni vyombo vya nyakati. Kisha Aya ikataja illa (sababu) ya kuumbwa vitu hivyo nayo ni kujua idadi ya miaka na hesabu. Sasa nikamwambia Sheikh wangu kwamba, ikiwa yeye kaona kuwa Aya hii ni dalili ya muandamo wa Kisharia na kwamba muandamo mmoja - kwa mujibu wa Aya - unatosha dunia kote; basi Aya imetaja pia jua, kwa hivyo, nalo mtenguko wake mmoja na-utoshe duniani kote. Kwani Aya kama ilivyoutaja mwezi kuwa ni chombo cha kujua wakati ndivyo ilivyolitaja jua kwa lengo hilo hilo - illa ni moja na ma'alul ni moja. Hapa ndio nikasema kwamba, kwa mantiki yake hio ya kutoa ushahidi kwa Aya hii, basi na jua likitenguka Makka watu wa Zanzibar wasali kwani yeye katoa Aya hio kuthibitisha muandamo mmoja; na Aya imetaja jua na mwezi.
Hio ndio hoja yangu. Nyinyi kwa ufahamu wenu finyu au kwa ghushi zenu munakata kipande cha maneno yangu kisha munasema Juma kasema jua likitenguka Makka watu wa Zanzibar wasali!!! Fahamu ziko wapi: mimi sijasema hivyo.
Ama tafauti ya kufuturu Kigoma na Dar-es-salam na kuungana kwa kufunga, mumeikariri sana humu nami nimeieleza nukta hii katika sehemu nyengine kama mbili mutazikuta humu. Ama Niz-wa na Rui wanasali sawa na wanaona mwezi sawa.kuhusiana na jua na mwezi, ni kwamba humo mulimoona nyinyi kuwa muna tafauti simo mulimotumika kufanya Qias baina ya vitu viwili hivyo. Na inaposemwa kwamba vitu fulani vimefanyiwa Qias, haimaanishi kuwa vitu hivyo ni sawa katika pande zake zote; bali ina maanisha kwamba hukumu iliopo katika kitu ambacho hukumu yake imetajwa, inaingia katika kitu ambacho hukumu yake haikutajwa kwa sababu ya kuwepo illa jami'a sababu moja yenye kupelekea hukumu hio kuingia katika vitu viwili hivyo. Vyenginevyo, lau wanavyuoni wanatafautisha kama hivyo mulivyofanya nyinyi basi kusingelikuwepo na kitu Qiasi duniani kamwe kwani kuvikuta vitu viwili au zaidi vimeshabihiana katika pande zote ni muhali.
0%
Mwandishi: Juma Muhammad Rashid Al-Mazrui, Al-Zenjibari.
